Na Cava e Kaya na iVolatabu me Baleta na iValu Vakaniukilia

Sa qai leqataki tiko ga na noda bula e vuravura ena ivalu vakaniukilia. Na vuna? Nira maroroya ra qai vakalevutaka o ira na matanitu qaqa kei vuravura na kena buli na iyaragi vakaniukilia. Ia era kauai tiko na lewenivanua ni na rawa yaco na ivalu ena levu ni iyaragi vakaniukilia sa tu nikua. Era leqataka tale ga ke dua mada ga na matanitu e vakayagataka na iyaragi lailai qori, ena rawa ni vakarusa na vuravura taucoko. Me vaka e tukuni ena ivola na Bulletin of the Atomic Scientists nida donuya tu qo, “na gauna e rawa ni yaco kina na ivalu vakaniukilia.”

Vakacava ena rawa ni yaco qori? Ke vaka kina, ena rawa ni tudei na noda vuravura? Na cava meda cakava meda kua ni nuiqawaqawataka kina vakalevu na ituvaki qori? Cava e kaya na iVolatabu?

Ena ulutaga qo

E parofisaitaka na iVolatabu na ivalu vakaniukilia?

Na iVolatabu e sega ni vakamatatataka sara qori. Ia e parofisaitaka ga na itovo kei na veika ena yaco ena leqataki kina na ivalu vakaniukilia.

Dikeva mada qo eso na tikinivolatabu ena veika sa yaco tu e vuravura nikua:

Tikinivolatabu: Ratou taroga na tisaipeli i Jisu: “Na cava . . . na ivakatakilakila ni nomuni tiko, kei na ivakataotioti ni veika vakavuravura?’ E sauma o Jisu: “Era na veivaluvaluti na veivanua kei na veimatanitu.”—Maciu 24:3, 7.

Veika e yaco tu nikua: Era veivaluvaluti tiko e levu na vanua, wili kina na veivanua e buli kina na iyaragi vakaniukilia.

“Ena vica na yabaki sa oti e tubu tiko ga na itovo kaukaua e vuravura, e yaco tale ga e levu na veileqaleqati.”—iSoqosoqo The Armed Conflict Location & Event Data Project.

Tikinivolatabu: “Ena gauna ni icavacava ena cumuti koya na tui ni ceva [na tui ni vualiku].”—Taniela 11:40.

Veika e yaco tu nikua: Eso na veimatanitu kei na nodra ito era veiqatitaka kei na so tale na matanitu o cei e kaukaua duadua, era veicumu me vaka ga e parofisaitaki ena iVolatabu. Dina ga nira sega ni veivaluvaluti sara eso na veimatanitu era buli iyaragi vakaniukilia, ia era se bulia tiko ga na kena mataqali e kaukaua sara.

“Ena vicasagavulu na yabaki sa oti qo, eda vakadinadinataka na nodra veileti e levu na veimatanitu, e levu na veileti qori era veitokoni kina na veimatanitu kaukaua era veimecaki tiko.”—The Uppsala Conflict Data Program.

Tikinivolatabu: ‘Ni na duatani sara na iotioti ni veisiga, . . .o ira na tamata . . . era na sega ni via okati ena dua na veiyalayalati, era na dau vakauvosa, era na sega ni lewa vinaka na yalodra, era na voravora.’—2 Timoci 3:1-3.

Veika e yaco tu nikua: Me vakataki ira ga e levu na lewenivanua, o ira na iliuliu vakamatanitu e dredre tale ga mera duavata. Era sega ni walia nodra leqa ena sala malumu, ia era veibolebolei qai vakayagataka na itovo kaukaua. E leqataki kina ni na yaco na ivalu vakaniukilia.

“Ni dredre na cakacaka vata, sa na qai tubu ga na veileti kei na vakacaca.”—S. Saran kei J. Harman, World Economic Forum.

Ena vakatara na Kalou me yaco na ivalu vakaniukilia?

E sega ni tukuna qori na iVolatabu. Ia e kaya ni na “raici na veika vakadomobula” ena noda gauna. (Luke 21:11) E dua na kena ivakaraitaki na gasaukuro (atomic bomb) a kacabote ena iKarua ni iValu Levu. E tukuni ena iVolatabu na vuna e vakatara kina na Kalou na ivalu. Mo kila eso tale na ka, sarava na vidio, Na Cava e Vakatara Tiko Kina na Kalou na Rarawa?

Ena tudei na vuravura?

Io. Kevaka mada ga e vakayagataki tale na iyaragi vakaniukilia, na Kalou ena sega ni vakatara me vakarusai na vuravura. E kaya na iVolatabu ni na tudei na vuravura, ena tawani tale ga me tawamudu.

“Na vuravura ena tu ga me tawamudu.”—Dauvunau 1:4.

“Na Kalou dina, o koya e bulia na vuravura, . . . e sega ni bulia me lala, e bulia ga me tawa.”—Aisea 45:18.

Eso era nanuma, ni dua na gauna mai muri sa na lailai ga na lewe i vuravura, ena dredre na bula ni sa vagagai tu na vuravura ena revurevu ni ivalu vakaniukilia. Ia e kaya na iVolatabu na leqa kece e vuravura e vu mai ena ivalu ena vakarau vakaoti.

“Ena reki na vanua talasiga kei na vanua sigasiga, kei na buca dravuisiga ena marau, ena se me vaka na senikau na sefaroni.”—Aisea 35:1.

Era cakacaka vata na tamata ra qai marautaka na bula ena vuravura parataisi. — E vinakata na Kalou meda bula marau ena dua na vuravura totoka

Na Kalou a bulia vakamaqosa na vuravura me rawa ni vakavinakataki koya ga. Eda kila tale ga ni Kalou ena vakayagataka nona kaukaua me vakavoutaka tale na vuravura me rairai totoka, me noda itikotiko tudei na kawatamata.—Same 37:11, 29; Vakatakila 21:5.

Cava meda cakava meda kua ni leqataka kina na ivalu vakaniukilia?

Eso era dau leqataka na ivalu vakaniukilia kei na kena revurevu. Na parofisai kei na ivakasala ena iVolatabu ena rawa ni vukei keda meda kua ni lomaleqa vakalevu. Ena sala cava?

E vakamacalataka na iVolatabu ni na vinaka na bula e vuravura ena dua na gauna se bera mai. Noda mai vulica na vosa ni yalayala qori ena vaka na “ikelekele ni noda bula,” ena vakalailaitaka noda lomaleqa. (Iperiu 6:19) Dua tale na ka ena rawa ni vukei keda. Na cava ya? Ya noda dau kauaitaka ga na siga yadua, da kua ni leqataka vakasivia na ka ena rawa ni yaco. Me vaka ga e tukuna o Jisu, “na siga kece sa dui tu ga na kena ca.”—Maciu 6:34.

E bibi meda taqomaka na noda vakasama kei na lomada. Ena sala cava? Meda kua ni wilika, rogoca se sarava na itukutuku e vakavu lomaleqa, me vaka na veitalanoataki ni ivalu vakaniukilia, na ka e nanumi ni na yaco, kei na rai e takalevu. E sega ni kena ibalebale qo nida vakalecalecava na leqa e yaco tiko. Ia eda sega ni via vakalusia noda gauna ena kena leqataki na veika ena rairai sega ni yaco, kei na veika eda sega ni lewa rawa.

“Na nuiqawaqawa ni loma ni tamata e lomabibi kina, ia na vosa vinaka ena vakamarautaka.”—Vosa Vakaibalebale 12:25.

Kua ni vakasamataka vakalevu na veika ca, kauaitaka mada ga na veika vinaka e yaco tiko ena nomu bula.

“Me vakasinaiti kemuni mada ga na Kalou o koya na vu ni noda inuinui, ena marau kece kei na vakacegu ena vuku ni nomuni vakabauti koya.”—Roma 15:13.

iYaloyalo: E rai vakanamata ena nuidei na tagane qo. 1. E laurai tiko mai dakuna na ivalu, waqavuka ni ivalu, iyaragi vakaniukilia kei na kena kacabote. 2. Ena yasana kadua, e rai vakanamata tu ena vuravura totoka ni vakacegu, na kena veiulunivanua, buca drokadroka, uciwai kei na manumanuvuka. — E yalataka na iVolatabu e dua na inuinui totoka ena gauna se bera mai

Nida vulica e levu tale na ka me baleta na yalayala ni Kalou, ena vakanuideitaki keda, eda na vakila na marau kei na vakacegu.

E parofisaitaka na iVolatabu ni na yaco na ivalu vakaniukilia ena Amaketoni?

Eso era nanuma ni Amaketoni e ivalu vakaniukilia. E macala ga nira dau raitayaloyalotaka na kena vakadomobula.

Ia ena iVolatabu na vosa “Amaketoni” e vakaibalebaletaka na ivalu ena vala kina na Kaloua kei “ira na tui kei vuravura,” ya na veiliutaki vakatamata. (Vakatakila 16:14, 16) Na veivakarusai ena Amaketoni ena sega ni yaco vakaveitalia, me vaka e dau yaco ena ivalu vakaniukilia. Ia ena ivalu qori, na Kalou ena vakarusai ira ga na tamata ca, qai kauta mai na vakacegu kei na sautu dina.—Same 37:9, 10; Aisea 32:17, 18; Maciu 6:10.

Cava e kaya na iVolatabu me baleta na sala ena oti kina na ivalu?

“Ena mai vakaotia o koya na ivalu e vuravura taucoko. E musuka o koya na dakaititi qai vorolaka na moto, e vakama na qiqinivalu ena bukawaqa.”—Same 46:9.

Na Kalou o Jiovab ena vakayagataka nona kaukaua me tarova na veivaluvaluti kece, qai vakarusa kece na iyaragi ni ivalu. Ena cakava vakacava qori? Ena vakayagataka nona Matanitu vakalomalagi, me lewa mai na ka kece e vuravura.—Taniela 2:44.

Na Matanitu ni Kalou ena vakavulici ira na lewenivanua mera bula vakacegu qai veiyaloni. Na matanitu duadua ga qori ena liutaka na vuravura taucoko, sa na sega gona na veileti vakamatanitu eda raica tu nikua. Ena sega tale vakadua ni vulici na ivalu! (Maika 4:1-3) Cava ena vakilai? “Era na bula vakacegu kece ena nodra dui vu ni vaini kei na vunilolo, ena sega ni dua me vakarerei ira.”—Maika 4:4, Today’s English Version.

a Raica na ulutaga “Na iValu Vakacava na Amaketoni?”

b Na yaca ni Kalou o Jiova. (Same 83:18) Raica na ulutaga “O Cei o Jiova?”

E bau tukuni ena ivola na Vakatakila na ivalu vakaniukilia?

Eso era nanuma ni tukuni ena Vakatakila ni na vakarusai vakadua na vuravura ena ivalu vakaniukilia. (Vakatakila 6:14; 8:7-12; 16:1-21) Kena ivakaraitaki, e tukuni kina ni na “lutu na bukawaqa mai lomalagi i vuravura.” (Vakatakila 13:11-13) Era vakabauta na iVakadinadina i Jiova ni qo e vakaibalebaletaka na vakayagataki ni gasaukuro (atomic bomb) ena iKarua ni iValu Levu, sega ni kena vakarusai na vuravura ena ivalu vakaniukilia.

Dina ga ni vakamacalataki ena Vakatakila eso na ivalu vakaniukilia, e sega ni vakamacalataka vakamatailalai na kena vakadomobula. Ni o wilika na ivola na Vakatakila, nanuma tiko:

Ia e vaka vu marau vei ira na kila rawa na kena ibalebale, ra qai muria.—Vakatakila 1:3.

Mo kila eso tale na ka, raica na ulutaga “Cava na iBalebale ni iVola na Vakatakila?”