Na Sala Cava me Nanumi Kina o Jisu Karisito?

O Jisu Karisito “e dua e tara sara ga na nodra bula e lewe vuqa.”​—e kaya na “World Book Encyclopedia.”

E DAU nanumi na tamata rogo ena ka e cakava. Ke vaka oqori, na cava era nanuma ga kina e levu na siga a sucu kina o Jisu, sega na veika a cakava? Era kila vinaka e levu na lotu ni Veivanua Vakarisito na veika a yaco ena siga a sucu kina o Jisu. Ia, era le vica sara mada era nanuma ra qai saga mera bulataka na nona ivakavuvuli vakasakiti e kune ena iVunau ena Ulunivanua?

A vakatubuqoroqoro dina na sucu i Jisu, ia eratou a vakabibitaka ga vakalevu na nona tisaipeli taumada na veika a cakava kei na veika a vakavulica. A sega vakadua ni nona inaki na Kalou me vakabibitaki na siga a sucu kina na Karisito me sa lai raici kina vakamamada na veika a cakava ni sa tamatabula. Ia, na Kirisimasi e vakabuawataka na veika a cakava o Karisito ni vakabibitaki ga kina na itukuni kilai levu me baleta na nona davo koto ena valenimanumanu.

E dodonu me vakasamataki e dua tale na taro me baleta na ivalavala e dau solevutaki kina na Kirisimasi. Ke lesu mai nikua o Jisu e vuravura, na cava ena kaya ni raica na kena sa bisinisitaki na Kirisimasi? Ena 2,000 na yabaki sa oti, a sikova o Jisu na valenisoro mai Jerusalemi. Dua na ka na nona cudruvi ira na dauveisauilavo kei ira na dauveivoli nira vakayagataka vakailawaki na nodra soqo ni lotu na Jiu mera rawailavo kina. “Kauta tani na veika oqo,” e kaya. “Kakua ni cakava na vale nei Tamaqu me vale ni veivoli.” (Joni 2:13-16) E matata e ke ni a sega ni vakadonuya o Jisu me bosoki vata na rawailavo kei na lotu.

Era leqataka e levu na lotu Katolika mai Sipeni na kena sa vaka me tubu tiko ga na bisinisitaki ni Kirisimasi. Ia, e sega ni kurabuitaki na kena yaco oqo, vakauasivi ke dikevi na vanua e yavutaki mai kina e levu na ivalavala ni Kirisimasi. E kaya kina na dauvolaitukutuku o Juan Arias: “Vei ira na lotu Vakarisito era vakadiloya na kena sa yaco na Kirisimasi me vaka na soqo ni ‘lotu butobuto’ qai vakabibitaka ga na marau kei na rawailavo, era lecava ni ivakatakarakara kilai levu mada ga i Jisu ni davo koto e valenimanumanu . . . e laurai kina e so na ka a dau tiki ni nodra solevutaka [na matanisiga] na kai Roma makawa.”—⁠E tabaka na El País, 24 Tiseba, 2001.

Ena vica na yabaki wale tiko ga oqo, e levu na dauvolaitukutuku kei na ivolatabaki e Sipeni era tukuna ni solevutaki ni Kirisimasi e yavutaki mai na lotu butobuto, kei na kena sa vaka me bisinisitaki. Me baleta na tikinisiga ni Kirisimasi, e sega tale ni wereubiubi na Enciclopedia de la Religión Católica ni kaya: “A sa ivakarau tiko ni lotu mai Roma me sosomitaka na solevu ni lotu butobuto ena solevu ni lotu Vakarisito. Oya duadua na ka a lewa na kena digitaki na tikinisiga me solevutaki kina na Kirisimasi. . . . Eda kila ni 25 Tiseba era a dau vakatabuya na kai Roma ena gauna oya mera solevutaka kina na natalis invicti, na sucu ni ‘matanisiga qaqa.’”

E via vakatale ga oqori na ka e kaya na Enciclopedia Hispánica: “Na solevutaki ni Kirisimasi ena 25 Tiseba e sega ni yavutaki ena kena cakacakataki na siga a sucu kina o Jisu, ia ena nona ciqoma na lotu Vakarisito na siga ni soqo ni vulaililiwa era dau solevutaka na kai Roma.” Na sala cava era dau solevutaka kina na kai Roma na sucu ni matanisiga ena vulaililiwa? Era dau marau vakalialia, kana magiti, ra qai dau soli iloloma. Nodra sega gona ni via vakawabokotaka na iliuliu ni lotu na solevu taleitaki vakalevu oqo, sa ra qai vukica ena nodra vakatoka me solevu vakarisito. Sa sega ni sucu ni matanisiga ia me siga e sucu kina o Jisu.

Ni qai tekivu na ikava kei na ikalima ni senitiuri, sa qai dredre ga ni bokoci na sokaloutaki ni matanisiga kei na ivalavala ni kena qaravi. Mani nanuma kina na “sanito” ni Katolika o Augustine (354-​430 S.K.) me vakamasuti ira era vakabauta vata mera kua ni solevutaka na 25 Tiseba nira dau cakava vaka kina na lotu butobuto me rokovi kina na matanisiga. Ena gauna mada ga oqo, e vaka me se cakayaco tiko ga ena solevu ni Kirisimasi na ivalavala ni nodra dau solevutaka na matanisiga na kai Roma makawa.

Na Soqo Veiganiti ni Veivoli kei na Marau Vakalialia

Ena veisenitiuri sa sivi, e tiko e vica na vuna e yaco kina na Kirisimasi me dua na solevu kilai levu e veimatanitu, qai caka kina na veivoli kei na marau vakalialia. Kuria, ni toso na gauna na solevu ni vulaililiwa tale e so vakauasivi na kena e dau vakayacori ena vualiku kei Urope, sa taurivaka tale ga na ivalavala ni solevu a tekivutaki mai Roma.a Ni qai yaco mai ena ika20 ni senitiuri, era gumatua na dauvolivolitaki kei ira na kenadau ena veivoli mera vakabulabulataka na ivalavala ni solevu era na rawailavo kina vakalevu.

Na cava e yaco kina? E sa dau vakabibitaki ga na solevutaki ni siga e sucu kina na Karisito, sega ni ka a cakava. Levu na gauna, sa guilecavi sara mada ga o Karisito ena Kirisimasi. “[Na Kirisimasi] e dua na solevu e vakaitavi kina o vuravura kece, e rawa tale ga ni marautaki vakavuvale, qai dui vakatau ga vei keda yadua na sala eda marautaka kina,” e kaya na niusiveva ni Sipeni na El País.

E laurai ena ivakamacala oqo ni na rawarawa sara ni yaco na leqa oqori e Sipeni kei na veimatanitu tale e so. Ni solevutaki tiko na Kirisimasi ena ivalavala vakasausa, e sa na seavu tale ga kina na kila me baleti Karisito. Na kena dina, ni levu na solevutaki ni Kirisimasi era muria ga na ivalavala a dau vakayacori ena nodra gauna na kai Roma​—⁠na marau vakalialia, kana magiti, kei na nodra dau soli iloloma.

Sa Sucu e Dua na Gone me Noda

Ke sa sega ni kilai o Karisito ena Kirisimasi, na sala cava e dodonu mera nanuma kina na lotu Vakarisito na sucu kei na bula i Karisito? Ni se vo e vitu na senitiuri me qai sucu o Jisu, sa parofisaitaki koya o Aisea: “Sa sucu mai e dua na gone me noda, sa soli mai vei keda e dua na gonetagane: ena vakatau kivei koya na lewa.” (Aisea 9:⁠6) Na cava e kaya kina o Aisea ni bibi na nona sucu o Jisu kei na itavi e lesi vua? Baleta o koya ena yaco me iliuliu kaukaua. Ena vakatokai tale ga me Tui ni Sautu, ena sega ni oti na nona lewa kei na sautu. Kuria oya, na veiliutaki i Jisu ena tokoni “e na lewa dodonu kei nai valavala dodonu.”​—Aisea 9:7.

A tokaruataka na agilosi o Keperieli na ka e kaya o Aisea ena gauna e vakasavuya kina vei Meri na sucu i Jisu. “Ena levu ko koya, ka na vakatokai na Luve i Koya sa cecere sara,” a vosa ni yalayalataka. “Ia na Turaga na Kalou [o Jiova] ena solia vua nai tikotiko vakaturaga nei tamana ko Tevita: ia ena lewa ko koya na mataqali i Jekope ka sega ni mudu; ena sega talega ni oti na nona matanitu.” (Luke 1:32, 33) E matata gona ni vuna e bibi kina na sucu i Jisu oya ni sema vata tiko kei na cakacaka ena vakayacora ni lesi me Tui ni Matanitu ni Kalou. Ena yaga vua na tamata kece na veiliutaki i Karisito, oni wili tale ga kina kei ira na wekamuni lomani. A vakatakila na agilosi ni nona sucu ena yaco mera “veisaututaki rawa e vuravura ko ira sa vinakata ko koya [na Kalou].”​—Luke 2:14, VV.

Sega li ni o taleitaka mo bula ena dua na vuravura e kune kina na sautu kei na lewadodonu? Mo marautaka na bula sautu ena ruku ni veiliutaki i Karisito, ena gadrevi mo vakamarautaka na Kalou qai vinaka tale ga na nomudrau veiwekani. E kaya o Jisu ni imatai ni ka e gadrevi oya me vulici na veika me baleta na Kalou kei Karisito. “Sai koya oqo na bula tawa mudu,” e kaya o Jisu, “me ra kilai kemuni na Kalou dina duaduaga, kei Jisu Karisito ko koya ko ni a tala mai.”​—Joni 17:3.

Nida sa kila na veika dina me baleti Jisu, eda na kila tale ga na sala cava e vinakata o koya meda nanumi koya kina. Oya beka na noda kana, gunu, qai soli iloloma ena tikinisiga vata sara ga era dau solevu kina na lotu butobuto makawa? Ena veicalati dina oqori. Baleta na bogi ni bera nona mate, a tukuna o Jisu vei iratou na nona tisaipeli na ka e vinakata. “Ko koya sa nanuma na noqu vunau ka talairawarawa kina, sai koya oqo sa lomani au; ia ko koya sa lomani au ena lomani koya ko Tamaqu, ia ka’u na lomani koya.”​—Joni 14:21.

O ira na iVakadinadina i Jiova era dau vakaitavi sara vakalevu ena kena vulici na iVolatabu, e vukea gona me matata vei ira na ivakaro ni Kalou kei Jisu. Era na marau tale ga mera vukei kemuni mo ni kila vinaka na veivakaro bibi oqori me rawa ni oni nanumi Jisu ena sala e dodonu me nanumi kina.

[iVakamacala e ra]

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 6, 7]

E Kaya Beka na iVolatabu me Kua na Solevu kei na Soli iLoloma?

Na Soli iLoloma

Na iVolatabu e vakadonuya na soli iloloma, ni o Jiova sara mada ga e vakatokai me dau solia na “[i]solisoli vinaka kecega kei nai solisoli kecega e yaga sara.” (Jemesa 1:17) A vakatakila tale ga o Jisu ni o ira na itubutubu vinaka era na dau soli iloloma vei luvedra. (Luke 11:11-13) O ira na itokani i Jope kei ira na lewe ni nona vuvale era a soli iloloma vua ni sa bula vinaka tale. (Jope 42:11) Ia, ena gauna ni soli iloloma kece oqori a sega ni lokuci na siga me solevutaki kina. Ni soli iloloma vaka oqori e vu sara ga mai yalodra.​—2 Korinica 9:7.

Soqo Vakavuvale

Na soqo vakavuvale e rawa ni vu ni veivakaduavatataki ena loma ni vuvale, vakauasivi ke ra dui tutu. O Jisu kei ratou na nona tisaipeli era a tiko ena dua na soqo ni vakawati mai Kena, sega ni vakabekataki nira a soqo vakalewelevu kina vakavuvale kei ira na nodra itokani. (Joni 2:1-10) Ena vosa vakatautauvata i Jisu me baleta na gone cidroi, a vakarautaka o tamana e dua na kanavata me ratou solevutaka kina vakavuvale na lesu mai nei luvena, bau kina na ivakatagi kei na meke.​—Luke 15:21-25.

Marautaka na Kakana Vinaka

E tukuna wasoma na iVolatabu na nodra dau marautaka na tamata ni Kalou mera kania na kakana vinaka kei ira na lewe ni nodra vuvale, itokani, se o ira era sokalou vata. Ena nodratou sikovi Eparama yani e tolu na agilosi, a vakarautaka o koya na kedratou lewenimanumanu, sucu, bata, kei na keki. (Vakatekivu 18:6-8) E vakamacalataka o Solomoni ni isolisoli ni Kalou na ‘kana, gunu, kei na marau.’⁠—Dauvunau 3:13; 8:15.

E matata gona ni Kalou e vinakata meda marautaka na kania na kakana vinaka vata kei ira na noda itokani, vaka kina o ira na lewe ni noda vuvale. E vakadonuya tale ga na Kalou na soli iloloma. Eda rawa ni cakava oqori ena gauna cava ga ena loma ni yabaki.