iVakasala Nuitaki Mera Tuberi Kina na Gone

“AU A se qai yabaki 19 ga, ratou tu vakayawa kece na noqu vuvale, au sega sara ga ni vakarau tu,” e kaya o Ruth me baleta na imatai ni gauna e tikobibi kina. O Ruth e lewe dua ga, a sega gona ni bau vakasamataka tu na veika e vauca na itavi vakaitubutubu. Ena taro ivakasala nuitaki beka vei cei?

Ena yasana kadua, o Jan, rau sa uabula na luvena, e nanuma lesu: “Taumada, a dei vinaka tu na lomaqu. Ia, e sega ni dede au sa vakila niu sega ni kila na ka meu cakava.” Se ra sega tu ni vakarau vinaka, se ra qai vakila nira lecaika ena veisusu ni toso tiko na gauna, e vei na vanua e rawa nira qara veivuke kina me baleta na nodra tuberi luvedra na itubutubu?

Ena gauna oqo, e levu era qara ivakasala ena Internet. Ia, o na rairai vaqaqa se vakacava sara mada na dei se vinaka ni ivakasala vaka oqori. Me qarauni vinaka na mataqali ivakasala oqori. O kilai koya e vakasala tiko mai oya ena Internet? Era tuberi ira vinaka beka na dui luvedra? E sega ni vakabekataki ni o na qarauna vinaka na nomu tubera na nomu vuvale. Me vaka e vakaraitaki ena imatai ni ulutaga, e rawa ni veicalati tale ga na nodra ivakasala na kenadau. O koya gona, o na taro ivakasala vei cei?

Na Kalou o Jiova e solia na ivakasala vinaka duadua me baleta na nodra tuberi na gone ni a tauyavutaka o koya na bula vakavuvale. (Efeso 3:​15) O koya duadua ga e kenadau dina. E vakaraitaka o koya ena nona Vosa, na iVolatabu, na ivakasala e nuitaki qai vakadinadinataki tale ga ni yaga. (Same 32:8; Aisea 48:​17, 18) Ia, e vakatau vei keda se eda via vakayagataka se sega.

Era kerei e levu na veiwatini mera talanoataka na veika era vulica ena nodra tuberi luvedra mera gone vinaka ra qai qarava na Kalou. Era kaya ni rawa ga oqo ena nodra vakayagataka na ivakavuvuli ena iVolatabu. Era kaya ni se nuitaki tiko ga nikua na ivakasala ena iVolatabu me vaka ga na kena nuitaki ena gauna e volai taumada kina.

Vakayagataka na Gauna Vei Ira

Ni tarogi o Catherine, e rua na luvena, se ivakasala cava e vukei koya vakalevu, e cavuta o koya na Vakarua 6:7. E kaya na tikinivolatabu oqo: “Mo ni gumatua ni vakavulica [na ivakavuvuli ena iVolatabu] vei ira na luvemuni, ka dauvosataka ni kemuni sa tiko e na nomuni vale, ni kemuni sa lako voli talega e na sala, ka ni kemuni sa koto sobu, ni kemuni sa duri cake talega.” E kila o Catherine ni a vinakati me vakayagataka na gauna vei rau na luvena me qai rawa kina ni muria na ivakasala vakaivolatabu oya.

O na rairai kaya beka, ‘E sega ni ka rawarawa oqori.’ Ni levu na vuvale erau cakacaka ruarua na itubutubu me qaravi rawa kina na vuvale, ena rawa vakacava vei ira na itubutubu vaka oqori mera solia na nodra gauna vei ira na luvedra? O Torlief, sa vakavuvale tale ga o luvenatagane, e kaya ni rui bibi dina me muri na ivakasala ena Vakarua. Dau kauti luvemu ena vanua kece o lako kina, ena rawarawa kina na nomu dau vosa vei ira. “Keirau dau cakava vata kei luvequ tagane na veika e vinakati me caka e vale,” e kaya o Torlief. “Keitou dau gade vakavuvale. Keitou dau kanavata.” E kaya o koya, “oya na vuna e doudou kina ni vosa vei keirau o luve i keirau.”

Vakacava ke sega ni dau caka na veivosaki se dredre mo dou veivosaki? E rawa ni yaco oqo ena gauna sa ra qase cake tiko kina na gone. Era na vukei kevaka o vakayagataka vakalevu nomu gauna vei ira. E nanuma lesu o Ken, na wati Catherine, ni gauna sa itabagone kina na luvedrau yalewa, e kaya na luvedrau ni sega ni dau rogoci koya o tamana. Oqo e dua na ka era dau rarawataka vakalevu na itabagone. Na cava e qai cakava o Ken? “Au sa qai vakayagataka vakalevu na noqu gauna me keirau veivosakitaka taurua na veika e vakasamataka voli, na ka e tu e lomana, kei na ka e rarawataka. E veivuke dina oya.” (Vosa Vakaibalebale 20:5) E vakabauta o Ken ni rawarawa na nona sasaga baleta ni ratou dau veitalanoa vakawasoma vakavuvale. “E vinaka voli ga na neirau veitaratara kei luvequ,” e kaya o koya, “oya na vuna e doudou kina ni vosa vei au.”

E vakaraitaka e dua na vakadidike nira dau kaya ga vakalevu na itabagone nira sega ni dau veimaliwai vakalevu na itubutubu kei ira na gone. Na cava gona o sega ni muria kina na ivakasala ena iVolatabu? Vakayagataka vakalevu na nomu gauna vei ira na luvemu ena gauna ni nomudou vakacegu kei na gauna ni cakacaka, nomudou tiko e vale kei na nomudou gade, ni dou yadra ena mataka kei na gauna dou se bera kina ni moce. Ke rawa, kauti ira ena vanua kece o lako kina. Me vaka e vakaraitaka na Vakarua 6:7, e sega ni dua na ka e rawa ni sosomitaka na nomu vakayagataka na nomu gauna vei ira na luvemu.

Vakavulici Ira ena iTovo Vinaka

O Mario, e rua na luvena, e vakatura tale ga: “Lomani ira vakalevu na luvemu qai dau wilivola vei ira.” Ia, me kua ni vakabulabulataki ga na nodra vakasama. E gadrevi mo vakavulici ira tale ga mera vakaduiduitaka na veika e dodonu mai na veika e cala. E kuria o Mario: “Vuli iVolatabu vata kei ira.”

E vakaroti ira na itubutubu na iVolatabu: “Ni kakua ni dau vakacudrui ira na luvemuni ia mo ni dau vakavulici ira ga e na i vakarau kei na i vakavuvuli ni Turaga.” (Efeso 6:​4, VV) E sega ni vakabibitaki ena levu na vuvale nikua na vakavulici ni itovo vinaka. So era vakabauta ni vinaka mera qai digia ga na gone na itovo era vinakata nira sa qase cake. E dodonu beka vei iko oya? Me vaka ga ni vinakati ina yago e se gone me vakani vinaka me rawa kina ni bulabula qai kaukaua, e gadrevi vaka kina me vakavulici na vakasama kei na lomana e dua e se gone. Ke o sega ni vakavulici luvemu mai vale ena itovo vinaka, ena rawa mera ciqoma na nodra itovo na nodra icaba e koronivuli kei ira na qasenivuli se na kena era vulica mai na sala kece ni vakauitukutuku.

Na iVolatabu ena vukei ira na itubutubu mera vakavulici luvedra mera vakaduiduitaka rawa na veika e dodonu mai na veika e cala. (2 Timoci 3:​16, 17) O Jeff, e dua na qase ni ivavakoso lotu Vakarisito e tuberi rau e rua na luvena, e vakatura me vakayagataki ga na iVolatabu mera vakavulici kina na gone ena itovo vinaka. E kaya: “Na vakayagataki ni iVolatabu e vukei rau na gone me rau kila kina na ka e nanuma na Dauveibuli me baleta na ka e veivosakitaki tiko, sega ni ka ga erau nanuma o Na kei Ta. Keirau vakila sara ga na yaga ni iVolatabu ina noda vakasama kei na lomada. Me wali e dua na leqa e basika, keirau dau vaqara e dua na kena tikinivolatabu veiganiti. Keirau qai dau solia vua na gone me wilika sara ga na tikinivolatabu. Dau vakalevu me dau tagi sara ga se drodro na wainimatana. Keirau kurabuitaka dina. E kaukaua cake sara na iVolatabu mai na neirau vosa se ka keirau cakava.”

E kaya na Iperiu 4:​12: “Ni sa bula na vosa ni Kalou, ka kaukauwa . . . a sa vakalewa sara na nanuma kei nai naki ni yaloda.” Na veika e volai ena iVolatabu e sega ni nodra nanuma ga na tamata e vakayagataki ira na Kalou mera volavola. Era volai ga kina na veika e nanuma o Jiova me itovo vinaka. Oya na vuna e uasivi duadua kina na kena ivakasala. Ni o vakavulici luvemu ena iVolatabu, o sa vukei ira tiko me tu vei ira na vakasama ni Kalou. Ena bibi cake kina na nomu veivakavulici qai rawarawa cake nomu tara na loma i luvemu.

O Catherine, e cavuti mai cake, e vakadinadinataka tale ga. E kaya: “Na levu ni kena dredre na ituvaki e sotavi, na levu tale ga ni neirau vaqara ivakasala ena Vosa ni Kalou!” E rawa beka mo vakayagataka vakalevu cake na iVolatabu ena nomu vulici luvemu mera vakaduiduitaka na veika e dodonu mai na veika e cala?

Mo Yalorawarawa

E vakaraitaka na yapositolo o Paula e dua tale na ka e yaga vakalevu ena noda tuberi ira na gone. E uqeti ira na nona itokani lotu Vakarisito: “Mera kila na tamata kece ga na nomu yalorawarawa.” (Filipai 4:​5, NW) E kena ibalebale oqo mera kila tale ga na luveda nida yalorawarawa. Nanuma tiko ni yalorawarawa e okati me “vuku sa taka mai cake.”​​—Jemesa 3:​17, VV.

E yaga vakacava na yalorawarawa ena nodra tuberi na gone? Eda na solia vei ira na veivuke kece eda rawa ni solia, ia eda na sega ni lewa na ka kece era cakava. Me kena ivakaraitaki, e kaya o Mario, e dua na iVakadinadina i Jiova e cavuti mai cake: “Keirau uqeti rau na luve i keirau me rau papitaiso me qai nodrau cakacaka tudei na cakacaka vakavunau, rau uqeti tale ga me rau sauva na veika e rawa ni rau vakaliuca kina na Kalou. Ia keirau vakamatatataka vei rau me rau qai vakatulewa ga kina.” Na cava e qai yaco? Rau sa cakacaka vakatabakidua tiko ena cakacaka vakavunau na luvedrau ruarua.

E vakaroti ira na tama na iVolatabu ena Kolosa 3:​21: “Dou kakua ni vakacudrui ira na luvemudou, de ra datuvu kina.” A marautaka dina o Catherine na tikinivolatabu oya. Nira sa sega ni vosota rawa na itubutubu, e ka rawarawa sara mera cudru ra qai namaka vakasivia na ka. Ia e kaya o koya, “kua ni namaka vakasivia na ka vei ira na luvemu.” E iVakadinadina i Jiova tale ga o Catherine, e qai kuria: “Vakaraitaka vei ira ni ka marautaki na qaravi Jiova.”

E kaya o Jeff, e cavuti mai cake: “Ni rau tubu cake tiko na luve i keirau, e tukuna vei keirau e dua na neirau itokani ni dau vakalevu me sega ni vakadonuya na ka era kerea na luvena. Oqo e vakararawataki ira ra qai yalolailai tale ga kina. Me kua ni yaco tale ga vei keirau na ka oya, e mani vakatura o koya me keirau dau saga me keirau vakadonuya na ka erau kerea na gone.

“E ivakasala vinaka dina oya,” e kaya o Jeff. “Keirau dau vaqara na ka era cakava e so keirau vakadonuya me rau lai vakaitavi tale ga kina na luve i keirau. Keirau dau tarogi rau, ‘Drau bau kila ni o ka e cakava tiko na ka? Vakacava mo drau lai tomani koya?’ Se kevaka erau kerei keirau na gone me keirau kauti rau ina dua na vanua, keirau na kauti rau ga dina ga ni keirau sa oca tu. Keirau cakava oya me keirau kua kina ni tukuna na sega.” Oya sara ga na yalorawarawa, ni kena ibalebale na veinanumi, veikauaitaki, kei na lomarawarawa, e sega ni voroka na ivakavuvuli vakaivolatabu.

Yaga ni iVakasala Nuitaki

E levu vei ira na veiwatini oqo era sa vakamakubuni ena gauna oqo. Era marau nira raica ni vukei luvedra tale ga na ivakavuvuli mai na iVolatabu ena nodra tuberi ira vinaka na luvedra. O rawa tale beka ga ni vakayagataka na ivakasala mai na iVolatabu?

O Ruth, e cavuti sara mai liu, e levu sara na ivakasala e vukei koya kei watina ena gauna rau sa vakaluveni kina. E tiko na ivakasala uasivi ena iVolatabu. E tabaka tale ga na iVakadinadina i Jiova e levu na ivola vakaivolatabu e vukei ira na itubutubu. Na ivola na Vuli Vua na Qasenivuli Levu, iTalanoa Mai na iVolatabu, Questions Young People Ask​​—Answers That Work, kei Na Tamata Rogo Duadua a Bau Bula. E kaya o Torlief, na wati Ruth: “E levu sara na ivola vakaivolatabu era rawa ni wilika na itubutubu. Kevaka era vakayagataka, era na rawa ni vukei mera tuberi luvedra vinaka nira tubu cake tiko.”

[Kato/​iYaloyalo ena tabana e 5]

Na Ka Era Kaya na KENADAU . . . Na Ka e Kaya na IVOLATABU

Ena Vakaraitaki ni Loloma:

Ena nona ivola The Psychological Care of Infant and Child (1928), e uqeti ira kina vaka oqo na itubutubu o Doketa John Broadus Watson: “Kua vakadua ni mokota se reguca” na luvemu. “Kua vakadua ni tenei ira.” Ia, ena vica wale ga na yabaki sa oti, rau a tukuna o Doketa Vera Lane kei Doketa Dorothy Molyneaux ena ivola Our Children (Maji 1999): “E laurai ena vakadidike a caka ni levu na gauna o ira na lalai era sega ni dau mokoti se keveti, ra qai sega tale ga ni daulomani era na sega ni tubu bulabula.”

Ia, na kena veibasai na ka e tukuna na Aisea 66:​12, e vakavotui kina ni Kalou e daulomani ira na nona tamata me vaka na loloma ni itubutubu. A vakavotuya tale ga o Jisu na loloma oqori ena gauna eratou saga kina na nona tisaipeli me ratou tarovi ira na gone era lako yani vua, a cudruvi iratou qai kaya: “Dou laivi ira na gone lalai me ra lako mai vei au, ka mo dou kakua ni tarovi ira.” Sa qai “keveti ira, . . . ka vosavakalougatataki ira.”​​—Marika 10:​14, 16.

Ena Vakatavulici ni Veika Dokai:

Ena dua na ulutaga a tabaki ena 1969 ena ivola na New York Times Magazine, a vakadreta kina o Doketa Bruno Bettelheim ni tu vua na gone na “dodonu me lewa ga vakataki koya na vakasama cava me ciqoma, ia me dusimaki koya ga na veika e sa sotava, sega ni nodrau [veivunauci] vakaukaua na [itubutubu].” Ia, rauta ni 30 na yabaki e muri, a kaya o Vuniwai Robert Coles, a vola na ivola The Moral Intelligence of Children (1997): “E vinakati mera dusimaki na gone me vakainaki kina na nodra bula, ra dusimaki tale ga ena ivakarau ni bula dokai” e vakadonuya o ira na nodra itubutubu kei ira na itabaqase tale e so.

E uqeti ira na itubutubu na Vosa Vakaibalebale 22:6: “Vakatavulica na gone e na sala e dodonu me lako kina: ia ni sa qase mai, ena sega ni lako tani maikina.” Na vosa vakaIperiu e vakadewataki e ke me “vakatavulica” e kena ibalebale tale ga na “tekivuna.” E vakaibalebaletaki gona ena tikinivolatabu oqo me tekivu caka na veivakasalataki nira se gonelalai. Ra vakayaloqaqataki kina na itubutubu mera tekivuna na nodra vakatavulici luvedra ena veitovo dokai nira se gone. (2 Timoci 3:​14, 15) Na veika era vulica ena veiyabaki oqori ena dredre mera guilecava.

Ena Veivakavulici:

A vola o Doketa James Dobson ena ivola The Strong-Willed Child (1978): “Na nona vakatauca na kuita na itubutubu dauloloma, oqori e dua na sala ni veivakavulici e tarova na vakayacori ni itovo ca.” Na yasana kadua, ena dua na ulutaga a tauri mai na ikavitu ni itabataba ni ivola kilailevu na Baby and Child Care (1998), a kaya kina o Doketa Benjamin Spock: “Na tau ni kuita e kila kina na gone ni rawa vua e dua e qase cake qai kaukaua me cakava ga na ka e vinakata, se mani donu se cala.”

Ena vuku ni nodra vakavulici na gone, e kaya na iVolatabu: “A kuita kei na vunau sa vakayacora na vuku.” (Vosa Vakaibalebale 29:15) Ia, e sega ni gone kece ena gadrevi me tau vei ira na kuita. Ni kaya vei keda na Vosa Vakaibalebale 17:10: “Sa coba vakalevu na vunau vua na yalomatua, ka vakalailai ni tau vakadrau na kuita vua na lialia.”

[iYaloyalo]

Vakayagataka na iVolatabu me tara na lomana

[iYaloyalo ena tabana e 7]

O ira na itubutubu vuku era vakarautaka na veivakamarautaki me baleti luvedra