Wase Vitu

Lesu Tale Vei Jiova

Aisea 46:1-13

1. O cei na yacadrau e rua na kalou rogo kei Papiloni, ia na cava e sa tukuni makawa tu mai me baleti rau?

NIRA na lai vesu na Isireli e Papiloni, era sa na tu ena kedra maliwa na dau qaravi kalou lasu. Ena gauna i Aisea, era se tiko ga ena nodra vanua na tamata i Jiova, se tu vinaka tu ga na nodra valenisoro kei na matabete. Ia, e levu na lewe ni matanitu o Isireli era sa coriti ena qaravi matakau. O koya gona, e rui bibi mera vakarautaki rawa yani mera kua kina ni qai qoroi ira na veikalou lasu kei Papiloni, se ra rawai mera qaravi ira. Ni vosa tiko vakaparofisai, e kaya o Aisea me baleti rau e rua na nodra kalou rogo na kai Papiloni: “Sa cuva sobu ko Peli, sa vakalairoro ko Nipo; a kedrau matakau sa toka e na daku ni manumanu, kei na daku ni pulumokau; sa vakavodoki tu na nomudoui kaukau, sai colacola bibi ki na manumanu sa oca.” (Aisea 46:1) E nodra kalou nabadua na kai Kalitia o Peli. O Nipo e nodra kalou ni vuku kei na vuli. Dua na ka na nodrau dokai na rua na kalou oqo vei ira na kai Papiloni, e laurai oqo ena nodra vakatokayacataki vei rau e levu​—e vica na kena ivakaraitaki o Pelisasari, Nipopulasari, Nepukanesa, kei Nipusaretani.

2. E vakavotui vakacava na nodra tawayaga na kalou ni Papiloni?

² E kaya o Aisea ni sa “cuva sobu” o Peli, o Nipo e sa “vakalairoro.” Erau na vakalolovirataki na rua na kalou lasu oqo. Ni na vakatauca o Jiova na nona lewa vei Papiloni, erau na sega ni taqomaki ira rawa na dau qaravi rau na kalou e rua oqo. Erau na sega mada ga ni taqomaki rau rawa vakataki rau! Erau sa na sega tale ni colati wavoki ena ilakolako dokai vakalotu e so, me vaka beka era dau cakava na kai Papiloni ena Siga ni Vakatawase. Me vaka na ikaukau, era sa na usani rau tani ga yani na dau qaravi rau. Sa na sega tale ni rau vakacaucautaki se vakalagilagi, erau na vu ga ni madua, erau na sevaki.

3. (a) Na cava ena vakidroataki ira na kai Papiloni? (b) Na cava e rawa nida vulica ena gauna oqo ena ka e yaco vei ira na kalou ni Papiloni?

³ Era na kidroa sara ga na kai Papiloni mera kila ni nodra matakau vakamareqeti ena okati me dua na iyaya e veivakaocai, mera sa na yara laivi ga yani na manumanu. Na veimataqali kalou tale ga era tu e vuravura ena gauna oqo​—na veika era vakararavi tu kina na tamata, ra solia kina nodra igu, ra solibula sara mada ga kina​—era na vaka ga na bilo cicila. Ena gauna oqo, sa ra vakalou tu e levu ena iyau, na iyaragi, na marau, vei ira na veiliutaki, na vanua, kei na so tale na ka. Ena qai vakavotui na nodra tawayaga na veikalou oqo ena gauna lokuci i Jiova.​—Taniela 11:38; Maciu 6:24; Cakacaka 12:22; Filipai 3:19; Kolosa 3:5; Vakatakila 13:​14, 15.

4. Na cava e tukuni kina ni rau “vakalairoro” rau qai “cuva sobu” na kalou ni Papiloni?

⁴ E tomana na parofisai ni vakamacalataka tiko na nodra tawayaga na kalou ni Papiloni: “Erau sa vakalairoro, erau sa cuva sobu vata; erau sa sega ni vakabula rawa nai colacola bibi, a rau sa kau vakabobula lako koi rau.” (Aisea 46:2) Erau sa “vakalairoro” rau qai “cuva sobu” tu na kalou ni Papiloni, me vaka beka e dua e vakamavoataki ena ivalu se dua e vakilai vua na bula vaqase. Erau sega mada ga ni vakamamadataka rawa na icolacola se vakabulai rau rawa na manumanu erau veiusa tiko. O koya gona, mera vakarokorokotaki rau beka na kalou oqo na tamata era veiyalayalati kei Jiova, ena gauna era vesu tu kina mai Papiloni? Sega! Ena sala vata ga oqo, era sega kina ni vakarokorokotaki ira na kalou lasu kei ‘Papiloni na Ka Levu’ o ira na dauveiqaravi lumuti i Jiova, ena gauna era a vesu tu kina vakayalo. O ira na veikalou lasu oqo kei ‘Papiloni na Ka Levu’ era a sega ni tarova rawa nona bale ena 1919, ena sega tale ga ni taqomaki koya rawa ni sa na yacovi koya na leqa ena ‘veivakararawataki levu.’​—Vakatakila 18:2, 21; Maciu 24:21.

5. Ena sala cava era na qarauna kina na lotu Vakarisito ena gauna oqo mera kua ni sikalutu ena nodra ivakarau ni sokalou na kai Papiloni dau qaravi matakau?

⁵ Era sega ni qaravi matakau na lotu Vakarisito nikua, se vakalou ena so tale na ka. (1 Joni 5:21) Na nona vakayagataka e dua na koruse, na rosario, se kedra ivakatakarakara na sanito se sanita e sega ni lai volekata kina na Dauveibuli. Na veika oqo e sega ni rawa ni noda idewadewa vua na Kalou. Ena imatai ni senitiuri, a kaya o Jisu ena nona vakavulici ira nona tisaipeli ena ivalavala ni sokalou dina: “Oi au na sala, kei na vu-ni-dina, kei na vu-ni-bula; sa sega ni torovi Tamaqu walega e dua na tamata, e na vukuqu ga. A ka kecega dou na kerea e na yacaqu, au na kitaka.”​—Joni 14:6, 14.

‘Roqoti Voli Mai ni se Qai Sucu’

6. E duidui vakacava o Jiova vei ira na nodra kalou na veimatanitu?

⁶ Ni sa vakavotuya oti o Jiova na tawayaga ni nodra qaravi na kalou lasu kei Papiloni, sa qai kaya vei ira na nona tamata: “Dou vakarorogo mai vei au, na mataqali i Jekope, kei kemudou kece na kena vo ni mataqali i Isireli; koi kemudou ka’u sa keveta voli mai na kete, ka roqota voli mai na gauna dou sa sucu kina.” (Aisea 46:3) E duidui sara ga o Jiova vei ira na matakau ceuti kei Papiloni! O ira na kalou ni Papiloni era sega ni cakava rawa e dua na ka vei ira na nodra tamata. Era sega ni rawa ni lako vakataki ira, ena kauti ira e so na manumanu. E duatani sara o Jiova ni dau roqoti ira sara ga na nona tamata. E tekivu maroroi ira sara “mai na kete,” mai na gauna e tauyavutaki kina na matanitu. Nodra nanuma lesu na Jiu nona dau roqoti ira o Jiova e dodonu me vakauqeti ira mera cata na qaravi matakau, ra qai vakararavi ga vua ni Tamadra, e nodra iTokani tale ga.

7. Na cava eda kaya kina ni veikaroni i Jiova vei ira nona tamata e uasivia sara na veikaroni vakaitubutubu vinaka duadua e rawa ni dua e vakaraitaka?

⁷ Se baci cavuta tale o Jiova e so na vosa vinaka vei ira na nona tamata: “Ka’u sai koyakoya tikoga ka yacova na gauna dou na qase kina; ka’u na keveti kemudou mo dou sa sika mada ga: ka’u a bulia, ia ka’u na ia tikoga na veikeveti, kei na veiroqoti, ka’u na ia talega na veivakabulai.” (Aisea 46:4) Na nona karoni ira na nona tamata o Jiova e uasivia sara na veikaroni vakaitubutubu vinaka duadua e rawa ni dua e vakaraitaka. Nira tubu cake na gone, e kena ivakarau me sa na lailai sobu tiko ga na nona veiqarauni na itubutubu. Nira sa qase sara na itubutubu, sa ra dau qai veiqaravi tale na gone. E sega ni vaka oya o Jiova. E sega vakadua ni mudu na nona qaravi ira na luvena e vuravura​—nira lai qase sara mada ga na luvena. O ira na dau sokalou dina nikua era vakararavi vua na Dauveibuli, era lomani koya, e vakacegui ira tale ga na vosa i Aisea e cavuti e cake. E sega tale nira qai nuiqawaqawataka na vo ni vica na siga se yabaki ni nodra bula ena ivakarau ni veika ni gauna oqo. E yalataka o Jiova ni na “koyakoya tikoga” vei ira na sa qase, ena solia vei ira na kaukaua mera vosota kina, mera yalodina tiko ga. Ena keveti ira, vakaukauataki ira, ena vakabulai ira tale ga.​—Iperiu 6:10.

Qarauna na Matakau ni Gauna Oqo

8. Na ivalavala ca cava e sega ni dodonu mera lai coriti tu kina na weka i Aisea?

⁸ Vakasamataka na nodra vakaloloma na kai Papiloni nira na qai kila ni nodra vakanuinui ena matakau e vakanuinui sara tu ga ena bilo cicila! Vakacava o ira na Isireli, mera vakatauvatani ira beka na kalou oqori kei Jiova? Sega sara. E dodonu kina nona taroga o Jiova: “Dou na vakatautauvatataki au, . . . ka vakatauvatani au kei cei, me keirau tautauvata kaya?” (Aisea 46:5) E sega sara ga na nodra ulubale e so na weka i Aisea era sa lai qaravi ira tiko na matakau galu, mate, qai tawayaga! E ka sesewa sara ga me lai vakararavi tu e dua e kilai Jiova ina ivakatakarakara mate, tawayaga, e caka ga ena liga ni tamata.

9. Na cava e so na nodra vakasama sesewa na dau qaravi matakau?

⁹ Dikeva mada na nodra vakasama sesewa na dau qaravi matakau. E tomana na parofisai: “Era sa sova vakailoa na koula mai na taga, ka vakarauta na siliva e na kenai vakarau; era sa volia e dua na matai ni koula, ka sa cakava ko koya me kalou: era sa cuva sobu, io, era sa sorova.” (Aisea 46:6) Era bolea na dauqaravi matakau mera solia na iyau cava ga e tu vei ira me buli kina na nodra kalou, vaka sara beka ga e kaukaua cake na kalou e buli ena iyau talei mai na kena e buli ena kau! Se mani vakacava na iyau vakaitamera e vakayagataki me buli kina e dua na matakau, na matakau ena matakau tiko ga, ena sega ni lai veisau kina!

10. Na cava e tukuni me baleta na tawayaga ni qaravi matakau?

¹⁰ Ena nona vakavotuya tiko na nodra lialia na dau qaravi matakau ena nona parofisai, sa qai tomana o Aisea: “Era sa tauca ki domodra, era sa colata voli; era sa viritura e na kenai tutu, a sa tu ga; ena sega ni lako tani mai na kenai tutu: io, e dua sa na kaci vua, ka sa sega ni rogo mai; se vakabulai koya mai na nona rarawa.” (Aisea 46:7) E ka vakaloloma sara ga me lai masuti tu e dua na ivakatakarakara e sega ni rogo rawa se me cakava rawa e dua na ka! E vakamacalataka vinaka sara ga na daunisame na tawayaga ni ivakatakarakara vaka oqo ena sokalou: “Na nodra matakau na siliva kei na koula, na cakacaka ni liga ni tamata. Era sa vakagusuna, ia era sa sega ni vosa rawa; era sa vakamatana, ia era sa sega ni rai rawa; era sa vakadaligana, ia era sa sega ni rogo rawa: era sa vakaucuna, ia era sa sega ni boi rawa; era sa vakaligana, ia era sa sega ni tara ka rawa; era sa vakayavana, ia era sega ni lako rawa: ka ra sa sega talega ni cavuta rawa na vosa e na nodrai tagitagi. O ira era cakava era sa tautauvata kei ira; kei ira kece talega era sa vakararavi vei ira.”​—Same 115:4-8.

“Tu Dei Ga”

11. Vei ira na butubuturua, na cava mera cakava mera “tu dei ga” kina?

¹¹ Ni sa vakaraitaki oti na tawayaga ni qaravi matakau, sa qai vakaraitaka vei ira nona tamata o Jiova na vuna mera qaravi koya kina: “Dou vakananuma na ka oqo, ka mo dou tu dei ga; dou vakasara ki na lomamudou, koi kemudou na dauvuki tani. Dou vakananuma na ka makawa eliu ni sai au na Kalou, ka sa sega tale e dua: sai au na Kalou, ka sa sega e dua me keirau tautauvata kaya.” (Aisea 46:​8, 9) O ira era butubuturua voli ena sokalou dina kei na qaravi matakau e dodonu mera nanuma na ka a yacovi ira nodra qase. Mera kua ni guilecava na ka a cakava o Jiova. Ke ra cakava oqo, era na tudei ga, era na cakava na ka dodonu. Ena uqeti ira tale ga mera lesu vei Jiova.

12, 13. Na ivalu cava era vakaitavi voli kina na lotu Vakarisito, ia na cava mera cakava mera qaqa kina ena ivalu oqo?

¹² E gadrevi tale ga nikua na veivakayaloqaqataki oqo. Era via vakataki ira sara ga na Isireli na lotu Vakarisito yalodina ena gauna oqo, ni dodonu mera valuta tale ga na veitemaki e so kei na malele ni lomadra ivalavala ca. (Roma 7:21-24) Kena ikuri, era vakaitavi tiko ena ivalu vakayalo kei na dua na meca tawarairai kaukaua sara. E kaya na yapositolo o Paula: “Ni da sa sega ni veivala walega kei ira na tamata, eda veivala talega kei ira era sa liu, kei ira era sa kaukauwa, kei ira era sa veitaliataka na butobuto kei vuravura oqo, kei ira na veivavakoso yalo ca e na veiyasana vakalomalagi.”​—Efeso 6:12.

¹³ Ena saga ena nona igu taucoko o Setani kei ira nona timoni mera vagolei ira tani na lotu Vakarisito mera kua ni qarava na Kalou dina. Me qaqa ena vala na lotu Vakarisito, e dodonu me muria na ivakasala i Jiova, qai tu dei ga. Ena cakava vakacava oqo? E vakamacalataka na yapositolo o Paula: “Dou vakaiyaragi e nai yaragi kecega ni Kalou mo dou tu dei rawa ka vorata nai lawaki ni tevoro.” E sega ni talai ira yani na nona tamata ina ivalu o Jiova me qai sega ni vakaiyaragitaki ira vinaka. E okati ena nodra iyaragi vakayalo na ‘isasabai ni vakabauta, mera bokoca rawa kina na gasau vidi kece ga ni tevoro.’ (Efeso 6:11, 16) Era vukitani na Isireli nira beca na isolisoli vakayalo e vakarautaka vei ira o Jiova. Ke ra a nanuma vinaka na cakacaka mana lelevu a dau vakayacora vei ira o Jiova, ke ra a sega ni goleva na qaravi matakau. Meda vuli mada ga mai na nodra ivakaraitaki, da qai vakadeitaka meda kua sara ga ni soro ena noda vala tiko ga ena ivalu dodonu.​—1 Korinica 10:11.

14. Na cava e vakaraitaka o Jiova ni rawata duadua ga o koya, me matata kina ni o koya duadua ga na Kalou dina?

¹⁴ O Jiova e “dautukuna na kenai vakataotioti mai na kenai vakatekivu, ia mai na gauna eliu ka’u sa tukuna na ka sa bera ni caka; ka’u a kaya, Na noqu lewa ena tu ga; ia na ka kece ka’u sa vinakata ka’u na cakava ga.” (Aisea 46:10) O cei tale na kalou e tautauvata kei Jiova me rawa ni cakava oqo? Na nona rawa ni tukuna e liu na ka e se bera ni yaco na Dauveibuli e ivakadinadina votu ni o koya ga na Kalou dina. Ia, na tukuni e liu ni ka e se bera ni yaco e sega ni veirauti me qai lai yaco dina kina na ka e yalataki. Na matavosa, “na noqu lewa ena tu ga,” e vakaraitaka ni sega ni na veisau rawa na ka e sa nakita tu na Kalou. E sega ni vakaiyalayala na kaukaua i Jiova, e sega ni dua na ka ena vuravura oqo se mai lomalagi ena vakadaroya na vakayacori ni lomana. (Taniela 4:35) O koya gona, meda nuidei ni parofisai kece e se vo me vakayacori era na qai vakayacori kece ena gauna lokuci ni Kalou.​—Aisea 55:11.

15. Na ivakaraitaki vakasakiti cava e sa qai vakatakilai vei keda me baleta nona rawa ni tukuna e liu o Jiova na ka e se bera ni yaco?

¹⁵ Sa qai kau cake mai ena parofisai i Aisea e dua na ivakaraitaki vakasakiti ni nona rawa ni yalataka o Jiova na ka e se bera ni yaco, kei na nona raica me vakayacori sara na ka e yalataka: “Ka’u sa kaciva na ikeli mai na tu-i-cake, kei na tamata sa na vakayacora na noqui naki, mai na vanua yawa: ka’u sa cavuta, ka’u na vakayacora talega: ka’u sa nakita, ka’u na cakava talega.” (Aisea 46:11) Ni dau tukuna na “kenai vakataotioti mai na kenai vakatekivu,” ena moica o Jiova e so na ka e vuravura me yaco rawa kina na nona inaki. Ena kacivi Sairusi “mai na tu-i-cake,” se mai Perisia ena tokalau, na vanua ena tauyavutaki kina na koroturaga nabadua nei Sairusi, o Pasargadae. O Sairusi ena vaka na “ikeli,” ni na toqovi Papiloni vakasauri, vakidacala.

16. E vakadeitaka vakacava o Jiova ni na yaco ga na ka e yalataka me baleti Papiloni?

¹⁶ E sega tale ni vakatitiqataki ni na yaco ga na ka e yalataka o Jiova me baleti Papiloni. E vakamatatataki vei keda oqo ena nona kaya: “Ka’u sa cavuta, ka’u na vakayacora tale ga.” E matau vei keda meda dau via yalataka tu na ka eda sega ni rawa ni vakavatukanataka, ia vua na Dauveibuli, e sega vakadua ni bau daro na nona vosa ni yalayala. E “sega ni lasu rawa” na Kalou o Jiova, eda kila kina ni ka e “nakita” ena “cakava tale ga.”​—Taito 1:2.

Ira na Lomaqa

17, 18. O cei o ira na “yalokaukauwa” (a) ena gauna sa oti? (b) ena gauna oqo?

¹⁷ Se baci golevi ira na kai Papiloni o Jiova ni kaya ena nona parofisai: “Dou vakarorogo vei au, koi kemudou sa yalokaukauwa, ka sa veiyawaki kei na cakacaka dodonu.” (Aisea 46:12) O ira na “yalokaukauwa” era tukuni tiko oqo e vakaibalebaletaki ira na domoqa ena nodra tusaqata na inaki ni Kalou. Sega ni vakatitiqataki nira yawaki koya dina na Kalou na kai Papiloni. Na nodra cati Jiova kei ira na nona tamata era vakarusai Jerusalemi kina kei na kena valenisoro, ra qai kauti ira vakavesu na lewena.

¹⁸ Era tu tale ga nikua na tamata yalokaukaua kei ira na lomaqa era sega ni via rogoca na itukutuku ni Matanitu ni Kalou e sa vunautaki tiko ena veiyasa i vuravura kece. (Maciu 24:14) Era sega ni via vakatusa ni o Jiova ga na Turaga Sau dina. (Same 83:18; Vakatakila 4:11) Ni “veiyawaki kei na cakacaka dodonu” na lomadra, era vorata, era saqata na nona inaki. (2 Timoci 3:1-5) Era sega ni via rogoci Jiova me vakataki ira ga na kai Papiloni.

Ena Sega ni Berabera na Veivakabulai i Jiova

19. Ena sala cava ena vakayacora kina o Jiova vei Isireli na cakacaka dodonu?

¹⁹ Na itinitini ni vosa i Jiova ena Aisea wase 46 e vakaraitaka sara ga se kalou vakacava o koya. “Au sa kauta voleka mai na noqu cakacaka dodonu, ena sega ni yawa; kei na veivakabulai ka’u sa ia, ena sega ni berabera; ia ka’u na tauca na bula mai Saioni me nodra na Isireli na noqu lagilagi.” (Aisea 46:13) E ivakaraitaki ni nona cakacaka dodonu na Kalou na nona sereki Isireli. Ena sega ni vakalaiva mera lai vesu vakabalavu tu na nona tamata. Ena vakabulai tale o Saioni ena kena gauna lokuci, “ena sega ni berabera.” Nira sa na sereki na Isireli, era sa na kidroa ga na veimatanitu era tu voleka. Nona na vakabula na matanitu oqo o Jiova ena macala kina ni tu vua na kaukaua me veivakabulai. Ena vakavotui tale ga na nodrau tawayaga na kalou ni Papiloni o Peli kei Nipo, ena sega tale ni vunitaki na nodrau tawayaga.​—1 Tui 18:39, 40.

20. Na cava meda yalodei kina na lotu Vakarisito ni na ‘sega ni berabera na veivakabulai’ i Jiova?

²⁰ Ena 1919, e sereki ira kina na nona tamata o Jiova mai na nodra vesuki tu vakayalo. A sega ni berabera. Na ka e yaco oya, kei na ka e yaco ena gauna makawa ena bale nei Papiloni vei Sairusi, e veivakayaloqaqataki vei keda ena gauna oqo. E yalataka o Jiova ni na mai muduka na ivakarau ni veika ca e se cici tiko ena gauna oqo, wili kina na lotu lasu. (Vakatakila 19:1, 2, 17-21) Ena nodra rai ga vakatamata e so na lotu Vakarisito, era na nanuma ni sa rui berabera na nodra vakabulai. Ia, e ivakaraitaki ni yalododonu i Jiova na nona se vosota voli me yacova na nona gauna lokuci me qai vakayacora kina nona yalayala. O Jiova li e “sega ni vinakata me rusa e dua, me yacova ga na veivutuni ko ira kecega na tamata.” (2 Pita 3:9) O koya gona, meda nuidei ni na ‘sega ni berabera na veivakabulai i Jiova,’ me vaka ga ena nodra gauna na Isireli makawa. Ni sa qai toro voleka ga mai na siga ni veivakabulai i Jiova, e tomana tale ga o Jiova na nona veisureti: “Dou vakasaqarai Jiova ni sa kune rawa; dou masuti koya ni sa voleka tiko: me biuta mada na nonai tovo na tamata ca, kei na nona vakanananu na tamata daucaka cala; ka me lesu mai ko koya vei Jiova, ena yalololoma vua, io vei koya na noda Kalou, ni na gugumatua ni lomana.”​—Aisea 55:6, 7.

[iYaloyalo ena tabana e 94]

Era sega ni taqomaki Papiloni rawa na kena kalou ni sa vakarusai

[iYaloyalo ena tabana e 98]

Me qarauna na lotu Vakarisito nikua na matakau ni gauna oqo

[iYaloyalo ena tabana e 101]

Tu dei ga ena nomu cakava na ka e dodonu