E Rawa ni Vakabauti ni na Parataisi na Vuravura
NA veitabagauna sa sivi, milioni vakamilioni era vakabauta nira na lako i lomalagi ena dua na siga. E so era nanuma ni sega ni nona inaki na Dauveibuli me tawamudu noda vakatawani vuravura. E so tale e vereverea sara na ka era vakabauta. E levu vei ira era vakabauta ni ca na vuravura kei na kena iyau—e tarova na bula vinaka vakayalo kei na noda veivolekati kei na Kalou.
O ira na bucina na vakasama vaka oqori era sega beka ni kila na ka e kaya na Kalou me baleta na parataisi e vuravura, se ra vakalecalecava. Edaidai, era sega ni kauai e levu mera vulica na ka oqori me vaka a uqeti ira kina na tamata na Kalou mera vola ena iVolatabu. (2 Timoci 3:16, 17) Ia, e ka vakayalomatua meda nuitaka na Vosa ni Kalou mai na noda vakabauta na nodra vatavatairalago wale ga na tamata. (Roma 3:4) E bibi meda cakava vaka kina, baleta ni veivakasalataki na iVolatabu ni dua na ibulibuli kaukaua vakayalo qai ca e sa vakamatabokotaki ira tiko na tamata qai “temaki ira kecega na kai vuravura.”—Vakatakila 12:9; 2 Korinica 4:4.
Cava Era Sega ni Duavata Kina?
Na nodra sega ni duavata na tamata ena veika era kila me baleta na tawamate ni yalo, era lecava kina na inaki ni Kalou baleti vuravura. E levu era vakabauta ni tawamate na yalo—ni yalo e dua na ka e bula tiko ga ni sa mate na yago. E so tale era vakabauta ni a bula tu na yalo ni bera ni buli na yago ni tamata. E kaya e dua na ivola ni nanuma o Plato na vuku ni Kirisi, ni yalo e “vesu tu ena yago me itotogi ni ivalavala ca a cakava ena gauna a bula tu kina mai lomalagi.” E vaka tale ga oya nona vakabauta na daunicioloji ena ikatolu ni senitiuri o Origen ena nona kaya “ni ivalavala ca na yalo [mai lomalagi] ni bera ni rau mai duavata kei na yago” qai “vesu tu [ena yago e vuravura] me itotogi ni ivalavala ca.” Qai vica tale na milioni era vakabauta ni o vuravura e vanua ga me vakatovotovotaki kina na bula ni bera na lako i lomalagi.
E levu tale na ka e tukuni me baleta na ka e yacova na yalo ni tamata ena gauna e mate kina. E kaya e dua na ivola na History of Western Philosophy, ni nodra rai na kai Ijipita ni “dau lako na yalodra na tamata mate ena vuravura butobuto ni yalo.” E muri, sa ra qai veiletitaka na daunivuku ni gauna e mate kina na tamata e sega ni lako ena dua na vuravura butobuto ni yalo, ia e lako ga ena dua na vuravura ni yalo e uasivi cake. A kainaki ni vakabauta na vuku ni Kirisi o Socrates ni o koya e mate “ena lako ena dua na vuravura tawarairai . . . me lai bula vata kei ira na kalou.”
Cava e Kaya na iVolatabu?
Ena gauna a bulia kina na kawatamata kei na vuravura o Jiova, a sega ni nona inaki me dua e mate. A nona inaki ga mera bula tawamudu na tamata ena parataisi e vuravura. E mate o Atama baleta ni beca na lawa ni Kalou. (Vakatekivu 2:8, 15-17; 3:1-6; Aisea 45:18) A lako beka ena dua na vuravura ni yalo na imatai ni tamata ena gauna e mate kina? E sega! A suka ga ina qele a buli mai kina.—Vakatekivu 3:17-19.
Sa dewavi keda kece tu na ivalavala ca kei na mate e vu mai vua na tukada o Atama. (Roma 5:12) Noda mate vaka oqori e sa mai yalani tale ga kina noda bula, me vaka ga a yaco vei Atama. (Same 146:3, 4) E sega vakadua ni bau volai ena 66 na ivola era tiko ena iVolatabu ni tiko vua na tamata e dua na ka e tawamate. Kena veibasai ga, ni tukuna na iVolatabu ni sa na oti ga na bula ni tamata ena gauna sa mate kina.—Same 146:3,4; Dauvunau 9:5, 10; Isikeli 18:4, NW.
E Ca Beka na Ka Kece e Tu e Vuravura?
Vakacava na vakasama ni veika kece ga era tu oqo e vuravura era ca? Na mataqali rai vaka oqori e tiko vei ira na Manichaeism, e dua na isoqosoqo ni lotu a tauyavutaka mai Perisia ena ikatolu ni senitiuri S.K e dua na tamata e yacana o Mani. E kaya na New Encyclopædia Britannica: “E cadra na vakasama ni Manichaeism ena vuku ni veika rarawa era sotava tiko na kawatamata.” E vakabauta o Mani ni bula vakatamata e “sega sara ga ni dua na kena vinaka, e sega na betena, qai sega ni vakainaki.” E vakabauta tale ga ni sala duadua ga me drotaki kina na bula “rarawa” oqo oya me lesu tale na yalo ina kena vuravura.
Ena yasana adua, e tukuni tu ena iVolatabu na rai ni Kalou ena gauna e buli vuravura kina kei na tamata ‘ni sa vinaka sara’ na “ka kecega sa bulia.” (Vakatekivu 1:31) Ena gauna oya e sega ni dua na ka e vakaleqa nodrau veiwekani na tamata kei na Kalou. Rau a marautaka e dua na veiwekani voleka sara kei Jiova o Atama kei Ivi, me vakataki Jisu Karisito ga.—Maciu 3:17.
Kevaka rau a sega ni ivalavala ca na imatai ni noda itubutubu o Atama kei Ivi, rau sa na rairai veiwekani voleka tu oqo kei na Kalou o Jiova ena parataisi e vuravura me tawamudu. Rau tekivuna nodrau bula ena Parataisi, qai kaya kina na iVolatabu: “A sa tea e dua na were na Kalou ko Jiova, mai na tu-i-cake mai Iteni, a sa kauta kina na tamata ka bulia ko koya.” (Vakatekivu 2:8) Ena parataisi totoka tale ga oqori a buli mai kina o Ivi. Kevaka rau a sega gona ni ivalavala ca, ke rau a marautaka na nodrau cakacaka vata kei ira na nodrau kawa me yacova ni sa parataisi taucoko o vuravura. (Vakatekivu 2:21; 3:23, 24) E rawa ni qai marautaka gona kina na kawatamata na bula ena vuravura Parataisi me tawamudu.
Cava Era Lako Kina i Lomalagi e So?
‘Ia,’ o na rairai kaya, ‘e tukuni tu ena iVolatabu ni so era na lai bula e lomalagi?’ Io. Ni sa ivalavala ca o Atama, a qai vakarautaka o Jiova e dua na Matanitu mai lomalagi mera na ‘veiliutaki mai e vuravura’ kei Jisu Karisito e so na kawa i Atama. (Vakatakila 5:10; Roma 8:17) Era na vakaturi ina bula tawamate i lomalagi. E kedra iwiliwili taucoko e 144,000, qai so vei ira na liu oqori era tisaipeli yalodina i Jisu Karisito ena imatai ni senitiuri.—Luke 12:32; 1 Korinica 15:42-44; Vakatakila 14:1-5.
Ia, a sega ni nona inaki taumada na Kalou mera biuta na vuravura na tamata yalododonu mera lako i lomalagi. Ni a kaya o Jisu ena gauna a se tiko voli kina e vuravura: “Sa sega e dua na tamata sa lako cake ki lomalagi, ko koya ga sa lako sobu mai lomalagi, a Luve ni tamata.” (Joni 3:13) Ena vuku i koya na “Luve ni tamata,” o Jisu Karisito, a vakarautaka kina na Kalou na isoro ni veivoli mera rawa ni bula tawamudu kina o ira na vakabauti Jisu. (Roma 5:8) Ia era na qai lai bula tu e vei na vica vata na milioni oqori?
Vakayacori na iNaki Taumada ni Kalou
E dina ni na kauti ira e so na tamata na Kalou mera lai veiliutaki mai kei Jisu Karisito ena Matanitu vakalomalagi ia e sega ni kena ibalebale oya ni tamata vinaka kece ga era na lako i lomalagi. E bulia na vuravura o Jiova me Parataisi ra qai tiko kina na kawatamata. Sa na voleka sara ni vakayacora na Kalou na inaki oya.—Maciu 6:9, 10.
Ena yaco na bula sautu kei na marau e vuravura ni sa veiliutaki mai lomalagi o Jisu Karisito kei ira na nona itokani. (Same 37:9-11) Ena vakaturi ira na mate na Kalou ina bula uasivi. (Cakacaka 24:15) Nodra yalodina vua na Kalou na kawatamata yalododonu, ena nodra kina na veika rau a vakayalia taumada na noda itubutubu—na bula uasivi tawamudu ena parataisi e vuravura.—Vakatakila 21:3, 4.
Ena yaco vakaidina ga na ka sa nakita tu na Kalou o Jiova me cakava. E kaya ena gusui nona parofita o Aisea: “Me vaka sa tau sobu na uca, kei na uca vulavula mai lomalagi, ka sa sega ni lesu tale yani kina, ia sa vakasuasuataka mada ga na qele, ka vakabulabulataka ka me kubu, me vuataka kina na sila vua sa kaburaka, kei na madrai vua sa kania: ena vaka tale ga kina na noqu vosa ka’u a vosataka yani; ena sega ni lesu tale wale vei au, ena vakayacora mada ga na ka ka’u sa vinakata, ka daucaka yaco e na ka ka’u a tala kina.”—Aisea 55:10, 11.
Ena ivola i Aisea, eda wilika kina na bula marau ni sa na Parataisi o vuravura. Ena sega ni dua ena kaya, ‘au sa tauvimate.’ (Aisea 33:24) Era sa na sega tale ni qai rerevaka na manumanu na tamata. (Aisea 11:6-9) Era na dui tara ga na nodra vale na tamata ra qai dui tea tale ga na kedra. (Aisea 65:21-25) Kena ikuri, ena “vakaotia sara na mate ko koya; ia na Turaga ko Jiova ena tavoya na wai ni mata mai na matadra na tamata kecega.”—Aisea 25:8.
Sa voleka oqo nira bula na tamata talairawarawa ena dua na ituvaki vinaka. Era na ‘sereki tale ga mai na kena veivakabobulataki ka lalaga tu qai vakaiukuukutaki kei ira na luve ni Kalou.’ (Roma 8:21) Sa na totoka dina na bula tawamudu ena Parataisi e vuravura! (Luke 23:43) O na rawa tale ga ni bula kina ke o vakaitovotaki iko ena kilaka mai na iVolatabu vaka kina nomu vakabauti Jiova kei Jisu Karisito. O na vakadeitaka tale ga ni rawa ni vakabauti ni na parataisi na vuravura.
[iYaloyalo ena tabana e 5]
A nakiti taumada vei Atama kei Ivi me rau bula tawamudu ena parataisi e vuravura
[iYaloyalo ena tabana e 7]
O ira na bula ena Parataisi e vuravura . . .
era na dui tara ga nodra vale
era na dui tea ga na kedra
ena vakalougatataki ira o Jiova
[iTaba ni Credit Line ena tabana e 4]
U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./NASA