Au Raica Sara Ga na Tubu e Korea

Talanoataka o Milton Hamilton

“Ka ni rarawa ni sa bokoca na matanitu vakaripabuliki e Korea na nomuni ivola ni curuvanua na daukaulotu kece, vinakati tale ga mo ni biuta sara vakatotolo na vanua qori. . . . Qori na vuna drau sa na lai veiqaravi toka kina vakawawa e Japani.”

QORI na itukutuku a tukuni yani vei keirau vakaveiwatini mai Brooklyn, Niu Yoka, e Mereke, ena icavacava ni 1954. Keirau se qai tuvaitutu oti ga ena itekitekivu ni yabaki qori ena ika23 ni kalasi ena Koronivuli e Kiliati, mai Niu Yoka. Na gauna keirau taura kina na ivola, keirau a veiqaravi tiko vakawawa e Indianapolis, mai Indiana.

Au se veikilai sara kei Liz na watiqu (Liz Semock e liu) ena gauna keirau a vuli vata tiko kina ena sekeneri. Keirau vakamau ena 1948. A taleitaka vakalevu na cakacaka vakaitalatala vakatabakidua, ia dau lomalomaruataka me biuti Mereke me lai veiqaravi ena dua tale na vanua. Na cava qai veisau kina nona rai?

A makutu o Liz me keirau lai tiko ena dua nodra bose na via lai vuli e Kiliati. A vakayacori na bose qo ena soqo ni tikina ena Yankee Stadium, e Niu Yoka, ena vulaikatakata ni 1953. Veiuqeti dina na bose qori, keirau mani vakalewe fomu sara ni vuli e Kiliati. Keirau kidroataka na neirau sureti ena vuli ga e tarava, me na tekivu ena Feperueri 1954.

Keirau a lesi e Korea ni se qai oti toka ga e tolu na yabaki na veivaluvaluti, e mai cava na ivalu qori ena vulaikatakata ni 1953, ia a vakacacani sara vakalevu na vanua qori. Keirau dusimaki toka ena ivola mai cake me keirau na liu mada i Japani. A 20 taucoko na siga neirau soko tiko kei na ono tale na daukaulotu ni bera ni keimami yaco yani ena Janueri 1955, ratou lesi tale ga i Korea na ono qori. A mai tavaki keimami ena wavu ena 6:00 na kaloko ena mataka o Lloyd Barry, e ovasia tiko ni valenitabana ena gauna ya. Keimami gole sara ina nodra vale na daukaulotu e Yokohama. Na siga tiko ga qori keimami tekivu cakacaka vakavunau kina.

Yaco Rawa i Korea

Toso na gauna sa qai vakadonui na neirau curuvanua e Korea. Ena ika7 ni Maji 1955, keirau vuka mai na Haneda International Airport e Tokio, ina rara ni waqavuka e Yoido mai Seoul, e tolu na aua na neirau vuka. Era tavaki keirau e sivia na 200 na iVakadinadina, keimami qai veitagicaki ena marau. Ena gauna ya era se lewe 1,000 ga na iVakadinadina e Korea. Dau neimami rai mai vanuatani nira mata vata kece qai tautauvata nodra itovo na tiko ena yasayasa vakaEsia, se mani vanua cava ga era cavutu mai kina. Sega ni dede sa veisau na neirau rai. E duidui na nodra vosa kei na nodra matuavosa, vaka kina na kedra kakana, ibulibuli, nodra isulusulu kei na so tale na ka era kilai tani kina, me vaka na itaratara ni nodra vale.

Na imatai ni ka dredre me keirau na cakava oya na vulici ni nodra vosa. A sega na ivola me keirau vulica kina na vosa vaKorea. Keirau dikeva ni dredre me vakatotomuri na vosa vaKorea ena kena sagai me vakayagataki na irorogo ni vosa vakavalagi. Ena rawa ga ni qai cavuta donu e dua na vosa vaKorea ke vulici taumada na kena matuavosa.

Keirau dau cala kina ena so na gauna. Kena ivakaraitaki, a taroga e dua na itaukeinivale o Liz ke tiko na nona iVolatabu. E duatani na irairai ni matana, lesu i lomanivale, lai kauta mai e dua na pakete masese. A kerea o Liz na sungnyang (masese) dodonu me a tukuna sungkyung, na “iVolatabu.”

Ni oti e vica na vula, keirau lesi me keirau lai vaqara vale mera tawana na daukaulotu e Pusan, na ikelekele ni waqa ena ceva ni korolevu o Korea. Redetaki rawa sara e tolu na rumu lalai, e dua e neirau, kei na rua me nodrau na tacida yalewa keitou a lesi vata. A sega tu na kena paipo, qai sega na kena valelailai dre. Dau drodro vinaka ga na wai ena bogi ni muria yani e dua na tolo ni osipaipo me yaco sara ina tabarua e cake. Keitou dau veiveisau tiko gona ena matakacaca kece ena vakatawa wai. Dau saqa na wai se vakawainimatetaki me rawa ni gunuvi.

Keitou vakila e so tale na ka ni bolebole. E lailai na kaukaua ni livaliva, sega ni sava rawa kina na isulu ena misini se me yayanitaki. Neitou valenikuro ga na pasese, qai dua ga na sitovu karasini e tiko kina. Sega ni dede sa matau sara na neitou vakasaqa ena siga e lesi vei keitou yadua. E tauvi keirau vakaveiwatini na mateniyate ni oti tale e tolu na yabaki na neirau yaco yani e kea. A tauvi ira e levu na daukaulotu na mate qo ena gauna ya. Vakavula na neirau davo tu, qai so tale na mate e tauvi keirau.

Uqeti Mera Vosota na Veivakatovolei

Ena 55 na yabaki sa oti, dau kilai tiko na iyarabale kei Korea ena yasayasa vakaEsia me vanua ni tiko yavavala. E wasea rua na iyarabale qori na vanua era sega ni vakatarai kina na mataivalu, e dau kilai me DMZ se demilitarized zone. E toka ena 55 na kilomita mai na vualiku kei Seoul, na koroturaga ni Ripabuliki kei Korea. A veisiko yani ina vanua qori ena 1971 o Frederick Franz, mai na valenivolavola liu e Brooklyn. Au kauti koya ina vanua qori, na iyala ni vanua e kilai e vuravura ni dau taqomaki vinaka tu. Ena veiyabaki sa sivi era dau sota e kea na vakailesilesi ni Matabose kei Vuravura kei na mata ni rua na matanitu e kea.

Keitou tawaveitovaki tiko ga ena veika vakapolitiki ni vuravura qo, okati kina na ituvaki e yaco tiko ena iyarabale kei Korea. (Joni 17:14) Nira sega ni via veivaluvaluti na iVakadinadina, e sivia na 13,000 era curu e valeniveivesu qai 26,000 taucoko na yabaki era totogitaki kina. (2 Kor. 10:3, 4) Matata vinaka tu vei ira na cauravou lotu vaKarisito kece ena vanua qori nira na bolei ena ituvaki qori, ia era sega ni bau rere. Rarawataki dina ni vakatokai ira na italatala ni lotu vaKarisito qo na matanitu mera “daubasulawa” ia e nodra cala wale ga nira tawaveitovaki baleta nira lotu vaKarisito.

Ena 1944, ni vakacagau tiko na iKarua ni iValu Levu au a sega ni curu ena mataivalu, au mani totogi yabaki rua veimama ena valeniveivesu e Mereke mai Lewisburg, e Pennsylvania. E dredre dina na veika era vakila na tacida ena valeniveivesu, ia au kila tu na kedra ituvaki na iVakadinadina qori. E vakayaloqaqataki ira e levu na nodra kila ni a yaco tale ga vei keimami e so na daukaulotu mai Korea na veika qori.—Aisea 2:4.

Keimami Vakacacani

E vu ni veivosaki ena 1977 na neimami tawaveitovaki. Ra nanuma na vakailesilesi ni keimami dau uqeti ira na lewenivanua gone e Korea mera kua ni curu ena mataivalu, ra kua tale ga ni vakaiyaragi. Mani vakatulewataka na matanitu mera kua ni curuvanua tale yani na daukaulotu era sa biuti Korea. A tekivu na vakatatabu qori mai na 1977 ina 1987. Ke keirau biuti Korea ena dua na yabaki qori, sa na sega ni vakatarai me keirau lesu tale yani. Keirau mani sega gona ni gade e vale ena loma ni yabaki qori.

Dau caka vakalevu na bose kei ira na vakailesilesi vakamatanitu, qai vakamacalataki vei ira na neimami tawaveitovaki na daukaulotu ni keimami imuri i Karisito. Yaco na gauna era sa kidava ni na sega ni vakarerei keimami qori, mai tini kina na vakatatabu ya ni oti e tini na yabaki. Donuya na veiyabaki qori era a lesu ina nodra vanua e so na daukaulotu ena vuku ni so na ituvaki me vaka na tautauvimate, ia e so tale era a tiko ga, qai marautaki dina.

Ena veimama ni veiyabaki 1980, era veibeitaki vakailasu na dauveitusaqati ni uqeti ira tiko na gone o ira na neimami dairekita ni isoqosoqo vakalawa mera kua ni curu ena mataivalu. Qori na vuna a vaqaqai keimami yadudua kina na matanitu. Ena 22 Janueri, 1987, a vakatulewataka na valenivolavola ni dauveibeitaki ni sega na yavu vinaka keimami beitaki tiko kina. E vakadodonutaka e so na ka me keimami kua ni dau raici cala kina.

Vakalougatataka na Kalou na Cakacaka

A tusaqati sara vakaukaua na neimami cakacaka vakavunau ena veiyabaki e Korea ni keimami tawaveitovaki. Dredre kina me laurai e dua na vanua veiganiti me vakayacori kina na soqo ni tabacakacaka lelevu. Era saga kina na iVakadinadina mera tara ga nodra Assembly Hall e Pusan, me kena imatai ena yasayasa vakaEsia. Au lesi gona ena itavi dokai meu vunau ena kena vakatabui na Assembly Hall qori ena ika5 ni Epereli, 1976, ra qai tiko rawa kina e 1,300.

Me tekivu mai na 1950, era a lai keba tu yani e Korea e tini vakacaca na udolu na sotia ni Mereke. Levu gona era lai iVakadinadina gumatua nira lesu i Mereke. Ra dau volavola lesu mai e levu qai ka ni veivakalougatataki dina neimami tuberi ira vakayalo.

Ka ni rarawa ni mai takali na noqu itokani daulomani o Liz ena ika26 ni Sepiteba, 2006. Dua na ka noqu dau vakananumi koya. A dau marautaka na itavi kece e lesi vua ena loma ni 51 na yabaki neirau tiko kina e ke, qai sega ni dau kudru. E sega mada ga ni bau tukuna se vakaraitaka ni via lesu i Mereke, na vanua a tukuna ni na sega ni via biuta!

Au se lewe tiko ga ni vuvale e Peceli e Korea. Sa tubu sara na lewena mai na dua na iwiliwili lailai ni se qai tekivu, ia sa ra le 250 tiko edai. E vu ni veivakalougatataki dina noqu mai veiqaravi tiko ena Komiti ni Tabana, keitou lewe vitu.

A dua tu na vanua dravudravu o Korea ni keirau se qai yaco yani, ia qo sa dua toka na matanitu vutuniyau e vuravura. Era sivia na 95,000 na iVakadinadina e Korea, qai voleka ni 40 na pasede era painia veivuke se tudei. Qori kece na veika e vakavuna tale ga noqu marautaka niu rawa ni qarava na Kalou ena vanua qo, qai raica sara ga na kena tubu.

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Keirau yaco yani e Korea kei ira na itokani daukaulotu

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Veiqaravi e Pusan

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Vata kei Brother Franz ena 1971 ena vanua e kilai me DMZ

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Vata kei Liz ni bera toka ga nona leqa

[iYaloyalo ena tabana e 26]

Au se lewe tiko ga ni vuvale e Peceli ena valenitabana e Korea