E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na iVola na Cakacaka
E VOLAITUKUTUKUTAKI ena Cakacaka na itukutuku matailalai me baleta na tauyavu ni ivavakoso lotu vaKarisito kei na kena tubu. E vola na vuniwai o Luke, qai volaitukutukutaki kina na nodra cakacaka vagumatua na lotu vaKarisito ena 28 na yabaki—mai na 33 S.K. ina 61 S.K.
E tekivutaki na ivola na Cakacaka ena itukutuku me baleta na veiqaravi ni yapositolo o Pita, qai tini ena nona cakacaka na yapositolo o Paula. A dusia o Luke ni a tiko tale ga ena so na ka a yaco ni vakayagataka na vosa “keitou.” Noda kauaitaka na itukutuku ena Cakacaka eda na mareqeta kina vakalevu na kaukaua ni Vosa volai ni Kalou kei na nona yalo tabu. (Iper. 4:12) Ena uqeti keda tale ga meda dau vakuai keda qai vaqaqacotaka na noda vakabauta na inuinui ni Matanitu ni Kalou.
VAKAYAGATAKA O PITA “NA KI NI MATANITU”
Nira lumuti oti ena yalo tabu na yapositolo, era vunau sara ena doudou. E vakayagataka o Pita na imatai ni “ki ni matanitu vakalomalagi” mera vakavulici kina na Jiu kei ira na sa tavuki era “vakabauta na nona vosa” mera curu kina ina Matanitu ni Kalou (Maciu 16:19, NW; Caka. 2:5, 41) Vakasauri na nodra tusaqati vakalevu na tisaipeli, qori sara ga na ka e qai tosoya na cakacaka vakavunau.
Nira rogoca ga na yapositolo nodra sa taleitaka na Vosa ni Kalou na kai Samaria, rau talai sara ina vanua ya o Pita kei Joni. Vakayagataka gona o Pita vei ira na ikarua ni ki mera rawa ni lewe ni Matanitu ni Kalou kina na kai Samaria. (Caka. 8:14-17) Ni oti ga e dua na yabaki nona vakaturi o Jisu, a yaco e dua na veisau vakatubuqoroqoro ena bula i Saula mai Tarisu. Ena 36 S.K., a vakayagataka o Pita na ikatolu ni ki, qai sovaraki na yalo tabu vei ira na tawacilivi.—Caka. 10:45.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
2:44-47; 4:34, 35—Cava era volitaka kina o ira na sa vakabauta na ka era taukena, ra qai vota na veika era rawata? Levu na sa vakabauta era gole mai vakayawa, qai sega ni levu nodra iyau mera na tiko kina vakadede e Jerusalemi. Ia, era dede e ke me levu tale na ka era vulica me baleta na nodra vakabauta vou. Mera qai tukuna tale ga yani. Me rawa ni bau so na ka me veivuke vei ira, era volitaka kina e so na lotu vaKarisito na ka era taukena qai votai na ka era rawata vei ira na dravudravua.
4:13—Rau a sega beka ni vuli se kila na wilivola o Pita kei Joni? Sega, erau a vuli tale ga. E tukuni ga ni rau “sega so ni vuku, se tamata vuli” baleta ni rau a sega ni vulica na veika vakalotu ena nodra koronivuli na rapai.
5:34-39—E kila vakacava o Luke na veika e tukuna o Kamilieli me baleta na ka a bosei ena loma ni Sanadrini? E rawa ni tolu na vuna: (1) E tukutuku vua o Paula, baleta ni a gonevuli i Kamilieli; (2) A taroga e dua na lewe ni Sanadrini dau veikauaitaki me vakataki Nikotimo; (3) A kila ga ena veidusimaki vakalou.
7:59—A masu tiko beka vei Jisu o Sitiveni? Sega. Dodonu me vakatabakidua ga vua na Kalou o Jiova na nona sokalou kei na nona masu e dua. (Luke 4:8; 6:12) E dau masuti Jiova ga o Sitiveni, qai dau cakava qori ena yaca i Jisu. (Joni 15:16) Ia ena ituvaki qo, a raivotu o Sitiveni qai raica ni “sa wavu tu na Luve ni tamata e na liga i matau ni Kalou.” (Caka. 7:56) Matata tu vei Sitiveni na kaukaua soli vakalou i Jisu me veivakaturi kina, doudou gona me vosa vua, ia a sega ni masu vei Jisu, e kerea ga me nanumi koya.—Joni 5:27-29.
Na Ka Eda Vulica:
1:8. Era vakayacora rawa ga na dausokaloutaki Jiova na cakacaka vakavunau e vuravura raraba ena kaukaua ni yalo tabu.
4:36–5:11. E ikarua ni yaca i Josefa mai Saipurusi o Panapasa, kena ibalebale ga “Gone ni Vakacegu.” Ratou a rairai vakatokayacataki koya na yapositolo me o Panapasa baleta ni turaga yalovinaka, dau veinanumi, qai dauveivakacegui. Meda vakatotomuri koya, da kua ga ni vakataki Ananaiasa kei Safaira, erau dau cakacaka vakarairai, rau veivakaisini, rau qai lawaki ca.
9:23-25. Nida vakatikitikitaki keda mai vei ira na dau veitusaqati meda rawa kina ni tomana noda cakacaka vakavunau, e sega ni kena ibalebale nida rerevaki ira.
9:28-30. Nida vunau ena so na yalava, se vei ira tale e so, ena rawa ni rivarivabitaki noda bula vakayago, vakayalo tale ga, se na noda itovo sara mada ga. Dodonu gona meda digia vakayalomatua na gauna kei na vanua eda vunau kina.
9:31. Ni se malumu tu na ituvaki, e se rawa nida vaqaqacotaka noda vakabauta ena noda vuli vakataki keda, da qai vakasamataka vakatitobu na veika vakayalo. Ena uqeti keda qori meda muria tiko ga na veidusimaki i Jiova ena rere vakalou nida bulataka na ka eda vulica, da qai gumatua ena cakacaka vakavunau.
NONA GUMATUA O PAULA ENA CAKACAKA VAKAVUNAU
A yaco i Anitioki o Akapo ena 44 S.K., na vanua erau veivakavulici tiko kina o Panapasa kei Saula me “dua na yabaki taucoko.” Parofisaitaka o Akapo e dua “na dausiga levu,” a qai yaco qori ni oti e rua na yabaki. (Caka. 11:26-28) Rau lesu tale i Anitioki o Panapasa kei Saula ni ‘rau sa vakaotia nodrau cakacaka ni vakacoko e Jerusalemi.’ (Caka. 12:25) Ena 47 S.K., rauta na 12 na yabaki nona tavuki o Saula—e dusimaki Panapasa kei Saula na yalo tabu me rau lako ina dua na ilakolako vakadaukaulotu. (Caka. 13:1-4) Rau lesu tale mai Anitioki ena 48 S.K., na vanua “erau a vatonaki kina me nodrau na loloma ni Kalou.”—Caka. 14:26.
Oti tale e ciwa na vula, e digitaki Sailasa o Paula (a kilai tale tu ga me o Saula) me rau veitomani ena ikarua ni ilakolako vakaulotu. (Caka. 15:40) Rau veitomani tale ga o Timoci kei Luke. A mai tiko ga e Filipai o Luke, ia e tomana sara nona ilakolako o Paula kei ira na kena vo i Aceni, dewa sara i Korinica, ratou lai sota e kea kei Akuila kei Pirisila, e lai yabaki dua vula ono kina. (Caka. 18:11) A biuti Timoci tu kei Sailasa e Korinica, qai kauti Akuila kei Pirisila o Paula me ratou soko i Siria ena itekitekivu ni yabaki 52 S.K. (Caka. 18:18) Rau tomani koya tiko ga o Akuila kei Pirisila me yaco sara i Efeso, rau sa qai lai sobu e kea.
A mai toka vakalailai e Anitioki ena vanua o Siria o Paula , sa qai biubiu ena ikatolu ni ilakolako vakaulotu ena 52 S.K. (Caka. 18:23) “A sa tete tiko ga yani na vosa ni Turaga ka sega ni tarovi rawa” e Efeso. (Caka. 19:20, VV) Rauta ni yabaki tolu o Paula e kea. (Caka. 20:31) Sa tiko e Jerusalemi o Paula ena Penitiko 56 S.K. Gauna e vesu kina, e vunau ena doudou vei ira na vakailesilesi. Yabaki rua nona vakatabui tu o Paula me biuta nona vale ena gauna a tiko kina e Roma. (c. 59-61 S.K.) E qara na sala me vunautaka kina na Matanitu qai vakavulica “na ka e baleta na Turaga ko Jisu Karisito.”—Caka. 28:30, 31, VV.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
14:8-13—Na cava era vakatokai “Panapasa [kina] me ko Seusi, kei Paula me ko Eremesi” na lewe i Lisitira? O Seusi na iliuliu ni kalou ena itukuni makawa kei Kirisi, qai kilai na luvena o Eremesi ena veirawai ni nona vosa. Ni dau liutaka gona o Paula na vosa, era kacivi koya kina na lewe i Lisitira me o Eremesi, kei Panapasa me o Seusi.
16:6, 7—Na cava a tarovi Paula kina kei ira na nona itokani na yalo tabu mera kua ni vunau ena yasayasa o Esia kei Picinia? Ra lewe lailai ga na cakacaka tiko e kea, mani dusimaki ratou gona na yalo tabu ina yalava ena vuavuaivinaka cake.
18:12-17—Na cava e sega ni tataro kina o Kalio ena gauna sa vaculaki kina o Sosiceni? Rairai nanuma o Kalio ni sa ganiti koya vinaka na turaga qori na ka e caka ya vua, ni a rairai nodra iliuliu sara ga na ilawalawa cudrucudru era dau saqati Paula tiko. Ia, na veika e yaco ya a qai veisautaka vakadua na turaga o Sosiceni me lotu vaKarisito. Sa qai mai cavuti Sosiceni e muri o Paula me “tacida.”—1 Kor. 1:1, NW.
18:18—Na bubului cava a vakayacora o Paula? Ra kaya e so na vuku ni rairai bubului ni Nasaraiti qori. (Tiko 6:1-21) Ia sega ni tukuni ena iVolatabu se bubului cava ya. Sega tale ga ni tukuni se a bubului ena gauna e se bera ni lotu vaKarisito kina, se ni sa tavuki oti. Sega ni tukuni ni a se qai tekivuna se sa vakacavara tiko na bubului ya. Ia, e macala ga ni sega ni okati me ivalavala ca na nona bubului ya.
Na Ka Eda Vulica:
12:5-11. E dodonu meda dau masulaki ira na tacida vakayalo.
12:21-23; 14:14-18. E taleitaka sara ga o Eroti na veivakalagilagi e dodonu me caka duadua ga vua na Kalou. Duidui sara vakalevu mai na nodrau a cata sara ga o Paula kei Panapasa me rau vakalagilagi se dokai! Meda kua gona ni qara na veivakalagilagi ena vuku ni noda veiqaravi vei Jiova.
14:5-7. Gadrevi na yalomatua meda na gumatua tiko ga kina ena veiqaravi vua na Kalou.—Maciu 10:23.
14:22. Meda namaka na lotu vaKarisito na veivakacacani. Eda na sega ni cakitaka na noda vakabauta meda qara bula kina.—2 Tim. 3:12.
16:1, 2. Mera gumatua ena veika vakayalo na itabagone lotu vaKarisito, ra qai qara na veidusimaki i Jiova me vinaka kina na kedra irogorogo.
16:3. Meda saga ena noda igu taucoko me salavata kei na ka e kaya na iVolatabu na kece eda cakava mera taleitaka kina na itukutuku vinaka o ira eda vunau kina.—1 Kor. 9:19-23.
20:20, 21. E bibi ena noda cakacaka vakaitalatala na vunau e veivale.
20:24; 21:13. E bibi cake na noda yalodina vua na Kalou mai na noda via taqomaka na noda bula.
21:21-26. Dodonu meda tu vakarau ni muria na ivakasala vinaka.
25:8-12. Sa tu na veika e vauca na lawa me ‘totaki qai vakadinadinataki kina na itukutuku vinaka,’ mera vakayagataka gona na lotu vaKarisito na dodonu qori.—Fpai. 1:7.
26:24, 25. Meda dau tukuna tiko ga “na vosa sa dina ka vuku” era dau raica tu na “tamata vakayago” me ka lialia.—1 Kor. 2:14.
[iYaloyalo ena tabana e 30]
Gauna cava e vakayagataka kina o Pita “na ki ni matanitu”?
[iYaloyalo ena tabana e 31]
E vakayacori rawa ga na cakacaka vakavunau e vuravura raraba ena kaukaua ni yalo tabu