E Bula na Vosa i Jiova
Veitikina Bibi Mai na iMatai ni iWasewase ni iVola na Same
NA YACA cava mada e ganita na ivola vakaivolatabu e cavuti vakalevu kina na nona vakacaucautaki na Dauveibuli, na Kalou o Jiova? Na Same. Na ivola balavu duadua oqo ena iVolatabu e lewena na sere era buli vakamaqosa e vakamacalataki kina na itovo talei ni Kalou, nona kaukaua, kei na levu na parofisai. Levu na sere oqo e vakamacalataka na veika e tu e lomadra na vola ena gauna era sotava kina na veika dredre. Na nodra ivakamacala e kovuta e rauta e duanaudolu na yabaki—mai na gauna i Mosese na parofita ina nodra sa sereki na Jiu mai na tu vakabobula. O ira na volavola oya o Mosese, o Tui Tevita, kei na so tale. A vakavinavinakataki tale ga na bete o Esera ena nona tuva na ivola oqo ena gauna a volai oti kina.
Mai na gauna makawa sara a sa wasei tu kina vakalima na iwasewase ni sere ena ivola na Same: (1) Same 1-41, (2) Same 42-72, (3) Same 73-89, (4) Same 90-106, kei na (5) Same 107-150. Ena dikevi tiko ena ulutaga oqo na imatai ni iwasewase. E tolu ga na same ena iwasewase oqo e sega ni vola o Tui Tevita e Isireli makawa. Ia, e sega ni dua na ka e tukuni me baleti iratou na vola na Same 1, 10, kei na 33.
“A NOQU KALOU, O KOYA NA NOQU KAUKAUWA”
E tukuni ena imatai ni same ni na marau o koya e muria tiko ga na vunau i Jiova, ia na ikarua e vakamacalataka sara ga na usutu e vauca na Matanitu ni Kalou.a E levu na vakamamasu vua na Kalou e kune ena iwasewase ni same oqo. Me kena ivakaraitaki na Same 3-5, 7, 12, 13, kei na 17, era kune kina na masu ni kere veivuke mera taqomaki vei ira na meca. Na Same 8 e vakavotui kina na cecere i Jiova ni vakatauvatani kei na somidi ni tamata.
E lagata o Tevita ena nona vakamacalataka tiko nona dau taqomaki ira na nona tamata o Jiova: “A noqu Kalou, o koya na noqu kaukauwa, ka’u na vakararavi vua.” (Same 18:2) Ena Same 19 e vakacaucautaki kina o Jiova ni Dauveibuli qai Vunilawa, ena Same 20 e tukuni kina ni iVakabula, kei na Same 21 e iVakabula ni nona Tui lumuti. Ena Same 23 e cavuti kina ni iVakatawa Levu, ia ena ika24 ni Same e vakamacalataki kina ni Tui lagilagi.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
2:1, 2—Na “ka wale” cava era vakananuma tiko na veivanua? Na “ka wale” oqo e vakaibalebaletaki ina nodra via veiliutaki tiko ga na veimatanitu vakatamata. E ka wale baleta ni na guce dina ga na nodra sasaga. Na veimatanitu oqori era na sega ni valuti ‘Jiova rawa kei koya e lumuta.’
2:7—Na cava na ibalebale ni ‘ilesilesi i Jiova’? Oqo na veiyalayalati me baleta e dua na matanitu a yalataka o Jiova vua na Luvena lomani, o Jisu Karisito.—Luke 22:28, 29.
2:12—Era na vakaraitaka vakacava na iliuliu ni veimatanitu nira “reguca na luvena”? Ena gauna vakaivolatabu, na veireguci e dau ivakaraitaki ni veitokani kei na nomu yalodina vua e dua. E ivalavala era dau kidavaki tale ga kina na vulagi. Era vakaroti gona na tui kei vuravura mera reguca na Luvena—oya mera kidavaki koya ni Tui, e Mesaia tale ga.
3:ivakamacala taumada—Na cava na inaki ni ivakamacala taumada e dau kune ena so na same? Na ivakamacala oqori e dau tukuni koya e vola, se vakamacalataka na ituvaki e buli kina e dua na same, me vaka e kune ena Same 3. Na ivakamacala taumada ena rawa tale ga ni tukuni kina na inaki se na kena yaga e dua na sere (kena ivakaraitaki na Same 4 kei na 5) vaka kina na vakayagataki ni iyaya ni ivakatagi (Same 6).
3:2—Na cava na ibalebale ni “Sela”? Na vosa oqo e dau vakaraitaka me cegu mada qai vakasamataki vakalekaleka, ena gauna e lagati wale ga kina na same se ni lagati qai vakayagataki kina na ivakatagi. Na inaki ni cegu oya me vakabibitaki kina na ka e nanumi se vakasamataki tiko ena same oya. Sega sara ni gadrevi me vakarogotaki na vosa oqori ena gauna e wiliki kina e matanalevu na Same.
11:3—Na yavu cava a talaraki? Oqo na yavu sara ga e lewa na bula ni tamata—na lawa, na ivakaro kei na lewadodonu. Kevaka e vakawaleni na veika oqo ena veilecayaki na bula ni tamata qai sega na lewadodonu. Ke sa mani yaco na veilecayaki vaka oqori, na “tamata yalododonu” ena vakararavi ga vakatabakidua vua na Kalou.—Same 11:4-7.
21:3—Na cava e bibi kina “nai sala vakaturaga sa koula dina”? E sega ni tukuni se isala dina se ivakatakarakara ga ni nona dau qaqa o Tevita ena levu na ivalu. Ia, na tikina oqo e dusia tiko ga vakaparofisai na isala vakaturaga ni veiliutaki vakatui a solia o Jiova vei Jisu ena 1914. Na kena caka ena koula na isala vakaturaga oqo e vakaraitaka na cecere ni nona veiliutaki.
22:1, 2—Na cava a rairai nanuma kina o Tevita ni sa biuti koya o Jiova? Era vakacacani Tevita vakalevu na kena meca mani vakavuna me ‘vaka na drega ni ivola na yalona, qai waicala e loma ni ketena.’ (Same 22:14) A rairai nanuma sara ga ni sa biuti koya o Jiova. A vakatale ga oqori na nanuma i Jisu ena gauna sa rube tu kina ena kau. (Maciu 27:46) Na vosa i Tevita e votu sara ga kina na ka eda dau vakila nida tu ena itutu ni leqa. Ia, e laurai ena qaqanimasu i Tevita ena Same 22:16-21 ni se dei tiko ga nona vakabauta na Kalou.
Na Ka Eda Vulica:
1:1. Me kua sara ga na vakailala kei ira na sega ni lomani Jiova.—1 Korinica 15:33.
1:2. Meda kauaitaka tiko ga na veika vakayalo ena veisiga.—Maciu 4:4.
4:4. Nida dau cudru se katakata, e ka vakayalomatua meda kua ni tukuna e dua na ka eda na qai veivutunitaka e muri.—Efeso 4:26.
4:5. Na noda isoro vakayalo ena qai okati ga me “[i]soro e dodonu” kevaka e caka ena inaki donu qai salavata kei na ivakatagedegede i Jiova na noda itovo.
6:5. Me vu ni noda bula tiko meda dau vakavinavinakataki Jiova.—Same 115:17.
9:12. E raica vinaka tu o Jiova ni dave na dra, ena qai tarogi o koya e vakadavedra, ia ena sega ni guilecava na nodra “tagi era sa yalomalumalumu [“vakacacani,” NW].”
15:2, 3; 24:3-5. Mera dau vosa dina na tamata i Jiova, ra qai kua ni dau bubului vakailasu se kakase.
15:4. Kevaka eda kila ni sega ni veisaqasaqa kei na iVolatabu e dua na ka eda a bubuluitaka, sa dodonu ga meda na dina ena ka eda kaya, ke mani dredre toka na kena vakayacori.
15:5. Nida qaravi Jiova meda qarauna na vakayagataki cala ni ilavo.
17:14, 15. O ira na “tamata ni vuravura oqo” era guta na bula vutuniyau, na vakavuvale, kei na nodra dau vakarautaka na ivotavota me baleta nodra vuvale. Ia, o Tevita a kauaitaka me vinaka na kena irogorogo vua na Kalou me rawa ni vaka e ‘raica na matana’ se me vakila sara ga na veivakadonui i Jiova. Na nona ‘yadrava’ se kila na vosa ni yalayala kei na veivakadeitaki i Jiova e marautaka o Tevita ni tiko vata kei koya na Kalou (dina ni kaya na iVolatabu Vakaviti “ka’u na cegu ni’u sa yadra tale, ka sa ucui kemuni” ia na New World Translation e kaya “kau na cegu ni’u sa yadra tale, ka sa raica na kemuni iyaloyalo”). Me vakataki Tevita ga, sega beka ni dodonu meda kauaitaka vakalevu na iyau vakayalo?
19:1-6. Kevaka sa rawa nira vakalagilagi Jiova na veika buli era sega ni vosa se vakasama, e dodonu meda vakalagilagi koya sara vakalevu o keda na rawa ni vosa, vakasama, qai sokalou.—Vakatakila 4:11.
19:7-11. E yaga dina vei keda na vunau i Jiova!
19:12, 13. E ivalavala ca na caka cala kei na siosio, meda qarauna sara na itovo oqori.
19:14. Meda kua ni kauaitaka wale ga na ka eda cakava, da kauaitaka tale ga na ka eda tukuna kei na ka eda nanuma.
“KO NI SA VAKATAUDEITAKI AU E NA NOQU YALODODONU”
E vakaraitaka o Tevita ena imatai ni rua na same ena iwasewase oqo ni vu sara ga mai lomana qai nakita dei me yalodina tiko ga! E lagata: “Ia koi au, ka’u na muria lako na noqu yalododonu.” (Same 26:11) E vakatusa ena nona masu ni kere veivosoti ena vuku ni nona ivalavala ca: “Ni’u sa galu tiko, sa vuca na suiqu e na vuku ni noqu vutugu e na siga ka bogi mai.” (Same 32:3) E vakadeitaka o Tevita vei ira na tamata yalodina i Jiova: “Sa vakaraici ira na tamata yalododonu ko Jiova, ka sa qara tu na daligana ki na nodra masu.”—Same 34:15.
E yaga dina na ivakasala ena Same 37 vei ira na Isireli vaka kina vei keda, nida sa bula donuya tu na “iotioti ni veisiga” ni vuravura oqo! (2 Timoci 3:1-5, NW) E parofisaitaki Jisu na Same 40:7, 8: “Raica, au sa lako mai, au a volai e nai vola vivigi, au sa reki me’u kitaka na ka ko ni sa vinakata, noqu Kalou: io, na nomuni vunau sa tu e na vu ni yaloqu.” Na iotioti ni same ena iwasewase oqo e baleta tiko na nona masuta o Tevita na veivuke i Jiova ena gauna e sotava kina na rarawa ni oti nona cala kei Pacisepa. E lagata: “Ia koi au, ko ni sa vakataudeitaki au e na noqu yalododonu.”—Same 41:12.
Saumi na Taro Vakaivolatabu:
26:6—Eda vakataki Tevita vakacava ena noda yavolita vakaivakatakarakara na icabocabonisoro i Jiova? Na icabocabonisoro e vakatakarakarataka na loma i Jiova me ciqoma na isoro i Jisu Karisito me vakabulai kina na kawatamata. (Iperiu 8:5; 10:5-10) Eda yavolita gona na icabocabonisoro i Jiova ena noda vakabauta na isoro oqori.
29:3-9—Ni vakatauvatani na domo i Jiova vata kei na vakatubuqoroqoro ni kurukuru, na cava e vakaraitaka oya? E vakaraitaka ga na vakatubuqoroqoro ni kaukaua i Jiova!
31:23—E cudruvi vakalevu vakacava na tamata viavialevu? E totogitaki. O koya e yalododonu qai sega ni nakita na nona cala ena saumi koya o Jiova ena nona vakavulici koya. Ia ena cudruvi vakalevu na tamata viavialevu e sega ni via biuta na nona sala ca.—Vosa Vakaibalebale 11:31; 1 Pita 4:18, VV.
33:6—Na cava na ‘icegu’ ni gusu i Jiova? Oqo na igu kaukaua ni Kalou, se yalona tabu, e vakayagataka me bulia kina na lomalagi. (Vakatekivu 1:1, 2) E tukuni ni icegu ni gusuna baleta ni vaka e dua na icegu kaukaua, e rawa ni talai yani vakayawa me vakayacora na inaki ni Kalou.
35:19—Na cava na ibalebale ni nona kerea o Tevita mera kua ni katariva o ira era cati koya tiko? Na nodra katariva na meca i Tevita e vakaraitaka na nodra marau nira sa rawata na inaki ni nodra bukiveretaki koya. E kerea o Tevita mera kua ni vakayacora na ka oqori.
Na Ka Eda Vulica:
26:4. E ka vakayalomatua meda kua ni vakailala kei ira era vunitaka tiko na veika e baleti ira ena Internet chat room, o ira e koronivuli se valenicakacaka e dau vakainaki na nodra via veitokani kei keda, o ira na vukitani e kena irairai nira tamata lomadina, kei ira na butubutu rua tiko.
26:7, 12; 35:18; 40:9. Meda dau vakavinavinakataki Jiova e matanalevu ena gauna ni soqoni vakarisito.
26:8; 27:4. Eda dau taleitaka beka na tiko ena soqoni vakarisito?
26:11. Nona vakaraitaka tiko o Tevita na nona nuidei me na yalododonu tiko ga, a masulaka tale ga me vakabulai. Sega ni vakabekataki nida rawa ni yalodina tiko, kevaka mada ga eda tamata ivalavala ca.
29:10. Na nona dabe tiko “e na waluvu” o Jiova e vakaraitaka ni lewa vinaka na nona kaukaua.
30:5. Na nona itovo kilai tani o Jiova na loloma—sega ni cudru.
32:9. E sega ni vinakata o Jiova meda vakataki ira na ose se meule era dau talairawarawa ga nira vakavaraele se kanakuita. Ia, e vinakata me vu ni noda talairawarawa na noda kila vinaka na lomana.
33:17-19. Se mani vakacava na levu ni ka eda cakava na tamata sa na sega tu ga ni veivakabulai rawa. O koya gona meda nuitaki Jiova ga kei na nona Matanitu.
34:10. Sa dua na veivakadeitaki vinaka oqo vei ira na dau vakaliuca na Matanitu ni Kalou!
39:1, 2. Nira dau vakataroga na tamata ca na kedra itukutuku o ira eda vakabauta vata nira via veivakacacani, e ka vakayalomatua meda ‘tarova na gusuda ena itarovi’ da qai galu ga.
40:1, 2. Noda nuitaki Jiova ena rawa ni vukei keda meda vosota kina na yalobibi me vaka ga noda kau tani mai “nai keli sa tu kina na rorogo rerevaki, mai na qele lolobo talega.”
40:5, 12. Se mani vakacava na levu ni leqa eda sotava se ka eda lekata, eda na sega ni rawai ke da raica matua tiko ni na ‘sega ni wiliki rawa’ na ka eda vakalougatataki kina.
“Me Vakavinavinakataki ko Jiova”
E veivakacegui qai veivakayaloqaqataki dina na 41 na same ena imatai ni iwasewase oqo! Se da mani vakatovolei tiko se vakararawataki keda na ca ni noda lewaeloma, eda rawa ni vakaukauataki da qai vakayaloqaqataki ena Vosa ni Kalou. (Iperiu 4:12) Era lewe ni same oqo na veivakasala yaga e ganita noda bula. Eda vakadeitaki wasoma ni na sega ni biuti keda o Jiova se mani vakacava na levu ni veika dredre eda sotava.
E cava na imatai ni iwasewase ni same ena veivosa oqo: “Me vakavinavinakataki ko Jiova na Kalou ni Isireli, mai na gauna sa sega ni tekivu ki na gauna sa sega ni oti. Emeni, Emeni.” (Same 41:13) Nida dikeva oti na imatai ni iwasewase ni same oqo, e uqeti keda sara ga meda vakacaucautaki Jiova.
[iVakamacala e ra]
[Tikina bibi ena tabana e 19]
Kevaka sa rawa nira vakalagilagi Jiova na veika buli era galu, e dodonu meda vakalagilagi koya sara vakalevu!
[iYaloyalo ena tabana e 17]
A vola o Tevita e levu vei ira na imatai ni 41 na same
[iYaloyalo ena tabana e 18]
O kila se same cava e cavuti kina ni o Jiova e iVakatawa Levu?
[iYaloyalo ena tabana e 20]
Meda dau kauaitaka na veika vakayalo ena veisiga
[iTaba ni Credit Line ena tabana e 17]
Kalokalo: Courtesy United States Naval Observatory
[iTaba ni Credit Line ena tabana e 19]
Kalokalo, tabana e 18 kei na 19: Courtesy United States Naval Observatory
[iTaba ni Credit Line ena tabana e 20]
Kalokalo: Courtesy United States Naval Observatory