E Dodonu na Lawa ni Kalou Qai Sega ni Rawa Kina na Veitovaki?

DUA na mataveilewai mai vanuatani a lewa me rau totogi mate e rua na tagane e rau beitaki vakailasu ni rau laba. Na gauna e kilai kina ni cala na lewa qori, era buno na loya me sereki e dua. Ia e sega na ka era cakava rawa vua na kena ikarua ni sa cola oti na kena itotogi.

Ni rawa ni yaco na lewa cala va qori ena tabana vakalawa, e veiuqeti kina na iVolatabu: “Na ka sa dodonu ga—mo ni muria.” (Vakarua 16:20) Ke ra muria qori na turaganilewa ena yaga vei ira na lewenivanua. E vakabibitaki ena Lawa a solia na Kalou vei ira na Isireli mera kua ni veitovaki se veivakaduiduitaki. Meda raica mada na Lawa qori me vakadinadinataki kina se “dodonu nona ivalavala kece ga” na Kalou se sega.—Vakarua 32:4.

TURAGANILEWA ERA “VUKU, KA YALOMATUA, KA KILAI”

Ena vakaceguya nodra gagadre na lewenivanua na turaganilewa e qarava vinaka nona itavi, ke sega ni dau veivakaduiduitaki se veidabui. E vinakati gona ena Lawa ni Kalou o ira na turaganilewa va qori. Ni tekivu nodra ilakolako na Isireli ena vanua talasiga, a tukuni vei Mosese me qara e so na tagane ‘yaga, era rerevaka na Kalou, era cata na kocokoco’ mera turaganilewa. (Lako Yani 18:21, 22) Ni oti tale e 40 na yabaki, se baci uqeta mera qarai na tamata “vuku, ka yalomatua, ka kilai” mera lewai ira na tamata.—Vakarua 1:13-17.

Ena veisenitiuri emuri e uqeti ira na turaganilewa o Tui Jiosafatia e Juta: “Dou qarauni kemudou e na vuku ni ka dou cakava; ni dou sa sega ni lewa e na vuku ni tamata, e na vuku i Jiova ga, o koya sa tiko vata kei kemudou e na veilewai. E na vuku ni ka oqo me tiko kina vei kemudou na rerevaki Jiova; dou nanuma, ka kitaka: ni sa sega e dua nai valavala ca vei Jiova na noda Kalou, ka sa sega ni doka vakailoa na tamata, ka sega ni taura nai solisoli ko koya.” (2 Veigauna 19:6, 7) E vinakata na tui mera nanuma tiko na turaganilewa ni na tarogi ira na Kalou ke ra veivakaduiduitaki se kocokoco nira vakatulewa.

Nira muria na ivakaro qori na turaganilewa ni Isireli era taqomaki ra qai nuidei kina na lewenivanua. E vakarautaka tale ga na Lawa ni Kalou na idusidusi me rawa nira vakatulewa kina vakadodonu ena so na kisi dredre. iDusidusi cava soti qori?

YAVU ME KUA KINA NA VEITOVAKI

Era lesi na turaganilewa vuku ra qai nuitaki, ia era na sega ni yavutaka nodra vakatulewa ena nodra kila se vuku. E vakarautaka gona na Kalou o Jiova na idusidusi ena vukei ira me dodonu nodra vakatulewa. Qo e so na idusidusi a soli vei ira na turaganilewa e Isireli.

Vakataroga vakamatailalai. E vakayagataki Mosese na Kalou me vakaroti ira na turaganilewa e Isireli: “Ni rogoca na ka e veiletitaki vei ira na wekamuni, ka lewa vakadodonu.” (Vakarua 1:16) Era rawa ga ni lewa vakadodonu na turaganilewa ke ra kila na itukutuku dina kece. E vakaroti ira kina na Kalou: “Mo ni qai taroga, ka vakasaqara, ka qaqa.” Mera vakadeitaka mada na turaganilewa ena mataveilewai ni sa “vakadinadinataki” na veibeitaki ni bera na veilewai.—Vakarua 13:14; 17:4.

Rogoci ira na soli ivakadinadina. Dau bibi na ka era tukuna na ivakadinadina ena veivaqaqai. E tukuni ena Lawa ni Kalou: “Me kakua ni dua bauga na tamata mei vakadinadina ni beitaki e dua e na dua na ka sa sega ni dodonu, se dua nai valavala ca sai valavala ca kina ko koya: me lewe rua se lewe tolu eratou kila, ena vakadinadinataki kina na cala ni tamata.” (Vakarua 19:15) Era vakaroti ena Lawa ni Kalou na soli ivakadinadina mera: “Kakua ni vakadinata e dua nai rogorogo lasu; . . . kakua ni vukei koya na tamata ca, ni . . . sa vakadinadina vakatawa dodonu.”—Lako Yani 23:1.

Mera kua ni lasu na soli ivakadinadina. O ira kece na soli ivakadinadina ena veilewai mera vakasamataka vakabibi na itotogi ni lasu: “Me ra vakatarotaroga vakavinaka ko ira na turaga-ni-lewa: ia kevaka sa tukutuku vakailasu na tamata, ka sa beitaka vakailasu na wekana; kemuni na qai kitaka vua me vaka na ka ka nakita ko koya me kitaka vua na wekana: ko na vakaotia laivi kina na ca vei kemuni.” (Vakarua 19:18, 19) Ke dua gona e lasu ena mataveilewai me taura kina vakailoa na nona ivotavota e dua tale, ena sauma tale na veika qori. Ke lasu me mate kina e dua e sega ni cala, ena mate tale ga o koya. Na ivakaro qo ena uqeti ira vakalevu na soli ivakadinadina mera kua ni lasu.

Vakatulewa dodonu. Ni sa tiko na ivakadinadina kece, era na qai vakatulewa na turaganilewa. Na gauna qori ena bibi kina me muri na Lawa ni Kalou qo: “Mo kakua ni golevi koya sa dravudravua, se dokai koya na turaga levu: mo lewa vakadodonu ga vua na kai nomu.” (Vunau ni Soro 19:15) Ena yavutaki gona na nodra vakatulewa kece na turaganilewa ena ka dina e yaco, sega ni ka e raica na matadra se nodra itutu na veilewaitaki.

Na vica na idusidusi matata qo se rawa ni yaga tale ga ena mataveilewai nikua. Ke muri, ena sega ni rube na veilewai, se me tau na lewa e sega ni dodonu.

Ena gauna qo, e vakarogoca tiko e dua na turaganilewa na nodrau veileti e rua — Ena sega ni tau na lewa dodonu ke sega ni muri na Lawa ni Kalou

YAGA NI LEWA DODONU

E tarogi ira na Isireli o Mosese: “Ko cei na matanitu levu, sa dodonu na kenai lesilesi kei na kena lewa, e tautauvata kei na vunau kecega oqo, ka’u sa tauca vei kemuni edaidai?” (Vakarua 4:8) E yaga duadua ga ena matanitu e Isireli na lawa qori. Ena veiliutaki i Tui Solomoni, a saga me muria na lawa ni Kalou, era “tiko vakavinaka [nuidei]” kina na tamata, era vakila na vakacegu kei na rawaka, “[e]ra sa kana, ka gunu, ka marau tiko.”—1 Tui 4:20, 25.

Ka ni rarawa ni toso na gauna era sega ni qai muria na lawa ni Kalou na Isireli. E mani kaya na Kalou ni vakayagataka na parofita o Jeremaia: “Raica, era sa biuta na vosa i Jiova; ia na vuku cava sa tu vei ira?” (Jeremaia 8:9) Kena itinitini ga ni yaco o Jerusalemi me ‘koro dauvakadavedra’ e sinai kina na ka “vakasisila kece ga.” Mani vakarusai qai lala tu me 70 na yabaki.—Isikeli 22:2; Jeremaia 25:11.

A bula na parofita o Aisea ena gauna e sotava kina na matanitu o Isireli na ituvaki dredre. Ni vakasamataka lesu na gauna qori, e uqeti me tukuna e dua na ka dina me baleta na Kalou o Jiova kei na nona Lawa: “Ni kemuni sa cudruvi vuravura, era na qai vulica nai valavala dodonu na lewe i vuravura.”—Aisea 26:9.

E marau o Aisea me tukuna na parofisai uqeti vakalou me baleta nona veiliutaki vakatui na Mesaia o Jisu Karisito: “Ena sega ni lewa ko koya me vaka na ka sa rairai walega vua, se vunauca me vaka na ka sa rogoca e daligana. Ena lewai ira vakadodonu ga na dravudravua, ka lewa vakadodonu e na vukudra na yalomalumalumu e vuravura.” (Aisea 11:3, 4) Dua dina na ka marautaki mera rai vakanamata kina o ira kece era na vakarurugi ena veiliutaki ni Tui vakaMesaia ena Matanitu ni Kalou!—Maciu 6:10.

a Na yaca Jiosafati e kena ibalebale ni “Turaganilewa o Jiova.”

E Vakadonui ena Lawa ni Kalou na Veisausaumitaki ni Ca?

E levu era veiletitaka na ibalebale ni matavosa “na mata mei sau ni mata, na bati mei sau ni bati,” e volai tu ena iVolatabu. (Lako Yani 21:24) E so era vakabauta ni matavosa qori e vakadonuya kina na Kalou na veisausaumi. Ia e veisaqasaqa kei na ivakaro ni Kalou: “Mo kakua ni cudruva, se naki ca me saumi ira na luvedra na kai nomu.” (Vunau ni Soro 19:18) Cava na ibalebale ni matavosa qori ena Lako Yani?

Ena Lako Yani 21:22 rau veiba tiko kina e rua na tagane qai dua vei rau e mokuta vakacalaka e dua na yalewa bukete, mani sucudole na luvena. Ke rau bula na veitinani, ena sega ni tu na dodonu vua na tamanigone me veisausaumi. Ia o koya e veivakamavoataki ena “totogi vakaidina ko koya, me vaka na ka sa lewa vua ko koya na wati ni yalewa; ka ni ra vakadonuya na mataveilewai.” Kena ibalebale qo ni o turaganilewa ena vakaroti koya me sauma na itotogi vei tamanigone. Ia ke mate o tina se o luvena, na turaganilewa vata ga qori ena vakarota me totogi mate o koya e veivakamavoataki.

Ena ituvaki qori e nona itavi na mataveilewai me “sauma na mate e na mate, na mata mei sau ni mata, na bati mei sau ni bati” sega ni o koya e vakamavoataki. (Lako Yani 21:23, 24) Na ivakaro qo era na nanuma tiko kina na turaganilewa me kua ni sivia se me lailai tale na itotogi e soli. E kaya e dua na vuku ni iVolatabu o Richard Elliott Friedman: “E tukuni tiko ga ena ivakaro qo me veirauti vinaka na itotogi e tau kei na cala a vakayacori, me kua ni sivia tale.”

Cava era nanuma kina e levu ni vakadonui ena Lawa ni Kalou na veisausaumi? E vinaka meda kauaitaka vakabibi na malanivosa i Jisu ena Maciu 5:38, 39, e kaya kina: “Oni rogoca ni a tukuni, ‘Me isau ni mata na mata, me isau ni bati na bati.’ Ia au kaya vei kemuni: kua ni veisausaumitaka na ca; ke dua e sabaka na balumu imatau, solia tale ga vua na balumu imawi.” Kena irairai ni gauna a bula tiko kina o Jisu e so na iliuliu ni lotu era vakayagataka na ‘lawa ni veisausaumi’ mera vakavulica kina ni donu na veisausaumi. Ia e vakamatatataka o Jisu ni ivakavuvuli qori e sega sara ga ni bau tiko ena Lawa ni Kalou vei ira e Isireli.