Ena Dei na Vakawati ni Drau Veivosaki Vinaka
“A ka sa vosataki taudonu sa vaka na moli koula e na kato siliva.”—VKAI. 25:11.
1. E yaga vakacava ina vakawati na veivosaki vinaka?
E TUKUNA e dua na tacida tagane e Kenada: “E vinaka cake meu tiko kei watiqu mai na noqu veimaliwai kei ira na so tale. Ni yaco eso na ka vinaka ena noqu bula, e ikuri ni marau na noqu talaucaka vua. Ni yaco na veika rarawa, ena vakalailaitaka na mosi na noqu talaucaka vei watiqu.” E vola e dua na tagane vakawati e Ositerelia: “Sa tinikadua na yabaki na dede ni neirau vakawati, keirau veivosaki e veisiga. Keirau sega ni leqataka e dua na ka, ni keirau kila ni dei tu ga na neirau vakawati. E rawati ga qori baleta ni keirau dau veivosaki vinaka.” E tukuna e dua na tacida yalewa e Costa Rica: “Na veivosaki vinaka e sega ni vakavinakataka ga na neirau vakawati, e vakavolekati keirau vei Jiova, itataqomaki mai na veitemaki, keirau duavata kina vakaveiwatini, keirau sa qai veilomani tale ga vakalevu.”
2.Na cava eso na ka e rawa ni vakadredretaka na veivosaki vinaka?
2 Vakacava e vinaka tiko na ivakarau ni nomudrau veivosaki vakaveiwatini se dau dredre mo drau veivosaki vinaka? Ena dau basika ga na ituvaki dredre, baleta na vakawati e vakaduavatataka e rua erau sega ni uasivi, e duidui na nodrau itovo, wili kina na nodrau dui ivakarau vakavanua kei na isususu. (Roma 3:23) Ena rairai duidui tale ga na ivakarau ni nodrau veivosaki na veiwatini. Oya na vuna erau tukuna kina o John M. Gottman kei Nan Silver erau daudikeva na bula vakawati: “Ni vinakati kina na yaloqaqa, sasaga kei na vosota me vinaka tiko ga kina na veimaliwai.”
3. Na cava era cakava e levu na veiwatini me dei na nodra vakawati?
3 Na vakawati vinaka e rawati mai na nodrau gumatua na veiwatini. Ia na marau e rawati kina e sega ni wiliki rawa. O ira na veiwatini era dau veilomani, e rawa nira marautaka dina na nodra vakawati. (Dauv. 9:9) Dikeva mada na nodrau veilomani o Aisake kei Repeka ena nodrau bula vakawati. (Vkte. 24:67) Ena gauna erau sa vakawati kina, a sega ni bau tukuni ena iVolatabu ni seavu na nodrau veitaleitaki. E va tale ga qori e levu na veiwatini nikua. Era cakava vakacava qori? Era kila na sala mera talaucaka kina vakadodonu na lomadra, era cakava tale ga vakayalololoma, qori ena nodra bucina qai vakaraitaka na yalomatua, loloma, veidokai dina, kei na yalomalumalumu. Me vaka eda na qai dikeva qo, ni laurai ena vakawati na itovo bibi qori, ena tadola tu ga na wa ni veivosaki.
BIBI NA YALOMATUA
4, 5. Ena vukea vakacava e dua na veiwatini na yalomatua me rau veikilai vinaka kina? Tukuna e vica na kena ivakaraitaki.
4 E tukuni ena Vosa Vakaibalebale 16:20: ‘O koya e yalomatua ena kunea na vinaka.’ E dina taucoko qori ena vakawati kei na bula vakavuvale. (Wilika Vosa Vakaibalebale 24:3.) Na Vosa ni Kalou e ivurevure vinaka duadua ni yalomatua kei na vuku. E tukuni ena Vakatekivu 2:18 ni a bulia na yalewa na Kalou me ivukevuke vua na tagane, erau na sega ni tautauvata. Ena kilai na nona itavi o yalewa ena ivakarau ni nona veivosaki. Eda duidui vakalevu na tamata, ia o ira na yalewa era dau taleitaka mera talaucaka na lomadra, talanoataki ira eso tale, kei na ka e vauca na veimaliwai. Era dau taleitaka na veivosaki e tau ena dela ni veikauaitaki kei na veivakamenemenei, qori e vakanuideitaki ira nira lomani. Ena dua tale na yasana, e levu na tagane era sega ni taleitaka mera talaucaka na lomadra, de dua era na veivosakitaka ga na ka era dau cakava, me vaka na cakacaka se ka ni veivakalasai, leqa kei na kena iwali. Era vinakata tale ga na tagane mera dokai.
5 E tukuna e dua na tacida yalewa mai Peritania: “Dau vinakata o watiqu me walia vakatotolo na leqa, ena sega ni bau rogoci au mada. E dau votivoti sara ga baleta niu vinakata ga meu kauaitaki qai rogoci.” E vola e dua na tagane vakawati: “Na gauna keirau se qai vakawati kina, sa dau noqu ivakarau tu ga meu qara totolo na iwali ni nona leqa. Ia au sa qai kila ni vinakata ga o watiqu meu rogoci koya mada ga.” (Vkai. 18:13; Jeme. 1:19) Na tagane vakawati yalomatua ena saga me kila vinaka na ka e vinakata o watina, ena cakava tale ga na veiveisau me ganiti watina. Ena gauna vata qori, ena vakadeitaka vei watina ni bibi duadua vua na ka e tu e lomana kei na ka e vakasamataka. (1 Pita 3:7) Ena saga tale ga o yalewa vakawati me kila na ivakarau ni rai i watina. Ni rau kila na veiwatini nodrau dui itavi vakaivolatabu, rau doka qai vakayacora sara, ena dei na kedrau ivau. Ena rawa tale ga ni rau cakacaka vata me rau vakatulewa vakayalomatua, me veiganiti tale ga.
6, 7. (a) Ena yaga vakacava vei rau na veiwatini na ivakavuvuli ena Dauvunau 3:7 me rau vakaraitaka kina na yalomatua? (b) Ena vakaraitaka vakacava na yalewa vakawati na yalomatua, na sasaga cava ena vinakati me cakava o tagane vakawati?
6 Na veiwatini yalomatua ena kila ni tiko na ‘gauna ni tiko lo kei na gauna ni vosa.’ (Dauv. 3:1, 7) E dikeva e dua na tacida yalewa sa tini na yabaki na dede ni nona vakawati: “Au sa qai kila qo ni so na ka e sega ni veiganiti meu kauta cake mai ena so na gauna. Ke sa osooso vakalevu o watiqu ena cakacaka se so tale na itavi, au na waraka mada vakalailai ni bera niu kauta cake mai. Qori e rawarawa kina na neirau veivosaki.” Ena vosa tale ga vakayalovinaka na yalewa vakawati yalomatua, e kila ni vosa e digitaki vinaka e “vosataki taudonu” e rogo vinaka qai ka dokai.—Wilika Vosa Vakaibalebale 25:11.
7 Ena vinakati vua na tagane vakawati lotu vaKarisito me cakava na nona itavi, qori ena nona sega ni rogoci watina wale ga, ia ena saga me talaucaka vakavinaka na lomana. E tukuna e dua na qase ni ivavakoso sa 27 na yabaki na dede ni nona vakawati: “Au dau saga meu talaucaka vei watiqu na ka sara ga e tu e lomaqu.” E kaya e dua na tacida tagane sa 24 na yabaki na nona vakawati: “Au dau via kinoca lo tu ga na ka, niu nanuma, ‘Keu maroroya voli ga ena qai yali yani.’ Ia au sa qai kila ni noda talaucaka na lomada e sega ni kena ibalebale nida tamata malumalumu. Ke dredre meu talaucaka na lomaqu, au na masulaka meu tauca na vosa e veiganiti, meu cavuta tale ga vakamatau. Oti au na cegu vakavinaka qai vosa sara.” Ena vinaka tale ga ke veiganiti na gauna e caka kina, de dua ena gauna erau tiko taurua ga kina me rau veivosakitaka na tikinivolatabu ni veisiga se wilika vata na iVolatabu.
8. Me rawa ni vinaka na vakawati, na cava ena uqeti ira na veiwatini lotu vaKarisito?
8 E bibi vei ira na veiwatini na masu. E bibi tale ga me vu mai lomadra na nodra via vakavinakataka na ivakarau ni nodra veivosaki. Macala ga ni dau dredre toka meda veisautaka na ka eda sa dau matau kina. Ia ena uqeti rau na veiwatini na nodrau lomani Jiova, nodrau raica vakabibi na ivau ni vakawati kei na nodrau kerea na yalona tabu. Oya na ka era lekata tu e levu. E vola e dua na yalewa sa 26 na yabaki na dede ni nona vakawati: “Keirau raica vakabibi vakaveiwatini na nona rai o Jiova me baleta na vakawati, keirau sega kina ni bau vakasamataka me keirau veibiu. Keirau sa qai sasaga ga vakaukaua me keirau walia na leqa ena neirau dau veivosakitaka.” E marautaka o Jiova na yalodina kei na yalo ni qaravi Kalou va qori, ni na rawati ga kina na nona veivakalougatataki.—Same 127:1.
ME TUBU TIKO GA NA LOLOMA
9, 10. Na sala yaga cava e rawa ni rau vakaukauataka kina na veiwatini na nodrau ivau ni loloma?
9 Na loloma e itovo bibi duadua ena vakawati, e “ivau vinaka duadua ni duavata.” (Kolo. 3:14) Ena tubu na loloma dina ni rau sotava na veiwatini yalodina na veika marautaki kei na veika dredre ena nodrau bula. Erau na veitokani voleka sara, rau na vakamareqeta tale ga na nodrau veimaliwai. Ena sega ni vakatau ga na dei ni vakawati ena vica na ka lelevu e dau volatukutukutaki ena tabana ni itukutuku. Ia ena dei na vakawati ena levu ni veika lalai erau cakava na veiwatini me vaka na veimokomoko, cavuti e dua na vosa vinaka, dau veikauaitaki, matadredredre, se na nodrau taroga mai vu ni lomadrau “vakacava tiko?” Na veika lalai qori ena yaga vakalevu ina vakawati. Dua na veiwatini sa 19 na yabaki na nodrau vakawati, e tukuna o tagane ni loma ni dua na siga erau na veiqiriti se rau vakauitukutuku ena talevoni me rau “kila se rau sa vakacava tiko.”
10 Na loloma ena uqeti ira tale ga na veiwatini mera saga tiko ga mera veikilai vinaka. (Fpai. 2:4) Qori ena vakatitobutaka tiko ga na nodra veilomani, dina nira sega ni uasivi. Na vakawati vinaka ena sega ni dua tu ga, ia ena tubu qai kaukaua tiko ga ni toso na gauna. Ke o vakawati, e vinaka mo tarogi iko: ‘Vakacava au kilai watiqu vinaka? Au kila na ka e tu e lomana, na ka e vakasamataka me baleta eso na ituvaki? E vakacava na levu ni noqu dau vakasamataki watiqu, de dua noqu vakasamataka lesu na itovo e vakavuna meu taleitaki koya kina ena imatai ni gauna?’
MONI DAU VEIDOKAI
11. Me vinaka na vakawati, na cava e bibi kina na veidokai? Tukuna e dua na ivakaraitaki.
11 O ira mada ga na veiwatini mamarau, e sega ni uasivi na nodra vauci vata. O ira mada ga na veiwatini era dau veilomani, era sega ni dau duavata ena so na ka. E tiko eso na ka erau sega ni dau duavata kina o Eparama kei Sera. (Vkte. 21:9-11) Ia e sega ni tawasei rau na duidui qori. Baleta? Erau dau veirokovi qai veidokai. Kena ivakaraitaki, a cavuta o Eparama vei Sera “au masuti iko.” (Vkte. 12:11, 13) O Sera tale ga e dau talairawarawa vei Eparama, e dau raici watina me nona “turaga.” (Vkte. 18:12) Nira sega ni veidokai na veiwatini, ena laurai qori ena ivakarau ni nodra veivosaki se na itautau ni vosa. (Vkai. 12:18) Ke ra sega ni walia na ituvaki qori, sa na rairai mua sara tiko ga ina leqa na nodra vakawati.—Wilika Jemesa 3:7-10, 17, 18.
12. Na cava mera saga kina vagumatua na veiwatini vou mera dau veidokai nira veivosaki?
12 O ira na vakawati vou e dodonu mera saga vagumatua mera vosa vakayalovinaka vei watidra, mera veidokai tale ga. Qori ena rawarawa kina na veivosaki, rawa ni rau talaucaka tale ga vakadodonu na lomadrau. E tukuna e dua na tagane vakawati: “E marautaki na imatai ni vica na yabaki ni vakawati, ia ena so na gauna e dau vakamosi yalo sara ga. Ni o sa qai mai kila na lomai watimu, nona ivalavala, kei na ka e gadreva—o koya tale ga sa na kilai iko—e rawa ni yavavala toka na bula vakawati! Ia ena yaga vakalevu ena gauna qori na yalorawarawa da qai kua ni raica vakabibi tu ga na ka. Ena yaga tale ga na itovo vinaka me vaka na yalomalumalumu, vosota, kei na nomu nuitaki Jiova.” Io e yaga vakalevu qori!
YALOMALUMALUMU MAI VU NI LOMAMU
13. Na cava e bibi kina na yalomalumalumu me rawa ni vinaka qai marautaki na vakawati?
13 Na veivosaki vinaka ena vakawati e vaka e dua na uciwai e drodro vakamalua ena dua na iteitei. E bibi duadua na “yalomalumalumu” me drodro tiko ga kina na uciwai qori. (1 Pita 3:8) E tukuna e dua na tacida tagane sa 11 na yabaki na dede ni nona vakawati: “Na yalomalumalumu e sala totolo duadua meda walia kina e dua na duidui baleta ni uqeti keda meda tukuna, ‘Vosoti au.’” E kaya e dua na qase ni ivavakoso sa 20 na yabaki na nona marautaka voli mai na nona vakawati: “Eso na gauna na vosa ‘Vosoti au’ e bibi cake sara mai na noda tukuna ‘Au domoni iko.’” E tomana: “Dua na sala totolo duadua o rawa kina ni yalomalumalumu oya nomu masu. Ni keirau masuti Jiova vakaveiwatini, keirau vakasamataka tale kina na neirau malumalumu, kei na loloma soli wale ni Kalou. E vukei au qori me donu tiko ga na noqu rai.”
14. Ena tara vakacava na vakawati na dokadoka?
14 Na dokadoka e veibasai ni veiyaloni. E vakaleqa na veivosaki ni kauta laivi na nona doudou kei na nona vinakata e dua me kere veivosoti. Ena sega ni tukuna kina, “Yalovinaka vosoti au,” ia ena lai vaqara ulubale o koya e dokadoka. Ena sega ni doudou me vakatusa na nona malumalumu, ia ena dusia na nona malumalumu e dua tale. Ke mani vakacudrui, ena sega ni saga na veiyaloni, ena cudru, de dua ena sauma lesu ena vosa kaukaua se veigaluvi. (Dauv. 7:9) Io, na dokadoka e rawa ni vakaleqa sara ga na vakawati. E vinaka meda nanuma tiko ni “cati ira na viavialevu na Kalou, ia e vakaraitaka nona loloma soli wale vei ira na yalomalumalumu.”—Jeme. 4:6.
15. Vakamacalataka se na yaga vakacava vei rau na veiwatini na nodrau muria na ivakavuvuli ena Efeso 4:26, 27 me rau walia kina na duidui e dau basika.
15 E ka vakalialia ke da nanuma ni na sega vakadua ni vakaleqai keda na dokadoka. E dodonu meda kila da qai cakava kina vakatotolo e dua na ka. A tukuna na yapositolo o Paula vei ira na lotu vaKarisito: “Me kua ni dromu na matanisiga o se cudru tiko ga, kua tale ga ni solia e dua na galala vua na Tevoro.” (Efeso 4:26, 27) Ke da sega ni muria na Vosa ni Kalou ena vakavu rarawa ga. E tukuna e dua na tacida yalewa: “Eso na gauna keirau dau sega ni muria vakaveiwatini na Efeso 4:26, 27. E vakavuna sara ga meu sega ni moce vinaka!” E vinaka cake ga meda veivosakitaka vakatotolo na duidui da qai saga sara meda veivakameautaki! Macala ga ni na vinakati me soli na gauna vei rau na veiwatini me rawa ni ruru na nodrau cudru. E veiganiti tale ga me rau kerea na veivuke i Jiova me donu tiko ga kina na nodrau rai. E okati kina qori na yalomalumalumu, o na sega ni kauaitaki iko kina, ia o na kauaitaka ga na leqa. O na sega ni cakava kina na ka me vakalevutaka na leqa.—Wilika Kolosa 3:12, 13.
16. Ena vukei ira vakacava na veiwatini na yalomalumalumu mera raica na ka era vinaka kina na watidra?
16 Na yalomalumalumu ena rawa ni vukei ira na veiwatini mera kauaitaka vakabibi na ka e vinaka kina o watidra. Kena ivakaraitaki: De dua e maqosa o yalewa vakawati ena so na ka e yaga ina vuvale. Ke yalomalumalumu o tagane, ena donu na nona rai me baleti watina, ena uqeti koya me vakayagataka na nona taledi. Ni cakava qori sa vakaraitaka sara tiko ga na nona kauaitaki watina, e vakamareqeti koya tale ga. (Vkai. 31:10, 28; Efeso 5:28, 29) Ena gauna vata qori, na yalewa vakawati yalomalumalumu ena sega ni dokadokataka na ka e rawa ni cakava se me beci watina. Erau sa sega ni lewe rua tiko, erau sa “dua ga na yago,” ke rarawa e dua ena rarawa tale ga na kena isa.—Maciu 19:4, 5.
17. Na cava ena vukei ira na veiwatini nikua mera marautaka na nodra vakawati, me vakalagilagi tale ga kina na Kalou?
17 Sega ni vakabekataki ni o na vinakata na nomu vakawati me vakataki Eparama kei Sera se o Aisake kei Repeka—e marautaki dina, e dei qai vakalagilagi kina o Jiova. Me dei tiko vei iko na rai ni Kalou me baleta na vakawati. Qara na vuku kei na yalomatua ena nona Vosa. Mo bucina na loloma dina—‘na yameyame i Jiova’—ena nomu dau vakasamataka na veika vinaka me baleti watimu. (Sere 8:6) Saga vagumatua mo bucina na yalomalumalumu. Mo dokai watimu tale ga. Ke o cakava qori, o na marautaka na nomu vakawati, ena marau tale ga na Tamada vakalomalagi. (Vkai. 27:11) Io, o na rairai duavata kei na ka e tukuna e dua na tagane sa 27 na yabaki na dede ni nona vakawati, e vola: “Au sega ni kila se na vakacava tu na noqu bula ke yali o watiqu. Keirau sa qai veivolekati tiko ga e veisiga. Baleta ni keirau lomani Jiova, keirau veivosaki tale ga vakawasoma.”