Au Marautaka Noqu Qaravi Jiova

Talanoataka o Fred Rusk

Niu se gone, au vakadinadinataka na dina ni vosa i Tevita ena Same 27:10: “Ni sa laivi au na tamaqu kei na tinaqu, ena qai keveti au cake ko Jiova.” Meu talanoataka mada na vuna au tukuna kina qori.

AU SUSU e Georgia, Merika, ena vanua e dau tei vauvau kina o tukaqu. Qo e donuya na gauna ni Great Depression (leqa vakailavo) ena 1930 vakacaca. A rarawataka o tamaqu na mate nei tinaqu kei taciqu e se qai sucu ga, mani biuti au tu vei tukaqu qai toki vakayawa sara ena dua na siti me lai cakacaka kina. E dau saga o tamaqu meu toki yani vua, ia a sega ni yaco qori.

E lewa sara tu ga na bula ni vuvale o rau na ganei tamaqu. E sega ni dau lotu o tukaqu, ia erau lotu Southern Baptists kaukaua na luvena yalewa qori. Au vakasaurarataki meu lai lotu ena Sigatabu kece, ke sega au na mokulaki. Koya gona, tekivu mai niu se gone au sega ni dau kauaitaka sara na lotu. Au taleitaka ga na lai vuli kei na qito.

Na Veisiko e Veisautaka Noqu Bula

Ena dua na yakavi ena 1941, niu se yabaki 15 erau gole mai vale e dua na veiwatini erau sa kena qase toka. A tukuni ni qo o “momo Talmadge Rusk.” Au sega sara ga ni kilai rau, ia e qai tukuna e muri vei au o momo Talmadge nirau iVakadinadina i Jiova. A vakamacalataka o momo ni inaki ni Kalou mera bula tawamudu ena vuravura qo na kawatamata, qo e duidui sara ga kei na kena au dau rogoca e valenilotu. E levu vei ratou e vale eratou vakacala na ka e tukuna, se era sega mada ga ni taleitaka. Erau sega tale ni vakatarai me rau gole mai vale. Ia e dua tiko na noqu nei e gone duadua o Mary, e qase ga vei au ena tolu na yabaki. A ciqoma na iVolatabu kei na so tale na ivola e vakamatatataka vinaka na iVolatabu.

A kila sara ga o Mary ni qo ga na ivakavuvuli dina vakaivolatabu, e papitaiso sara ena 1942 me dua na iVakadinadina i Jiova. A sotava tale ga na ka e parofisaitaka o Jisu, oya na: “Meca ni tamata yadua na lewe sara ga ni nona vuvale.” (Maciu 10:34-36) E kaukaua na nodratou veitusaqati e vale. Dua na noqu nei e qase vei Mary, e kilai ira vinaka na veiliutaki ena vanua qo, ena nona naki ca e gole kina vua na mea, e qai vesu o momo Talmadge. A beitaki ni sega na nona laiseni ni volitaki ivola, e mani veilewaitaki.

E tabaki ena niusiveva ena neitou taoni ni tukuna ena mataveilewai na mea, e turaganilewa tale ga: “Na ivola e veisoliyaka tiko na turaga qo . . . na kena rerevaki e vaka ga na poisoni.” A vinakata o momo me rogoci tale na nona kisi ena mataveilewai, a mani winitaka kina, ia e vesu tu mada me tini na siga.

Vukei au o Nei Mary

A sega wale ga ni tukuna vei au o Mary na ka e baleta na nona vakabauta vou, a tukuna tale ga vei ira na tiko tikivi keitou. Au gole kei koya ena dua na nona vuli iVolatabu kei na dua na turaga a ciqoma na ivola The New World.a A tukuna na watina na turaga qo ni wiliwili tu ga ena bogi taucoko o watina. Au sega ni via galeleta sara na ka e baleta na lotu, ia na ka au sa vulica tiko e uqeti au sara ga. Ia e dua na ka au raica, e vakadeitaka kina nira tamata dina ga ni Kalou na iVakadinadina, oya na nodra tusaqati, sega sara ni ka era vakavulica ena iVolatabu.

Qo e dua na kena ivakaraitaki, ena dua na siga ni keirau lesu tiko mai ena iteitei kei Mary, keirau raica ena vanua e dau vakamai kina na benu na tikitiki ni vola vakaivolatabu era sa vakamai oti. Erau cakava qo na tuakana, erau vakama na nona ivola, okati kina na qaramavoni (misini dau katokatoni) kei na katokatoni ni itukutuku vakaivolatabu. Au rarawataka na ka erau cakava na noqu nei, ia e tukuna ga e dua vei rau: “Emuri, o na qai vakavinavinakataka na ka keirau cakava.”

A sega ni via biuta o Mary na nona vakabauta vou, sega tale ga ni via muduka na nona vunau, a mani biubiu e vale ena 1943. Au marau mada ga niu sa mai kila ni yaca ni Kalou o Jiova, e dauloloma, ena sega ni vakamai ira na tamata i eli. Au vulica tale ga ni dau veikaroni na isoqosoqo i Jiova, dina ga niu se bera ni tiko ena dua na soqoni.

E muri, niu kotikoti tiko e tuba, a kele mai e dua na motoka, rau vodo tu e loma e rua na turaga, erau tukuna sara ni rau via raici au. Niu kila ni rau iVakadinadina, au tukuna vei rau, “Meu vodo yani, me tou lai veitalanoa ena dua na vanua lala.” A veivosakitaka tu o nei Mary me rau sikovi au. Dua vei rau qori o Shield Toutjian, e ivakatawa dauveilakoyaki e vakayaloqaqataki au, e dusimaki au tale ga vakayalo ena kena gauna donu. E sa tekivu meu tusaqati e vale, niu tutaka na nodra vakabauta na iVakadinadina i Jiova.

Ni toki e Virginia o Mary, au ciqoma na nona ivola qai tukuna tiko kina keu vakadeitaka meu sa qaravi Jiova, au sa rawa ni toki yani ekea. Au nanuma meu sa toki sara ga. Ena dua na yakavi ni Vakaraubuka, ena Okotova 1943, au biuta ena dua na kato eso na noqu iyaya ena yaga vei au, au lai vesuka sara ena dua na vunikau voleka ga e vale. Ena siga Vakarauwai, au lai kauta na kato, au takoso ena daku ni vale e voleka vei keitou, au gole sara e taoni. Niu gole tiko ena siti o Roanoke, au sotavi Mary ena vale i Edna Fowlkes.

Toso Vakayalo, Papitaiso, Peceli

O Edna e dua na iVakadinadina lumuti e dau veikauaitaki—e vakataki Litia a cavuti ena iVolatabu—e rede tiko ena dua na vale levu, qai tiko kina kei Nei Mary. E tiko tale ga ekea o dauvena, kei na rua na luvena yalewa. O rau na luvei dauvena qo—o Gladys kei Grace Gregory—erau qai dua na daukaulotu emuri. E sa yabaki 90 qo o Gladys, e se veiqaravi tiko ga ena yalodina ena valenivolavola e Japani.

Niu tiko ena vale i Edna, au dau lako ina soqoni, au vakavulici tale ga ena cakacaka vakavunau. Ni sa sega ni dua na ka e tarova na noqu vulica na Vosa ni Kalou kei na noqu tiko ena soqoni, sa rawa kina meu vakalevutaka na noqu qaravi Jiova. Au papitaiso ena 14 ni June, 1944. Eratou painia sara o Mary kei rau na veitacini na Gregory, eratou qai marautaka me ratou lai veiqaravi ena vualiku kei Virginia. Eratou vukea na kena tauyavu e dua na ivavakoso e Leesburg. Ena itekitekivu ni 1946, au lai painia ena dua na vanua e voleka ga ekea. Ena vulaikatakata keitou lako ena dua na soqo cokovata ni veimatanitu, e caka e Cleveland, Ohio, ena Okosita 4-11.

Ena soqo cokovata qori, o Nathan Knorr, a liutaka tiko na cakacaka ena gauna oya, e vakamacalataka kina na lalawa me baleta na kena vakalevutaki na Peceli e Brooklyn. E wili eke na kena tara e dua na nodra itikotiko vou kei na kena vakalevutaki na vanua e tabaki kina na ivola. E vinakati kina e levu na tacida tagane. Au vakatulewataka ni oya sara ga na vanua au na via qaravi Jiova kina. Au mani vakalewena sara na kena fomu, ena loma ni vica ga na vula, ena 1 ni Tiseba, 1946, au sureti e Peceli.

Ni oti e rauta ni dua na yabaki, a mai raici au ena Mailing Department o Max Larson, na ovasia e raica na kena tabaki na ivola. E tukuna niu sa lesi ena Tabana e Qarava na Cakacaka. Ena noqu ilesilesi qo au vulica kina na kena vakayagataki na ivakavuvuli vakaivolatabu kei na itavi ni isoqosoqo ni Kalou, vakabibi niu cakacaka kei T. J. (Bud) Sullivan, na ovasia ni tabana qo.

O tamaqu e dau mai sikovi au e Peceli. Ni toso na yabaki e sa qai via lotu. E tukuna vei au ena iotioti ni nona veisiko ena 1965: “O rawa ni gade yani vei au, ia au na sega ni gole tale mai eke.” Au dau sikovi koya vakavica ni bera ni vakacegu. A vakadeitaka tu ni na lai bula ga e lomalagi. Au nuitaka ni na nanumi koya o Jiova, ke mani vakaturi me kua ni vakaturi ena vanua a nuitaka me lai bula kina, ia me vakaturi ga ena vuravura vou Parataisi.

Guiguilecavi Dredre na Soqo Cokovata kei na Tarataravaki

Na soqo cokovata e dua vei ira na soqo e dau veiuqeti ena ivavakoso. Au na sega ni guilecava rawa ena 1950 vakacaca, na soqo ni veimatanitu ena Yankee Stadium e Niu Yoka. Ena 1958 e sinai ruarua na valenisarasara na Yankee Stadium kei na Polo Grounds qai tiko kina e le 253,922 mai na 123 na vanua ena dua wale ga na siga. Dua na ka e yaco ena soqo qori au na sega ni guilecava. Niu vukei Brother Knorr tiko ena ka e baleta na vakarautaki ni soqo, a kerei au vakatotolo ena dua na ka. E tukuna: “Fred, au guilecava meu lesia e dua me vosa vei ira na painia, era tiko qo ena dua na olo e redetaki e voleka ga e ke. Vakacava, o rawa ni gole vakatotolo ga e kea me dua ga na nomu vosa vei ira ena dua ga na ulutaga o nanuma?” Au masu vakavica ni bera niu yaco e kea, voleka sara ga niu cegu leka.

Ni tubu tiko ga na iwiliwili ni ivavakoso e Niu Yoka ena 1950 ina 1960 vakacaca, sa sega ni veirauti na iwiliwili ni Kingdom Hall era redetaki. Me tekivu gona ena 1970 ina 1990, e voli qai vakavinakataki e tolu na vale lelevu e Manhattan me caka kina na soqoni. Au jeameni ni komiti ni taravale ena gauna kece qori, au se nanuma vinaka tu ga na nona vakalougatataki ira na ivavakoso o Jiova era duavata mera vakailavotaka, ra qai veivuke ena tara ni vale ni sokalou qori, me vakayagataki ena sokalou dina.

Vakilai na Veiveisau

Dua na siga ena 1957, au taubale tiko ena dua na rara e tiko ena kedrau tadrua na itikotiko e Peceli kei na vanua ni tabaivola, vakasauri ga e tau na uca. Au raica sara ni liu tiko vei au e dua na goneyalewa totoka, e uludamu e se qai lewe ga ni vuvale e Peceli. A sega na nona iviu, keirau mani vakaiviu vata sara. Qori na gauna au sotavi Marjorie kina. Keirau vakamau ena 1960, keirau se marautaka tiko ga qo na neirau qaravi Jiova, se mani draki vinaka se ca. Ena Seviteba 2010 keirau marautaka kina na ika50 ni yabaki ni neirau vakamau.

Ni keirau se qai lesu ga mai na neirau gade ni oti na vakamau, a tukuna o Brother Knorr niu sa lesi meu dua na dau veivakavulici ena Koronivuli e Kiliati. Dua dina na itavi dokai qori! Ena 1961 ina 1965, e caka kina e lima na vuli, e dau balavu toka na gauna ni vuli. E levu ga na lewenikalasi qori era veiqaravi ena valenivolavola ni tabana, era vakavulici ena ka e vauca na kena cicivaki na valenivolavola ni tabana. Ena vulaibotabota ena 1965, sa vakalailaitaki na gauna ni vuli me lima na vula, qo me vakatabakidua ga ena nodra vakavulici na daukaulotu.

Ena 1972, a veisau na noqu ilesilesi meu ovasia ni tabana e qarava na nodra taro na dauwiliwili. E yaga sara vakalevu na noqu dau vakadidike me saumi kina na vakatataro, niu kila vinaka kina na Vosa ni Kalou kei na kena ivakavuvuli uasivi meu vukei ira kina eso tale.

Ena 1987 au lesi meu veiqaravi ena tabana vou e vakatokai me Tabana ni iTukutuku ni Valenibula. E caka eso na vuli vei ira na qase era lewe ni Komiti Veitaratara kei na Valenibula, era vakavulici ena sala mera veivosakitaka kina kei ira na vuniwai, turaganilewa, kei ira na tabana ni veivuke na noda vakabauta me baleta na dra. Ia e dua ga na leqa, ke tauvimate e dua na gone, era dau kerea na vuniwai me vakadonuya na mataveilewai me soli na dra, era sega ga ni rogoca na nodra kerekere na itubutubu iVakadinadina.

Ni vakatututaki vei ira na vuniwai eso tale na veiqaravi e rawa ni caka mai na soli ni dra, era dau tukuna ni sega ni rawa ni caka qori se sa rui isaulevu. Ke tukuna vei au qori e dua na vuniwai, au na tukuna ga: “Raica mada na ligamu. E tu sara tu ga qori na ka o rawa ni cakava mai na nomu solia na dra.” Qo e vakavuna me vakasamataka kina o vuniwai na ka e rawa ni cakava—oya na nona vakayagataka vinaka na iyaya ni veisele me kua kina ni vakayali e levu na dra.

Ena loma ni ruasagavulu na yabaki vakacaca sa oti, e vakalougatataka o Jiova na nodra sasaga na tacida mera vakavulici ira na vuniwai kei ira na turaganilewa. Na gauna era sa kila vinaka kina na ka eda vakabauta, e veisau sara ga na nodra rai. Era qai kila ni tu eso na ivakadinadina vakavuniwai ni yaga na veiqaravi e sega kina ni vakayagataki na dra. Era kila tale ga ni tiko e levu na vuniwai kei na valenibula e rawa ni qaravi kina o ira era sega ni via taura na dra.

Me tekivu mai ena 1996, keirau se veiqaravi tiko ga kei Marjorie ena Watchtower Educational Center e Patterson, Niu Yoka, qo e rauta ni 110 na kilomita ena vualiku kei Brooklyn. Au cakacaka vakalailai eke ena Tabana e Qarava na Cakacaka, au veivakavulici tale ga vakalailai vei ira na cakacaka tiko ena valenivolavola ni tabana kei ira na ivakatawa dauveilakoyaki. Ena 12 na yabaki sa oti, au lesi tale meu ovasia ena tabana e qarava na nodra taro na dauwiliwili, sa toki tale ga e Patterson na tabana qo.

Vakilai na Bula Vaqase

Niu sa yabaki 80 vakacaca, sa dredre meu qarava vinaka na noqu itavi e Peceli. E tauvi au tu me sivia na tini na yabaki na kenisa. Na kequ ituvaki e tautauvata kei Esekaia, a vakabalavutaka o Jiova na nona bula. (Aisea 38:5) E tautauvimate tale ga o watiqu, au dau vukei koya me vosota na mate ni vakasama e tauvi koya tiko e vakatokai na Alzheimer. E dua na italatala gugumatua i Jiova o Marjorie, e ivakaraitaki vinaka vei ira na itabagone, e dua tale ga na noqu itokani yalodina. E gonevuli gugumatua ni iVolatabu, e qasenivuli maqosa tale ga, e levu tale ga na luvei keirau vakayalo era se kauaitaki keirau tiko ga.

E takali o nei Mary ena Maji 2010 ni sa yabaki 87. E kenadau ena veivakavulici ena Vosa ni Kalou, e vukei ira tale ga eso mera tutaka na sokalou dina. E vica vata na yabaki e veiqaravi vakatabakidua voli kina. Au vakavinavinakataki koya ena nona veiuqeti meu kila kina na ka dina mai na Vosa ni Kalou me rawa kina niu vakatotomuri koya, meu dua tale ga na dauveiqaravi i Jiova, na Kalou yalololoma. E veivolekati ga na ibulubulu i Mary kei watina, a dua tale ga na daukaulotu e Isireli o watina. Au vakadeitaka ni o Jiova ena sega ni guilecavi rau ena veivakaturi.

Niu vakasamataka lesu na 67 na yabaki ni noqu qaravi Jiova, au vakavinavinakataka na levu ni veivakalougatataki au sotava. Au marautaka dina meu cakava na loma i Jiova! Na noqu nuitaka na nona yalovinaka, au rai vakanamata ina ka e yalataka tu o Luvena: “O koya yadua e biuta na vale se tacina se ganena se tamana se tinana se luvena se tikiniqele ena yacaqu, ena qai vakalevutaki tale vua, ena bula tawamudu tale ga.”—Maciu 19:29.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 19]

Ena vanua ni tei vauvau i tukaqu e Georgia, Merika, ena 1928

[iYaloyalo ena tabana e 19]

O Nei Mary kei Momo Talmadge

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Mary, Gladys, kei Grace

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Noqu papitaiso, ena 14 June, 1944

[iYaloyalo ena tabana e 20]

Veiqaravi e Peceli ena Tabana e Qarava na Cakacaka

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Kei Mary ena soqo cokovata ni veimatanitu ena 1958 ena Yankee Stadium

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Kei Marjorie ena neirau vakamau

[iYaloyalo ena tabana e 21]

Kei Marjorie ena 2008