Vakadruka na Mataivalu Kaukaua na Vakabauta i Peraki

RAITAYALOYALOTAKA mada ni o sa veiwadravi tu kei na dua na mataivalu era dau veivakatotogani na kena sotia. Era vakaiyaragi vovou, ra qai tu vakarau mera vakayagataka. Sa qai mai tu yani o iko kei ira nomu ilala, e sega na ka mo ni taqomaki kemuni kina.

Ena nodra gauna na dauveilewai e Isireli, era sotava na ituvaki vaka oqo o Peraki, Tepora, kei ira na le 10,000 na nodrau itokani Isireli. O ira na meca na kai Kenani e nodra kavetani ni mataivalu o Sisira. Na nodra ibini iyaragi e okati kina na qiqinivalu kaukamea. E yaco na ka oqo ena ulunivanua o Tepori kei na buca o Kisoni. Na ka e yaco kina e vakaraitaka ni o Peraki e dua na turaga ivakaraitaki vinaka ena vakabauta. Dikeva mada na veika era yaco ni bera na ituvaki oqo.

Era Tagi Vei Jiova na Isireli

Na ivola na Dauveilewai e tukuna na nodra vakanadakuya veitaravi na Isireli na sokalou dina kei na veika ca era sotava kina. Ena veituvaki yadua oya, e dau kena ivakarau mera kerea na nona yalololoma na Kalou, sa na qai digitaka o koya e dua me nodra ivakabula me vagalalataki ira, oti oya sa ra qai vukitani tale. Me kena ivakadinadina, “ni sa mate ko Eute [na dauveilewai a vakabulai ira mai na nodra veivakasaurarataki na kai Moapi], era sa kitaka tale na ka ca e na mata i Jiova ko ira na Isireli.” Era a “digitaka eso na kalou vou.” Na kena itinitini? “A sa soli ira ko Jiova ki na liga i Japini na tui Kenani, o koya sa lewa mai Asori; ia na kapiteni ni nonai valu ko Sisira . . . A ra sa tagi vei Jiova ko ira na Isireli; ni sa tu vua [o Sisira] e ciwa na drau na qiqi-ni-valu kaukamea, a sa vakasaurarataki ira vakaukauwa na Isireli ka yabaki ruasagavulu.”​—Dauveilewai 4:​1-3; 5:8.

Me baleta na bula e Isireli, e kaya na iVolatabu: “[Ena gauna oya] sa sega ni lakovi na veisalatu, A ra sa lako vakatikitiki tani ko ira era dauveilakoyaki tu. Sa sega e dua me lewa.” (Dauveilewai 5:​6, 7) O ira na lewenivanua era dau rerevaki ira na dauvakacaca era dau vodo qiqinivalu. “Era bula rerere na lewe i Isireli,” e kaya e dua na vuku, “era sega ni cakava rawa e dua na ka.” Koya gona, me vaka era dau cakava e liu, era tagica na Isireli era sa yalolailai tu na nona veivuke o Jiova.

Digitaka o Jiova na Nodra iLiuliu

Na nodra veivakasaurarataki na kai Kenani e yaco me dua na gauna ca vei ira na lewe ni matanitu o Isireli. Mani vakayagataka na Kalou na parofita yalewa o Tepora me vakatakila nona lewa kei na nona ivakaro. A vakataqara gona vua o Jiova na itavi dokai me vaka na tina vakaivakatakarakara kei Isireli.​—Dauveilewai 4:4; 5:7.

A kacivi Peraki mai o Tepora qai kaya vua: “Sa sega li ni vakarota ko Jiova na Kalou ni Isireli, Mo la’ki taucavutaka na matai valu vaka ki na ulu-ni-vanua ko Tepori, ka kauta vata kei iko e lewe tini na udolu na tamata maivei ira na mataqali i Nafitalai kei ira na mataqali e Sepuloni? Ia ka’u na vakayarayarataki Sisira kivei iko ki na uciwai ko Kisoni, o koya na kapiteni ni valu nei Japini, kei na nona qiqi-ni-valu, kei ira na nona tamata era lewe vuqa, ia ka’u na soli koya ki na ligamu.” (Dauveilewai 4:​6, 7) Na nona kaya “sa sega li ni vakarota ko Jiova?” e vakaraitaka kina o Tepora ni sega ni lewai Peraki. Ia a vakayagataki koya ga na Kalou me vakadewa na nona ivakaro. Na cava a qai kaya o Peraki?

A kaya: “Kevaka ko na lako vata kei au, au na lako: ia kevaka ko na sega ni lako vata kei au, ka’u na sega ni lako.” (Dauveilewai 4:​8) Na cava a tu vakasuka kina o Peraki ni ciqoma na ilesilesi soli vakalou? A rere beka? A sega beka ni nuitaka na vosa ni yalayala ni Kalou? A nuitaka. A sega gona ni besetaka o Peraki na ilesilesi se me talaidredre vei Jiova, e vakaraitaka ga ni sega ni rawa ni colata taudua na ilesilesi ni Kalou. Na nona maliwai ira na nona mata na Kalou, o Tepora, ena vakadeitaka na veidusimaki vakalou qai nuidei kina o Peraki kei ira nona tamata. Na veika gona a kaya o Peraki e sega ni ivakaraitaki ni malumalumu, e vakaraitaka ga na kaukaua ni nona vakabauta.

E rawa ni vakatauvatani na veika a cakava o Peraki kei na veika eratou cakava o Mosese, Kitioni, kei Jeremaia. O iratou tale ga na turaga oqo eratou sega ni nuidei ni vakayacora na ilesilesi soli vakalou. Ia, e sega ni tukuni kina ni lailai nodratou vakabauta. (Lako Yani 3:11–​4:​17; 33:​12-​17; Dauveilewai 6:​11-​22, 36-​40; Jeremaia 1:​4-​10) Na cava tale ga e rawa ni tukuni me baleta na itovo ni rai i Tepora? A sega ni saga me veiliutaki, ia a dauveiqaravi yalomalumalumu i Jiova. A kaya vei Peraki: “Au na lako vakaidina kei iko.” (Dauveilewai 4:9) A tu vakarau me biuta nona itikotiko​—na vanua e rawa ni taqomaki kina​—me tomani Peraki ena ivalu sa vakarau vakayacori. E ivakaraitaki vinaka tale ga o Tepora ena vakabauta kei na yaloqaqa.

Era Muri Peraki ena Vakabauta

Era na sota na mataivalu ni Isireli ena ulunivanua laurai levu o Tepori. E veiganiti na vanua ni sota oqo nira tiko voleka ga e kea na yavusa o Nafitalai kei Sepuloni. Me vaka a vakarota o Jiova, a muri Peraki ena ulunivanua oqo o Tepora kei ira na le tininaudolu na tamata.

A gadrevi na vakabauta vei ira kece era tomani Peraki. A yalataka o Jiova ni na qaqa o Peraki vei ira na kai Kenani, ia na iyaragi cava e tu vei ira na Isireli? E kaya na Dauveilewai 5:8: “Sa kune li e dua nai sasabai se moto vei ira na le oba vakava ni Isireli?” Era a sega ni vakaiyaragi lelevu na Isireli. E macala ni sa na sega tu ga ni yaga na moto kei na isasabai ni vakatauvatani kei na qiqinivalu kaukamea. Ni rogoca o Sisira ni sa lako cake o Peraki ina ulunivanua o Tepori, sa qai vakaroti ira era dau vodo qiqinivalu kei ira na sotia mera lako ina buca o Kisoni. (Dauveilewai 4:​12, 13) A lecava o Sisira ni sa na vala tiko kei na Kalou Kaukaua Duadua.

Vakadruka o Peraki na Mataivalu i Sisira

Ni sa yaco mai na gauna ni sota, sa qai kaya o Tepora vei Peraki: “Mo ia; ni sa kena siga oqo, ena soli Sisira kina ki na ligamu ko Jiova: sa sega li ni liutaki iko ko Jiova?” O Peraki kei ira nona tamata era na sirova na ulunivanua o Tepori mera yacova na buca, me sa na qai rawarawa ga kina vei ira na dau vodo qiqinivalu i Sisira mera vakamatei ira na meca oqo. Ena vakacava mada nomu itovo ni rai ke o lewe ni mataivalu i Peraki? O na talairawarawa beka, ni o kila ni oqori na veidusimaki i Jiova? Era talairawarawa o Peraki kei na le tininaudolu nona sotia. “Ia ko Jiova sa vakubutaki Sisira, kei na nona qiqi-ni-valu kecega, kei ira na nonai valu kecega, e nai seleiwau, e na mata i Peraki.”​—Dauveilewai 4:​14, 15.

Ena veivukei i Jiova, a vakadruka kina o Peraki na mataivalu i Sisira. Na kena ivolatukutuku e sega ni vakamacalataka na veika kece a yaco. Ia, na nodrau sere ni qaqa o Peraki kei Tepora e kaya ni “tavuki ko vuravura, a sa vakatautau ko lomalagi.” Kena irairai ni taubi ni uca a vakavuna na lobo ni yava ni qiqinivalu i Sisira, mani yavala rawa sara kina o Peraki. Yaco me lai tawayaga wale na nodra iyaragi levu duadua na kai Kenani, ni sa lobo na yavana. Me baleta na yagodra mate na mataivalu i Sisira, e kaya na sere: “Sa daveni ira yani na uciwai ko Kisoni.”​—Dauveilewai 5:​4, 21.

E dina beka na veika e yaco oqo? Na buca o Kisoni e koto kina e dua na uciwai e dau vovoleka tu ga ni maca. Ia, ni oti na cava se dede na tau ni uca, e dau vakarerevaki na dave ni uciwai vaka oqo. Laurai oqo ena iMatai ni iValu Levu, e kainaki ni a 15 ga na miniti na taubi ni uca ena qele dregadregata vata ga oya e qai vakaleqa sara ga na nodra toso na mataivalu kece. Ena itukutuku ni nodrau veiravuravuti o Napolioni kei ira na kai Taki ena ulunivanua o Tepori ena 16 Epereli, 1799, e kaya “nira a luvu e levu na kai Taki ena nodra saga mera dro takosova yani na yasa ni buca e luvuca na uciwai o Kisoni.”

Ena gauna rau sa voleka ni sota kina na mataivalu i Sisira kei Peraki, e kaya o Flavius Josephus, na Jiu e daunitukutuku makawa, “ni a lutu na ucacevata, bisa tale ga na uca, qai liwa na cagi, e cagina kina na uca e matadra na kai Kenani me vakaleqa na nodra rai, mani yaco me tawayaga nodra gasau kei na nodra irabo.”

E kaya na Dauveilewai 5:​20: “Era sa vala ko ira mai lomalagi; era sa veivala kei Sisira na kalokalo e na nodra lako tu e na nodra gau ni sala.” Era vala vakacava kei Sisira na kalokalo? E so era kaya ni vosa oqo e vakaibalebaletaka na veivuke ni Kalou. E so tale era kaya me veivuke ni agilosi, na lulutu ni vatu mai lomalagi, se na nodra itukutuku na dauraikalokalo e vakanuinuikara kina o Sisira. Me vaka ni sega ni vakamacalataka na iVolatabu se ra vakaitavi vakacava na kalokalo ena vala oqo, e rawa kina ni tukuni ni vosa oqo e rairai vakaraitaka tiko e dua na sala e vukei ira kina na mataivalu ni Isireli na Kalou. Se mani cava a yaco, era vakayagataka vinaka na Isireli na ituvaki oya. “A sa cicimuria na qiqi-ni-valu . . . ko Peraki . . . a sa bale kecega nai valu i Sisira e nai seleiwau; sa sega ni vo bula e dua na tamata.” (Dauveilewai 4:​16) Na cava a qai yaco vei Sisira na kavetani ni mataivalu?

Bale na Dauveivakatotogani “ki na Liga ni Dua na Yalewa”

E kaya na iVolatabu: “Ia sa dro ko Sisira e na yavana, ka yaco ki na vale laca nei Jaeli, na wati i Eperi na Kenaiti: ni ra sa tiko veisautu ko Japini na tui Asori kei na mataqali i Eperi na Kenaiti.” Dua na ka nona oca o Sisira mani sureti koya o Jaeli ina nona valelaca, e solia vua na sucu me gunuva, e tutuvitaki koya, me moce. Sa qai taura o Jaeli “e dua nai vakadei ni vale laca, a sa taura e ligana e dua nai tukituki,” na iyaya e dau vakayagataka vakalevu na itaukei ni valelaca. E “lako lo vua, ka tukia nai vakadei ki na nona kanavalavala, ka cokavaka ki na qele: ni sa moce lutu bibi ko koya ka oca. A sa mate sara kina.”​—Dauveilewai 4:​17-​21.

Sa qai curu mai i tuba o Jaeli me tavaki Peraki qai kaya vua: “Mo lako mai, au na vakatakila vei iko na tamata ko sa qara.” E kuria na kena itukutuku: “Ia ni sa curu vua, raica, sa davo no ka sa mate ko Sisira, a sa tiko e na nona kanavalavala nai vakadei.” Na veika e caka oqo sa bau vakaukauataka dina na vakabauta i Peraki! A kaya taumada vua na parofita yalewa o Tepora: “Ko na sega ni dokai e na vuku ni ka ko sa lako kina; ni na soli Sisira ko Jiova ki na liga ni dua na yalewa.”​—Dauveilewai 4:​9, 22.

E rawa beka ni tukuni ni a lawaki o Jaeli? A sega ni raica vaka oya o Jiova. E kaya na nodrau sere ni qaqa o Peraki kei Tepora: “Sa kalougata vei ira na yalewa era sa tiko e na vale laca.” Na sere oya e vukea meda kila ni a sega ni lawakitaki na mate i Sisira. E tukuni ni namaka sara toka ga o tinana me lesu yani ena ivalu. E taroga: “A cava sa berabera kina na nona qiqi-ni-valu? . . . Era sa kaya vua ko ira na kena marama vuku” me kua soti ni taqaya ni o Sisira e se vota tiko beka na itokinivalu​—na isulu veivolavolai rairai totoka kei ira na yalewa me nodra na tagane. Era taroga na marama: “Era sa sega li ni vota? Io e le dua e le rua na goneyalewa vei ira na tamata yadua; kivei Sisira e dua nai toki ni valu veivolavolai . . . O koya sa cula vakamatai e na yasana ruarua, me ra taubena ko ira sa gumatua?”​—Dauveilewai 5:​24, 28-​30.

Ka ni Vuli Vei Keda

Na itukutuku kei Peraki eda vulica kina e so na tikina bibi. Na leqa kei na rarawa ena vakila o koya e vakayawaki Jiova. Vei ira era veivutuni, nira rai vua na Kalou ra qai vakabauti koya, e rawa ni sereki ira mai na veivakalolomataki cava ga. E dodonu tale ga meda bucina na talairawarawa. Ke mani veibasai mada ga na veika e vinakata na Kalou kei na vakasama ni tamata, e dodonu ga meda nuidei ni nona ivakasala e baleta na noda vinaka. (Aisea 48:​17, 18) Ena vuku wale ga ni nona vakabauti Jiova kei na nona talairawarawa ena ivakasala ni Kalou a rawa kina vei Peraki me ‘vakasavi se vakadruka kina na mataivalu ni kaitani.’​—Iperiu 11:​32-​34.

E tini vaka oqo na nodrau sere veivakauqeti o Tepora kei Peraki: “I Jiova, me ra rusa vakakina, ko ira na nomuni meca kecega: ia ko ira era sa lomani koya me ra vaka ga na mata-ni-siga ni sa lako cake e na nona lagilagi.” (Dauveilewai 5:​31) Sa na qai dina vakalevu cake sara oqo ni sa na muduka o Jiova na vuravura ca i Setani!

[iYaloyalo ena tabana e 29]

A vakayagataki Tepora o Jiova me vakasalataki Peraki

[iYaloyalo ena tabana e 31]

Luvu na uciwai o Kisoni

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[iYaloyalo ena tabana e 31]

Ulunivanua o Tepori