Era Qaqa ena Veilewai na Tacida!

A TEKIVU ena 1995 qai 15 na yabaki na kena dede. Ena gauna kece qo, era saqati ira tiko kina na tacida o ira era sega ni duavata ena nona dodonu e dua me digia na nona lotu. Era vakadeitaka na dauveitusaqati qo me kua ni vakalawataki na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Moscow kei na so tale na vanua. Ia e raica ga o Jiova mera qaqa ena veilewai na tacida yalodina mai Rusia. Na cava mada e yaco kina na ituvaki qo?

RAWATI NA GALALA!

Ena maliwa ni 1990 ina 1995, e soli tale vei ira na tacida mai Rusia na galala ni sokalou, a vakatabui tu mai ena 1917. Ena 1991, na matanitu na Soviet Union e rejisitataki ira me dua na lotu e vakadonui vakalawa. Ni sa tawase na Soviet Union, era rejisitataki kina na iVakadinadina i Jiova ena Russian Federation. Kuria qo, a vakadinadinataka na matanitu o Rusia nira vakalolomataki na tacida ena vica sagavulu na yabaki sa oti vei ira na veiliutaki ena matanitu makawa. E rejisitataka na Tabana ni Lawa e Moscow ena 1993 na yaca era kilai kina vakalawa na tacida me Moscow Community of Jehovah’s Witnesses. Ena yabaki tiko ga oya, sa vakayagataki kina na yavu ni vakavulewa vou e Rusia, e soli kina na galala ni lotu. Sa rauta me tukuna kina e dua na tacida, “Keimami sega sara ga ni tadra ni soli vei keimami na galala!” E tomana:  “E 50 na yabaki keimami se waraka tu mai kina qo!”

Era vakayagataka vinaka na tacida mai Rusia na “gauna vinaka” qori ena nodra vakalevutaka nodra cakacaka vakaitalatala qai levu na tataleitaki. (2 Tim. 4:2) E tukuna e dua: “E levu era kauai sara ena lotu.” E sega ni dede sa levu na iwiliwili ni dautukutuku, painia kei na ivavakoso. Ena 1990 ina 1995, e tubu na kedra iwiliwili na iVakadinadina e Moscow mai na 300 ina sivia na 5,000! Era sa tekivu lomaleqa o ira na dausaqata na dodonu ni nona lotu e dua, ni sa tubu tiko ga na kedra iwiliwili na iVakadinadina i Jiova. Ena loma ni veiyabaki ni 1990, era tekivu veivakacacani ena nodra veilewaitaki ira na tacida. Na sasaga qori ena curuma e va na iwasewase ni veilewai, oti qori sa na qai macala na vakatulewa.

TEKIVU NA VEIVAQAQAI QAI TINI BOTOILEVU

Na imatai ni nodra vakacacani na tacida e tekivu ena June 1995. E dua na ilawalawa mai Moscow era tokona na lotu Orthodox mai Rusia, era beitaki ira na tacida ena mataveilewai, nira tukuna nira vakaitavi tiko ena dua na ka e sega ni vakadonui vakalawa. Era tukuna na ilawalawa oya nira matataki ira tiko na lewenivuvale era sega ni taleitaka na nodra sa lai iVakadinadina i Jiova na watidra se o ira na luvedra. Ena June 1996, era qara na dauveivaqaqai eso na nodra cala na tacida, ia era sega ni kunea e dua. Era se baci biuta tale na nodra kudru na dauveitusaqati qori, era beitaki ira tiko ga na tacida nira cakava tiko eso na ka e tabu vakalawa. E caka tale na veivaqaqai, ia e lasu kece na veibeitaki e caka. Era biuta tale na dauveitusaqati na ikatolu ni nodra kudru, e yavutaki ena veibeitaki vata ga oya. Era baci vaqaqai tale na iVakadinadina i Jiova e Moscow, ia e dua tiko ga na ka e raica na loya ni dauveibeitaki, oya ni sega ni dua na vuna vinaka me caka kina na veilewai. E biu tale na ikava ni kudru, me vaka ga e liu e sega ni raica na loya ni dauveibeitaki e dua na ivakadinadina. Na ka e kurabuitaki kina ni kerea na ilawalawa tiko ga qo me caka tale na veivaqaqai. Ena ika13 ni Epereli, 1998, sa qai talaca na dauveivaqaqai vou na kisi ni veilewai qo.

E tukuna e dua na loya e vakaitavi tiko ena kisi ni veilewai qo: “E dua tale na ka qai yaco.” Na loya ni dauveibeitaki qo e raica na ikalima ni veivaqaqai, e vakadinata ni sega na ivakadinadina mera beitaki kina na tacida ena nodra cakava e dua na ka e sega ni donu vakalawa. Ia e vakasalataka ga mera kudru na lewenivanua ina mataveilewai. E tukuna na loya qori ni saqata tiko na lawa ni matanitu kei na lawa e vuravura raraba na Moscow Community of Jehovah’s Witnesses. A duavata kina na loya ni dauveibeitaki ena Northern Administrative Circuit of Moscow, mani kauta cake na nodra kudru na lewenivanua.a Ena ika29 ni Seviteba, 1998, sa tekivu rogoci na kisi qori ena Golovinsky District Court e Moscow. E sa tekivu qo na ikarua ni iwasewase ni veilewai.

VEIVOSAKITAKI NA IVOLATABU ENA MATAVEILEWAI

A tekivu ena dua na valeniveilewai lailai ena vualiku kei Moscow na nona veibeitaki na loya o Tatyana Kondratyeva. E vakayagataka na lawa ni matanitu a sainitaki ena 1997 e vakaraitaki kina nira lotu ni vanua oya na lotu Orthodox, Musolomani, Jiu kei na Buda.b Na lawa vata tiko ga oya, e vakadredretaka na nodra vakadonui vakalawa ena vanua oya eso tale na matalotu. E vakadonuya tale ga na lawa mera vakatabuya na mataveilewai na lotu e uqeta na veicati. Qo na ka e qai vakayagataka na loya ni dauveibeitaki, oya me beitaki ira kina vakailasu na tacida nira uqeta tiko na veicati kei na leqa ni matavuvale, e dodonu gona mera vakatabui.

A taroga e dua na loya e matataki ira na tacida mai Rusia: “O cei sara mada ena ivavakoso e Moscow e beca na lawa?” A sega ni cavuta rawa e dua na loya ni dauveibeitaki. A tukuna ni noda ivola e vakavuna meda cati ira kina eso tale na matalotu. Ni via vakadinadinataka na ka e tukuna, a wilika kina Na Vale ni Vakatawa, na Yadra! kei na so tale na noda ivola. Ia ena gauna a tarogi kina se vakavu veicati vakacava na noda ivola, a qai tukuna: “Era vakatavuvulitaka na iVakadinadina i Jiova nira lotu dina.”

E dua tale na loya, e tacida, a solia e dua na iVolatabu vua na maramanilewa kei na loya ni dauveibeitaki, mani wilika na Efeso 4:5: “E dua na Turaga, e dua na vakabauta, e dua na papitaiso.” Ni ratou yadua na iVolatabu, ratou veivosakitaka sara eso na tikinivolatabu me vaka na Joni 17:18 kei na Jemesa 1: 27. E taroga sara na maramanilewa: “Vakacava, e uqeta na tikinivolatabu kece qo na veicati vakalotu?” E tukuna na loya ni dauveibeitaki ni sega ni via tukuna e dua na ka baleta ni sega ni kila vinaka na iVolatabu. Mani vakaraitaka na nodra loya na tacida na nodra ivola na lotu Orthodox e Rusia era vakalewai sara ga kina vakaca na iVakadinadina i Jiova, qai taroga: “E beci na lawa ena ka era volai tu qo?” Mani tukuna na loya ni dauveibeitaki: “E sega ni bibi na noqu nanuma, baleta niu sega ni kila vinaka na ka e baleta na lotu.”

SEGA NA IVAKADINADINA

Me baleta na nodra beitaki na tacida nira vakavuna na leqa ni vuvale, e tukuna kina na loya ni dauveibeitaki nida sega ni dau solevutaka na olodei me vaka na Kirisimasi. Ia e qai kaya e muri, ni lawa e Rusia e sega ni tukuna sara mera solevutaka na lewenivanua na Kirisimasi. E vakatau vei ira na lewe i Rusia, wili kina o ira na tacida na nodra via solevutaka se sega. E tukuna tale ga na loya ni dauveibeitaki ni noda isoqosoqo e dau ‘sega ni solia na galala vei ira na gone mera vakacegu se mera cakava eso na ka mera marau kina.’ Ia na gauna e vakatarogi kina, e tukuna ni se bera vakadua ni se vosa vua e dua na gone e susu ena vuvale iVakadinadina. Ni tarogi na loya ni dauveibeitaki ke sa bau tiko ena dua na nodra soqoni na iVakadinadina, e tukuna: “E sega na betena meu tiko kina.”

A mani sureti e dua na parofesa e dau dikeva na vakasama, me soli vakadinadina ena veilewai. A tukuna na parofesa ke wiliki na noda ivola ena vakavuna na leqa ni vakasama. Ia na loya e matataki keda a qai raica ni ka e vola na parofesa oya, e tautauvata ga kei na dua na ivola a vola na Moscow Patriarchate, qo na nodra iliuliu na lotu Orthodox mai Moscow. A mani tukuna kina vakadodonu na parofesa qori ni levu na vosa e vakayagataka, e lavetaka mai na ka e vola na iliuliu ni lotu Orthodox. Ni toso tiko na nona vakatarogi, e tukuna ni se bera mada ga ni bau qarava e dua na iVakadinadina i Jiova. Ia e qai vakadinadinataka e dua tale na vuniwai e dau dikeva na vakasama, ni sa qarava oti e sivia e 100 na iVakadinadina e Moscow. E tukuna ni o ira qo e vinaka tu na nodra vakasama, e kuria tale ga ni gauna era sa dua kina na iVakadinadina i Jiova, era sa qai dokai ira ga vakalevu eso tale na matalotu.

QAQA—IA SE BERA NI OTI

Ena ika12 ni Maji, 1999, a digia na maramanilewa e lima na tamata vuli vinaka me ratou dikeva na noda ivola, qai rube tu na kisi. Ia ni bera qori, a sa vakarota oti tu na Tabacakacaka ni Lawa e Rusia mera dikeva na noda ivola e dua na ilawalawa vuli vinaka. Ena ika15 ni Epereli, 1999, era tukuna na ilawalawa qo ni sega ni kune e dua na ka ca ena noda ivola. Mani vakatulewataka na Tabacakacaka ni Lawa ena ika29 ni Epereli, 1999, me vakadonui tale vakalawa me dua na lotu e Rusia na iVakadinadina i Jiova. Ia e se vinakata ga na mataveilewai e Moscow me dua tale na ilawalawa vou mera dikeva na noda ivola. E ka vakalialia dina qori—ni tukuna na Tabacakacaka ni Lawa e Rusia nira sa kilai tu vakalawa ena vanua oya na iVakadinadina i Jiova, ia ena gauna vata qori e vaqaqai ira tiko na Tabana ni Lawa e Moscow nira beca tiko na lawa!

E tekivu tale na kisi qori e Moscow ni voleka ni oti e rua na yabaki. Ena ika23 ni Feperueri, 2001, e lewa na maramanilewa o Yelena Prokhorycheva ni oti na nodratou vakadidike na ilawalawa a digia: “E sega na yavu me vakatabui kina nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Moscow.” Sa mani vakatulewataka kina na mataveilewai ni lasu kece na veibeitaki me baleti ira na tacida! Ia a sega ni duavata kei na vakatulewa qori na loya ni dauveibeitaki, kerea kina ena Moscow City Court me rogoci tale na kisi. Ni oti e tolu na vula, ena ika30 ni Me, 2001, a bokoca na Moscow City Court na vakatulewa i Maramanilewa Prokhorycheva. E vakarota na mataveilewai qori me rogoca tale na kisi ni veilewai qo e dua tale na maramanilewa, ia me tiko ga na loya ni dauveibeitaki oya. Sa tekivu qo na ikatolu ni wasewase ni veilewai.

DRUKA—IA SE BERA NI OTI

E rogoci tale na kisi ni veilewai qo ena ika30 ni Okotova, 2001, a maramanilewa kina o Vera Dubinskaya.c Na loya ni dauveibeitaki o Kondratyeva, e beitaki ira tale na iVakadinadina i Jiova nira dau vakavuna na veicati, ia a tukuna ina matanitu ni vinaka me vakatabui na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova, me rawa nira taqomaki kina! Nira rogoca qo na iVakadinadina e Moscow, sega ni bera na nodra sainitaka kece na le 10,000 na tacida e kea e dua na ivola ni vakatutu ena mataveilewai, nira sega ni vinakata na “veitaqomaki” e vakatura na loya ni dauveibeitaki.

E tukuna na loya ni dauveibeitaki ni sega ni gadrevi na ivakadinadina me baleta na nodra cakava tiko na ka e sega ni dodonu na tacida. E tukuna ni kisi qo e sega ni baleta na ka era cakava na tacida, e baleta ga na noda ivola kei na ka eda vakabauta. A tukuna ni na sureta e dua mai na lotu Orthodox e Rusia me ivakadinadina ena mataveilewai. E vakaraitaka qo ni o ira ga na iliuliu ni lotu Orthodox e Rusia era vinakata me vakatabui na nodra cakacaka na tacida. Ena ika22 ni Me, 2003, e vakarota kina na maramanilewa mera dikeva tale na noda ivola e dua na ilawalawa era kenadau ena ka e vauca na lotu.

Ena ika17 ni Feperueri, 2004, e bosea na mataveilewai na macala ni vakadidike qori. Era raica na kenadau, ni dau veiuqeti na noda ivola ena “taqomaki ni bula vakavuvale kei na vakawati,” ra qai raica ni “cala” na kena tukuni ni uqeta na veicati na noda ivola. Era duavata tale ga kina eso tale na kenadau. E tarogi e dua na parofesa e kila na itukutuku makawa ni lotu: “Na cava era vunau kina na iVakadinadina i Jiova?” E tukuna na parofesa: “E dodonu ga mera vunau na lotu vaKarisito. Qo na ka e tukuni ena Kosipeli, qo tale ga na ka e vakaroti ira kina nona imuri o Jisu mera cakava—‘ni lako ni lai vunau tale ga ena veivanua.’” Ia ena ika26 ni Maji, 2004 e vakarota ga na maramanilewa me vakatabui na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova e Moscow. Ena ika16 ni June, 2004, a tokona na vakatulewa qori na Moscow City Court.d E tukuna kina e dua na iVakadinadina e sa dede na nona veiqaravi me baleta na vakatulewa oya: “Ena gauna a veiliutaki kina na matanitu na Soviet a vinakati vei ira na kai Rusia mera kua ni vakabauta na Kalou. Nikua, e sa na vinakati mera lotu Orthodox.”

Era raica vakacava na tacida na vakatatabu? Qori e vaka ga na gauna i Niemaia. Era tusaqata na meca na kena tara tale na bai i Jerusalemi, e sega ni vakalaiva qori o Niemaia kei ira na nona tamata me vakayalolailaitaki ira. Ia era ‘tarataravaki tiko ga’ qai ‘lomadra tiko ga na cakacaka.’ (Niem. 4:1-6) E va tale ga qori na nodra rai na tacida e Moscow, era sega ni vakalaiva na veitusaqati me tarova na cakacaka e dodonu me caka tiko nikua—na vunautaki ni itukutuku vinaka. (1 Pita 4:12, 16) Era nuidei ga ni o Jiova ena taqomaki ira, e vakarautaki ira tale ga ena ikava ni wasewase ni veilewai balavu qo.

LEVU TIKO GA NA VEITUSAQATI

Ena ika25 ni Okosita, 2004, era vakauta na tacida e dua na ivola vua na peresitedi ni Rusia ena gauna oya, o Vladimir Putin. Era tukuna ena ivola qori na ka era nanuma me baleta na vakatabui ni nodra cakacaka, qo e 76 taucoko na kena itabataba, ra qai saini kina e le 315,000. Ena gauna vata qori, e laurai kina na ka era vinakata dina na iliuliu ni lotu Orthodox e Rusia. E tukuna na nodra iliuliu ni lotu Orthodox e Rusia: “Keimami saqata vakalevu na nodra cakacaka na iVakadinadina i Jiova.” E tukuna e dua na iliuliu ni lotu Musolomani ni vakatatabu e caka vei ira na tacida “e dua na cavuikalawa levu qai dua na ka vinaka.”

E sega ni kurabuitaki gona na nodra vakacacani na tacida e Rusia. Era vaculaki, era caqeti eso na tacida nira vunau tiko e Moscow. Ena levu ni nona cudru e dua na turaga, e cemuria kina e dua na tacida yalewa mai na dua na vale, a caqeta tale ga vakaukaua na dakuna mani lutu kina, e mavoa tale ga na uluna. Vinakati kina me qaravi vakavuniwai, ia era sega ni cakava e dua na ka na ovisa vua na turaga oya. Eso tale vei ira na tacida era vesu, e tauri na mawe ni ligadra, era taba, ra qai vesu me dua na bogi. Era vakarerei na dau qarava na vanua era soqoni kina na tacida e Moscow, ni tukuni vei ira nira na sake ke ra redetaka na tacida na vanua qori mera soqoni kina. Ni toso na gauna, levu na ivavakoso sa sega na vanua mera soqoni kina. Era vakayagataka e 40 na ivavakoso e dua ga na Kingdom Hall e va na kena rumu. Dua vei ira na ivavakoso qori e dau caka ena veimama ni vitu ena mataka na nodra soqoni. E tukuna e dua na ivakatawa dauveilakoyaki: “Eso na dautukutuku era dau yadra ena lima ena mataka, ia era yalorawarawa ni cakava qo me sivia e dua na yabaki.”

“ME IVAKADINADNA”

Era via vakaraitaka na tacida ni cala vakalawa na vakatatabu, era kere veivuke na noda loya ena Tiseba, 2004 ena European Court of Human Rights. (Raica na kato “Vuna e Rogoci Tale Kina e Varanise na Vakatulewa e Rusia,” ena tabana e 6.) Ni oti e ono na yabaki, ena ika10 ni June, 2010, e vakatulewataka kina na Mataveilewai qori me talaci na veibeitaki kece e caka vei ira na tacida!e E dikeva na Mataveilewai qori na veibeitaki kece e caka vei ira na tacida qai raica ni sega ni dina. A vakatulewataka tale ga me laveta na matanitu o Rusia na vakatatabu, me cakava tale ga na ka e rawa me vakaraitaka kina nira sega ni cala na tacida.—Raica na kato “Na Vakatulewa ni Mataveilewai,” ena tabana e 8.

Na vakatulewa e cakava na European Convention on Human Rights e taqomaka na nodra cakacaka na tacida e Rusia kei na 46 tale na matanitu era lewena na Council of Europe. Era na via kila tale ga na vakatulewa qori e levu na turaganilewa ena veivanua, o ira na daubulilawa, kei ira na vulica na dodonu ni lewenivanua. Na vuna? Ni gauna era vakatulewa kina na turaganilewa ena Grand Chamber, era sega wale ga ni yavutaka qori mai na walu na vakatulewa era qaqa kina na tacida, nira yavutaka tale ga ena ciwa na vakatulewa era qaqa kina mai Argentina, Kenada, Japani, Rusia, Sauca Aferika, Sipeni, Peritania, kei Merika. E rawa gona nira vakayagataka na iVakadinadina i Jiova e vuravura raraba na vakatulewa ni Mataveilewai qori mera valataka kina na nodra sokalou.

A tukuna o Jisu vei ratou na nona imuri: “Dou na kau ina matadra na kovana kei na tui ena vukuqu, me ivakadinadina vei ira kei ira tale ga na veimatanitu.” (Maciu 10:18) Na kisi kece ni veilewai qo e Rusia ena loma ni 15 na yabaki sa oti, a rawa kina vei ira e Moscow mera rogoca na ka e baleti Jiova ena kena ivakatagedegede e levu sara, ni laurai vata kei na veigauna sa oti. Na ka kece e caka ena veilewai qori e “ivakadinadina” qai vukea me “tete kina na itukutuku vinaka.” (Fpai. 1:12) Ena gauna mada ga qo, nira lai vunau na tacida e Moscow, era dau tukuna e levu na itaukeinivale: “Au nanuma ga ni sa vakatabui na nomuni cakacaka?” Qo e rawa kina vei ira na tacida mera vakamacalataka e levu na ka me baleta na noda vakabauta. E macala ga ni sega ni dua e rawa ni tarova na vunautaki ni Matanitu ni Kalou. Meda masuti Jiova me vukei tiko mada ga na tacida lomani yaloqaqa e Rusia, me vakalougatataki ira tale ga.

[iVakamacala e ra]

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 6]

Vuna e Rogoci Tale Kina e Varanise na Vakatulewa e Rusia

Ena ika28 ni Feperueri, 1996, a sainitaka kina o Rusia na European Convention on Human Rights. (Ena ika5 ni Me, 1998, e tokona kina qo Rusia.) Ni sainitaka qo na matanitu o Rusia, e vakaraitaka kina vei ira na vakarurugi ni tu vei ira

‘na dodonu ni galala ni lotu kei na dodonu ni sokalou e vale, e matanalevu, kei na dodonu ni nodra via veisautaka na nodra lotu ke ra vinakata.’—Tikina e 9.

‘na dodonu ni nodra tukuna qai vola na nodra nanuma ena lewa matau ra qai tukuna na itukutuku vei ira tale eso.’ —Tikina e 10.

‘na dodonu ni soqoni ena vakacegu.’—Tikina e 11.

O ira era sotava na leqa nira muria na dodonu qori, ra qai vakayagataka e levu na nodra ilavo ena veika e vauci ena lawa, se mani ra le dua se isoqosoqo, e rawa nira kauta na nodra kudru ena European Court of Human Rights e Strasbourg, Varanise (toka e cake). Era lewena e 47 na turaganilewa—na iwiliwili e tautauvata kei na iwiliwili ni matanitu era sainitaka na European Convention on Human Rights. Na vakatulewa e sa cakava na Mataveilewai ena muri. Na matanitu e sainitaka na veidinadinati ni lawa ni nona dodonu e dua, e dodonu me muria na vakatulewa e tau.

[Kato ena tabana e 8]

Na Vakatulewa ni Mataveilewai

Qo e tolu na ivakamacala leleka mai na vakatulewa ni Mataveilewai.

E tukuni ena dua na veibeitaki ni o ira na iVakadinadina i Jiova era dau vakaleqa na vuvale. Ia e duatani na ka e vakatulewataka na Mataveilewai. E tukuna:

“E vakaleqa ga na duavata na nodra saqata kei na nodra sega ni yalorawarawa na lewenivuvale era sega ni lotu, mera ciqoma se rokova na nodra galala ni sokalou na wekadra.”—Parakaravu 111.

E sega tale ga ni kunea na Mataveilewai na ivakadinadina me tokona kina na veibeitaki nida “vesumona,” ni tukuna:

“E kurabuitaka na Mataveilewai qo ni sega mada ga ni dua na yaca e cavuta rawa na mataveilewai [e Rusia] me dusia ni dua e vakamuai na nona vakasama ena iwalewale qo.”—Parakaravu 129.

Dua tale na veibeitaki nodra sega ni tauri dra, e tukuni kina ni o ira na iVakadinadina i Jiova era vakavuna na nodra tauvimate o ira na nodra lewenilotu. Ia e duatani na ka e tukuna na Mataveilewai, ni tukuna:

“Na nona dodonu e dua me ciqoma se kua e dua na veiqaravi vakavuniwai, se digia e dua tale na iwalewale ni veiqaravi, e salavata kei na noda dodonu ni vakatulewa kei na ka eda lewa meda cakava. O koya sa rawa ni vakatulewa, me vakatulewa ga, me ciqoma se sega na veiqaravi me caka vua. E tautauvata tale ga qo kei na nona vakatulewataka me tauri dra se sega.”—Parakaravu 136.