Sa Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na Lako Yani
OQO e dua na italanoa dina me baleta nodra vakabulai na ‘vakasaurarataki mera cakacaka.’ (Lako Yani 1:13) E baleta tale ga na sucu veivakurabuitaki ni dua na matanitu. E so na veika vakasakiti e kune ena ivola oqo, na cakamana vakatubuqoroqoro, na lawa maqosa, kei na kena tara na valeniveitavaki. Io, era lewe kece ni ivola na Lako Yani.
E vola na ivola oqo o Mosese, e dua na parofita Iperiu, qai volatukutukutaki tu kina na ka era sotava na Isireli ena sivia e 145 na yabaki—me tekivu mai na mate i Josefa ena 1657 B.S.K. me yacova na kena tara oti na valeniveitavaki ena 1512 B.S.K. Ia, e sega wale ga ni itukutuku makawa oqo. E tiki ni Vosa ni Kalou, se na nona itukutuku vua na kawatamata. Ena vuku ni veika oqori e dikevi kina ni ‘bula qai kaukauwa.’ (Iperiu 4:12) E vakaibalebale gona vei keda na ivola na Lako Yani.
“A SA ROGOCA NA NODRA VUTUGU NA KALOU”
E tubu tiko ga na kedra iwiliwili na kawa i Jekope era tiko e Ijipita, mani vakarota na Tui mera vakabobulataki. E vakarota mada ga o Fero mera vakamatei na gonedramidrami tagane. E dua na gone vula tolu, o Mosese, a bulata na veivakamatei oqori qai susugi koya na luve i Fero yalewa. E dina ni a susugi ena vuvale vakatui o Mosese, ia ni sa yabaki 40 a totaki ira na wekana ena nona vakamatea e dua na kai Ijipita. (Cakacaka 7:23, 24) E dro sara i Mitiani. E lai vakawati kina qai dau vakatawani ira na sipi. Oti oya, sa qai vakaroti Mosese o Jiova ena nona vosa mai vakacakamana ena vunikau kama, me lesu i Ijipita me lai kauti ira tani mai na Isireli ena nodra vakabobulataki tu. E nona matanivanua ga na tuakana o Eroni.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
3:1—E mataqali bete vakacava o Jecoro? Ena gauna vakapeteriaki, na ulunivuvale sara ga ena lesi me bete ni nona vuvale. O Jecoro gona e iliuliu ni peteriaki ena yavusa o Mitiani. Nira kawa ga mai vei Eparama na kai Mitiani ena vuku i Ketura na watina, era sa rairai kila tiko kina na sokalou vei Jiova.—Vakatekivu 25:1, 2.
4:11—Na sala cava e ‘cakava kina na galu, didivara kei na mataboko’ o Jiova? Dina ni dau cakava o Jiova ena so na gauna mera mataboko se galu e so, ia e sega ni kena ibalebale oya ni vakavuna na leqa kece vaka oqori. (Vakatekivu 19:11; Luke 1:20-22, 62-64) E vu ga mai na ivalavala ca. (Jope 14:4; Roma 5:12) Ia, ni se vakatara tu o koya me yaco na leqa vaka oqori e rawa kina ni tukuna ni ‘cakava’ na galu, didivara kei na mataboko.
4:16—Na sala cava e “vaka [kina] na Kalou” o Mosese vei Eroni? E matataka na Kalou o Mosese. E ‘vaka gona kina na Kalou’ vei Eroni, o koya e dau vosa ena vuku i Mosese.
Na Ka Eda Vulica:
1:7, 14. E vukei ira nona tamata o Jiova nira vakasaurarataki mai Ijipita. E vaka tale ga kina vei ira na nona iVakadinadina nikua, ni vakacegui ira ena gauna sara mada ga era vakacacani tu kina vakaukaua.
1:17-21. E nanumi keda o Jiova meda “vinaka kina.”—Niemaia 13:31.
3:7-10. E rogoca o Jiova na nodra tagi na nona tamata.
3:14. E sega ni vakataratutu ni dau yaco dina ga na ka sa nakita tu o Jiova. Eda vakadeitaka gona kina ni na vakayacora dina na veika eda nuitaka tu ena iVolatabu.
4:10, 13. A beci koya ga o Mosese ni sega ni rawata na vosa, dina ga ni vakadeitaki vua ni na tokoni koya na Kalou, a qai kerea ga vua na Kalou me tala e dua tale me lai vosa vei Fero. Ia, e se vakayagataki koya tiko ga o Jiova, e solia vua na vuku kei na kaukaua e gadreva me rawata kina na nona ilesilesi. Meda kua gona ni dau vakasamataka vakabibi na veika eda lekata, da vakararavi ga vei Jiova ena yalodina da qai vakayacora vinaka na noda ilesilesi ni vunau kei na veivakavulici.—Maciu 24:14; 28:19, 20.
VEIVAKABULAI NA CAKAMANA VAKATUBUQOROQORO
Rau a rairai ena mata i Fero o Mosese kei Eroni, me rau kerea nodra sereki na Isireli mera lai sokalou vei Jiova ena vanualiwa. E qaciqacia sara ga na iliuliu oqo ena nona sega ni vakatara mera lako na Isireli. Sa qai vakayagataki Mosese o Jiova me vakatauca veitarataravi na kuita. Sa qai sereki ira na Isireli o Fero mera lako ni sa tau oti na ikatini ni kuita. Sega ni dede sa cici muri ira tale yani na Isireli o Fero kei ira na nona mataivalu. Ia, e wasea rua na Wasa Damudamu o Jiova mera vakabulai kina na Isireli. Era luvu kece na kai Ijipita ni sa vakalesuya tale mai na wai na Kalou.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
6:3—Na sala cava e sega ni vakatakilai kina vei Eparama, Aisake, kei Jekope na yaca ni Kalou? Eratou vakayagataka kece na peteriaki oqo na yaca ni Kalou, e yalataka tale ga vei iratou na ka o Jiova. Ia, eratou sega ni raica se vakadinadinataka na nona qai vakayacora dina o Jiova na veika e yalataka.—Vakatekivu 12:1, 2; 15:7, 13-16; 26:24; 28:10-15.
7:1—Sala cava e vaka kina na “Kalou vei Fero” o Mosese? A soli vei Mosese na kaukaua vakalou, me lewai Fero tale ga. E sega gona ni gadrevi me rerevaki tale tiko na Tui oqori.
7:22—E vei na vanua era kauta mai kina na bete ni Ijipita na wai savasava, e se sega ni vuki me dra? Era rairai vakayagataka na wai a kau mai ena uciwai na Naile ni se bera ni vukici me dra. A rairai kau tale ga mai na wai savasava ena nodra vakekeli ena vanua suasua volekata na uciwai na Naile.—Lako Yani 7:24.[13]
8:26, 27—Na cava e kaya kina o Mosese nira “vakatabuya na kai Ijipita” na nodra vakacaboisoro na Isireli? E levu na manumanu era dau sokaloutaki e Ijipita. Ni qai tukuni ga na vakacaboisoro, e tokona vinaka sara ga na ka a cikeva tiko o Mosese mera bau soli na Isireli mera lako tani mai na vanua oya mera lai vakacaboisoro vei Jiova.
12:29—O cei o ira na ulumatua? Era wili ga kina na tagane. (Tiko Voli Mai na Lekutu 3:40-51) O Fero sara mada ga vakataki koya e ulumatua, ia e sega ga ni vakamatei. Baleta ni sa tiko rawa e dua na nona vuvale. Era mate ga ena ikatini ni kuita na ulumatua, sega ni o ira na ulunivuvale.
12:40—Era yabaki vica na Isireli e Ijipita? Na 430 na yabaki e tukuni e ke e wili kina na gauna era a tiko “mai Ijipita kei na vanua o Kenani” na Isireli. (Raica na ivakamacala e ra ena New World Translation With References.) A takosova na uciwai na Uferetisi na turaga yabaki vitusagavulukalima o Eparama ena 1943 B.S.K., ena nona ilakolako i Kenani. (Vakatekivu 12:4) Sa 215 taucoko na yabaki, me tekivu mai na gauna oya me yacova na nona butuki Ijipita o Jekope ni sa yabaki 130. (Vakatekivu 21:5; 25:26; 47:9) E kena ibalebale oqo ni oti oya era a yabaki 215 tale na Isireli e Ijipita.
15:8—E ‘wai cevata’ beka na Wasa Damudamu? Na vosa vakaiperiu “cevata” e kena ibalebale me vavaku se sosoko. E vakamacalataki ena Jope 10:10, ni vaka ga na ibuli wai-ni-sucu. E sega gona ni cevata dina na wai. Kevaka mada ga e batabata sivia na “cagi tokalau kaukauwa” e tukuni ena Lako Yani 14:21 me vakavuna na cevata ni wai, ke a bau cavuti e dua na ka me baleta na liliwa. Ni a sega ni laurai se cava e tarova tu na wai ena gauna e sa tawasei rua kina, e vaka sara tu ga na wainisucu, e sosoko qai vavaku na kena irairai.
Na Ka Eda Vulica:
7:14–12:30. E sega ni yaco vakidacala na tini na kuita. A sa tukuni tu mai vakailiu qai yaco ena kena gauna lokuci. E vakadinadinataka sara ga na tini na kuita na kaukaua i Jiova me lewa na wai, na siga, na manumanu somidi se manumanu yavaiva, vaka kina o ira na tamata! E vakaraitaka na kuita oqori ni o Jiova e rawa ni totogitaki ira na kena meca, qai taqomaki ira na nona tamata.
11:2; 12:36. E vakalougatataki ira nona tamata o Jiova. A raica sara ga o koya mera vakaicocovitaki na Isireli ena nodra cakacaka tu mai Ijipita. Era curuma yani na vanua yalataki ena bula galala, era sega ni vesu mai ena ivalu mera vakabobulataki.
14:30. Eda vakadeitaka sara ga kina ni o Jiova ena vakabulai ira era sokaloutaki koya ena “veivakararawataki levu” sa roro tiko mai.—Maciu 24:20-22; Vakatakila 7:9, 14.
TAUYAVUTAKA O JIOVA NA NONA MATANITU
Ena ikatolu ni vula ni nodra sereki mai Ijipita, era keba na Isireli ena boto ni ulunivanua o Saineai. E soli kina vei ira na iVunau e Tini kei na so tale na lawa, era veiyalayalati kina kei Jiova, rai qai nona matanitu. E 40 taucoko na siga nona tiko mai na ulunivanua o Mosese, a vakasalataki vua na veika me baleta na sokalou dina kei na kena tara na valeniveitavaki se valelaca i Jiova. Ia, ena gauna vata oya era sa bulia tu kina e dua na luvenibulumakau koula na Isireli ra qai sokaloutaka tiko. Ni raica o Mosese na ka oqori ni sa lesu yani, e lomakatakata sara ga qai vorolaka na rua na vatu a solia vua na Kalou. Nira sa cudruvi oti na caka cala, sa qai lesu tale o koya ena ulunivanua, qai soli tale mai kina e rua na vatu vovou. Nona lesu ga mai oqori sa tekivu tara sara na valeniveitavaki se valelaca. Ni qai oti e dua na yabaki nodra sereki na Isireli, sa tara oti na valelaca vaka kina na kena ukutaki. Sa qai vakatawa o Jiova ena nona lagilagi.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
20:5—E “sauma” vakacava o Jiova “na nodra caka ca na qase vei ira na luvedra” kei ira na vo ni nodra kawa? Ni dua e sa uabula, ena lewai ga ena nona itovo kei na nona ivakarau. Ia ena gauna era sokaloutaka kina na matakau na lewe i Isireli, era sotava na kena ca na nona kawa me tekivu mai na gauna oya. O ira mada ga na Isireli yalodina e tarai ira na nodra talaidredre qai vakadredretaka na nodra yalodina tiko ga.
23:19; 34:26—Cava sara mada na ibalebale ni ivakaro me kua ni vakasaqari na luve ni me ena wainisucu i tinana? Na kena vakasaqari na luve ni me (se dua tale na manumanu) ena wai ni sucu i tinana e ivakarau ni sokalou butobuto e kerei tiko kina me tau na uca. Kena ikuri, na sucu i tinana e dodonu me vakani kina o luvena, sa na bau dua dina na ivakarau vakaloloma ke me vakasaqari tale kina o luvena. E vakaraitaka na lawa oqo ni dodonu mera dau loloma na tamata ni Kalou.
23:20-23—O cei na agilosi e tukuni tiko e ke, qai ‘tiko vakacava vua’ na yaca i Jiova? E kena irairai ni agilosi oqo o Jisu ni se bera ni mai bula vakatamata. E dau dusimaki ira na Isireli ena nodra ilakolako ina Vanua Yalataki. (1 Korinica 10:1-4) E “tiko vua” na yaca i Jiova, ni o koya sara ga e vakacerecerea qai vakalagilagia na yaca i Tamana.
32:1-8, 25-35—Cava e sega ni totogitaki kina o Eroni ena nona bulia na luvenibulumakau koula? A cata sara ga na sokaloutaki ni matakau o Eroni. Emuri, a qai duavata kei ira na nona itokani Livai mera totaka na Kalou, ra cati ira tale ga na tusaqati Mosese tiko. Nira sa vakamatei oti na meca, sa qai tukuna o Mosese vei ira na tamata nira sa ivalavala ca bibi, e vakaraitaka vei ira ni a sega ni yalani ga na loloma i Jiova vei Eroni, era wili kina e so tale.
33:11, 20—A vosa vakacava vei Mosese na Kalou ni rau “veirai mata”? Na vosa veirai mata e vakaibalebaletaki ni rau veivosaki tiko e rua na tamata. Rau a veivosaki ga kei na nona mata na Kalou o Mosese ena gauna e vakasalataki koya tiko kina o Jiova. Ia, a sega ni raici Jiova o Mosese, me vaka ni ‘sega ni dua na tamata ena bula ke raica’ na Kalou. A sega dina ga ni rau veivosaki o Jiova kei Mosese. E kaya kina na Kalatia 3:19, VV, na lawa “e a dewa mai vei ira na agilosi ki vua ga e dua na tamata o koya na kena mata a qai solia vei ira na tamata.”
Na Ka Eda Vulica:
15:25; 16:12. O Jiova e dau kauaitaki ira vinaka na nona tamata.
18:21. O ira tale ga na tamata era vakacolati ena itavi bibi ena ivavakoso vakarisito e dodonu mera dau cakacaka vinaka, ra rerevaka na Kalou, ra nuitaki, ra qai dau veinanumi.
20:1–23:33. O Jiova e Vunilawa levu duadua. Ke ra muria na Isireli na nona lawa era na sokaloutaki koya ena sala matau ra qai marautaka tale ga. Sa tiko na isoqosoqo i Jiova edaidai. Nida tokona, ena vakamarautaki keda qai veivakataudeitaki tale ga.
Vakaibalebale Dina Vei Keda
Na cava e vakaraitaka na Lako Yani me baleti Jiova? E dusimaki koya ni dau vakarautaka vakayalololoma na ka, e sega ni vakatauvatani rawa na nona veivakabulai, qai dau vakayacora na nona inaki. E liutaka sara ga o koya na nona isoqosoqo.
Ni o vakarautaka tiko na wase ni iVolatabu ena veimacawa e dau dikevi ena Koronivuli ni Vuli Vunau, ena tarai iko sara ga na veika o vulica ena ivola na Lako Yani. Ena vakatitobutaka na nomu kila na veitikinivolatabu ni o dikeva na ka e koto ena ulutaga “Saumi na Taro Vakaivolatabu.” Na ivakamacala ena ulutaga “Na Ka Eda Vulica” ena vakaraitaka na sala e yaga kina vei iko na wase ni iVolatabu e veivosakitaki ena veimacawa.
[iYaloyalo ena tabana e 24]
O Jiova e lesia na tamata yalomalumalumu o Mosese, me kauti ira tani mai na Isireli ena veivakabobulataki e Ijipita
[iYaloyalo ena tabana e 25]
Na tini na kuita e vakadinadinataka sara ga na lewa e tu vua na Dauveibuli me baleta na wai, na siga, na manumanu somidi kei na manumanu yavaiva, vaka kina o ira na tamata
[iYaloyalo ena tabana e 26]
Ena vuku i Mosese, a digitaki ira kina na Isireli o Jiova mera nona matanitu