“Dou Kaukauwa Tiko e na Turaga”
“Dou kaukauwa tiko e na Turaga, kei na kena levu ni nona kaukauwa.”—EFESO 6:10.
1. (a) Na ivalu duatani cava e yaco ena rauta na 3,000 na yabaki sa oti? (b) Na cava e vu ni nona qaqa o Tevita?
RAUTA na 3,000 na yabaki sa oti, rau a veibolebolei toka e rua erau dui to ena mataivalu erau vakarau vala tiko ena buca ni ivalu. O koya e gone vei rau e ivakatawanisipi, e yacana o Tevita. Rau veibolebolei toka kei Kolaiaci, e dua na qarikau. E rauta ni 57 na kilokaramu na bibi ni nona isulu kaukamea, e nona iyaragi e dua na moto vakaitamera qai bibi kei na dua na iseleiwau levu. E sega ni tokara o Tevita na nodra isulu kaukamea na sotia, qai nona iyaragi ga na irabo. E cudru na tuwawa ni Filisitia o Kolaiaci baleta ni kai Isireli e bolei koya oqo e gone ga. (1 Samuela 17:42-44) Nira vakaraici rau toka mai na ito ruarua, e macala vakasigalevu vei ira na ka ga ena yaco. Ia o ira na qaqa era sega ni dau gumatua ena ivalu ena veigauna kece. (Dauvunau 9:11) E qaqa o Tevita baleta ni solia vua na kaukaua o Jiova. A kaya o koya: “Sa lewa nai valu ko Jiova.” E kaya na iVolatabu ni a “gumatua ko Tevita vei koya na kai Filisitia e nai rabo kei na vatu.”—1 Samuela 17:47, 50.
2. Na vala cava era vakaitavi kina na lotu Vakarisito?
2 Era sega ni vala ena ivalu vakayago na lotu Vakarisito. Dina ga nira bula veisaututaki kei ira na tamata kece ga, ia era vala tiko ena dua na ivalu vakayalo kei ira na meca kaukaua sara. (Roma 12:18) Ena iotioti ni wase ni nona ivola vei ira mai Efeso, a vakamacalataka kina o Paula na vala era vakaitavi kece kina na lotu Vakarisito. A vola: “Ni da sa sega ni veivala walega kei ira na tamata, eda veivala talega kei ira era sa liu, kei ira era sa kaukauwa, kei ira era sa veitaliataka na butobuto kei vuravura oqo, kei ira na veivavakoso yalo ca e na veiyasana vakalomalagi.”—Efeso 6:12.
3. Me vaka e tukuni ena Efeso 6:10, na cava eda gadreva meda qai gumatua kina?
3 O Setani kei ira na nona timoni era vakatokai mera “veivavakoso yalo ca” oya, era na saga tiko mera tagutuva na noda veiwekani kei na Kalou o Jiova. Nira kaukaua cake sara vei keda, me vakataki Tevita, eda na sega ni gumatua rawa vakavo ga ke da vakararavi ina kaukaua ni Kalou. Sa rauta me uqeti keda o Paula: “Mo ni vakaukauwataki kemuni e na nomuni tu vata kei na Turaga kei na nona kaukauwa levu.” (Efeso 6:10, VV) Ni solia oti na ivakaro oya, e qai vakamacalataka na yapositolo na isolisoli vakayalo kei na itovo vakarisito ena rawa ni vukei keda meda qaqa kina.—Efeso 6:11-17.
4. Na cava e rua na tikina bibi ena veivosakitaki ena ulutaga oqo?
4 Meda dikeva mada na ka e kaya na iVolatabu me baleta na nona kaukaua kei na nona ilawaki na noda meca. Oti oya eda na qai raica na sala meda sabaya kina me rawa nida taqomaki keda. Ke da muria na ivakaro i Jiova, eda na nuidei ni na sega ni rawati keda na noda meca.
Vala kei Ira na iVavakoso Yalo Ca
5. E vukei keda vakacava na vosa na veibo e vakayagataki ena vosa a volai taumada kina na veivosa ena Efeso 6:12 meda kila na ka e saga tiko o Setani?
5 E vakaraitaka o Paula nida “veivala . . . kei ira na veivavakoso yalo ca e na veiyasana vakalomalagi.” E uasivi duadua vei ira na ivavakoso yalo ca oqo o Setani na Tevoro, “na nodra turaga na tevoro.” (Maciu 12:24-26) Ena vosa a volai taumada kina na veivosa oya, e vakatauvatana kina na iVolatabu na noda vala ina veibo. Ena veibo e dau vakayacori e Kirisi ena gauna makawa, erau dau saga o rau na veibo me rau vakabalea na kedrau isa. E saga tale tiko ga o Setani me vakabalei keda se vakamalumalumutaki keda vakayalo. E rawa ni vakamalumalumutaki keda vakacava?
6. Vakaraitaka mai na iVolatabu na nona dau vakayagataka na Tevoro na duidui ivadi me vakamalumalumutaka kina noda vakabauta.
6 Na Tevoro e rawa ni vaka na gata, na laione e tagi, se me vaka sara e dua na agilosi ni rarama. (2 Korinica 11:3, 14; 1 Pita 5:8) E dau vakayagataki ira na tamata mera vakacacani keda se vakayalolailaitaki keda. (Vakatakila 2:10) Ni lewa na vuravura taucoko o Setani, e vakayagataka vinaka sara ga na gagadre kei na veika e taleitaki ena vuravura oqo me coriti keda kina. (2 Timoci 2:26; 1 Joni 2:16; 5:19) E vakayagataka tale ga na rai vakavuravura se na nodra rai na vukitani me vakacalai keda, me vaka ga nona vakacalai Ivi.—1 Timoci 2:14.
7. E vakaiyalayala vakacava na ka era rawa ni cakava na timoni, ia na cava eda marautaka?
7 Dina ga ni rawa ni kaukaua sara na iyaragi kei na kaukaua e tu vei Setani kei ira nona timoni, ia e vakaiyalayala ga. Era sega ni rawa ni vakasaurarataki keda meda cakava na veika vakasisila e ca vua na Tamada vakalomalagi. E tu vei keda na galala ni vakatulewa da qai lewa tale ga na veika eda vakasamataka kei na ka eda cakava. Eda sega tale ga ni vala duadua voli. Eda vakila tale ga na veika e yaco ena gauna i Ilaisa: ‘Sa lewe vuqa era sa tiko kei keda, ka lewe lailai era sa tiko kei ira.’ (2 Tui 6:16) E vakadeitaka vei keda na iVolatabu ni kevaka eda vakamalumalumutaki keda vua na Kalou da qai vorata na Tevoro, ena dro tani vei keda o koya.—Jemesa 4:7.
Qarauna na iLawaki i Setani
8, 9. Na veivakatovolei cava soti e binia o Setani vei Jope me rawai koya kina? Na cava e rawa ni vakaleqa noda bula vakayalo nikua?
8 Eda sega ni lecava na ilawaki i Setani baleta ni vakaraitaka na iVolatabu na nona ivadi. (2 Korinica 2:11) Na ivadi e vakayagataka na Tevoro vua na tamata yalododonu o Jope e okati kina na leqa vakailavo, nodra vakamatei na luvena, veitusaqati mai na loma ni vuvale, nona vakararawataki vakayago, kei na nodratou veibeitaki vakailasu o iratou na sega ni nona itokani dina. Oqo e vakayalolailaitaki Jope qai nanuma kina ni sa biuti koya na Kalou. (Jope 10:1, 2) Ena rairai sega ni vakavuna sara o Setani na veileqa oqori ena gauna oqo, ni vakaleqai ira e levu na lotu Vakarisito veika oqori, sa mani vakayagataka ga kina na Tevoro me yaco kina na lomana.
9 Sa qai tubu ga vakalevu ena gauna ni ivakataotioti oqo na veileqa vakayalo eda sotava. Eda bula tiko ena vuravura e vakabibitaki kina na veika vakayago mai na veika vakayalo. E dau kacivaka na sala ni vakauitukutuku nida na qai marau kevaka eda cakava na itovo vakasisila, ena sega tale ga ni vakatubuleqa vei keda. E levu era “lomana vakalevu cake na marau ka lomana vakalailai na Kalou.” (2 Timoci 3:1-5, VV) Na ivakarau ni rai oya e vakaleqa noda bula vakayalo, vakavo ga kevaka eda “taqomaka na vakabauta.”—Juta 3, VV.
10-12. (a) Na ivakasala cava e solia o Jisu ena vosa vakatautauvata me baleta na daukabukaburaki? (b) Vakatauvatana se e rawa ni vakaleqai vakacava na noda cakacaka vakayalo.
10 E dua vei ira na ilawaki nuitaki i Setani oya nona vakaogai keda ena veika vakavuravura kei na domodomoiyau. Ena nona vosa vakatautauvata me baleta na daukabukaburaki, e kaya kina o Jisu ni “lomaocaoca e na vuku ni vuravura oqo, kei nai yau e dauveivakaisini, sa vakaruguta [“kidomoka,” NW] na vosa [e baleta na Matanitu ni Kalou].” (Maciu 13:18, 22) Na vosa vakirisi e vakadewataki me “kidomoka” e kena ibalebale na “modroka.”
11 E dau tubu vakalevu ena veikauloa ni vanua katakata na kau sala e yacana na strangler fig. E dau mai tubu wavokita na kau sa bula rawa tu. Sa qai tekivu viviga na kau sa bula rawa tu na kau sala oqo ni sa tete qai kaukaua na wakana. Ni sa tete na wakana ena loma ni qele sa lai kania e levu na kena kakana na kau sa bula rawa tu, ia na drauna sa lai vakaruguta na kau oya me kua ni cilava na rarama. E tini mate ga na kau sa bula rawa tu.
12 E vaka kina na noda lomaocaocataka na veika vakavuravura kei na noda saga meda vutuniyau meda rawata kina na bula vakacegu. Na sasaga oqori ena kania vakalevu na noda gauna kei na noda kaukaua. Nida vakaogai keda ena veika vakavuravura, sa da na vakaweleweletaka na noda vulica vakataki keda na iVolatabu, sa da na sega ni dautiko ena soqoni vakarisito meda kania kina na kakana vakayalo. Ke sa sosomitaka na veicakacaka vakayalo na domodomoiyau, sa na rawarawa sara ni rawati keda o Setani.
Meda Tudei
13, 14. Na cava meda cakava ni vorati keda o Setani?
13 A uqeti ira na nona itokani vakabauta o Paula mera “tu dei rawa ka vorata nai lawaki ni tevoro.” (Efeso 6:11) E sega ni rawa meda vakarusa na Tevoro kei ira nona timoni. Sa lesi Jisu Karisito na Kalou me na qai vakayacora oqori. (Vakatakila 20:1, 2) Ia me yacova na gauna ena qai kau laivi kina o Setani, e vinakati meda “tu dei” tiko me kua kina ni rawai keda.
14 E vakarota tale ga na yapositolo o Pita meda tudei tiko ena noda vorati Setani. “Mo ni yalomatua, ka yadra tiko,” e vola o Pita. “Sa veilakoyaki tiko na nomuni meca, na tevoro, me vaka e dua na laione sa tagi me vakasaqara e so me tiloma. Mo ni vorati koya, ka tu dei tiko ga e na nomuni vakabauta ni ko ni sa kila ni sa yaco tale tiko ga na veivakararawataki vaka oqo vei ira na wekamuni ka ra veituyaki tu e vuravura.” (1 Pita 5:8, 9, VV) Eda dau gadreva dina na nodra veitokoni na tacida vakayalo me rawa kina nida tudei ena gauna e saqati keda kina o Setani me vaka e dua na laione sa tagi.
15, 16. Tukuna na ivakaraitaki vakaivolatabu e vakaraitaka ni nodra veitokoni o ira eda vakabauta vata ena vukei keda meda tudei.
15 Ni dau tagi na laione ena vanua dravuisiga kei Aferika, era cerebu na manumanu na antelope ra qai gutugutuwa mera bula. Ia o ira na elefaniti era ivakaraitaki vinaka ni veivuketaka na veitaqomaki. E kaya na ivola, Elephants—Gentle Giants of Africa and Asia: “Era dau veitaqomaki na ilala elefaniti nira tuva wavoki mera bulia e dua na rigi ra qai mai vakaraica toka yani na manumanu e via vakaleqai luvedra ni oti nodra biuti luvedra e loma ni rigi mera taqomaki kina.” Nira raica na kaukaua ni veitokonitaka na veitaqomaki vaka oya, e dau dredre sara vei ira na laione mera vakacacani ira na luvedra lalai mada ga na elefaniti.
16 Ni vakarerei keda o Setani kei ira nona timoni, e dodonu meda kabiti ira vakavoleka tiko ga na tacida era kaukaua ena vakabauta. E vakadinadinataka o Paula nira ‘vakacegui’ koya e so nona itokani lotu Vakarisito ena gauna e vesu tu kina mai Roma. (Kolosa 4:10, 11) E kunei ga vakadua ena iVolatabu Vakirisi Vakarisito na vosa vakirisi e vakadewataki tiko oqo me ‘vakacegui.’ E vakaraitaka na Expository Dictionary of New Testament Words e vakarautaka o Vine ni “dua na ivakavakayagataki ni vosa oqo e dusia na wainimate ni mosi ni yago.” Me vaka ga na kena veivakacegui na wainimate ni mosi ni yago, na nodra veitokoni na tamata i Jiova ena rawa ni vakaceguya na momosi e vu mai na noda vakararawataki vakayago.
17. Na cava ena vukei keda meda yalodina tiko ga vua na Kalou?
17 Nodra veivakauqeti na noda itokani lotu Vakarisito ena gauna oqo ena vakaukauataki keda meda qarava tiko ga na Kalou ena yalodina. Vakauasivi nodra veivukei na qase ni ivavakoso lotu Vakarisito. (Jemesa 5:13-15) E vukei keda tale ga meda yalodina tiko na noda vuli iVolatabu wasoma kei na noda dau tiko ena soqoni vakarisito, na soqo ni tabacakacaka kei na soqo ni tikina. Eda na yalodina tale ga ke da veiwekani voleka tiko kei na Kalou. Io, se da kana, gunu, se cava ga na ka eda kitaka, meda kitaka kece na veika oqori me vakarokorokotaki kina na Kalou. (1 Korinica 10:31) E gadrevi dina meda dau masu da qai vakararavi vei Jiova me rawa kina meda vakamarautaki koya tiko ga.—Same 37:5.
18. Na cava meda kua kina ni soro ni vakamalumalumutaki keda na veileqa e so?
18 So na gauna e dau ravuravu o Setani ena gauna sara ga eda malumalumu tu kina vakayalo. Na laione e dau toqova na manumanu sa malumalumu tu. E rawa ni vakamalumalumutaki keda na leqa vakavuvale, leqa vakailavo, se na tauvimate. Ia meda kua ni soro ena noda cakava tiko ga na veika e vakamarautaka na Kalou, ni a kaya o Paula: “Ni gauna au malumalumu kina au sa na qai kaukauwa.” (2 Korinica 12:10, VV; Kalatia 6:9; 2 Cesalonaika 3:13) Na cava e vakaibalebaletaka? E kaya o Paula ni rawa ni sosomitaka na noda malumalumu na kaukaua ni Kalou, kevaka eda kerei Jiova me vakaukauataki keda. E vakaraitaka na qaqa nei Tevita vei Kolaiaci ni dau vakaukauataki ira nona tamata o Jiova. Era vakadinadinataka na iVakadinadina i Jiova ena gauna oqo ni dau vakaukauataki ira na Kalou ena gauna era sotava kina na bula dredre.—Taniela 10:19.
19. Tukuna e dua na ivakaraitaki ni nona dau vakaukauataki ira nona tamata o Jiova.
19 Rau vola mai e dua na veiwatini me baleta nona dau tokoni rau na Kalou: “Keirau sa qaravi Jiova voli mai vakaveiwatini ena vica na yabaki sa oti. Sa levu sara na veivakalougatataki keirau sotava, keirau sa mai veikilai tale ga kei na levu na tamata vinaka. E vakavulici keirau qai vakaukauataki keirau o Jiova me keirau dau vosota na veika dredre. Me vakataki Jope, ena so na gauna e sega ni dau matata vei keirau na vu ni kena yaco e so na ka, ia keirau kila ga ni a dau vukei keirau o Jiova ena veigauna kece.”
20. E vakadinadinataka vakacava na iVolatabu ni dau tokoni ira na nona tamata o Jiova?
20 E sega ni lekaleka na liga i Jiova ena nona tokoni ira qai vakaukauataki ira na nona tamata yalodina. (Aisea 59:1) A lagata na daunisame o Tevita: “Sa tokoni ira kecega era sa bale ko Jiova, ka sa vakatudonutaki ira kecega era sa vakalairoro.” (Same 145:14) Io, na Tamada vakalomalagi e dau “colata na nodai colacola e na veisiga” qai solia tale ga na veika eda gadreva dina.—Same 68:19.
Yaga Vei Keda “Nai Yaragi Kecega ni Kalou”
21. E vakabibitaka vakacava o Paula na iyaragi vakayalo?
21 Eda sa veivosakitaka e so na ivadi nei Setani da qai raica tale ga na kena vinakati meda tudei ena gauna e vakacacani keda kina. Ia oqo meda veivosakitaka mada e dua na ka ena vukei keda nida taqomaka na noda vakabauta. E cavuta vakarua na yapositolo o Paula ena nona ivola vei ira mai Efeso na ka ena vukei keda meda tudei se vorata kina na ilawaki i Setani, da qai qaqa tale ga kina vei ira na ivavakoso yalo ca. E vola o Paula: “Dou vakaiyaragi e nai yaragi kecega ni Kalou mo dou tu dei rawa ka vorata nai lawaki ni tevoro . . . dou vakaiyaragi e nai yaragi kecega ni Kalou, mo dou vorata rawa kina e na siga ca, ia ni dou sa kitaka kece mo dou tu dei.”—Efeso 6:11, 13.
22, 23. (a) Na cava e okati ena noda iyaragi vakayalo? (b) Na cava ena vakamacalataki ena ulutaga e tarava?
22 Io, e dodonu meda tokara “nai yaragi kecega ni Kalou.” Ena gauna e vola kina o Paula na nona ivola vei ira mai Efeso, a yadravi koya tiko e dua na sotia ni Roma, e dau tokara ena so na gauna na isulu e nona iyaragi. Ia e uqeti Paula na Kalou me vakamacalataka na iyaragi vakayalo e vinakati mera tokara kece na dauveiqaravi i Jiova.
23 Na iyaragi e solia na Kalou oqo e okati kina na itovo meda bulataka na lotu Vakarisito kei na isolisoli vakayalo e vakarautaka o Jiova. Ena qai vakamacalataki ena ulutaga e tarava na veitiki yadua ni iyaragi vakayalo oqo. Oqo ena vukei keda meda raica se sa vaka tu e vei na noda vakaiyaragitaki keda ina noda vala vakayalo. Eda na raica tale ga na sala e vukei keda kina na ivakaraitaki uasivi i Jisu Karisito meda qaqa nida vorati Setani na Tevoro.
O na Sauma Vakacava?
• Na ivalu cava era vala tiko kina na lotu Vakarisito?
• Tukuna e so na ilawaki i Setani.
• E vakaukauataki keda vakacava nodra veitokoni o ira eda vakabauta vata?
• Na kaukaua i cei meda nuitaka, ena vuku ni cava?
[iYaloyalo ena tabana e 11]
Era ‘vala kei ira na ivavakoso yalo ca’ na lotu Vakarisito
[iYaloyalo ena tabana e 12]
Na lomaocaoca ni vuravura oqo e rawa ni kidomoka na vosa e baleta na Matanitu ni Kalou
[iYaloyalo ena tabana e 13]
Era dau ‘vakacegui’ keda na noda itokani lotu Vakarisito
[iYaloyalo ena tabana e 14]
O dau masuta na Kalou me vakaukauataki iko?