O Raici “Koya Tiko e Tawarairai”?

1, 2. (a) Vakamacalataka na vuna e rairai ririkotaki kina na bula i Mosese. (Raica na imatai ni iyaloyalo.) (b) Na cava e sega ni rerevaka kina na cudru i Fero o Mosese?

ERA raici Fero na kai Ijipita me iliuliu vakadomobula ra qai okati koya me kalou. E tukuni ena ivola Ni Veiliutaki o Ijipita ena Tokalau (When Egypt Ruled the East), nira raici Fero na kai Ijipita me dua “e sivi ira na vo ni kabula ena vuku kei na kaukaua.” Nona vinakata o Fero mera rerevaki koya na kai Ijipita, e dau dara kina e dua na isala e ceuti tu ena gata uluraba e vakarau sara tu ga me kati, qori e dusia na totolo ni nodra na vakarusai nona meca. Raitayaloyalotaka gona na ka e vakasamataka o Mosese ni tukuna vua o Jiova: “Au na talai iko vei Fero, mo kauti ira tani kina na noqu tamata na Isireli mai Ijipita.”​—Lako 3:10.

² A gole i Ijipita o Mosese, kacivaka na nona itukutuku na Kalou, ia e vakacudrui Fero qori. Ni tau oti na ikaciwa ni kuita i Ijipita, a qai vakarerei Mosese o Fero ena nona kaya: “Qarauni iko, mo kakua tale ni raica na mataqu; ko na mate ga e na siga ko sa raica kina na mataqu.” (Lako 10:28) Ia ni bera ni gole o Mosese, a parofisaitaka vei Fero ni na mate na nona ulumatua tagane. (Lako 11:​4-8) Oti sa qai tukuna o Mosese vei ira na vuvale kece ni Isireli mera vakamatea e dua na me se dua na tamanisipi​—e manumanu tabu vua na nodra kalou na kai Ijipita o Ra​—mera qai vakamirika na kena dra ena nodra matanikatuba. (Lako 12:​5-7) Na cava ena cakava o Fero? Vakacava a rere o Mosese? Sega, ni tu vua na vakabauta, a talairawarawa vei Jiova, e “sega ni rerevaka na cudru ni tui baleta ni dei tu ga, e vaka ga e raici koya tiko e tawarairai.”​—Wilika Iperiu 11:​27, 28.

3. Na taro cava eda na dikeva me baleta na nona vakabauti “koya tiko e tawarairai” o Mosese?

³ Vakacava e kaukaua nomu vakabauta e vaka sara ga o ‘raici koya tiko na Kalou’? (Maciu 5:8) Meda dikeva mada na ivakaraitaki i Mosese me rawa ni makaresese tiko ga kina na noda raici “koya tiko e tawarairai.” E yaga vakacava na nona vakabauti Jiova me kua kina ni rerevaka na tamata? Sala cava e vakaraitaka kina ni vakabauta nona yalayala na Kalou? E vakaukauataki Mosese vakacava na nona raici “koya tiko e tawarairai” ena gauna e ririkotaki kina na nona bula kei ira na wekana?

A SEGA NI REREVAKA NA “CUDRU NI TUI”

4. Ena rai vakatamata, e vakatauvatani vakacava o Fero vei Mosese?

⁴ Ena rai vakatamata e kaukaua sara o Fero vei Mosese. E vaka me tu sara ga ena liga i Fero na bula i Mosese kei na veika me baleti koya ena gauna se bera mai. A tarogi Jiova mada ga o Mosese: “Ko cei koi au, me’u lako kivei Fero, me’u kauti ira talega na Isireli mai Ijipita?” (Lako 3:11) Rauta ni 40 na yabaki yani e liu, a dro mai Ijipita o Mosese. A rairai veinanuyaka, ‘E ka vakayalomatua meu lesu i Ijipita, meu vakacudrui Fero tale ga?’

5, 6. Na cava a vukei Mosese me rerevaki Jiova, me kua ni rerevaki Fero?

⁵ Ni bera ni lesu i Ijipita o Mosese, a vakavulici koya na Kalou ena dua na ivakavuvuli bibi a qai lai vola e muri ena Jope: ‘Na rerevaki Jiova, ya na vuku.’ (Jope 28:28) Ena nona vinakata o Jiova me vukei Mosese me kila na rere va qori kei na ka vakayalomatua me cakava, a veidutaitaka kina o koya na veika me baleti ira na tamata kei na Kalou kaukaua. A taroga: “Ko cei sa cakava na gusu ni tamata? se ko cei sa cakava na galu, kei na didivara, kei na matarai, kei na mataboko? koi au ko Jiova, se segai?”​—Lako 4:11.

⁶ Na cava eda vulica? A sega ni dodonu me rere o Mosese. A talai koya o Jiova, ena solia tale ga vua na ka ga e gadreva me vakasavuya kina na itukutuku ni Kalou vei Fero. E sega tale ga ni bau kaukaua o Fero vei Jiova. Qori tale ga e sega ni imatai ni gauna me ririkotaki kina nodra bula na dauveiqaravi ni Kalou e Ijipita. De dua a vakasamataka vakatitobu o Mosese na sala e taqomaki Eparama kei Josefa kina o Jiova, kei na nona taqomaki mada ga vei ira na Fero era a veiliutaki e liu. (Vkte. 12:​17-19; 41:​14, 39-41; Lako 1:22–2:10) O Mosese e vakabauti Jiova ‘o koya e tiko tawarairai,’ a yaloqaqa kina me lai raici Fero, me tukuna tale ga vua na ka kece e vakarota na Kalou.

7. E taqomaki vakacava e dua na tacida yalewa ena nona vakabauti Jiova?

⁷ Nona vakabauti Jiova tale ga e dua na tacida yalewa o Ella, e sega kina ni rerevaki ira na tamata. Ena 1949, era vesuki Ella na KGB e Estonia, e vakaluvaiwaletaki, ra qai vakawadravi koya na ovisa gone ena ka e caka qori vua. E tukuna o Ella: “Sa dua na ka na noqu madua. Ia niu masu oti ga vei Jiova, au mai lomavakacegu yani.” Oti qori a lai biu duadua o Ella ena dua na lokamu me tolu na siga. E tomana: “Era kailavaka na vakailesilesi: ‘Keitou na raica me kua sara ga ni nanumi tale na yaca i Jiova e Estonia! O na biu ena dua na keba ni veivakacakacakataki, o ira na kena vo era na gole e Siberia!’ Era kuria nodra veivakalialiai ena nodra kaya, ‘E vei sara mada nomu Jiova?’ ” Vakacava ena rerevaki ira na tamata o Ella se nuitaki Jiova? Ni vakatarogi, e sega ni rere ena nona tukuna vei ira na veivakalialiai tiko: “Au vakasamataka sara tiko vakabibi na tikina qori, e vinaka cake vei au meu tu ga e valeniveivesu me vinaka tiko ga na neirau veiwekani kei na Kalou mai na noqu sereki me qai sega ni vakadonui au o koya.” E raici Jiova o Ella me dua e bula dina tiko me vakataki ira ga na tagane era duri tu e matana. A yalodina tiko ga ena vuku ni nona vakabauta.

8, 9. (a) Na cava na iwali ni noda rerevaka na tamata? (b) Ke o temaki mo rerevaka na tamata, o cei mo dau vakasamataka?

⁸ Ke da vakabauti Jiova, eda na sega ni rere. Ke ra saga na veiliutaki mera tarova na noda sokalou, qori e vaka ga e tu e ligadra na noda bula kei na veika e vauca noda gauna se bera mai. De dua eda na taroga: ‘E ka vakayalomatua meu qaravi Jiova tiko ga qai vakacudrui ira na veiliutaki vakamatanitu? Nanuma tiko: Na iwali ga ni noda rerevaka na tamata, oya meda vakabauta na Kalou. (Wilika Vosa Vakaibalebale 29:25.) E taroga o Jiova: “Ko cei ko iko, mo rerevaka na tamata ena mate, kei na luve ni tamata ena vukici me co”?​—Aisea 51:​12, 13.

⁹ Mo vakasamataki koya tiko ga na Tamada kaukaua duadua. Nira vakararawataki vakatawadodonu na nona tamata, e raica kece qori o Jiova, e lomani ira qai tu vakarau me veivuke. (Lako 3:​7-10) Ke mani yaco na gauna mo lai tutaka nomu vakabauta vei ira na iliuliu vakamatanitu, ‘kua ni leqataka na ka mo tukuna se na kena itukutukuni; ni na qai vakatakilai vei iko ena kena gauna.’ (Maciu 10:​18-20) O Jiova e kaukaua cake vei ira na iliuliu vakamatanitu. Ni o vakaukauataka rawa qo na nomu vakabauta, o na raici Jiova ni bula dina tiko, e vinakata sara ga me vukei iko.

A VAKABAUTA NONA YALAYALA NA KALOU

10. (a) Na ivakaro cava a solia o Jiova vei ira na Isireli ena vula o Naisani 1513 B.S.K.? (b) Na cava a talairawarawa kina o Mosese ena ivakaro ni Kalou?

¹⁰ Ena vula o Naisani ni 1513 B.S.K., a tukuna o Jiova vei Mosese kei Eroni me rau vakasavuya vei ira na Isireli na ivakaro qo: Mera digia e dua na sipi tagane se me, mera vakamatea ra qai boroya na kena dra ena ulu ni nodra katuba. (Lako 12:​3-7) Na cava a cakava o Mosese? A qai vola e muri na yapositolo o Paula me baleti Mosese: “Ena nona vakabauta, e vakayacora kina na solevu ni lakosivia kei na kureitaki ni dra, me kua kina ni tarai ira na nodra ulumatua o koya na dauveivakarusai.” (Iper. 11:28) E kila o Mosese ni na yaco dina na vosa ni yalayala i Jiova, a vakabauta ni na vakamatei na nodra ulumatua tagane kece na kai Ijipita.

11. Na cava e vakasalataki ira kina na Isireli o Mosese?

¹¹ E lomani ira na kainona o Mosese. Ni leqataki nodra bula na ulumatua tagane ni Isireli, e talairawarawa ga me vakasalataki ira na vuvale, dina ni tiko mai Mitiani e rua na luvena tagane, rau yawa tale ga mai vua “na dauveivakarusai.”a (Lako 18:​1-6) Me rawa nira vakabulai na ulumatua tagane ni Isireli, e totolo ga nona “kacivi ira kecega na qase ni Isireli ko Mosese, a sa kaya vei ira, . . . vakamatea na lami ni lako-sivia.”​—Lako 12:21.

12. Na itukutuku bibi cava e vakaroti keda kina o Jiova meda vakasavuya?

¹² Ena veidusimaki ni agilosi, era vakatakila tiko na tamata i Jiova e dua na itukutuku bibi: “Moni rerevaka na Kalou, moni vakalagilagi koya, ni sa yaco mai na aua me veilewai kina, o koya gona, moni qaravi koya e bulia na lomalagi, na vuravura, na wasawasa, kei na ivurevure ni wai.” (Vkta. 14:7) Qo sara ga na gauna me vakasavui kina na itukutuku ya. E dodonu meda vakasalataki ira na tamata mera lako tani mai vei Papiloni na Ka Levu, me kua ni “yacovi [ira] na nona rarawa.” (Vkta. 18:4) Era tomani ira na lotu vaKarisito lumuti na ‘so tale na sipi’ ena nodra lai vakamasuti ira na yawaka tu na Kalou mera “duavata tale” kei koya.​—Joni 10:16; 2 Kor. 5:20.

13. Na cava ena uqeti keda meda vakasavuya na itukutuku vinaka ena nuidei?

¹³ Eda vakadeitaka nida sa donuya tu qo ‘na aua ni veilewai.’ Eda vakabauta tale ga ni bibi qai dodonu me vakatotolotaki na cakacaka vakavunau kei na veivakatisaipelitaki me vaka ga a tukuna o Jiova. A raivotu na yapositolo o Joni a “raica e va na agilosi eratou tucake tu ena tutu i vuravura e va, eratou tarova matua na va na cagi kei vuravura.” (Vkta. 7:1) Vakacava e tu vei iko na vakabauta mo raica na nodratou sa tu vakarau na agilosi qori me ratou sereka na cagi ni veivakarusai ni veivakararawataki levu ena vuravura qo? Ke tu vei iko na vakabauta, ena vaka ga o raici ratou tiko na agilosi, o na vakasavuya kina na itukutuku vinaka ena nuidei.

14. Na cava ena uqeti keda meda ‘vakasalataka na tamata ca me biuta na nona sala ca qai vakabulai koya’?

¹⁴ Era sa marautaka rawa tu na lotu vaKarisito dina e dua na veiwekani kei Jiova kei na inuinui ni bula tawamudu. Ia eda kila ni noda itavi meda ‘vakasalataka na tamata ca me biuta na nona sala ca qai vakabulai koya.’ (Wilika Isikeli 3:​17-19.) Eda sega ni vunau meda galala kina mai na nodra dra eso tale. Eda vunau nida lomani Jiova, eda lomani ira tale ga na tamata. E vakaraitaka o Jisu na ibalebale dina ni loloma kei na yalololoma ena vosa vakatautauvata me baleta na kai Samaria. De dua eda na taroga, ‘Au vakataki koya na kai Samaria, e “tubu sara ga [noqu] loloma” meu vunau?’ Eda na sega tale ga ni via vakataki koya na bete kei na Livai ena vosa vakatautauvata, qori meda soli ulubale meda gole ena “batinisala adua.” (Luke 10:​25-37) Noda vakabauta nona yalayala na Kalou kei na noda lomani ira na tamata, ena uqeti keda meda vakaitavi vakalevu ena cakacaka vakavunau de da qai bera.

‘ERA TAKOSOVA NA WASA DAMUDAMU’

15. Na cava era nanuma kina na Isireli nira na sega ni vakabulai rawa?

¹⁵ E vukei Mosese na nona vakabauti “koya tiko e tawarairai” ena gauna e ririkotaki kina nodra bula na Isireli nira biuti Ijipita. E tukuna na iVolatabu: “Era sa ta cake na Isireli, ka raica, sa muri ira na kai Ijipita; a ra sa rere vakalevu: ka ra tagi vei Jiova na Isireli.” (Lako 14:​10-12) Vakacava a tawanamaki na ituvaki qori? Sega. Sa parofisaitaka oti o Jiova: “Ka’u na vakaukauwataka na loma i Fero, ena vakasavi ira kina ko koya; ia ka’u na vakarokorokotaki e na vuku i Fero, kei na nonai valu kecega; me ra kila kina na kai Ijipita ni sai au ko Jiova.” (Lako 14:4) Ia era raica tiko ga na Isireli na ka e rairai, qori na Wasa Damudamu e sega ni takosovi rawa, na qiqinivalu totolo i Fero e muri ira tiko, qai liutaki ira tiko e dua na ivakatawa yabaki 80! Era raica nira na sega ni vakabulai rawa.

16. Ni tu ena Wasa Damudamu o Mosese, e vakaukauataki koya vakacava na vakabauta?

¹⁶ Ia a dei tu ga o Mosese. Na vuna? Ni tu vua na vakabauta, e raica rawa kina ni tiko e dua na ka e kaukaua cake sara mai na wasawasa se dua na mataivalu. A rawa ni “raica na veivakabulai i Jiova,” e kila tale ga ni na vala ena vukudra na Isireli na Kalou. (Wilika Lako Yani 14:​13, 14.) E uqeti ira sara ga na tamata ni Kalou na vakabauta i Mosese. E tukuna na iVolatabu: “Ena vakabauta era takosova kina na Wasa Damudamu nira taubale ena qele mamaca, ia nira via muri yani na kai Ijipita, e qai tilomi ira na wasawasa.” (Iper. 11:29) Oti qori era “sa rerevaki Jiova na tamata, ka vakabauti Jiova, kei na nonai talatala ko Mosese.”​—Lako 14:31.

17. Na ituvaki cava e se bera mai ena vakatovolei kina na noda vakabauta?

¹⁷ Sa voleka na gauna me na rivarivabitaki kina na noda bula. Ena icavacava ni veivakararawataki levu, o ira na veimatanitu e vuravura era na vaqeavutaka ra qai vakarusa vakadua na isoqosoqo lotu era lewe levu ra qai kaukaua cake vei keda ena dua na gauna. (Vkta. 17:16) E parofisaitaka o Jiova ni na vaka me rawarawa na noda vakarusai, eda vaka tu “na vanua sa tiko kina na veikoro e sega ni [taqomaki] . . . sega na nodra bai, sa sega talega na nodrai vakadei se nai sogo.” (Isik. 38:​10-12, 14-16) Nida raica tu ga na ka e rairai, de dua eda nanuma nida na sega ni vakabulai rawa. Ia cava o na cakava?

18. Vakamacalataka na vuna eda rawa ni dei tiko ga kina ena gauna ni veivakararawataki levu.

¹⁸ Ena sega ni vinakati meda rere. Na vuna? Sa parofisaitaka tu o Jiova nira na taketetaki nona dauveiqaravi kei na ka ena qai yaco kina. ‘E kaya na Turaga Cecere Duadua o Jiova, “ena gauna oya ni sa lako vakaivalu mai o Koki ina vanua o Isireli, ena qai rairai e mataqu na noqu cudru. Au na vosa ena noqu lomakatakata kei na noqu cudru waqawaqa.” ’ (Isik. 38:​18-23) O ira kece era via vakarusa na tamata ni Kalou, ena vaqeavutaki ira o Jiova. Nomu vakabauta na ka ena yaco ena “siga i Jiova, e levu ka rerevaki” ena vukei iko mo “raica na veivakabulai i Jiova” mo qai yalodina tiko ga.​—Joeli 2:​31, 32.

19. (a) E vakacava na nodrau veivolekati o Jiova kei Mosese? (b) Ke o nanumi Jiova ena nomu sala kece, o na vakalougatataki vakacava?

¹⁹ E bibi mo vakarautaki iko rawa ena veika vakasakiti ena vakarau yaco, qori ena nomu ‘dei tu ga me vaka ga ni o raici koya tiko e tawarairai’! Vakaukauataka nomu veiwekani kei na Kalou o Jiova ena nomu dau vuli kei na nomu masu wasoma. O Mosese e veiwekani voleka kei Jiova, e vakayagataki koya tale ga vakalevu na Kalou, e tukuna kina na iVolatabu ni nona kilai Mosese o Jiova e vaka ga erau “veirai mata.” (Vkru. 34:10) E dua dina na parofita vakasakiti o Mosese. Ke tiko tale ga vei iko na vakabauta, o na rawa na kilai Jiova voleka, vaka ga o raici koya tiko. Ke o dau nanumi koya ena “nomu sala kecega,” me vaka e uqeti iko kina na Vosa ni Kalou, ena “vakadodonutaka na nomui lakolako ko koya.”​—Vkai. 3:6.