O Eparama kei Sera​—Vakatotomuria na Nodrau Vakabauta!

E VAKATOKAI na turaga oqo me “tamadra kecega era sa vakabauta.” (Roma 4:​11) E tiko tale ga vei watina lomani na itovo oqori. (Iperiu 11:11) Oqo na peteriaki dau rerevaka na Kalou, o Eparama, kei na watina, o Sera. Na cava e ivakaraitaki vinaka kina na nodrau vakabauta? Na ka ni veivakatovolei cava erau vosota? E yaga vakacava vei keda na kedrau itukutuku?

E vakaraitaka nona vakabauta o Eparama ena gauna e vakaroti koya kina na Kalou me biuta nona vanua. E kaya o Jiova: “Mo lako tani e na nomu vanua, ka biuti ira na wekamu, kei na vale nei tamamu, ka lako ki na vanua ka’u na vakatakila vei iko.” (Vakatekivu 12:1) E talairawarawa na peteriaki yalodina oqo, ni tukuni: “Ni sa vakabauta sa talairawarawa kina ko Eparaama, ni sa kacivi me lako ki na vanua sa bera ni soli vua me taukena; ka sa lako yani, ia sa sega ni kila na vanua sa lako kina.” (Iperiu 11:8) Dikeva mada se cava e okati ena toki oqori.

A tiko mai Uri o Eparama, sa ceva tiko kei Iraki nikua. E vanua vutuniyau mai Mesopotemia qai vanua ni nodra veivoli o ira mai na Toba o Perisia, kena irairai nira dau veivoli tale ga kina o ira mai na Indus Valley. A liutaka na vakekeli ena vanua oya o Sir Leonard Woolley, qai vakaraitaka ni levu ga na vale buloko ena gauna i Eparama, e boro vulavula na kena lalaga. Kena ivakaraitaki, e tabarua na nona vale na tamata e rawaka vinaka ena vanua oya, qai simedetaki tu na nona lomanibai. Era dau mai vakaicili ena tabavale e ra na dauveiqaravi kei ira na vulagi. E vakavarada na lalaga ni tabavale e ra me rawarawa vei ira na lewenivuvale mera curu ena nodra dui rumu. Me vaka ni 10 ina 20 na iwiliwili ni rumu era tu kina, e “lomalevu na vale, e rauti ira vinaka na lewenivuvale, qai nodra rai na tiko ena Tokalau ni oqori e dua na ivakatagedegede ni bula vinaka,” e kaya o Woolley. E nodra “vale na tamata vuli, qai torocake na ivakarau ni nodra bula.” Kevaka rau bolea me rau biuta na vale vaka oqori o Eparama kei Sera, rau qai lai vakavalelaca, e kena ibalebale ni rau sa na biuta e levu na ka me rau talairawarawa kina vei Jiova.

A toki iratou mada na nona vuvale o Eparama i Karana, e dua na korolevu ena vualiku kei Mesopotemia, oti ratou sa qai dewa i Kenani. E rauta ni 1,600 na kilomita na kena yawa—⁠bau dua toka na ka ni bolebole oqori vei rau na veiwatini qase! Ni rau qai biuti Karana, sa yabaki 75 o Eparama, e 65 o Sera.​—Vakatekivu 12:4.

Na cava nona rai o Sera ni sa tukuna vua o Eparama ni rau na biuti Uri? Ena rairai vakasamataka vakalevu o koya ni ratou sa na biuta e dua na vale vinaka, ratou toki ena dua na vanua eratou sega ni matau kina, me ratou na qai bula dravudravua tu. Ia, e vakamalumalumu ga o Sera, qai raici Eparama me nona “turaga.” (1 Pita 3:5, 6) Era kaya e so na vuku ni nona vakamalumalumutaki koya vaka oqo o Sera e “ivakaraitaki ni yalovakamarama e dau nodra itovo na yalewa ena gauna oya. E vu dina mai lomana nona rokovi watina.” Ia, e bibi ga ni nuitaki Jiova o Sera. Na nona vakamalumalumu kei na nona vakabauta e ivakaraitaki vinaka vei ira na yalewa vakawati lotu Vakarisito.

Dina nida na sega sara ni kerei meda biuta noda vale meda qai talairawarawa kina vua na Kalou, ia e so na dau cakacaka vakatabakidua era biuta na nodra vanua mera lai vunautaka na itukutuku vinaka ena dua tale na vanua. Se mani vanua cava ga eda qarava kina na Kalou, kevaka eda vakaliuca na veika vakayalo, ena vukei keda o koya ena ka eda gadreva.​—Maciu 6:25-33.

Sega ni rau bau veivutunitaka o Sera kei Eparama na nodrau vakatulewa. E kaya na yapositolo o Paula: “Kevaka era sa nanuma na vanua ko ya era sa biuta laivi tu, sa rawarawa ga me ra lesu tale kina.” Ia, rau a sega ni lesu tale. Erau lomadei ga ni o Jiova e dau “saumi ira . . . era sa dauvakasaqarai koya,” rau qai nuitaka na nona yalayala. Oqori tale ga na ka meda cakava meda sokaloutaki Jiova tiko ga kina mai vu ni lomada.​—Iperiu 11:6, 15, 16.

iYau Vakayalo, Vakayago Tale Ga

Ni sa yaco i Kenani o Eparama, qai kaya vei koya na Kalou: “Au na solia na vanua oqo vei ira na nomu kawa.” E dolea na vosa oqori o Eparama ena nona tara e dua na icabocabonisoro vei Jiova qai masuta ‘na yacana.’ (Vakatekivu 12:7, 8) E vakavutuniyautaki Eparama o Jiova, ra qai lewe levu na tiko ena nona keba. Mai vei ira na dauveiqaravi era sucu ena nona vuvale, e 318 na tagane era vakavulici ena ivalu, e kena irairai gona ni kedra iwiliwili taucoko “na nona lewenivale e sivia e dua na udolu.” Sa rauta me kilai o koya ni ‘turaga ni Kalou.’​—Vakatekivu 13:2; 14:14; 23:6.

E liutaka na sokalou o Eparama, e vakavulica nona lewenivuvale mera ‘vakabauta tale ga na sala i Jiova, mera kitaka na ka dodonu, ra qai cakava na lewa dodonu.’ (Vakatekivu 18:19) Me vakaukauataki ira mada ga na ulunivuvale lotu Vakarisito nikua na ivakaraitaki i Eparama, ni a rawata vinaka nona itavi me vakavulici ira na lewe ni nona vuvale mera vakararavi vei Jiova, ra ivalavala dodonu tale ga. E sega gona ni kurabuitaki ni rau a vakararavi vei Jiova o Eka na vada i Sera mai Ijipita, sa dauveiqaravi qase toka i Eparama, vaka kina na luve i Eparama o Aisake.​—Vakatekivu 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.

Dau Loloma o Eparama

E vakadinadinataki ena bula i Eparama ni tiko vua na itovo vakalou. Ena nona sega ni vinakata mera veileti tiko ga na nona ivakatawa ni manumanu kei na ivakatawa ni manumanu i vugona o Loti, e vakatura me sa wase na nodrau keba qai tukuna vei Loti me digitaka e liu na vanua e taleitaka. E dau loloma o Eparama.​—Vakatekivu 13:5-13.

Kevaka gona eda sotava na ituvaki vaka oqori e vinakati kina meda vakatulewa me vakaliuci ga na noda dodonu se meda sasagataka na veilomani, ena vinaka meda nanuma tiko ni a vakalougatataki Eparama o Jiova ena nona vakaliuci Loti. E yalataka na Kalou vei Eparama kei na nona kawa na iyalayala ni vanua taucoko e tu e matana. (Vakatekivu 13:14-17) “Sa kalougata ko ira era dau sasagataka na veivinakati [“dau loloma,” NW],” e kaya o Jisu, “ni ra na vakatokai me ra luve ni Kalou.”​—Maciu 5:9, VV.

O Cei ena Kawa i Eparama?

E dina ni sa yalataki tu vakadede e dua na kawa, e se sega tiko ga ni vakaluveni o Sera. E masulaka na ka oqori o Eparama vua na Kalou. Ena nei Eliesa beka na nona dauveiqaravi na ka kece e taukena tu? E sega, ni kaya na Kalou o Jiova: “Ena sega ni taukena emuri na nomu ka ko koya oqo; ia ko koya ga ko sa na vakatubura ena taukena na nomu ka.”​—Vakatekivu 15:1-4.

Ia, se sega tiko ga ni dua na luvedrau, sa yabaki 75 o Sera qai yalolailai ni se sega ga ni bukete rawa. E kaya gona kina vei Eparama: “Sa tarovi au ko Jiova me’u kakua ni vakaluveni: mo la’ki veiyacovi mada kei na noqu vada; de’u na vakaivakawa vua.” E wati Eparama lailai gona kina o Eka, rau tiko vata qai vakabuketetaki koya. Na gauna sa kila kina o Eka ni sa bukete, e tekivu beci Sera na nona marama. E vosa kudrukudru vei Eparama o Sera, e madua kina o Eka qai vakavuna me dro na yalewa dauveiqaravi oqo.​—Vakatekivu 16:1-6.

Erau vakabauta o Eparama kei Sera ni sa donu vinaka na ka erau cakava, rau muria ga na ivakarau ni bula ena gauna oya. Ia, e sega ni loma i Jiova me kunekunetaki ena sala oqori na kawa i Eparama. Ena rairai tu beka na noda itovo vakavanua me muri ni yaco na ituvaki e so, ia e sega ni kena ibalebale ni na vakadonuya o Jiova. De dua e duatani sara na nona rai me baleta na keda ituvaki. O koya gona, sa gadrevi meda vaqara na veidusimaki ni Kalou, meda masulaka me vakatakila vei keda na ka e vinakata meda cakava.​—Same 25:4, 5; 143:8, 10.

Sega ni Dua na Ka e “Dredre Vei Jiova”

Yaco na gauna me vakasucuma o Eka e dua na luvetagane i Eparama, na yacana o Isimeli. Ia, e sega ni Kawa yalataki o koya. Ena vakasucuma sara ga o Sera na Kawa yalataki, dina ni sa qase sara.​—Vakatekivu 17:15, 16.

Na gauna e vakamatatataka kina na Kalou ni na vakasucuma o Sera e dua na luvedrau tagane, “a sa cuva vakatoboicu ko Eparaama, ka dredre, ni sa kaya e lomana, Ena sucu beka na gone vua sa qai dua na drau na nona yabaki? ia ena vakasucu beka ko Sera, ni sa qai ciwasagavulu na nona yabaki?” (Vakatekivu 17:17) A “dredre lo” tale ga o Sera ni rogoca nona tokaruataka na itukutuku vata ga oqori e dua na agilosi. Ia, e sega ni “dredre vei Jiova” e dua na ka. Meda vakabauta tale ga ni na cakava ga o koya na lomana.​—Vakatekivu 18:12-14.

Ena vuku ni “vakabauta sa vakaukauwataki kina ko Sera me kunekunetaka na kawa, a sa vakasucu gone ni sa oti na kena gauna, ni sa nanuma ga sa yalodina ko koya ka yalataka.” (Iperiu 11:11) Yaco na gauna me vakasucumi Aisake o Sera, na ibalebale ni yacana o “Dredre.”

Nuitaki Vakatabakidua na Yalayala i Jiova

E vakatakilai Aisake o Jiova ni kawa sa yalataki tu vakadede. (Vakatekivu 21:12) E kurabuitaka gona o Eparama ni tukuna tale vua na Kalou me vakacabori luvena. Ia, sa tu e so na vuna vinaka me nuitaka kina vakatabakidua na Kalou o Eparama. Ena vakaturi Aisake beka o Jiova? (Iperiu 11:17-19) A sega beka ni vakadinadinataka nona kaukaua na Kalou ni vakalesuya vakacakamana na nodrau kaukaua ni vakatubukawa o Eparama kei Sera me sucu kina o Aisake? E kila deivaki o Eparama na kaukaua e tu vua na Kalou me vakayacora na nona vosa ni yalayala, e tu vakarau sara ga kina me talairawarawa. E dina ni qai tarovi koso nona vakamatei luvena. (Vakatekivu 22:1-14) Ia, na nona itavi oqori o Eparama eda kila kina na kena tarai Jiova sara ga na Kalou nona ‘solia na Luvena duabau ga sa vakatubura, mera kua ni rusa o ira yadua na vakabauti koya, mera rawata ga na bula tawamudu.’​—Joni 3:16; Maciu 20:28.

Na nona vakabauta na Kalou o Eparama e matata tiko ga kina vua ni sega ni dodonu me vakawati na kawa yalataki i Jiova kei na dua na dauqaravi kalou lasu e Kenani. Ena rawa vakacava ni vakadonuya na itubutubu dau rerevaka na Kalou me vakawati na luvena kei na dua e sega ni qaravi Jiova? Sa qai vaqara gona o Eparama e dua na wati Aisake mai vei ira na wekana ena vanua o Mesopotemia, e sivia e 800 na kilomita na kena yawa. E vakalougatataka na Kalou na sasaga oqori ni a vakatakila nona digitaki Repeka me wati Aisake, qai tubuna na Mesaia. Io, e “dauvakalougatataki Eparaama ko Jiova e na ka kecega.”​—Vakatekivu 24:1-67; Maciu 1:1, 2.

Vakalougatataki na Vuravura Taucoko

Erau ivakaraitaki vinaka ni dau vosota na veivakatovolei o Sera kei Eparama vaka kina na nodrau dau vakabauta na vosa ni yalayala ni Kalou. Na kena vakayacori na vosa ni yalayala oqori e bibi vei ira na kawatamata ni wili sara tiko ga kina na inuinui ni bula tawamudu, baleta ni a vakadeitaka o Jiova vei Eparama: “Ena kalougata . . . na veimatanitu kecega e vuravura e na nomu kawa; ni ko a vakarorogo ki domoqu.”​—Vakatekivu 22:18.

Me vakataki keda ga erau sega ni tamata uasivi o Eparama kei Sera. Ia, ni sa matata vei rau na inaki ni Kalou, erau talairawarawa sara—⁠se mani cava ga erau na sotava kina. E dau kilai tu gona kina o Eparama me ‘itokani i Jiova,’ o Sera me ‘yalewa yalosavasava sa vakararavi vua na Kalou.’ (Jemesa 2:23, VV; 1 Pita 3:5) Nida gumatua ena vakatotomuria na nodrau vakabauta o Eparama kei Sera, eda na marautaka tale ga kina e dua na veiwekani voleka kei na Kalou. Ena yaga tale ga vei keda na vosa ni yalayala i Jiova vei Eparama.​—Vakatekivu 17:7.

[iYaloyalo ena tabana e 26]

E vakalougatataki Eparama kei Sera o Jiova ena vuku ni nodrau vakabauta, rau qai vakaluveni ni rau sa qase sara

[iYaloyalo ena tabana e 28]

Eda kila ena ivakaraitaki i Eparama ni tarai Jiova tale ga na nona solia na Luvena duabau me mate