Sa veisau sara vakalevu na nodra bula vakavuvale ena vanua vakavalagi. E liu era dau lewai luvedra na itubutubu, ia qo sa veisau na matanicagi ena so na vuvale. Wilika mada eso na kena ivakaraitaki.

• Volivoli tiko e dua na marama kei na luvena tagane yabaki va, vinakata sara o gone e dua nona iyaya ni vakatatalo. Sega ni duavata kina o tinana. “Sa levu tu mada ga nomu iyaya ni vakatatalo, me ka ni cava tale qori?” Me a kua ga ni taro tale va qori o tinana, ia sa bera. E kaya ena vakacudrucudru o gone: “Au vinakata ga!” Leqataka o tinana na nona sa na baci vakacudrucudru tu e kea me yaco na lomana, mani volia vua.

• Se talanoa tiko ga e dua na tama, sa tukuna yani vakasauri o luvena yalewa yabaki lima: “Sobo, au sa wale. Daru lako!” Mudu koso nona talanoa o tamana, lolou vua qai kaya vakamalua: “Wawa lewa, oti ga qo daru sa na lako.”

• Tukuni ni se baci kailavaki nona qasenivuli o Jemesa, se qai yabaki 12. Ia sega ni cudruvi Jemesa o tamana, e katakatataki nona qasenivuli ga. E kaya vei Jemesa: “Dau beitaki iko vakalevu na qasenivuli qori. Au na kauti koya vei ratou na komiti ni koronivuli!”

Qori era ivakaraitaki ga, ia e laurai ni yaco sara tiko ga na leqa qo ena vuvale era dau vakalaiva tu ga na itubutubu mera viavialevu na luvedra, yaco ga na lomadra, ra qai sega ni vakavulici nira cala. E kaya na ivola The Narcissism Epidemic: “Era dau vakalaiva na itubutubu mera vakatulewa na luvedra. E liu era kila vinaka tu na gone ni o ira ga na itubutubu e dodonu mera vakatulewa.”

Levu na itubutubu era saga mera vakavulici luvedra ena nodra ivakaraitaki vinaka, ra vakadodonutaki ira tale ga vakayalololoma ena gauna e vinakati kina. E kaya na ivola sa tukuni oti mai me baleti ira na itubutubu era cakava qori, “nira sega ni muria na ivakarau sa takalevu tu nikua.”

Cava sa va tu kina qo na ivakarau ni bula? Sa vakacava tu na itovo nikua?

Ra Vakamalumalumu na iTubutubu

Ra kaya eso ni tekivu malumu nodra lewa na itubutubu ena veiyabaki ni 1960. Donuya qo nodra veiuqeti na kenadau mera kua ni lewa vakaukaua na itubutubu. Era kaya: ‘Moni nodra itokani, sega ni nodra iliuliu.’ ‘Vinaka cake na veivakacaucautaki mai na veivakadodonutaki.’ ‘Kauaitaka ga na ka era vinaka kina, sega ni kena e ca.’ Era sega ni uqeta na kenadau ni vinaka ruarua na veivakacaucautaki kei na veivakadodonutaki, ia vaka mera kaya tiko ni gauna era vakavulici kina na gone ena rawa ni vakamosia na lomadra, qai vakavuna nodra sevaki na itubutubu.

Era uqeta tale ga na kenadau ni yaga mera vakavulici na gone mera nuitaki ira ga. Vaka me dua na sala vinaka ni veituberi vei ira na itubutubu qo: Dau vakalomavinakataki ira na luvemuni. E sega ni ca nodra vakavulici na gone mera nuitaki ira ga. Ia so na gauna sa sivia tale, me vaka nodra tukuna na kenadau vei ira na itubutubu: ‘Ni kua ni dau cavuta vei ira na sega se ca.’ ‘Tukuna tiko ga vei ira nira ka talei, mera cakava ga na ka era vinakata.’ Laurai ga kina ni sa bibi nodra vakalomavinakataki, ra sega ni vakavulici mera vinaka.

Nodra vakavulici na gone mera nuitaki ira ga era lai nanuma kina nira sa dua tiko na ka, mera lewa na ka taucoko era vinakata. E kaya na ivola Generation Me: “Qo ena sega ni vakarautaki ira vinaka ena ka mera cakava nira vakalewai se tavutu nodra sasaga.” Me vaka e kaya e dua na tama e tukuni tiko ena ivola qori, “Ena vanua mada ga ni cakacaka, ena sega ni vinakati mo nuitaki iko ga. . . . Ke ca na ripote o vakarautaka ena sega ni kaya nomu boso, ‘Au taleitaka nomu cakacaka.’ Ke ra vakavulici tu va qori na gone, era na leqa ga kina.”

Sega ni Dei

Dau veiveisau noda ivakarau ni rai, e laurai qori ena nodra ivakarau ni veituberi na itubutubu ena vicasagavulu na yabaki sa sivi. Vola na dauniveivakavulici o Ronald G. Morrish: “Veiveisau tiko ga na veivakavulici. E vakavotuya na veiveisau sa yaco tiko ena vanua eda bula kina.”a Kaya na iVolatabu ni o ira na itubutubu e rawarawa sara nodra “kuitaki voli ena biau se veikauyaki ena cagi kece ni ivakavuvuli.”—Efeso 4:14.

Matata ni ca na veivakavulici e caka tu ga me rawa. E malumalumu kina nodra lewa na itubutubu, era sega ni dusimaki vinaka na gone mera vakatulewa donu, mera nuidei tale ga ena ivakarau ni nodra bula.

Rawa ni dua tale na ka e caka?

SEGA ni ka rawarawa na susu gone. Ke ra sega ni vakavulici se vunauci ena kena gauna veiganiti, ena dredre nodra tuberi. Na vuna? Ni sega na veivakavulici, (1) era na dau be tiko ga na gone, ra oca na itubutubu (2) veiveisau tale ga nodra veidusimaki, ra veilecayaki kina na gone.

Ia ena vinaka na itovo kei na ivakarau ni vakasama i gone ke tau vakayalololoma na veivakavulici e veiganiti. Ena nuidei tale ga ena gauna sa uabula kina. iVukevuke cava o na vakayagataka mo dusimaki koya kina?

Yaga ni iVakavuvuli Vakaivolatabu

Keimami vakabauta na iVakadinadina i Jiova ni “yaga” na iVolatabu “me veivakavulici, me veivunauci, me veivakadodonutaki, me veidusimaki.” (2 Timoci 3:16) Sega ni ivoladusidusi ga vei ira na itubutubu na iVolatabu, e yaga tale ga na kena ivakavuvuli ina bula vakavuvale. Vakasamataka mada e vica na kena ivakaraitaki qo.

KA E KAYA NA IVOLATABU: “Na ka lialia e vauci e lomana na gone.”—Vosa Vakaibalebale 22:15.

Era dau veinanumi ra yalovinaka tale ga na gone, ia so na gauna era dau via cakava eso na ka lialia. Ena vinakati gona mera vakavulici. (Vosa Vakaibalebale 13:24) Ni o kila tiko qori o na qarava vinaka kina nomu itavi vakaitubutubu.

KA E KAYA NA IVOLATABU: “Mo kua ni cegu ni vakavulica na gone.”—Vosa Vakaibalebale 23:13.

Kua ni nanuma ni nomu vakavulici luvemu ena vakararawataki koya se na sevaki iko kina ena dua na gauna e muri. Ke o veivakavulici vakayalololoma, ena yalomalumalumu ni vakarorogo. Na itovo tale ga qori ena yaga vakalevu vua ni sa uabula.—Iperiu 12:11.

KA E KAYA NA IVOLATABU: “Na ka kece e kaburaka e dua ena tamusuka tale ga.”—Kalatia 6:7.

E sega ni cala nodra dau saga na itubutubu mera taqomaki luvedra, me kua ga ni sivia tale. O na sega ni vukei koya ke o dau tovaki koya se o sega ni cakava e dua na ka ni tukuna vei iko nona qasenivuli se dua tale na ka ca e cakava. Mo rogoci ira, ni o na vakavulici luvemu kina me dau doka na veiliutaki—doka tale ga nomu vakatulewa.—Kolosa 3:20.

KA E KAYA NA IVOLATABU: “Na gone e sega ni lewai ena vakamaduataki tinana.”—Vosa Vakaibalebale 29:15.

Mera kua ni dau veivakacudrui na itubutubu, ia mera kua tale ga ni veivakademeni. Kaya na ivola The Price of Privilege ni o “ira na gone era dau vakademeni era na lecava ni nodra itavi na itubutubu mera vakatulewa e lomanivale.” Ena via lewai iko o luvemu ke o sega ni dau vakataulewa vua. Ena sega kina ni vakatulewa vakayalomatua, ena vakavuna ga mo rarawa, vaka kina o koya.—Vosa Vakaibalebale 17:25; 29:21.

KA E KAYA NA IVOLATABU: “O tagane me kabiti watina me rau sa na dua ga na yago.”—Maciu 19:5.

E tukuni ena iVolatabu mera vakamau e liu na tagane kei na yalewa ni bera nira vakaluveni, mera qai susugi ira vata na luvedra me yacova nira sa biubiu e vale. (Maciu 19:5, 6) Kena ibalebale ni a liu na vakawati, qai muri na vakaluveni. Ia ke veisau na ka o vakaliuca ena “sivia na ka e nanuma” o luvemu “me baleti koya.” (Roma 12:3) Ena leqa na vakawati e “vakaliuci ga kina o gone.”

iVakasala Vei Ira na iTubutubu

Vakayacora vinaka nomu itavi vakaitubutubu, muria qo ni o veivakavulici.

Dau loloma. “Kua ni vakacudrui ira na luvemuni, de ra yalolailai kina.”—Kolosa 3:21.

Kua ni veiveisau. “Me ‘Io’ ga na nomu io, me ‘Sega’ na nomu sega.”—Maciu 5:37.

Yalorawarawa. “Au na vakadodonutaki iko vakarauta ga.”—Jeremaia 30:11.a