Buli na Lawa ni Kalou Meda Vinaka Kina

“A ka vakaidina na noqu loloma ki na nomuni vunau!”​—SAME 119:97.

1. Na cava e lomadra tu e levu me baleta na talairawarawa ina lawa ni Kalou?

E LEVU nikua e sega ni lomadra soti mera talairawarawa ina lawa ni Kalou. E nodra rai ni sega na betena me vakarogotaki vua e dua na Kalou tawarairai na ka me caka se me kua. Eda bula tu ena gauna era via lewa ga kina na tamata, yadudua se vakailawalawa, na ka e kilikili kei na ka e sega. Sa sega ni matata na kedrau duidui na ka e dodonu kei na ka e sega ni dodonu, vaka kina na ka vinaka kei na ka ca. (Vosa Vakaibalebale 17:15; Aisea 5:​20) A kune ena dua na vakadidike ni levu na lewe ni matanitu me vakataki ira “na lewe i Mereke, era via lewa ga na ka e dodonu, vinaka, qai yaga vei ira.” Era via qarava “e dua na Kalou yalorawarawa. Me kua ni levu na ka e vakatabuya. Era sega ni vinakata me dua e lewa vei ira na ka e kilikili kei na ka e tawakilikili.” Ena nona vakadidike, e kaya kina e dua na vuku ni “sa kena ivakarau tu edaidai vua na tamata yadua me lewa ga vakataki koya na ka e nanuma ni na vinaka kina na nona bula.” E kaya tale: “E sega ni lomadra mera veisautaki ira, ia me veisautaki ga na lawa ni Kalou me ganita na ivakarau ni bula ena noda gauna .”

2. Na cava e matata vinaka ni dikevi na imatai ni gauna e volai kina na vosa na “lawa” ena iVolatabu?

² Levu sara era vakatitiqataka ni yaga na lawa i Jiova, oya na vuna e vinaka meda vakadeitaka kina e lomada ni ganiti keda dina na lawa i Jiova. Raica mada oqo na imatai ni gauna e cavuti kina ena iVolatabu na vosa na “lawa.” Eda wilika ena Vakatekivu 26:5 ni a kaya na Kalou: “Ko Eparaama, ka vakabauta na ka ka’u a lesia, na noqui vakaro, na noqui lesilesi, kei na noqu lewa [se, “lawa,” NW].” Se cavuti sara na veivosa oqori ena vica vata na senitiuri ni se bera ni solia o Jiova vei ira na kawa i Eparama na Lawa i Mosese. A vakalougatataki vakacava o Eparama, a saumi tale ga vakacava na nona talairawarawa ina lawa ni Kalou? Yalataka vua na Kalou o Jiova: “Ena kalougata talega na veimatanitu kecega e vuravura e na nomu kawa; ni ko a vakarorogo ki domoqu.” (Vakatekivu 22:18) Matata vinaka e ke ni o koya e talairawarawa ina lawa ni Kalou ena tau vua na veivakalougatataki, ena vakadonui tale ga.

3. (a) A raica vakacava na lawa i Jiova e dua vei ira na daunisame? (b) Na taro cava soti e yaga me vakasamataki?

³ E dua vei ira na daunisame​—e ravouvou beka kei Juta, ia e kena irairai ni a qai kena tui e muri​—a tukuna e dua na ka e sega soti ni dau nanumi me baleta na lawa. E kaya vua na Kalou: “A ka vakaidina na noqu loloma ki na nomuni vunau [se, “lawa,” NW]”! (Same 119:97) A sega ni cavuta tu ga vakaveitalia oya na daunisame. E kaya dina sara tiko ga na nona lomana na inaki ni Kalou me vaka e virikotori ena nona lawa. A vaka tale ga oya na loma i Jisu Karisito, na Luve uasivi ni Kalou. A vakamacalataki vakaparofisai o Jisu ni a kaya: “Au sa reki me’u kitaka na ka ko ni sa vinakata, noqu Kalou: Io, na nomuni vunau sa tu e na vu ni yaloqu.” (Same 40:8; Iperiu 10:9) Vakacava o keda? Eda rekitaka li meda cakava na loma ni Kalou? Eda vakadinata ni vinaka qai yaga dina vei keda na lawa i Jiova? Eda raica beka ni bibi meda dau talairawarawa ina lawa ni Kalou ena noda sokalou, ena noda bula ni veisiga, ena veika eda vakatulewataka, vaka kina ena noda veimaliwai kei ira tale na so? Ke sa matata vei keda na vuna e sa dodonu ga kina vei Jiova me buli lawa me qai namaka na kena muri, oqori ena uqeti keda meda lomana na nona lawa.

O Jiova​—Na Vunilawa Dina

4. Na cava e sa nei Jiova ga kina na dodonu me Vunilawa uasivi?

⁴ Ni Dauveibuli, sa nei Jiova ga kina na dodonu me Vunilawa uasivi e lomalagi taucoko kei vuravura. (Vakatakila 4:​11) A kaya na parofita o Aisea: “Ko Jiova sa noda vu ni lawa.” (Aisea 33:22) Sa virikotora o koya na lawa e vauci ira na nona ibulibuli, na veika bula wili kina o keda na tamata, kei na veika era sega ni bula. (Jope 38:​4-​38; 39:​1-​12; Same 104:​5-​19) Dina ni soli vei keda na tamata na galala meda vakatulewataka noda bula qai rawa nida vakasamataka ga vakataki keda na ka meda cakava, eda na marau ga ke da muria na lawa ni Kalou e vauca na itovo kilikili kei na noda sokalou.​—Roma 12:1; 1 Korinica 2:​14-​16.

5. E dau dina vakacava na ivakavuvuli ena Kalatia 6:7 me baleta na lawa e virikotora na Kalou?

⁵ Eda kila ni so na lawa i Jiova me baleta na vuravura e sega ni veisautaki rawa. (Jeremaia 33:​20, 21) Kaya mada na kena e vauca na idre ni vuravura, ke via vorata oya e dua, ena raica na kena ca. Sega ni duidui na lawa ni Kalou e vauca na itovo kilikili, ke beci se ulabaleti, ena yaco ga kina na leqa. Ena sega ni drotaki na kena itinitini me vaka ga na beci ni nona lawa me baleta na vuravura, dina ga ni na sega beka ni vakilai na kena ca ena gauna ga e beci kina. “Mo dou kakua ni vakaisini kemudou; a Kalou ena sega ni vakalialiai; na ka kecega sa kaburaka na tamata ena tamusuka talega ko ya.”​—Kalatia 6:7; 1 Timoci 5:​24.

Vauca na Noda Bula Kece na Lawa i Jiova

6. Na lawa ni Kalou e kovuta na cava soti?

⁶ Na Lawa i Mosese e dua na lawa vakasakiti ni Kalou. (Roma 7:​12) Ia e yaco na gauna me sa vakaisosomitaka kina na Kalou o Jiova na Lawa i Mosese ena “lawa i Karisito.”a (Kalatia 6:2; 1 Korinica 9:​21) O keda na lotu Vakarisito eda vakarurugi ena “lawa uasivi ka dau veisereki,” ia eda kila tiko ni sega ni yalana na nona lawa na Kalou ina veika ga e tara na noda vakabauta se ivakavuvuli vakalotu. Na nona ivakatagedegede e tara na basoga ni noda bula taucoko, wili kina na noda bula vakavuvale, noda caka bisinisi, noda itovo vei ira na yalewa ke da tagane se vei ira na tagane ke da yalewa, noda ivalavala vei ira na tacida lotu Vakarisito, kei na noda vakaitavi ena sokalou dina.​—Jemesa 1:​25, 27.

7. Cavuta e so na lawa bibi ni Kalou.

⁷ Me kena ivakaraitaki, e kaya na iVolatabu: “Dou sa sega beka ni kila, ni na sega ni rawata na matanitu ni Kalou ko ira sa sega ni yalododonu? Dou kakua ni vakaisini kemudou: o ira na daudara, kei ira na dausoro ki na matakau, kei ira na dauyalewa, kei ira na viavia vaka na yalewa, kei ira na veimoceri vakatagane, kei ira na daubutako, kei ira na daukocokoco, kei ira na daumateni, kei ira na dauveivakasewasewani, kei ira na daukovekove, era na sega ni rawata na matanitu ni Kalou.” (1 Korinica 6:​9, 10) E so era vakatoka na veibutakoci kei na veidauci me “lasaituba, se lasa.” E so tale era kaya ni veimoceri vakatagane se vakayalewa e vinaka me vakatau sara ga vei ira na dau cakava. Ia, na veika oqori e beci kina na lawa i Jiova. Wili tale ga kina na butako, lasu, kei na kakase. (Same 101:5; Kolosa 3:9; 1 Pita 4:​15) A kaya o Jemesa ni cala na dokadokai keda. O Paula a vakasalataki keda me kua na vosa vakasisila, se na veivosaki se veiwali lialia. (Efeso 5:4; Jemesa 4:​16) O keda na lotu Vakarisito eda okata na idusidusi kece oqo me tiki ni lawa uasivi ni Kalou.​—Same 19:7.

8. (a) Na cava e rawa ni tukuni me baleta na lawa i Jiova? (b) Na cava na ibalebale ni vosa vakaiperiu me baleta na “lawa”?

⁸ Na idusidusi vaka oya ena Vosa i Jiova e vakaraitaka ni nona lawa e sega ni vaka tu ga na kena e dau kune ena ivola beka ni lawa ni dua na matanitu. Na nona lawa e yavu tiko ni bula e yaga qai vakainaki. Nida vakaitovotaka, eda na kunea ga kina na vinaka. E dau veivakauqeti na lawa ni Kalou, e dodonu qai yaga na ka e vulici kina. (Same 119:72) Na vosa na “lawa” e taurivaka tiko na daunisame e vakadewataki mai na vosa vakaiperiu na toh·rahʹ. E kaya e dua na vuku e dau dikeva na iVolatabu: “Na vosa oqo e buli mai na vakasama e tukuna tiko na kena dusimaki, vakamuai, vagolei, se biligi i liu e dua na ka. E kena ibalebale gona ni oqo na idusidusi me lewa na noda ivalavala.” Na daunisame a okata na lawa me isolisoli ni Kalou. E dodonu tale ga me vaka oya na noda rai, meda vakaitovotaka.

9, 10. (a) Na cava e ganiti keda kina na veidusimaki e nuitaki? (b) Ena rekitaki ga qai vinaka na noda bula kevaka eda cakava na cava?

⁹ Sega ni dua me sega ni ganiti koya na veidusimaki e yaga qai nuitaki. Bau wili tale ga kina o Jisu kei ira na agilosi, era cecere cake vei keda na tamata. (Same 8:5; Joni 5:30; 6:38; Iperiu 2:​7; Vakatakila 22:​8, 9) Ke sa yaga vei ira mada ga na ibulibuli uasivi ni Kalou na nona veidusimaki, sa qai wacava vei keda na tamata ivalavala ca! Na veika sa yaco oti e vuravura vaka kina na ka sara ga eda dui sotava e dusia na dina ni ka e kaya na parofita o Jeremaia: “Kemuni Jiova, au sa kila, ni sa sega ni vu mai vua na tamata na nona sala: sa sega ni vu mai vua na tamata sa lako tu me lewa na nonai lakolako.”​—Jeremaia 10:23.

¹⁰ Ena rekitaki ga qai toso vinaka na noda bula kevaka eda muria na veidusimaki ni Kalou. A liaca o Tui Solomoni na kena rerevaki me nuitaki ga na lomada, me sega ni nuitaki na veidusimaki ni Kalou, ena nona kaya: “Sa dua na sala sa rairai dodonu vua na tamata, ia na kenai otioti na sala ga ni mate.”​—Vosa Vakaibalebale 14:12.

Na Vuna me Vakamareqeti Kina na Lawa i Jiova

11. Na cava me noda gagadre kina meda kila na lawa ni Kalou?

¹¹ E vinaka meda vaqaqa na lawa i Jiova, me matata vei keda. Na yalo ni via vaqaqa vaka oqo na lawa oya a kune tale ga vua na daunisame ni a kaya: “Mo ni vakamataraitaki au, me’u kunea na ka e veivakurabuitaki e na nomuni vunau.” (Same 119:18) Na levu ga ni noda mai kila na Kalou kei na nona ivalavala, na levu tale ga ni noda vakadinata na dina ni vosa i Aisea e kaya: “Koi au ko Jiova na nomu Kalou, ka’u sa vakavulici iko mo vinaka kina, ka’u sa tuberi iko e na sala mo lakova. De ko a vakarorogo ki na noqu vunau!” (Aisea 48:​17, 18) E loma i Jiova sara ga mera kua ni vakaleqai na nona tamata, ia mera marautaka na bula ena nodra muria na nona ivakaro. Meda raica mada oqo e so na vuna bibi meda vakamareqeta kina na lawa ni Kalou.

12. Na cava e sa ganiti Jiova duadua ga kina me noda Vunilawa?

¹² E vakarautaka mai na nona lawa na Kalou ni o koya duadua ga e kilai keda vinaka. Sa macala tu ga ni o Jiova e vinaka vakaoti na nona kilai keda ni a buli keda. (Same 139:​1, 2; Cakacaka 17:​24-​28) E vinaka cake na nona kilai keda mai vei ira na noda itokani, wekada, noda itubutubu, se o keda sara mada ga! Na Kalou duadua ga e kila vinaka na ka e ganita na lomada kei na noda vakasama, wili kina na veika vakayalo kei na veika vakayago e yaga vei keda. E kila vinaka o koya na noda ivalavala, na ka eda gadreva, kei na ka e guta na yaloda meda rawata. E sega ni lecava ni tiko na ka eda lekata, ia e kila tale ga ni rawa nida sauva na veika vinaka. A kaya na daunisame: “Sa kila ko koya na kedai bulibuli; sa nanuma ga ni da sa kuvu-ni-soso.” (Same 103:14) O koya gona, eda na nuidei vakayalo kevaka eda muria na lawa ni Kalou da qai vakamalumalumutaki keda ina nona veidusimaki.​—Vosa Vakaibalebale 3:​19-​26.

13. Na cava meda nuidei kina ni kauaitaki keda dina o Jiova?

¹³ E vakarautaka vei keda na Kalou na nona lawa ni lomani keda. E kauaitaka vakalevu na noda bula. A sega li ni solia na Luvena “me kedrai voli e lewe vuqa,” dina ga ni mosimosi sara vua oya? (Maciu 20:28) A sega li ni yalataka o Jiova ni na ‘sega ni laiva me sivia na noda kaukaua na ka eda vakatovolei kina’? (1 Korinica 10:​13, VV) Sega li ni kaya na iVolatabu ni ‘dau nanumi keda o koya’? (1 Pita 5:7) Sega tale ni dua e uasivia na yalololoma i Jiova ena nona vakarautaka vei keda na tamata na idusidusi yaga. E kila na ka meda vinaka kina, e kila tale ga na ka ena vakamarautaki keda se vakararawataki keda. Dina nida tamata ivalavala ca da qai dau cala, ia kevaka eda muria tiko ga na ivalavala dodonu, ena lomani keda o koya qai vakarautaka na veika meda na rawata kina na bula kei na veika vinaka.​—Isikeli 33:11.

14. Na sala bibi cava e duatani kina na lawa ni Kalou mai na vakasama ni tamata?

¹⁴ Eda nuidei ni sega ni dauveiveisau tu ga na lawa ni Kalou. E yavavala vakalevu na bula ena gauna oqo, ia e dei tu ga o Jiova me vaka na vatu levu e sega ni yavalati rawa. (Same 90:2) A tukuni koya kina vaka oqo: “Koi au ko Jiova, ka’u sa sega ni veivukiyaki.” (Malakai 3:6) Na ivakatagedegede ni Kalou era volai tu ena iVolatabu era nuitaki vakaoti​—sega ni vaka na vakasama ni tamata yamekemeke. (Jemesa 1:​17) Me kena ivakaraitaki, ena vuku ni susugone, era vakatura kina na tamata vuku ena vica vata na yabaki ni vinaka mera dau vakalaivi tu ga na gone, ia e muri era veisautaka na nodra rai e so ra qai kaya ni a cala na nodra ivakasala. E veigoleyaki na ivakatagedegede kei na idusidusi ni vuravura ena tikina oqo, me vaka ga na vunikau e suaigelegele ena cagi kaukaua. Ia na Vosa i Jiova e dei tu ga. Sa tu ena iVolatabu ena vica vata na drau na yabaki na ivakasala me baleta na nodra susugi ena loloma na gone. A vola na yapositolo o Paula na vosa oqo: “Kemudou talega na qase, dou kakua ni vakacudrui ira na nomudou gone: ia dou vakavulici ira e na vunau kei nai vakavuvuli ni Turaga.” (Efeso 6:4) E veivakacegui dina nida kila ni rawa nida nuitaka na ivakatagedegede i Jiova; era na sega ni veisau!

Vakalougatataki o Ira na Talairawarawa ina Lawa ni Kalou

15, 16. (a) Ena yaga vakacava vei keda na noda bulataka na ivakatagedegede i Jiova? (b) E idusidusi yaga vakacava ina bula vakawati na lawa ni Kalou?

¹⁵ A kaya na Kalou ena gusu i Aisea na nona parofita: “Na noqu vosa ka’u sa vosataka yani . . . [ena] daucaka yaco.” (Aisea 55:11) Ena vaka tale ga kina vei keda nida saga vagumatua meda muria na ivakatagedegede e kune ena nona Vosa, eda na tamata yaco, eda na rawata na veika vinaka, da qai marau.

¹⁶ Raica mada oqo na yaga ni lawa ni Kalou ina bula vakawati. “Sa kilikili kei ira na tamata kece na vakawati,” e vola o Paula, “kei nai mocemoce e sega ni veibutakoci: ia ko ira na daudara kei ira na dauyalewa ena lewai ira na Kalou.” (Iperiu 13:4) Mera dau veidokai ra qai veilomani na veiwatini: “Mo dou dui lomana yadua na watina me vakataki koya; ia na yalewa, me vakarokorokotaka na watina.” (Efeso 5:​33) Na mataqali loloma e vinakati e vakamacalataki ena 1 Korinica 13:​4-8: “Sa dauvosota vakadede na loloma, sa yalovinaka; sa sega ni vuvu na loloma; sa sega ni vosa doudou na loloma, sa sega ni viavialevu, sa sega ni cakava na ka sa sega ni kilikili kaya, sa sega ni qara na ka me nona ga, sa sega ni cudrucudru, sa sega ni daulomaca; sa sega ni rekitaka na ca, ia sa rekitaka na dina; sa ubia na ka kecega, sa vakabauta na ka kecega, sa vakanuinuitaka na ka kecega, sa vosota na ka kecega. Sa sega ni mudu na loloma.” Na bula vakawati e kune kina na mataqali loloma vaka oqo ena dei tu ga.

17. E yaga vakacava na ivakasala i Jiova me baleta na gunu?

¹⁷ Dua tale na ivakadinadina ni yaga na ivakatagedegede i Jiova oya ni vakatabuya o koya na mateni. E sega mada ga ni taleitaka me dua e “guta vakalevu na waini.” (1 Timoci 3:​3, 8; Roma 13:13) E levu era beca na ivakatagedegede ni Kalou me baleta na gunu, e tauvi ira na mate e vu mai na gunu vakasivia se kuria tale na mate sa tu rawa. Nira vakalecalecava na ivakasala ni iVolatabu, era dau gunu vakalevu kina e so ena nodra nanuma me “cegu kina na nodra vakasama.” Levu sara na leqa ena sotava o koya e dau gunu. Era na beci koya na tamata, ena leqa na bula mai nona vale se yaco sara na veitawasei, ena vakasabusabutaki na nona ilavo, rawa sara ni vakacegui mai na nona cakacaka. (Vosa Vakaibalebale 23:​19-​21, 29-​35) Eda raica e ke ni sa itataqomaki dina ga na ivakasala i Jiova me baleta na gunu.

18. E yaga beka ena noda bula vakailavo na lawa ni Kalou? Vakamacala kina.

¹⁸ E yaga tale ga na ivakasala i Jiova ena ka e vauca na noda bula vakailavo. Na iVolatabu e uqeti ira na lotu Vakarisito mera dau dina ra qai dau cakacaka vakaukaua. (Luke 16:10; Efeso 4:​28; Kolosa 3:​23) E tosoi cake na nodra itutu vakacakacaka e levu na lotu Vakarisito nira muria na ivakasala oqo, se ra sega ni vakacegui, dina ga ni levu era vakatalai i vale. E bula tale ga na nona ilavo e dua ni biuta tani na veika e sega ni vakaivolatabu me vaka na veimauilavo, vakatavako, kei na vakayagataki ni wainimate gaga. De dua, o rawa ni vakasamataka e so tale na ivakaraitaki e dusia na yaga ni ivakasala ni Kalou me baleta na vakayagataki ilavo.

19, 20. Na cava e ka vakayalomatua kina meda ciqoma da qai muria deivaki na lawa ni Kalou?

¹⁹ Rawarawa sara vei keda na tamata ivalavala ca meda goletani mai na lawa kei na ivakatagedegede ni Kalou. Vakasamataki ira mada na Isireli nira sa lai tu ena Ulunivanua o Saineai. A kaya vei ira na Kalou: “Kevaka dou na vakarorogo vakaidina ki na domoqu, ka vakabauta na noqu vosa ni yalayala, dou na qai noqui yau talei, kai yau lailai na matanitu kecega.” Era sauma: “A ka kecega sa kaya ko Jiova keimami na cakava.” Ia e qai veibasai tale na ka era cakava! (Lako Yani 19:​5, 8; Same 106:​12-​43) Ena yasana adua, o keda meda ciqoma da qai tatakube tiko ga ina ivakatagedegede ni Kalou.

²⁰ E ka vakayalomatua meda muria deivaki na lawa uasivi e vakarautaka o Jiova me idusidusi ni noda bula, ni oqori ena kauta mai vei keda na marau. (Same 19:​7-​11) Ia meda vakayacora rawa oqori, e bibi meda kila da qai vakamareqeta na talei ni ivakavuvuli vakalou. Ena qai veivosakitaki na tikina oqo ena ulutaga e tarava.

[iVakamacala e ra]

O se Nanuma Tiko?

• Na cava meda nuidei kina ni buli na lawa ni Kalou me yaga vei keda?

• Na cava e so na vuna meda vakamareqeta kina na lawa i Jiova?

• E yaga soti vakacava na lawa ni Kalou?

[iYaloyalo ena tabana e 13]

A vakalougatataki vakalevu o Eparama ni muria na lawa i Jiova

[iYaloyalo ena tabana e 15]

Levu era sega ni galeleta na lawa ni Kalou ni sa rui osooso na nodra vakasama ena ogataki ni ka ni bula e veisiga

[iYaloyalo ena tabana e 17]

Na lawa ni Kalou e sega ni dau veiveisau, e dei vinaka ga me vaka na valenicina e tara toka ena delanivatu