“Lako Voli e na Vanua”

“Lako voli e na vanua e na kena balavu, kei na kena raraba.”​—Vakatekivu 13:17.

1. Na cava e talei kina na ka e tukuna vei Eparama na Kalou?

ODAU marautaka beka na gade i lomanivanua, mo lai sarava beka ena muanimacawa ena nomu motoka? So era via vakayagataka na nodra basikeli mera raica vinaka sara na vanua, ra vakaukaua yago tale ga. So era na via taubale mera butuka sara ga kina vakamalua na vanua. Na gauna e vakayagataki ena ilakolako vaka oqori e dau yalani ga. Ia vakasamataki Eparama mada ena gauna e tukuna kina vua na Kalou: “Mo cavu tu, mo lako voli e na vanua, e na kena balavu, kei na kena raraba; ni’u na solia vei iko.”​​—Vakatekivu 13:17.

2. E lako soti i vei o Eparama ni biuti Ijipita mai?

² Vakasamataka mada na ka e yaco ena vuku ni vosa oya. Eratou tiko mai Ijipita o Eparama, na watina, kei na so tale. E tukuna na Vakatekivu wase 13 nira tokitaka mai Ijipita na nodra manumanu ra qai gole ina Nikepi se “na Ceva.” Oti oya e qai “lako ko koya [Eparama] e na nona lako tu mai na Ceva ka yaco ki Peceli.” Nira veileti na nona ivakatawa ni manumanu kei na nei Loti qai vinakati me rau wasea na vanua ni vakana manumanu, e lomasoli o Eparama me digitaka o Loti na vanua e vinakata. E digitaka o Loti na vanua “taucoko sa volita na Joritani,” na buca “sa vaka na were i Jiova,” oti oya e qai toki i Sotoma. E tukuna vei Eparama na Kalou: “Mo ta cake mada, ka rai yani e na tikina ko tu kina, ia mo rai vaka ki na tokalau, kei na ceva, kei na vanua ki na tu-i-cake, kei na vanua ki ra.” De dua e raica rawa o Eparama na vanua taucoko mai na dua na vanua cecere e volekati Peceli. E sega ni gadrevi me raica wale ga na vanua. E sureti koya na Kalou me “lako voli e na vanua” me rawa ni kila kina na kena ituvaki.

3. Na cava ena via dredre kina meda kila na veivanua e lakova o Eparama?

³ Se vakacava na levu ni vanua e raica o Eparama ni bera ni yaco i Epironi, e kila vakavinaka cake na Vanua Yalataki o koya mai vei keda e lewe levu. Vakasamataki ira mada na vanua era cavuti ena itukutuku oqo​​—Nikepi se na Ceva, Peceli, vanua e volita na Joritani, Sotoma, kei Epironi. E dredre beka nomu vakasamataka na vanua era tiko kina na veivanua oqori? E dredre dina vei keda na le levu baleta nira lewe lailai ga na tamata i Jiova era rawa ni sikova na veivanua era wilika ena iVolatabu, mera lakova na kena balavu kei na kena raba na vanua. Ia, eda via kila dina e vei era tu kina na vanua era cavuti ena iVolatabu. Baleta?

4, 5. (a) E salavata vakacava na Vosa Vakaibalebale 18:15 kei na kena kilai na vanua e cavuti ena iVolatabu? (b) E vakaraitaki vakacava oqo ena Sefanaia wase 2?

⁴ E kaya na Vosa ni Kalou: “A loma ni tamata yalomatua sa rawata na vuku; kei na daligana na yalovuku sa gu ni kila ka.” (Vosa Vakaibalebale 18:15) Eda rawa ni kila e levu sara na ka, ia e bibi ga na noda rawata na kila me baleta na Kalou o Jiova kei na veika e cakava. E rawati na kila oqori mai na veika eda wilika ena iVolatabu. (2 Timoci 3:​16) Ia, ena vinakati kina na yalomatua. Oya na nomu raica na uto ni ka, mo kila se era veisemati vakacava na ka e tukuni. E kena ivakaraitaki na veivanua e cavuti ena iVolatabu. E levu vei keda eda kila na vanua e tiko kina o Ijipita, ia vakacava na noda kila na ka e okati ena kena tukuni vei Eparama me lako tani mai Ijipita me gole i “na Ceva” se Nikepi, oti oya me qai gole i Peceli qai dewa sara i Epironi? O kila beka na kedratou duidui na vanua oya?

⁵ Se o rairai muria na ituvatuva ni wili iVolatabu e wiliki kina na Sefanaia wase 2. O wilika kina na yaca ni koro, yacadra na tamata, kei na vanua e so. O Kesa, Asikiloni, Asitoti, Ekironi, Sotoma, kei Ninive, vaka kina o Kenani, Moapi, Amoni, kei Asiria. Era cavuti kece na vanua oqo ena dua ga na wase oya. O raitayaloyalotaka rawa beka na veivanua era tawana tu na tamata e vakayacori vei ira na parofisai ni Kalou?

6. Na cava era taleitaka kina na mape e so na lotu Vakarisito? (Raica na kato.)

⁶ E dau yaga sara vei ira na dauvulica na Vosa ni Kalou na nodra raica na mape ni vanua era cavuti ena iVolatabu. Era sega ni cakava oqori ena nodra taleitaka ga na mape, ia e baleta ga ni rawa ni kuria na nodra kila na Vosa ni Kalou. Na mape e toroya cake tale ga na nodra yalomatua, nira veidutaitaka kina na veika era sa kila rawa tu kei na itukutuku tale e so. Nida raica e so na kena ivakaraitaki, ena titobu cake kina na nomu lomani Jiova kei na nomu kila vinaka cake na itukutuku ena nona Vosa.​—Raica na kato ena tabana e 14.

Veivuke na Kena Kilai na Yawa ni Vanua

7, 8. (a) Na ka veivakurabuitaki cava e cakava o Samisoni mai Kesa? (b) Na ivakamacala cava e vukei keda meda kila na dredre ni ka e cakava o Samisoni? (c) E vukei keda vakacava na noda kila na itukutuku me baleti Samisoni?

⁷ O rawa ni wilika ena Dauveilewai 16:2 na nona tiko mai Kesa na dauveilewai o Samisoni. Na yaca na Kesa se Gaza e cavuti wasoma ena itukutuku kaburaki se volai, o na rairai kila vakacaca toka na vanua a tiko kina o Samisoni, oya ena yasayasa vaka Filisitia, volekata na baravi ni Mediterranean. [11] Dikeva mada na Dauveilewai 16:3: “A sa davo koto ko Samisoni ka lomaloma-ni-bogi; ia ni sa lomaloma-ni-bogi sa cavu tu, ka taura nai sogo ni matamata-ni-koro, kei na kena duru ruarua, ka cavuta tani, kei nai samugakagaka talega, ka viria ki na nonai colacola, ka colata cake ki na dela ni ulu-ni-vanua sa donui Epironi.”

⁸ E sega ni vakabekataki ni na levu qai bi na kena matamata kei na kena duru ruarua na matamata ni koro kaukaua me vakataki Kesa. Vakasamataka mada ke o tovolea mo colata! Oqori na ka sara ga e cakava o Samisoni, ia e kauta e vei, e vakacava na ituvaki kei na yawa ni vanua e lakova? O Kesa e toka e baravi. [15] Ia o Epironi e toka ena kena tokalau, rauta ni 900 na mita na kena cere, e toka sara ga e delana! E sega ni kilai vinaka sara na vanua e tiko kina ‘na ulunivanua e donui Epironi,’ ia na koro oqori e 60 na kilomita na kena yawa mai Kesa qai cabe tale ga na kena gaunisala! Nida kila na yawa ni vanua e lakova o Samisoni eda rawa ni vakasamataka na dredre ni ka e cakava. Vakasamataka tale ga na vu ni nona cakava rawa na ka oya o Samisoni. E ‘curumi koya na yalo i Jiova.’ (Dauveilewai 14:​6, 19; 15:14) Eda sega ni namaka na lotu Vakarisito nikua me solia vei keda na kaukaua vakayago e duatani na yalo i Jiova. Ia na kaukaua ni yalo tabu vata oqori e rawa ni vakatubura na noda kila na veika vakayalo me rawa nida kaukaua vakayalo tiko ga. (1 Korinica 2:​10-​16; 13:8; Efeso 3:​16; Kolosa 1:​9, 10) Io, nida kila na itukutuku kei Samisoni, eda vakadeitaka ni na vukei keda tale ga na yalo tabu ni Kalou.

9, 10. (a) Na cava e okati ena nona qaqa o Kitioni vei ira na kai Mitiani? (b) Ena qai matata vinaka vakacava na itukutuku oqo nida kila na itukutuku ni vanua e lakovi?

⁹ E vakilai tale ga na yawa ni vanua ena gauna e qaqa kina o Kitioni vei ira na kai Mitiani. E levu na dauwili iVolatabu era kila ni o Kitioni na dauveilewai kei ira na 300 na nona tamata era vakamalumalumutaki ira na 135,000 na meca cokovata ni kai Mitiani, Amalekaiti, kei ira tale e so era mai keba toka ena buca mai Jesirieli, volekata na vanua cecere o More. [18] Ra uvuca na nodra davui, ra vorolaka na bilo, ra qai dulaka na nodra cina, ra qai kailavaka na tamata i Kitioni: “Ai seleiwau i Jiova kei Kitioni”! Oqo e vakavuna mera rere ra qai veilecayaki na meca ra qai tini veivakamatei vakataki ira. (Dauveilewai 6:​33; 7:​1-​22) E yaco beka ga na veika oqo ena dua na bogi? Tomana na nomu wilika na Dauveilewai wase 7 kei na 8. O na raica ni tomana tiko ga na nona ravuravu o Kitioni. E levu na vanua era cavuti e keri, ia e so e sa sega ni kilai na vanua era tu kina, oya na vuna era na sega ni laurai kina ena mape ni iVolatabu. Ia, e so na vanua e rawa ni kilai, me rawa kina nida muria na ilakolako oqo nei Kitioni.

¹⁰ E cici muri ira na vo ni mataivalu cokovata oya o Kitioni. Ra siviti Peci-sita me lai yacovi Epelimeola sara, volekata na Joritani. (Dauveilewai 7:​22-​25) E kaya na kena itukutuku: “A sa lako ki na Joritani ko Kitioni, ka vuto-kosova, ko koya kei ira na tamata e lewe tolu na drau era tiko vata kaya, era sa malumalumu, ka ra cici muri ga.” (Neitou na matanivola kala.) Era kosova na Isireli na uciwai na Joritani ra qai cici muri ira na meca me yacovi Sukoci kei Penueli, volekata na Japoki, ra qai cabeta na veiulunivanua me yacovi Jokipa (volekati Amman e Jordan nikua). E rauta e 80 na kilomita nodra cici muri tiko ra qai vala tale tiko ga. E toboki rau qai vakamatei rau e rua na tui Mitiani o Kitioni; oti oya sa qai suka ina nona koro o Ofira, volekata na vanua a tekivu yani kina na vala. (Dauveilewai 8:​4-​12, 21-​27) E macala ni vala e liutaka o Kitioni e sega ni vakaoti ga ena vica na miniti e uvuci kina na davui, dulaki ni cina, kei na gauna e yaco kina na kaila. Vakasamataka na kena qai matata vinaka na ivakamacala oqo me baleti ira na tamata yalodina ena gauna e liu: ‘Sa na sega ga na gauna me’u tukuna kina na ka e baleti Kitione [kei ira e so tale] era sa vakaukauataki tale nira sa malumalumu, era sa qaqa ena ivalu.’ (Iperiu 11:​32-​34, VV) Eda na malumalumu tale ga vakayago na lotu Vakarisito, ia e sega li ni bibi meda cakava tiko ga na loma ni Kalou?​​—2 Korinica 4:​1,16; Kalatia 6:9.

iVakarau ni Rai ni Tamata

11. Ni bera nodra yaco kei na nodra sa tiko i Ketesa na Isireli e vei soti na vanua era lakova?

¹¹ So era cega na mape ni iVolatabu mera raica kina na vanua e cavuti, ia o vakabauta ni rawa tale ga ni vakaraitaka na mape na ivakarau ni rai ni tamata? Me kena ivakaraitaki, vakasamataka mada na nodra biuti Ulu i Saineai mai na Isireli mera gole ina Vanua Yalataki. Ni oti e vica na cegu era sa yaco i Ketesa (se, Ketesa-parinea). [9] E vakaraitaka na Vakarua 1:2 ni taura e 11 na siga na ilakolako oqo, era lakova kina e 270 na kilomita. E keri e talai iratou kina o Mosese e 12 na yamata me ratou lai raica na Vanua Yalataki. (Tiko Voli mai na Lekutu 10:​12, 33; 11:​34, 35; 12:16; 13:​1-3, 25, 26) Eratou kosova na Nikepi na yamata ratou qai rairai lako siviti Pieri-sepa kei Epironi, me ratou yacova sara na iyalayala ni Vanua Yalataki ena vualiku. (Tiko Voli mai na Lekutu 13:​21-​24) Era qai lako voli ena vanualiwa na Isireli me 40 na yabaki baleta nira vakabauta na nodratou itukutuku na tini na yamata. (Tiko Voli mai na Lekutu 14:​1-​34) Na cava e vakaraitaka oqo me baleta nodra vakabauta kei na nodra nuitaki Jiova?​​—Vakarua 1:​19-​33; Same 78:​22, 32-​43; Juta 5.

12. Na cava eda rawa ni kaya me baleta na nodra vakabauta na Isireli, na cava meda vakasamataka kina?

¹² Vakasamataka mada na itukutuku ni vanua oya. Ke a dei na nodra vakabauta na Isireli ra qai muria na nodrau ivakasala o Josua kei Kelepi, ke a yawa beka na nodra ilakolako ina Vanua Yalataki? Na kena yawa o Ketesa mai Pierileairoi, na vanua rau a vakaitikotiko kina o Aisake kei Repeka e rauta ga e 16 na kilomita. [7] E lailai sobu tale ga mai na 95 na kilomita na kena yawa o Ketesa mai Pieri-sepa, e dau tukuni me boto ni Vanua Yalataki. (Vakatekivu 24:62; 25:11; 2 Samuela 3:​10) Era biuti Ijipita mai ra gole i Ulu i Saineai ra qai lakova tale e 270 na kilomita mera yaco i Ketesa, sa vaka ga era tu ena iyalayala ni Vanua Yalataki. O keda tale ga eda sa tiko ena ilago ni parataisi e vuravura. Na cava eda vulica kina? Na yapositolo o Paula e vauca vata na ka era sotava na Isireli kei na ivakasala: “O koya oqo me da qai gumatua sara me da curu ki nai vakavakacegu ko ya, de bale e dua na tamata ni sa talaidredre vakakina.”​​—Iperiu 3:16–​4:​11.

13, 14. (a) Ena ituvaki cava era vakatulewa kina na kai Kipioni? (b) Na yalo cava e tiko vei ira na kai Kipioni, na cava eda vulica kina?

¹³ E duatani sara na nodra rai na kai Kipioni era vakamacalataki ena iVolatabu. Era nuitaka na Kalou ni na cakava na lomana. Ni sa kosova o Josua kei ira na Isireli na uciwai na Joritani mera curu ina vanua a yalataka na Kalou me solia vei ira na kawa i Eparama, sa kena gauna oya mera vagalalataki kina na kai Kenani. (Vakarua 7:​1-3) Era okati tale ga kina na kai Kipioni. Era sa vakavuai Jeriko kei Ai na Isireli ra qai keba toka e Kilikali. Era sega ni via vakarusai vata kei ira na kai Kenani na kai Kipioni, oya na vuna era tala kina e so na nodra mata vei Josua e Kilikali. Eratou lasutaka ni ratou lako mai ena taudaku ni vanua o Kenani me rawa kina ni ratou veiyalayalati kei ira na Iperiu.

¹⁴ Eratou kaya na mata oya: “Koi keitou na nomu tamata keitou sa lako mai na vanua vakayawa sara, e na vuku ni yaca i Jiova na nomu Kalou.” (Josua 9:​3-9, neitou na matanivola kala.) E laurai ena nodratou isulu kei na kedratou ni vaka eratou lako vakayawa mai, ia na yawa ni vanua mai Kilikali ki Kipioni e rauta ga ni 30 na kilomita. [19] Era vakabauti iratou, ra qai veiyalayalati kei iratou o Josua kei ira na turaga mera lomani Kipioni kei na vica na koro veiwekani. E vu beka ga ni nodra lawaki na kai Kipioni mera kua kina ni vakarusai? Sega, e vakaraitaka ga na nodra via veiwekani kei na nodra Kalou na Isireli. Mani vakadonui ira na kai Kipioni o Jiova mera “dauta buka ka dautaki wai vei ira nai soqosoqo, ki nai cabocabo-ni-soro talega i Jiova,” mera dau cabuka ni icabocabonisoro. (Josua 9:​11-​27) Era tomana tiko ga na kai Kipioni na nodra cakava na itavi lolovira ena cakacaka i Jiova. E rairai so vei ira era okati mera Necinimi era suka mai Papiloni mera lai tara tale na valenisoro. (Esera 2:​1, 2, 43-​54; 8:​20) E rawa nida vakatotomuri ira ena noda veiwekani tiko ga kei na Kalou da qai lomasoli meda cakava na cakacaka lolovira e lesia vei keda.

Meda Vakuai Keda ena So na Ka

15. Na cava meda taleitaka kina na itukutuku ni vanua ena iVolatabu Vakirisi Vakarisito?

¹⁵ E laurai tale ga na itukutuku ni vanua ena iVolatabu Vakirisi Vakarisito, ni vakamacalataki kina na vanua e lakovi, me vaka na vanua erau lakova ena cakacaka vakavunau o Jisu kei na yapositolo o Paula. (Marika 1:​38; 7:​24, 31; 10:1; Luke 8:1; 13:22; 2 Korinica 11:​25, 26) Tovolea ni vakasamataka mada na vanua e lakovi ena itukutuku oqo.

16. Era vakaraitaka vakacava na lotu Vakarisito mai Peria nodra taleitaki Paula?

¹⁶ Ena ikarua ni nona ilakolako vakaulotu, (laini lokaloka ena mape) e yaco o Paula i Filipai, sa tiki i Kirisi ena gauna oqo. [33] E vunau e kea, e bala e valeniveivesu, sereki, qai gole sara i Cesalonaika. (Cakacaka 16:6–​17:1) Nira vakavuna na Jiu na tiko yavavala, era uqeti Paula na mataveitacini e Cesalonaika me gole i Peria, rauta ni 65 na kilomita na kena yawa. E toso vinaka sara nona cakacaka o Paula e Peria, ia era lako mai na Jiu ra qai vakayavalati ira na lewenivanua. “A ra sa vakatotolo sara na veiwekani ka ra vakauti Paula sobu vaka ki matasawa,” o iratou na veikau “e ratou a kauti Paula sara ki na koro ko Aceni.” (Cakacaka 17:​5-​15, VV) E so vei ira na lotu Vakarisito vou e kea era taubaletaka e 40 na kilomita mera yacova na wasawasa na Aegean, ra qai sauma na nodra ivodovodo e waqa mera sokota e rauta e 500 na kilomita. E rerevaki toka na ilakolako oya, ia era vosota na mataveitacini oqori me rawa kina ni levu na gauna era vakayagataka kei koya na italai ni Kalou.

17. Na cava eda vulica nida vakasamataka na kedrau veiyawaki o Milito kei Efeso?

¹⁷ Ena ikatolu ni nona ilakolako vakaulotu (laini drokadroka ena mape), e tadu yani o Paula ena ikelekele ni waqa e Milito. E talatala o Paula mera lako mai vua na qase ni ivavakoso o Efeso, rauta ni 50 na kilomita na kena yawa. Vakasamataka na nodra biuta tu mai na nodra cakacaka na qase oya mera lako vei Paula. Era rairai veitalanoataka e gaunisala na nodra lai bose oya. Ni oti nodra bose kei Paula ra qai rogoci koya ni masu, “e sega ni dua vei ira me sega ni tagi, ka ra sa mokoti koya ka reguca.” Oti oya, era qai “kauti koya sara yani ki waqa” me gole i Jerusalemi. (Cakacaka 20:​14-​38, VV) E levu sara na ka era vakasamataka ra qai veitalanoataka ena nodra ilakolako lesu i Efeso. O sega li ni qoroya na nodra gu ena nodra lakova na vanua yawa oya mera lai rogoca na nona veivakayaloqaqataki na italatala dauveilakoyaki? O vulica beka kina e dua na ka o rawa ni vakatotomuria?

Vulica na Vanua Yalataki kei na Veika e se Bera Mai

18. Na cava meda tomana tiko ena vuku ni veivanua e vakamacalataki ena iVolatabu?

¹⁸ Na veivakaraitaki eda raica oqo e vakaraitaka na yaga ni noda kila vinaka na vanua e solia na Kalou vei ira na Isireli, na vanua e vakamacalataki vakalevu ena iVolatabu. (E rawa nida tomana oqo ena noda vulici ira tale ga na veivanua ena taudaku ni vanua oqo era vakamacalataki tale ga ena iVolatabu.) Nida vakuria na noda kila na Vanua Yalataki, eda na vakasamataka tale ga na veika e vinakati vei ira na Isireli mera qai taukena kina na vanua oqo e dave kina na “sucu kei na oni.” Oya mera rerevaki Jiova ra qai muria na nona ivakaro.​​—Vakarua 6:​1, 2; 27:3.

19. Na rua na parataisi cava meda dau kauaitaka tiko ga?

¹⁹ E vinakati tale ga vei keda ena gauna oqo meda rerevaki Jiova da qai muria tiko ga na nona sala. Nida cakava oqori, eda sa na veivuke tiko ena kena toroicake na totoka ni parataisi vakayalo era lewena na ivavakoso lotu Vakarisito e vuravura raraba. Ena tubu cake tiko ga na noda kila vinaka na parataisi vakayalo oqori kei na kena veivakalougatataki. Eda kila tale ga ni se levu tale na kena veivakalougatataki e se bera mai. O Josua e liutaki ira na Isireli nira kosova na Joritani mera curu ina vanua vuavuaivinaka. Ena gauna oqo e tu na vuna vinaka meda nuitaka kina na Parataisi vakayago, na vanua vinaka sa tu oqo e matada.

O se Nanuma Tiko?

• Na cava eda vinakata kina me levu na ka eda kila me baleti ira na vanua era cavuti ena iVolatabu?

• Na ivakatakilakila ni vanua cava e tukuni ena ulutaga oqo e yaga vei iko?

• Na cava e sa qai matata vinaka vei iko ni o vulica na ivakatakilakila kei na ibulibuli ni so na vanua?

[Katona ena tabana e 14]

“Raica na Vanua Vinaka”

Era marau na iVakadinadina i Jiova nira taura na brochure “Raica na Vanua Vinaka” ena nodra soqo ni tikina e vakayacori ena yabaki 2003 kei na 2004. Na brochure vou oqo, sa tabaki ena rauta na 80 na vosa, e sinai kina na mape ni yasa i vuravura e cavuti ena iVolatabu, vakabibi na Vanua Yalataki ena duidui tabagauna.

Na ulutaga levu e dusia e so na mape qai vakatakilakilataka ena matanivika e volai ena matanivola kata, me vaka na [15]. Ke tiko vei iko na brochure vou oqo, vulica na ivukevuke e tu kina me vukei iko me toroya cake nomu kila kei na nomu yalomatuataka na Vosa ni Kalou.

(1) Ena levu na mape era tu kina na kato e vakamacalataki kina na ibalebale ni ivakatakilakila era tu ena mape [18]. (2) Ena levu na mape era tu kina na ivakarau ena kilomita se maile mo rawa ni kila kina na yawa ni vanua [26]. (3) E dau dusi tiko na vualiku se noca mo rawa kina ni kila na yasana era toka kina na vanua e so [19]. (4) E dau rokataki na mape me kilai kina na cere ni vanua [12]. (5) Na matanivola kei na matanivika era toka ena bati ni mape ena vukei iko mo kila na vanua era toka kina na veikoro se so na yaca [23]. (6) Ena idusidusi ni mape era volai tu kina na yaca ni vanua [34-5], e volai na draunipepa ena matanivola kata, e volai tarava na matanivola kei na matanivika e idusidusi, me vaka na E2. Ni o vakayagataki ira vakavica na ivukevuke oqo, o na kurabuitaka na kena rawa ni vukei iko me rabailevu qai titobu na ka o kila me baleta na iVolatabu.

[Chart/Mape ena tabana e 16, 17]

MAPE NI IBULIBULI NI VANUA

(Raica tale na ivola)

A. Baravi ni Wasa Levu

B. Buca ena Ra ni Joritani

1. Buca o Aseri

2. Baravi kei Toa

3. Vanua Veico ni Seroni

4. Buca kei Filisitia

5. Vanua Bucabuca

a. Buca o Mikito

b. Buca o Jesirieli

C. Ulunivanua ena Ra ni Joritani

1. Veidelana kei Kalili

2. Ulu i Kameli

3. Ulu i Samaria

4. Shephelah (ulunivanua lalai)

5. Veidelana e Juta

6. Vanualiwa e Juta

7. Nikepi (na Ceva)

8. Vanualiwa o Perana

D. Arabah (Vanua Bucabuca) (Rift Valley)

1. Buca o Hula

2. Yasa ni Wasa o Kalili

3. Buca o Joritani

4. Wasa Tuituina (Waitui Mate)

5. Arabah (ceva ni Wasa Tuituina)

E. Ulunivanua/Buca ena Tokalau ni Joritani

1. Pasani

2. Kiliati

3. Amoni kei Moapi

4. Veidelana Tautauvata kei Itomi

F. Veidelana kei Lepanoni

[Mape]

Ulu i Erimoni

More

Epelimeola

Sukoci

Jokipa

Peceli

Kilikali

Kipioni

Jerusalemi

Epironi

Kesa

Pieri-sepa

Sotoma?

Ketesa

[Mape/​iYaloyalo ena tabana e 15]

(Raica tale na ivola)

KENANI

Mekito

KILIATI

Tocani

Sikemi

Peceli (Lusa)

Ai

Jerusalemi (Selemi)

Pecileema (Efiraca)

Mamire

Epironi (Makipila)

Kira

Pieri-sepa

Sotoma?

NIKEPI

Riopoci?

Moraia

Wasa Tuituina

Joritani

[iYaloyalo]

Lakova na vanua o Eparama