E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na iVola na Esiteri
ENA sega ni daro na vere sa bucini lo tiko oqo. Sa buki tiko na nodra vakamatei kece na Jiu, me vakatotolotaki, me kua ni dua tale e vo. Sa lewai oti tu na siga mera na vakamatei kece kina, me tekivu mai Idia me yaco i Iciopea. Oqori na ka e vakasamataka tiko o koya e bukia na vere oqo. Ia, e guilecava e dua na ka bibi. Oya ni rawa ni vakabulai ira na nona tamata na Kalou ni lomalagi ena ituvaki dredre cava ga era tu kina. E volaitukutukutaki ena ivola vakaivolatabu na Esiteri na nodra a vakabulai.
A vola na ivola na Esiteri e dua na Jiu e sa kena turaga sara, o Moatekai, e vola kina na veika a yaco ena rauta na 18 na yabaki, ena gauna a veiliutaki tiko kina o Easuerosi, se o Kisekise I, na tui Perisia. Na italanoa vakasakiti oqo e vakaraitaka ni rawa ni vakabulai ira nona tamata o Jiova ena gauna era bukia lo kina na meca na kedra vere, dina nira veituyaki na nona tamata e veivanua. Nikua, na itukutuku ni veivakabulai oqori e vu ni veivakayaloqaqataki vei ira na tamata i Jiova era qaravi koya tiko ena 235 na vanua. Kena ikuri, e so na ivakaraitaki vinaka era tiko ena ivola i Esiteri eda rawa ni vakatotomuria, e so tale ga meda kua ni muria. Sega ni vakabekataki ni “bula na vosa ni Kalou, ka kaukauwa.”—Iperiu 4:12.
ME CURU TAKOSO NA RANADI
A veisureti ina dua na kana magiti o Tui Easuerosi ena ikatolu ni yabaki ni nona veiliutaki (493 B.S.K.). A vakacudruya na tui nona bese ni tiko ena kana magiti na ranadi matavinaka o Vasitai, mani kauta tani kina na nona itutu vakaranadi. E dua na goneyalewa Jiu e digitaki mai vei ira na goneyalewa matavinaka kece ni vanua oya me sosomitaki Vasitai. Na yacana o Etasa. Ena nona veidusimaki na ganena o Moatekai a sega kina ni vakatakilai koya ni Jiu, a vakayagataka ga na yacana vakaperisia, o Esiteri.
Yaco na gauna me paraiminisita kina e dua na turaga viavialevu o Emani. Dua na ka na nona cudru o Emani ‘ni sega ni cuva se vakarokoroko vua’ o Moatekai, mani bukia kina na vere mera vakamatei kece na Jiu e Perisia. (Esiteri 3:2) O Emani a cikevi Easuerosi na tui me tokoni koya, mani solia kina na tui na ivakaro mera vakawabokotaki na Jiu. E “vakaisulutaka nai sulu taga ka sa vakadravusa” o Moatekai ena levu ni nona rarawa. (Esiteri 4:1) Oqo na vanua me curu takoso kina o Esiteri. E sureta na tui kei na paraiminisita ena dua na kana magiti lailai. Me vaka ni rau a marautaka ruarua, a sureti rau tale o Esiteri ena siga ga e tarava. E marau dina o Emani. Ia e vakacudrui koya tiko ga nona sega ni dau cuva vua o Moatekai. Mani bucina kina e dua na vere me vakamatei o Moatekai ni bera na kana magiti ena siga e tarava.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
1:3-5—E 180 beka na siga ni kana magiti? E sega ni tukuni ena tikinivolatabu ni oqori na balavu ni gauna e caka tiko kina na kana magiti. E tukuna ga ni oqori na dede ni nodra soqovata na vakailesilesi kei koya na tui, me vakaraitaka kina vei ira o Easuerosi na nona iyau kei na nona matanitu vakaiukuuku. A rairai nanuma na tui ni 180 na siga oqori e gauna vinaka me vakaraitaka kina vei ira na vakailesilesi na totoka ni nona matanitu, me vakadeitaka tale ga ni tiko vua na kaukaua me vakayacora kina na nona inaki. Ke dina oqo, na kana magiti e tukuni tiko ena tikina 3 kei na 5 e rairai dusia na nodra kana magiti me bogi 7 e caka ni sa oti na 180 na siga.
1:8—Ena sala cava e ‘sega kina ni dua e vakasaurarataki me baleta na gunu me vaka na kena ivakaro’? Ena soqo oqo e vakadonuya o Tui Easuerosi me kua ni muri e dua na ivalavala ni gunu e Perisia, oya mera dau veiuqeti ena gunu. E kaya e dua na ivola: “Era rawa ni gunuva na kena levu ga se kena lailai ga era vinakata.”
1:10-12—Na cava e bese tiko ga kina ni rairai vua na tui o Ranadi Vasitai? Era kaya e so na vuku ni a talaidredre na ranadi baleta ni sega ni via vakalolovirataki koya vei ira na vulagi ni tui era mateni tu. Ena yasana e dua, de vakavuna nona talaidredre na ranadi matavinaka oqo na viavialevu. E sega ni tukuna na iVolatabu na vu ni nona talaidredre o Vasitai, ia e vakaraitaka nira nanuma na tamata vuku ni gauna oya ni dodonu me lewai ni beca na ivakaro i watina, de lakolako ra qai muria na nona ivakaraitaki ca na yalewa vakawati kece e Perisia.
2:14-17—Erau a veiyacovi vakasisila beka o Esiteri kei na tui? E sega. E tukuni ena tikina oqo ni o ira na yalewa era dau kau mai vua na tui era na vakasukai ena mataka ni siga e tarava ina ikarua ni vale, oya na vanua e tiko kina na nona mata na tui e dau “vakatawai ira na watina lalai.” O ira gona na yalewa era a tiko vata kei na tui ena bogi era watina lalai. Ia, a sega ni kau ina ikarua ni vale oqori o Esiteri ni oti nona rairai vua na tui. Na gauna e kau mai kina vei Easuerosi o Esiteri, “sa ka levu na loloma ni tui vei Esiteri, ka lailai vei ira kecega na yalewa tani, a sa vinakati koya ka lomani koya vakalevu cake vei ira kecega na goneyalewa.” (Esiteri 2:17) E rawai Easuerosi vakacava o Esiteri me “vinakati koya ka lomani koya vakalevu”? Na sala vata ga e rawai ira kina e so tale mera vinakati koya. E tukuni me baleti Ikai ni “sa vinakata na goneyalewa oqo ko koya, a sa caka vinaka vua.” (Esiteri 2:8, 9) E vinakati koya o Ikai ena vuku sara ga ni ka e raica vua, oya na kena irairai kei na nona itovo vinaka. Io, era “sa vinakati Esiteri ko ira kecega era sa raici koya.” (Esiteri 2:15) E vaka tale ga kina na tui, a taleitaka na ka e raica vei Esiteri mani lomani koya kina.
3:2; 5:9—Na cava e sega ni via cuva kina vei Emani o Moatekai? E sega ni cala mera vakaraitaka na Isireli na nodra doka na nona itutu e dua na tamata rogo ena nodra dau vakarokoroko, ia e duidui o Emani. E kai Ekaki o Emani, rairai dua vei ira na Amalekaiti, sa vakataulewataki oti o Jiova mera na vakawabokotaki. (Vakarua 25:19) Ke cuva o Moatekai vei Emani sa na tawayalodina kina vei Jiova. E bese ni cakava na ka oqori, qai vakatakilai koya ni Jiu.—Esiteri 3:3, 4.
Na Ka Eda Vulica:
2:10, 20; 4:12-16. E ciqoma o Esiteri nona veidusimaki kei na nona ivakasala e dua na dauveiqaravi matua i Jiova. E ka vakayalomatua gona meda dau ‘talairawarawa vei ira sa liutaki keda, da qai vakamalumalumu.’—Iperiu 13:17.
2:11; 4:5. Meda ‘kua ni nanuma na ka e baleti keda ga, ia meda dau nanumi ira tale ga na tani.’—Filipai 2:4.
2:15. E vakaraitaka na yalomalumalumu o Esiteri qai lewai koya vakamatau ena nona ciqoma ga ena marau na iukuuku kei na isulu e vakarautaka vua o Ikai, e sega ni kerea e dua tale na ka. A vinakati Esiteri na tui ena vuku ni “ka vakayalo ga sa vuni, e na ka sa sega ni vuca rawa, na yalomalumalumu kei na yalomalua.”—1 Pita 3:4.
2:21-23. Erau ivakaraitaki vinaka o Esiteri kei Moatekai ni rau “talairawarawa . . vei ira era veiliutaki e na matanitu.”—Roma 13:1, VV.
3:4. Ena so na ituvaki e sotavi, ena ka vakayalomatua meda kua ni vakatakilai keda, me vaka ga a cakava o Esiteri. Ia, nida sotava na ituvaki e vakatovolei kina noda yalodina kei na noda via totaka na veiliutaki i Jiova, meda kua ni rere ni vakatakila nida iVakadinadina i Jiova.
4:3. Nida vakatovolei, meda masuta na veivakaukauataki i Jiova kei na vuku.
4:6-8. A saga o Moatekai e dua na iwali vakalawa me wali kina na leqa era vakarau sotava ena vuku ni nona bukivere o Emani.—Filipai 1:7, NW.
4:14. E ivakaraitaki vinaka vei keda na nona nuitaki Jiova o Moatekai.
4:16. Ena vakabauta kei na yaloqaqa e vakararavi kina vakatabakidua o Esiteri vei Jiova, qai bolea na ituvaki e rawa ni vakaleqai kina nona bula. E bibi tale ga meda vulica na vakararavi vei Jiova, da kua ni nuitaki keda ga.
5:6-8. Me rawa ni vinakati koya o Easuerosi, e sureti koya vakarua o Esiteri ina kana magiti. Ia, e yalomatuataka na ka e cakava, meda vakataki koya tale ga.—Vosa Vakaibalebale 14:15.
VUKI NA UTO
Ena veika sa qai yaco tarava, a vuki na uto. E vakaliligi tale o Emani ena kau ga a vakarautaka me lili kina o Moatekai. Oti sa qai paraiminisita o Moatekai! Ia, vakacava ga na kena a buki lo tiko na vere mera vakamatei na Jiu? E veisau tale ga oqori.
Se baci vosa tale ena doudou na yalewa yalodina o Esiteri. E bolea na mate ena nona rairai vua na tui me kerea me daro na vere sa bukia lo tu o Emani. Kila vinaka o Easuerosi na ka me caka. Ena siga gona e lokuci mera vakawabokotaki kina na Jiu, era mate ga o ira na mai veivakamatei. Vakarota o Moatekai me soqovi na Solevu ni Purimi ena veiyabaki me ivakananumi ni nodra vakabulai. Ni taravi Tui Easuerosi o Moatekai “a sa segata tiko ko koya na ka me ra vinaka kina na kai nona, ka dautauca na vosa ni veivakacegui vei ira kecega na nona kawa.”—Esiteri 10:3.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
7:4—Na cava ‘ena vakayalia na meca vua na tui’ ke ra vakawabokotaki na Jiu? E via vakaraitaka o Esiteri ni na vinaka vua na tui ke ra volitaki na Jiu mera bobula, qai ca ke ra vakamatei. Ena sala cava? E yalataka o Emani ni na solia e 10,000 na tikinisiliva vua na tui ke ra vakamatei na Jiu, ia e lailai wale sara na ilavo oqo ke vakatauvatani kei na levu ni ilavo e rawa me nona na tui ke a volitaki ira na Jiu o Emani mera bobula. Sega ni o koya ga oya. Ke a yaco na loma i Emani, sa na leqa tale ga kina na ranadi.
7:8—Na cava era ubia kina na mata i Emani na dauveiqaravi ni tui? E rairai ivakatakilakila ni madua levu se na nona vakarau vakamatei. E kaya e dua na ivola, “o ira na bula ena gauna makawa era dau ubia na uludra na tamata era vakarau vakamatei.”
8:17—Na cava era ‘vuki kina me Jiu e lewe vuqa vei ira na lewenivanua’? Kena irairai nira sa tavuki mera Jiu e levu na kai Perisia baleta nira raica ena lewa e tauca na tui ni vakadonui ira na Jiu na Kalou. E tautauvata oqo kei na ka e yaco tiko nikua, me vaka e parofisaitaki tu ena ivola i Sakaraia: “Era na mai taura na tutu ni nonai sulu e dua na Jiu, e lewe tini na tamata era duivosavosa mai na veivanua kecega, ka kaya, Keitou na lako vata kei kemudou: ni keitou sa rogoca sa tiko vata kei kemudou na Kalou.’”—Sakaraia 8:23.
9:10, 15, 16— Na cava era sega ni tokitaka kina na Jiu na nodra iyau na kai Perisia, e dina ni a vakatarai ena ivakaro ni tui? Nodra sega ni cakava e vakadinadinataka ni bibi ga vei ira na nodra vakabulai, ra sega ni via rawaka kina.
Na Ka Eda Vulica:
6:6-10. “Sa liu na viavialevu, ia sa muri na rusa, a sa liu na yaloviavialevu ia sa muri na bale.”—Vosa Vakaibalebale 16:18.
7:3, 4. Eda dau doudou beka ni vakatakilai keda nida iVakadinadina i Jiova, dina ga nida na vakacacani kina?
8:3-6. E sega ni cala ke da kerea na veitaqomaki ni matanitu kei na mataveilewai ena vuku ni nodra dau veivakacacani na meca.
8:5. E vosa sara vakamatau o Esiteri me kua ni tukuna ni a vakaitavi tale ga na tui ena ivakaro a nakiti mera vakamatei kina na Jiu. Meda dau lewa matau tale ga na ka eda kaya nida vunau tiko vei ira na vakailesilesi.
9:22. Meda kua ni guilecavi ira na tacida vakayalo era dravudravua tu.—Kalatia 2:10.
Ena Vakarautaka na “Veisereki kei na Bula” o Jiova
E vakaraitaka na vosa i Moatekai ni nona mai dokai o Esiteri ena vuvale vakatui e inaki ni Kalou. Nira sotava na leqa na Jiu era lolo ra qai masu. A rairai vua na tui na ranadi, dina ni a sega ni sureti, ia e ciqomi koya ga na tui. Sega ni moce rawa na tui ena bogi bibi oya. Na ivola i Esiteri e baleta sara tiko ga na nona dau veisautaka na ituvaki o Jiova me ganiti ira nona tamata.
Na itukutuku vakatubuqoroqoro i Esiteri e sa bau veiuqeti dina vei keda na bula tiko ena “gauna ni vakataotioti.” (Taniela 12:9) ‘Ena gauna maimuri,’ se ni sa voleka ni cava na gauna ni vakataotioti ena qai vakacacani ira vakaukaua na tamata i Jiova o Koki mai Mekoki, oya o Setani na Tevoro. E nona inaki mera vakawabokotaki kece na dausokalou dina. Ia, me vaka ga na gauna i Esiteri, ena vakarautaka na “veisereki kei na bula” o Jiova vei ira na dau sokaloutaki koya.—Isikeli 38:16-23; Esiteri 4:14.
[iYaloyalo ena tabana e 10]
Rau rairai vei Easuerosi o Esiteri kei Moatekai