Qaravi Karisito na Tui ena Yalodina

“Sa soli vua na lewa, kei na vakarokoroko, kei na matanitu, me ra qaravi koya ko ira na tamata kece, kei na veivanua, kei na dui vosavosa.”​—TANIELA 7:​14.

1, 2. Eda kila vakacava ni a sega ni tekivu veiliutaki ena Matanitu ni Kalou o Karisito ena 33 S.K.?

NA ILIULIU cava e rawa ni mate ena vukudra na nona tamata me qai bula tale me veiliutaki me vaka e dua na tui? Na tui cava e rawa ni bula e vuravura, rawata na nodra veivakadonui kei na veivakabauti na nona tamata, qai lai veiliutaki mai lomalagi? E rawata duadua ga na veika oqo, kei na veika tale e so, o Jisu Karisito. (Luke 1:​32, 33) Ena Penitiko 33 S.K., ni oti na nona mate o Karisito, vakaturi mai na mate, kei na nona cabe cake i lomalagi, e qai lesi koya na Kalou “me lewa na veika kece ga ka ulu ni i soqosoqo lewe ni lotu.” (Efeso 1:​20-​22, VV; Cakacaka 2:​32-​36) E tekivu veiliutaki vakatikina ena gauna oqori o Karisito. E veiliutaki taumada vei ira na lotu Vakarisito lumuti, o ira era vakatokai mera Isireli vakayalo, se “Isireli ni Kalou.”​​—Kalatia 6:​16; Kolosa 1:​13.

² Voleka ni 30 na yabaki mai na Penitiko ni 33 S.K., e vakadeitaka kina na yapositolo o Paula ni se bera tiko na gauna ena qai veiliutaki kina o Karisito ena Matanitu ni Kalou, ia e sa wawa tiko ena “liga i matau ni Kalou. Sa na waraka tiko e ke ya na gauna sa na qai vakadrukai ira kina na nona meca na Kalou me ra i tutu ni yavana.” (Iperiu 10:​12, 13, VV) Ni vakarau cava na imatai ni senitiuri S.K., e raica ena raivotu na yapositolo sa kena turaga o Joni na nona vakatikori Jisu Karisito me Tui ni Matanitu vakalomalagi tauyavu vou na Turaga Cecere ni Lomalagi kei Vuravura, o Jiova. (Vakatakila 11:15; 12:​1-5) Ena gauna oqo eda rawa ni vakadinadinataka ni a tekivu veiliutaki mai lomalagi ena 1914 o Karisito me Tui Lumuti.a

3. (a) Sa uasivi sara vakacava na ivakatagedegede ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou me tekivu mai na 1914? (b) Na taro cava so meda tarogi keda kina?

³ Io, me tekivu mai na 1914 sa uasivi sara na ivakatagedegede ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Sa veiliutaki tiko vakatui ena Matanitu ni Kalou mai lomalagi o Karisito, dina ga ni veiliutaki tiko ena ‘kedra maliwa na nona meca.’ (Same 110:​1, 2; Maciu 24:14; Vakatakila 12:​7-​12) Kuria oqori na nodra vakaraitaka tiko na nona tamata ena veiyasa i vuravura na nodra talairawarawa vua. Era cakava oqo ena nodra gumatua tiko ena dua na cakacaka ni veivakavulici ena iVolatabu e sega ni vakatauvatani rawa kei na dua na gauna sa oti. (Taniela 7:​13, 14; Maciu 28:18) O ira na lotu Vakarisito era lumuti ena yalo tabu, o ira na “gone ni matanitu,” era sa “matataki Karisito” tiko. Era tokoni ira tiko e dua na iwiliwili vakaitamera ni ‘so tani tale na sipi’ i Karisito era italai ni Matanitu ni Kalou. (Maciu 13:38; 2 Korinica 5:​20,VV; Joni 10:16) Ia, e se vinakati tiko ga meda tarogi keda se eda vakarorogo tiko ena veiliutaki i Karisito se sega. E dei li na noda yalodina vua? E rawa vakacava meda yalodina vua na Tui e veiliutaki tiko mai lomalagi? Meda veivosakitaka taumada na vuna meda yalodina kina vei Karisito.

Na Tui e Uqeta na Yalodina

4. Na cava e cakava na Tui Digitaki o Jisu ena gauna e bula voli kina e vuravura?

⁴ E yavutaki na noda yalodina vei Karisito ena noda vakavinavinakataka na veika e cakava kei na nona itovo uasivi. (1 Pita 1:8) Ni bula voli e vuravura a vakaraitaka kina na Tui Digitaki o Jisu na veika lelevu ena cakava ena gauna sa na liutaki vuravura kina ena gauna e lokuca na Kalou. E vakani ira na viakana. E vakabulai ira na tauvimate, na mataboko, na lokiloki, didivara, kei ira na galu. E bau vakaturi ira tale ga e so mai na mate. (Maciu 15:​30, 31; Luke 7:​11-​16; Joni 6:​5-​13) Noda kila tale ga na ivakarau ni nona bula e vuravura o Jisu e rawa kina nida kila e so na nona itovo na Tui ena lewai vuravura, vakauasivi ena nona dau vakuai koya ena so na ka me vakaraitaka kina na nona loloma. (Marika 1:​40-​45) Ena vuku ni loloma oqori, e kainaki ni a kaya o Napoléon Bonaparte: “O Alexander, Caesar, Charlemagne, vaka kina o yau keitou tauyavutaka na matanitu, ia keitou rawata vakacava na cakacaka vakaitamera oya? Ena veivakasaurarataki. O Jisu Karisito duadua ga e tauyavutaka na nona matanitu ena loloma, ena gauna mada ga oqo era milioni era rawa ni mate ena vukuna.”

5. Na cava e taleitaki vakalevu kina na itovo i Jisu?

⁵ Ni a yalomalua qai yalomalumalumu o Jisu, era vakacegui o ira na colata voli na icolacola bibi nira rogoca nona veivakavulici e veibuli cake kei na nona itovo e laurai votu kina na yalololoma. (Maciu 11:​28-​30) Era veimaliwai vinaka kei koya na gone. Era marautaka na tagane yalomalua mera nona tisaipeli. (Maciu 4:​18-​22; Marika 10:​13-​16) Nona veikauaitaki kei na nona veidokai e vakavuna mera yalodina kina vua e levu na marama, e so vei ira era solia sara ga na nodra gauna, nodra igu, kei na veika vakayago era taukena mera qaravi koya kina ena nona cakacaka vakavunau voli.​​—Luke 8:​1-3.

6. E vakaraitaka vakacava na nona yalololoma o Jisu ena gauna e mate kina o Lasarusa?

⁶ E vakaraitaka tale ga na nona dau yaloluluvu o Karisito ena gauna e mate kina na nona itokani lomani o Lasarusa. Ni tarai koya na nodrau rarawa o Meri kei Marica, ena levu ni nona rarawa, e ‘tagi sara ga o koya.’ E “rarawa na lomana,” e mosi sara ga na yalona ena nona rarawa, dina ga ni kila tiko ni na vakabulai Lasarusa tale. Ena levu gona ni nona loloma kei na veinanumi, e vakayagataka kina o Jisu na kaukaua e solia vua na Kalou me vakaturi Lasarusa mai na mate.​​—Joni 11:​11-​15, 33-​35, 38-​44.

7. Na cava e dodonu meda yalodina kina vei Jisu? (Raica tale ga na kato ena tabana e 31.)

⁷ Eda qoroya na nona tutaka o Jisu na veika e dodonu kei na nona cata vakaukaua na veivakaisini kei na ivalavala e ca. E vakarua sara ga na nona vakasavi ira tani mai na valenisoro o ira na dauveivoli kocokoco. (Maciu 21:​12, 13; Joni 2:​14-​17) Ena gauna tale ga e bula voli kina e vuravura, e raica rawa o koya na veimataqali leqa e tarai keda, me kila kina na bula dredre kei na leqa eda sotava tiko. (Iperiu 5:​7-9) E kila tale ga o Jisu na ca ni veicati kei na sotavi ni veika tawadodonu. (Joni 5:​15-​18; 11:​53, 54; 18:38–​19:16) E lai tini vakamatei vakaloloma sara me rawa kina ni vakayacora na loma i Tamana qai dolava tale ga vei ira na nona tamata na bula tawamudu. (Joni 3:​16) E sega beka ni uqeti iko na itovo i Karisito oqori mo yalodina ena nomu qaravi koya? (Iperiu 13:8; Vakatakila 5:​6-​10) Na cava e vinakati vei keda me rawa kina nida nona tamata na Tui o Karisito?

Rawata Mo Lewenivanua

8. Na cava e vinakati vei ira na lewenivanua i Karisito?

⁸ Vakasamataka mada na ivakatautauvata oqo: Me rawa nida lai lewenivanua ena dua na matanitu ena vinakati meda rawata e so na ivakatagedegede. Ena vinakati meda itovo vinaka da qai bulabula vinaka tale ga vakayago. E vaka kina vei ira na vinakata mera lewenivanua i Karisito, ena vinakati me tiko e cake na ivakatagedegede ni nodra itovo ra qai bulabula vakayalo tale ga.​​—1 Korinica 6:​9-​11; Kalatia 5:​19-​23.

9. Eda vakaraitaka vakacava nida yalodina vei Karisito?

⁹ E vinakata tale ga o Jisu Karisito mera yalodina vua vaka kina ina nona Matanitu o ira era vinakata mera nona lewenivanua. Era vakaraitaka na nodra yalodina vaka oqo ena nodra bulataka na veika e vakavuvulitaka ena gauna e bula voli kina e vuravura na Tui Digitaki. Me kena ivakaraitaki, ena vinakati mera vakaliuca na veika e baleta na Matanitu ni Kalou kei na veika e baleta na loma ni Kalou me qai muri na nodra qara na veika vakayago e baleti ira ga. (Maciu 6:​31-​34) Era na saga vakaukaua me tiko vei ira na itovo i Karisito ena ituvaki dredre cava ga era sotakaya. (1 Pita 2:​21-​23) Era na muria tale ga na ivakaraitaki i Karisito na nona lewenivanua ena nodra cakava vakailiu na veika vinaka vei ira na tani.​​—Maciu 7:​12; Joni 13:​3-​17.

10. Eda vakaraitaka vakacava na noda yalodina vei Karisito (a) ena loma ni vuvale kei (b) na ivavakoso?

¹⁰ Era vakaraitaka tale ga na imuri i Jisu na nodra yalodina vua ena nodra bulataka na nona itovo ena loma ni nodra vuvale. Me kena ivakaraitaki, era vakaraitaka na tagane vakawati na nodra yalodina vua na nodra Tui vakalomalagi ena nodra muria na itovo i Karisito nira veitaratara kei watidra kei ira na luvedra. (Efeso 5:​25, 28-​30; 6:4; 1 Pita 3:7) Era vakaraitaka tale ga na yalewa vakawati na nodra yalodina vei Karisito nira vakaraitaka na itovo vinaka ra qai bulataka na “yalomalumalumu kei na yalomalua.” (1 Pita 3:​1-4; Efeso 5:​22-​24) Era yalodina vei Karisito na gone nira muria na nona ivakaraitaki ni talairawarawa. Ena gauna e se itabagone kina o Jisu, e dau talairawarawa vei rau na nona itubutubu, dina ga ni rau itubutubu ivalavala ca. (Luke 2:​51, 52; Efeso 6:1) Era na saga tale ga na lewenivanua i Karisito mera vakatotomuri koya nira “veinanumi” ra “veilomani me vaka na veitacini” ra qai ‘yalomalua nira sega ni sauma na ca ena ca, se sauma na veivakasewasewani ena veivakasewasewani.’​​—1 Pita 3:​8, 9, VV; 1 Korinica 11:1.

Lewenivanua Era Muria na Lawa

11. Na lawa cava era na muria na lewenivanua i Karisito?

¹¹ Me vaka ga na kena vinakati vua e dua e via lai lewe ni dua na vanuatani me muria na lawa ni vanua oya, e vinakati tale ga vei ira na lewenivanua i Karisito mera muria “na vunau [se lawa] i Karisito” ena nodra moica na nodra bula me salavata kei na veika e vakavuvulitaka qai vakarota o Jisu. (Kalatia 6:2) Vakauasivi ena nodra bulataka “na vunau vakaturaga” na loloma. (Jemesa 2:8) Na cava soti e okati ena lawa oqori?

12, 13. Eda talairawarawa vakacava ina “lawa i Karisito”?

¹² Era tamata ivalavala ca na lewenivanua i Karisito. (Roma 3:​23) E dodonu mera “lomani ira kina na veiwekani e na loloma tawa lasu” me rawa kina nira ‘veilomani ena yalosavasava kei na lomakatakata.’ (1 Pita 1:​22) “Kevaka e dua sa rarawa vua e dua vei kemuni,” era na muria ena yalodina na lawa i Karisito na lotu Vakarisito ena nodra “dauveivukei, ka dauveivosoti.” Nira muria na lawa oqori era na vosota na nodra valavala ca ra qai vaqara na sala mera veilomani tiko ga kina. Eda sega li ni vakavinavinakataka ni rawa nida veimaliwai tiko kei ira era talairawarawa tale ga vua na noda Tui dauloloma ra qai sulumaka tiko na loloma ‘sa ivau vinaka sara’?​​—Kolosa 3:​13, 14.

¹³ E vakaraitaka tale ga o Jisu ni nona loloma e uasivia sara na nodra veilomani na tamata. (Joni 13:​34, 35) Kevaka eda dau lomani ira ga era lomani keda, eda sega ni cakava tiko e dua na ka e “uasivi cake.” E kena ibalebale ni se sega ni taucoko na noda loloma. E uqeti keda o Jisu meda vakaraitaka na mataqali loloma e tiko vei Tamana me rawa kina nida lomani ira na cati keda kei ira na vakacacani keda. (Maciu 5:​46-​48) Na loloma vaka oqori e uqeti keda tale ga na lai vakarurugi ena Matanitu ni Kalou meda yalodina tiko ina cakacaka bibi e lesi vei keda. Na cakacaka cava oya?

Vakatovolei na Yalodina

14. Na cava e rui bibi kina na noda cakacaka vakavunau?

¹⁴ O ira na vakarurugi ena Matanitu ni Kalou era na vakaogai ira ena gauna oqo ena nodra “tukuna na matanitu ni Kalou.” (Cakacaka 28:23) E bibi mera vakayacora oqori baleta ni Matanitu i koya na Mesaia ena vakacerecerea na veiliutaki cecere i Jiova. (1 Korinica 15:​24-​28) Noda vunautaka na itukutuku vinaka ena vukei ira na vakarorogo mera na mai vakarurugi tale ga ena Matanitu ni Kalou. Ena vakatau tale ga ena ivakarau ni nodra rogoca na itukutuku oqori se era na lewai vakacava ena gauna e lewai ira kina na kawatamata o Karisito na Tui. (Maciu 24:14; 2 Cesalonaika 1:​6-​10) O koya gona, e sala uasivi ni noda vakaraitaka na noda yalodina vei Karisito na noda talairawarawa ina nona ivakaro meda tukuna vei ira e so tale na veika e baleta na Matanitu ni Kalou.​​—Maciu 28:​18-​20.

15. Na cava e vakatovolei kina na nodra yalodina na lotu Vakarisito?

¹⁵ Ena saga vakaukaua o Setani me tarova na noda cakacaka vakavunau, ra qai sega tale ga ni vakadonuya na dauveiliutaki ni vuravura na lewa e solia na Kalou vei Karisito. (Same 2:​1-3, 6-8) Oya na vuna e kaya kina vei ira na nona tisaipeli o Jisu: “Sa sega ni levu na tamata ka lailai na nona turaga. Kevaka era a vakacacani au, era na vakacacani kemudou talega.” (Joni 15:20) O koya gona era sa vala sara tiko ga oqo na imuri i Karisito ena ivalu e vakatovolei kina na nodra yalodina.​​—2 Korinica 10:​3-5; Efeso 6:​10-​12.

16. Era solia vakacava vua “na Kalou na ka sa nona na Kalou” o ira era na vakarurugi ena Matanitu ni Kalou”?

¹⁶ O ira era na vakarurugi ena Matanitu ni Kalou era na yalodina tiko ga vua na nodra Tui tawarairai ena gauna era dokai ira tiko kina na veiliutaki tiko e vuravura. (Taito 3:​1, 2) A kaya o Jisu: “Dou solia vei Sisa na ka sa nei Sisa, vei koya talega na Kalou na ka sa nona na Kalou.” (Marika 12:​13-​17) E kena ibalebale oqo ni o ira na lewenivanua i Karisito era na muria na lawa ni matanitu e sega ni veicoqacoqa kei na lawa ni Kalou. (Roma 13:​1-7) Ia ena gauna e saqata kina na lawa ni Kalou na nodra mataveilewai levu na Jiu ena nodra tarovi ira na tisaipeli i Jisu mera kua ni vunau, era tukuna vakadodonu ena veidokai na tisaipeli nira na “talairawarawa vua na Kalou, me kakua ga vei ira na tamata.”​​—Cakacaka 1:8; 5:​27-​32 .

17. Na cava eda rawa ni vosota kina ni vakatovolei na noda yalodina?

¹⁷ Ena vinakati mera yaloqaqa na lewenivanua i Karisito me rawa nira yalodina tiko vua na nodra Tui ena gauna era vakacacani kina. E kaya kina o Jisu: “Dou sa kalougata, ni dou sa vakasewasewani, ka vakacacani, ka vosavakacacataki vakailasu e na ka kecega e ca, e na vukuqu: dou reki, ka marau vakalevu: ni sa levu na kenai sau vei kemudou mai lomalagi.” (Maciu 5:​11, 12) Era vakila na dina ni vosa oqori o ira na imuri taumada i Karisito. Ena gauna mada ga eratou vakanakuitataki kina baleta ni ratou vunautaka tiko ga na Matanitu ni Kalou, eratou reki “ni ratou sa yaga me ratou vakacacani e na vuku ni yacana. Ia e na veisiga kecega e na vale ni soro, kei na veivale kecega, era sa sega ni mudu ni vakatavuvuli ka vunautaki Jisu ni sai koya na Karisito.” (Cakacaka 5:​41, 42) O vakavinavinakataki tale ga ena nomu vakaraitaka na yalo vata oqori ni o vosota na veika dredre, na tauvimate, ni leqa e dua na wekamu, kei na gauna o vakacacani kina.​​—Roma 5:​3-5; Iperiu 13:6.

18. Na cava e vakaraitaka na vosa i Jisu vei Ponitio Pailato?

¹⁸ Ni se Tui Digitaki voli kina a tukuna o Jisu vua na kovana ni Roma o Ponitio Pailato: “Na noqu matanitu e sega ni matanitu ni vuravura oqo; kevaka e ka ni vuravura oqo, ke ra na vala na noqu tamata, me’u kakua kina ni soli vei ira na Jiu. Sega, e sega ni wili e ke na noqu matanitu.” (Joni 18:​36, VV) Era na sega gona ni tauri iyaragi se mera veitovaki o ira era na vakarurugi ena Matanitu vakalomalagi. Era na tawaveitovaki ena veika vakavuravura me vakaraitaka nira yalodina tiko ga vua na “Tui ni Sautu.”​​—Aisea 2:​2-4; 9:​6, 7.

Nodra iCovi na Lewenivanua Yalodina

19. Na cava e dei vinaka tiko kina na nodra vakanamata na lewenivanua i Karisito ina veigauna e se bera mai?

¹⁹ E dei vinaka tu na nodra vakanamata tiko ina veigauna e se bera mai o ira na lewenivanua i Karisito, na nodra “Tui na tui.” Era sa nanamaki tiko ina nona vakarau vakaraitaka na kaukaua ni nona veiliutaki mai lomalagi me tatara e vuravura. (Vakatakila 19:11–​20:​3, VV; Maciu 24:30) Era sa namaka tale tiko ga na kena vo ni “gone ni matanitu” era lumuti ena yalo tabu na nodra icovi mera lai tui vata kei Karisito mai lomalagi. (Maciu 13:38; Luke 12:32) Era sa namaka tiko na ‘so tani tale na sipi’ era yalodina tiko vei Karisito na nona vakadonui ira na nodra Tui ena nona kaya: “Ni lako mai, ko i kemuni ka sa vakalougatataki mai vei Tamaqu, mo ni taukena [na Parataisi e vuravura ena liutaka] na matanitu sa vakarautaki tu me nomuni mai na i vakatekivu kei vuravura.” (Joni 10:16; Maciu 25:34) Meda yalodina kece tiko mada ga ena noda qaravi Karisito na Tui o keda eda na vakarurugi ena Matanitu ni Kalou.

[iVakamacala e ra]

[Kato ena tabana e 31]

SO TALE NA ITOVO KILAI TANI I KARISITO

Sega ni Veivakaduiduitaki​—Joni 4:​7-​30.

Yalololoma​—Maciu 9:​35-​38; 12:​18-​21; Marika 6:​30-​34.

Vakuai koya ni loloma​—Joni 13:1; 15:​12-​15.

Yalodina​—Maciu 4:​1-​11; 28:20; Marika 11:​15-​18.

Veinanumi​—Marika 7:​32-​35; Luke 7:​11-​15; Iperiu 4:​15, 16.

Yalorawarawa​—Maciu 15:​21-​28.

[iYaloyalo ena tabana e 29]

Eda muria “na lawa i Karisito” nida veilomani

[iYaloyalo ena tabana e 31]

E uqeti iko beka na itovo i Karisito mo qaravi koya ena yalodina?