Vakavoui na Ka Kece Ga​—Me Vaka a Yalataki

“Sa qai vosa ko koya sa tiko e nai tiko-tiko-vakaturaga, Raica au sa vakavouya na ka kecega. A sa kaya vei au ko koya, . . . sa vosa mana oqo ka dina.”​—VAKATAKILA 21:5.

1, 2. Na cava era sega ni dau via yalataka kina na tamata na ka e se bera ni yaco?

O SA bau kaya beka se o vakasamataka, ‘O cei e kila na siga nimataka?’ O rairai kila na vuna era sega ni dau via yalataka kina e levu na ka e se bera ni yaco, se mera vakararavi vei ira era boletaka ni rawa nira tukuna na ka e se bera ni yaco. E sega ga ni rawa ni yalataka vakadodonu na tamata na ka me na yaco ena vica na vula, se vica na yabaki mai muri.

² Na ivoladraudrau na Forbes ASAP e vakayagataka sara ga e dua taucoko na kena itabataba me vakamacalataka na gauna. E vola e loma na daunitukutuku ni retioyaloyalo, o Robert Cringely: “E dau vakamaduataki keda kece o gauna, ia e dau vakamaduataki ira vakalevu duadua na dau yalayala. O koya e dau nona cakacaka na yalayala e sa na tini madua ga. . . . Ia, era sega ni soro o ira era kaya nira kenadau ena nodra yalayala voli ga.”

3, 4. (a) Na cava era nuitaka tu e so ni na yaco ena yabakiudolu vou? (b) Ia, na rai vakayalomatua cava e tiko vei ira e so tale me baleta na veigauna se bera mai?

³ De o sa na vakadinadinataka ni sa kauaitaki tiko vakalevu na yabakiudolu vou oqo, e kena irairai kina ni levu era vakasamataka na veigauna se bera mai. E kaya na ivoladraudrau na Maclean’s ena itekivu ni yabaki sa oti: “Na yabaki 2000 ena rawa ni dua ga na yabaki vei ira e levu e Canada, ia e rawa tale ga ni dua na itekitekivu vou.” O Parofesa Chris Dewdney ena York University e kaya ni dodonu meda nuidei, na vuna? “Ni kida na yabakiudolu vou, e kena ibalebale nida sa na vuluvulu mai na dua na senitiuri ca sara.”

⁴ E vaka e tatadra wale tiko o koya e vosa oqo, se vakaevei? Mai Canada, e 22 wale ga na pasede vei ira na vakatarogi era vakabauta ni “yabaki 2000 ena kauta mai e dua na itekitekivu vou ina vuravura.” Voleka ni veimama mada ga ni iwiliwili era vakatarogi era “kaya ni na yaco e dua tale na veiqedravu e vuravura”​—na ivalu kei vuravura​—ena loma ga ni 50 na yabaki. O koya gona, e matata ni levu era vakila ni yabakiudolu vou ena sega ni rawa ni kauta laivi na noda leqa, ena sega ni vakavouya rawa na ka kece ga. E vola o Sir Michael Atiyah, na peresitedi vakacegu ni koronivuli levu ni saenisi mai Peritania, na Royal Society: “Na totolo ni veisau . . . e kena ibalebale ni ikaruasagavulukadua ni senitiuri ena kauta mai na veiveisau lelevu ena vakatovolei kina na veika kece eda sa bau rawata. Na leqa ni tubu sivia ni iwiliwili ni lewenivanua, na lailai ni ka meda bula kina, na benuci ni vuravura, kei na tete ni bula dravudravua era sa vakaleqai keda tu, oqo e dodonu mera raici sara vakatotolo.”

5. Eda na raica i vei na itukutuku nuitaki me baleta na ka e se bera ni yaco?

⁵ De o na veinanuyaka, ‘Ni sega ni rawa ni yalataka vakadodonu na tamata na ka e se bera ni yaco, vakacava meda sa kua ga ni vakasamataka na noda gauna mai muri?’ Kena isau “sega!” De na sega ni rawa ni yalataka vakadodonu na tamata na ka e se bera ni yaco, ia meda kua ni nanuma ni sa sega ni dua e yalataka rawa vakadodonu. O cei ga e rawata, ia na cava meda nuidei kina ni na vinaka na gauna mai muri? O na kunea na kedra isau veivakacegui ena va na vosa ni yalayala era volatukutukutaki sara ga vakamatata. Era volai tu ena ivola e wiliki vakalevu duadua qai taukeni vakalevu duadua, ia e lecavi vakalevu duadua qai sega ni kilai​—na iVolatabu. Se mani vakacava na ka o nanuma me baleta na iVolatabu, se mani vakacava na nomu kila vinaka, ena yaga vei iko na nomu dikeva e va na tikinivolatabu bibi oqo. Eratou yalataka na veika totoka sara e se tu mai liu. Kena ikuri, na va na parofisai bibi oqo eratou yalataka na ka e baleta nomu gauna se bera mai kei ira nomu itokani voleka.

6, 7. Ena gauna cava a parofisai kina o Aisea, ia na sala cava e veivakurabuitaki kina na yaco ni nona parofisai?

⁶ Na kena imatai e kune ena Aisea wase e 65. Ni bera ni o wilika, vakasamataka mada e so na ka e baleta na ivola oqo​—na gauna e volai kina, kei na ituvaki ena gauna oya. Na parofita ni Kalou o Aisea, na parofita e vola na veivosa oqo, e bula ena duanadrau vakacaca na yabaki ni bera ni kasura na matanitu o Juta. A kasura na matanitu oqo ena gauna e vakasuka kina o Jiova nona veitaqomaki vei ira na Jiu tawayalodina, qai laiva mera vakarusai Jerusalemi na kai Papiloni, ra kau vakavesu tale ga na kena tamata. Oqo e yaco ni oti e duanadrau vakacaca na yabaki mai na gauna e vosa ni yalayala kina na parofita o Aisea.​—2 Veigauna 36:​15-21.

⁷ Ia, e qai vakayacori vakacava na parofisai ena Aisea wase e 65? Nanuma ni veidusimaki ni Kalou e cavuta rawa kina o Aisea na yaca ni turaga ni Perisia e se bera ni sucu, o Sairusi, na turaga me na qai lai ravuti Papiloni. (Aisea 45:1) E vakavuna sara ga o Sairusi na nodra suka na Jiu ina nodra vanua ena 537 B.S.K. Ka ni kurabui ni a yalataka tale ga o Aisea na nodra vakatikori tale, me vaka eda wilika ena wase e 65. E vakamacalataka o koya na ituvaki era na mai vakila tale na Isireli nira sa suka ina nodra vanua.

8. Na ka marautaki cava e yalataka o Aisea ni na yaco, ia na matavosa cava eda kauai vakalevu kina?

⁸ Eda wilika ena Aisea 65:​17-19: “Raica, ka’u sa bulia na lomalagi vou kei na vuravura vou; ia ena sega ni nanumi na ka e liu, ena sega ni curu tale ki na lomamudou. Ia dou reki ka marau ka sega ni mudu e na ka ka’u sa cakava: raica, ka’u sa qisi Jerusalemi me ka ni marau, kei na nona tamata me ka ni reki. Ia ka’u na marautaki Jerusalemi, ka rekitaki ira na noqu tamata; ena sega ni rogoci tale kina na tagi, se na qoqolou.” E macala ni ituvaki e vakamacalataka tiko i ke o Aisea e vinaka cake sara mai na ituvaki era bula kina na Jiu mai Papiloni. E yalataka o koya na marau kei na reki. Ia, raica mada oqo na vosa “lomalagi vou kei na vuravura.” Oqo na imatai ni va na vanua e basika kina na matavosa oqo ena iVolatabu, ia o ira na va na vanua oqo era tara na noda bula ena veigauna se bera mai, e yalataka sara mada ga.

9. A vakayacori vakacava vei ira na Jiu makawa na Aisea 65:​17-​19?

⁹ A vakayacori taumada na Aisea 65:​17-19 vei ira na Jiu makawa, a tukuni ira vinaka o Aisea, nira suka ina nodra vanua ra qai lai tauyavutaka tale na sokalou savasava. (Esera 1:​1-4; 3:​1-4) E sega ni dua vei keda e lecava nira a suka ina nodra vanua ena vuravura tiko ga oqo, sega ni dua tale na vuravura ena noda maliwalala. Noda kila na tikina oqori ena vukei keda meda kila se cava e vakaibalebaletaka o Aisea ni cavuta na lomalagi vou kei na vuravura vou. Eda na sega ni via lai vakilakila tale tiko na ibalebale buawa ni parofisai nei Nostradamus se so tale na dau via yalayala. Na iVolatabu ga e vakamatatataka na ka e vakaibalebaletaka o Aisea.

10. Na cava na ibalebale ni “vuravura” vou e yalataka o Aisea?

¹⁰ Ena iVolatabu, na “vuravura” e sega ni dau vakaibalebaletaki tu ga ena noda vuravura qele. Me kena ivakaraitaki, na Same 96:1 e kaya: “Sere vei Jiova na vuravura kecega.” Eda kila ni noda vuravura mokimokiti, na qele mamaca kei na wasawasa​—erau sega ni rawa ni sere. E lagasere ga na tamata. Io, na Same 96:1 e vakaibalebaletaki ena tamata e dela i vuravura.a Na Aisea 65:17 e cavuta tale ga na “lomalagi vou.” Ke vakaibalebaletaki ina “vuravura” na ilawalawa tamata vou ena nodra vanua na Jiu, na cava na “lomalagi vou”?

11. Na cava na ibalebale ni matavosa “lomalagi vou”?

¹¹ E kaya na Cyclopædia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, erau vola o M’Clintock kei Strong: “Ni cavuti ena dua na parofisai na lomalagi, e dau vakaibalebaletaki ira . . . na veiliutaki . . . o ira na vetaicake era lewai ira na vetaira, oqo e via tautauvata ga kei na lomalagi dina ni tiko mai cake, qai vaka e lewai vuravura sobu mai e ra.” Ni rau sa biu vata na vosa “lomalagi kei na vuravura,” e vakamacalataka na Cyclopædia ni ‘kevaka e baleta tiko na parofisai, na matavosa oqo e vakaibalebaletaka na ituvaki ni tamata ena dui ivakatagedegede. Na lomalagi e vakaibalebaletaka na veiliutaki; na vuravura e vakaibalebaletaki ira na liutaki, o ira na tamata era vakarurugi ena nodra veiliutaki na cecere.’

12. Ena sala cava e yaco kina vei ira na Jiu makawa na vosa ni yalayala me baleta na “lomalagi vou kei na vuravura vou”?

¹² Nira suka na Jiu ina nodra vanua, sa ra lai vakarurugi ena ka e rawa nida vakatoka me dua na ivakarau ni veika vou. E tauyavu e dua na veiliutaki vou. E kovana o Serupapeli e dua na makubui Tui Tevita, bete levu o Josua. (Akeai 1:​1, 12; 2:21; Sakaraia 6:11) Oqo sara ga na “lomalagi vou.” E liutaki cei mai? Na “lomalagi vou” e liutaka mai na “vuravura vou,” na matatamata sa vakasavasavataki oti era tiko tale ena nodra vanua mera lai taravaki Jerusalemi tale kei na kena valenisoro me qaravi kina o Jiova. O koya gona, ena vakasama dina oqo, a vakayacori kina ena nodra gauna na Jiu na vosa ni yalayala me baleta na lomalagi vou kei na vuravura vou.

13, 14. (a) Na vanua cava tale e volai kina na matavosa “lomalagi vou kei na vuravura vou” meda na raica mada? (b) Na cava e bibi kina ena gauna oqo na parofisai i Pita?

¹³ Noda dikeva na tikina oqo e sega ni caka wale ga meda taleitaka kina na vakadikeva na iVolatabu, se meda raica lesu ga kina na veika a yaco ena gauna makawa. Ena vakamatatataki oqo ke da raica e dua tale na tikinivolatabu e cavuti kina na matavosa, “lomalagi vou kei na vuravura vou.” E kunei na tikinivolatabu oqori ena 2 Pita wase e 3, eda na raica ni okati tiko kina na noda veisiga mai muri.

¹⁴ E vola na yapositolo o Pita na nona ivola ni sa oti e 500 vakacaca na yabaki na nodra suka na Jiu ina nodra vanua. Ni yapositolo i Jisu o Pita, a volavola tiko vei ira na imuri i Karisito, na “Turaga” e cavuti ena 2 Pita 3:2. Ena tikina e 4 (NW), e kauta cake mai kina o Pita na “tiko [i Jisu] sa yalataki tu mai,” eda liaca rawa i ke ni nona parofisai e baleta tiko na noda gauna. E macala mai na ivakadinadina sa ra tu ni tekivu mai na iMatai ni iValu Levu, e sa tiko o Jisu, oqo ena kena sa tu vua na kaukaua vakatui ni Matanitu vakalomalagi ni Kalou. (Vakatakila 6:​1-8; 11:​15, 18) Oqo e bibi sara nida vakasamataka vata kei na dua tale na ka e qai yalataka o Pita ena wase ni ivola tiko ga oqo.

15. E sa yaco vakacava na parofisai i Pita me baleta na “lomalagi vou”?

¹⁵ Eda wilika ena 2 Pita 3:13: “Ia koi keda, me vaka na nona vosa ni yalayala, eda sa waraka na lomalagi vou kei na vuravura vou, sa tiko kina nai valavala dodonu.” O sa na rairai kila ni o Jisu mai lomalagi e iliuliu sara ga ni “lomalagi vou.” (Luke 1:​32, 33) Ia, e vakaraitaki ena so tale na tikinivolatabu ni sega ni veiliutaki taudua o koya. E yalataka o Jisu ni o iratou na yapositolo kei na so tale me vakataki ira, ena dua tale ga na tikina e vakarautaki vei ira mai lomalagi. Ena ivola i Paula na yapositolo vei ira na Iperiu, e vakamacalataki ira kina oqo nira “[i]taukei ni ka vakalomalagi.” E kaya tale ga o Jisu ni o ira na lewe ni ilawalawa oqo era na dabe vata kei koya ena itikotiko vakaturaga mai lomalagi. (Iperiu 3:​1, neitou na matanivola kala; Maciu 19:28; Luke 22:​28-30; Joni 14:​2, 3) O koya gona, e so tale era na veiliutaki vata kei Jisu mera lewe ni lomalagi vou. Ia, na cava e vakaibalebaletaka o Pita ena nona cavuta na “vuravura vou”?

16. Na “vuravura vou” cava e sa tu rawa tu?

¹⁶ Me vaka ga na kena vakayacori taumada na vosa ni yalayala oqo​—nodra suka na Jiu ina nodra vanua​—na kena vakayacori ena gauna oqo na 2 Pita 3:13 e baleti ira tiko na tamata era talairawarawa ina veiliutaki ni lomalagi vou. E vica vata na milioni nikua era sa talairawarawa tiko ina veiliutaki vaka oya. Sa ra vakayagataka tiko vakavinaka na kena porokaramu ni veivakavulici, ra saga tale tiko ga mera muria na kena lawa e volai ena iVolatabu. (Aisea 54:13) O ira oqo era vakaibalebaletaki ena “vuravura vou,” na vuna nira cavutu mai na dui vanua, dui vosavosa, dui kaikai, ra qai cakacaka vata ena nodra talairawarawa vua na Tui sa veiliutaki tiko, o Jisu Karisito. Ka ni marau ni rawa mo lewe ni ilawalawa oqo!​—Maika 4:​1-4.

17, 18. Na cava e vakayaloqaqataki keda kina na 2 Pita 3:​13 meda vakanamata ina gauna se bera mai?

¹⁷ Kua ni nanuma ni sa o koya kece oqo, ni sega ni vakamatatataki vei keda na gauna se bera mai. Baleta kevaka o dikeva taucoko na 2 Pita wase e 3, o na raica ni tukuna tiko e dua na veisau levu me na yaco. Ena tikina e 5 kei na 6, e vola kina o Pita na Waluvu ena siga i Noa, na waluvu a rusa kina na vuravura ca ena gauna oya. Ena tikina e 7 (VV), e tukuna kina o Pita ni “lomalagi kei na vuravura sa tu edaidai,” oqo o ira na veiliutaki kei ira na lewenivanua, era maroroi me yacova “na siga era na lewai ka vakarusai kina na tamata era sega ni doka na Kalou.” (Neitou na matanivola kala.) E vakaraitaka oqo ni matavosa na “lomalagi kei na vuravura sa tu edaidai,” e sega ni vakaibalebaletaki ena lomalagi e macawa kei na vuravura eda butuka tu, e vakaibalebaletaki ga ina tamata kei na veiliutaki.

¹⁸ Sa qai lai vakamacalataka o Pita ni siga i Jiova sa roro tiko mai ena siga ni veivakasavasavataki levu, me rawa ni qai vakavatukana kina na lomalagi vou kei na vuravura vou e tukuni ena tikina e 13. Dikeva na ka e tukuna na itinitini ni tikina oya​—“sa tiko kina nai valavala dodonu.” Sega li ni vakaraitaka oya ni sa na yaco e so na veisau lelevu vinaka? Sega li ni vakavuna oya meda nuitaka na vakavoui ni veika kece, na gauna me qai marautaka dina kina na bula na tamata ni vakatauvatani kei na gauna oqo? Ke o raica rawa oqo, sa o raica sara ga na ka e parofisaitaka na iVolatabu, na ka era raica e vica wale sara.

19. Na cava e vakamacalataki ni bera ni cavuti ena Vakatakila na “lomalagi vou kei na vuravura vou” e se bera mai?

¹⁹ Ia, meda toso tale mada. Sa da raica oti mai na matavosa “lomalagi vou kei na vuravura vou” ena Aisea wase e 65 kei na 2 Pita wase e 3. Cega sara mada na Vakatakila wase e 21, e dua tale na vanua ena iVolatabu e kune kina na matavosa oqo. E ke tale ga, ena yaga meda raica lesu na veika e vakamacalataki ni se bera ni cavuti na “lomalagi vou kei na vuravura vou.” Ena rua na wase e muri, oya ena Vakatakila wase e 19, eda raica ni vakamacalataki vakamatailalai tiko kina e dua na ivalu​—ia, sega ni nodra vala na veimatanitu era veilecalecavi tiko. E vala tiko ena dua na yasana na “Vosa ni Kalou.” De dua o sa na kila mai na icavuti oya ni dusi Jisu Karisito sara ga. (Joni 1:​1, 14) Sa tiko o koya mai lomalagi, ia na raivotu oqo e raici kina o koya kei ira nona mataivalu vakalomalagi. Era vala tiko kei cei? Na wase oqo e cavuti ira na “tui,” na “turaga ni valu,” kei na veimataqali tamata, “se ra tamata lalai se ra turaga.” Oqo na ivalu ni siga i Jiova sa roro tiko mai, na ivalu mera na rusa kina na tamata ca. (2 Cesalonaika 1:​6-10) Nida toso vakalailai i liu, e tekivu na Vakatakila wase e 20 ena nona vakamacalataka na nona vakatikitikitaki na “gata makawa, o koya oqo na Tevoro, kei Setani.” Oqo sara ga e sa qai curu mai kina na Vakatakila wase e 21.

20. Na veisau levu cava e yalataka na Vakatakila 21:1 ni na yaco?

²⁰ E tekivu na yapositolo o Joni ena vosa veivakurabuitaki oqo: “Ia ka’u a raica na lomalagi vou kei na vuravura vou; ni sa takali na lomalagi makawa kei na vuravura makawa; ia sa segai sara na wasawasa.” Sa rawa nida vakadeitaka mai na noda raica na Aisea wase e 65 kei na 2 Pita wase e 3 ni sega ni vakaibalebaletaki tiko i ke na lomalagi dina e cake kei na vuravura eda butuka tu oqo kei na kena wasawasa. Me vaka eda sa raica mai na vica na wase sa oti, o ira na tamata ca kei ira na dauveiliutaki, wili kina na iliuliu tabogo o Setani, era na kau laivi. Io, na vosa ni yalayala e tukuni tiko oqo e baleta e dua na ivakarau ni veika vou e baleti ira tiko na tamata e vuravura.

21, 22. Na veivakalougatataki cava e vakadeitaka vei keda o Joni, ia na cava na ibalebale ni tavoi ni wainimata?

²¹ Ena qai vakadeitaki vei keda oqo nida vakadeuca vakavoleka na parofisai totoka oya. Na itinitini ni tikina e 3 e tukuna na gauna e sa na qai tiko kina na Kalou vata kei na tamata, oya ena nona sa na qai takoso mai me vakalougatataki ira era cakava tiko na lomana. (Isikeli 43:7) E tomana o Joni ena tikina e 4 kei na 5: “Ia na Kalou [o Jiova] ena tavoya tani kecega na wai-ni-mata mai na matadra; ia ena sega tale na ciba, se na rarawa, se na tagi, ka na sega tale na vutugu: ni sa takali tani na ka makawa. Sa qai vosa ko koya sa tiko e nai tiko-tiko-vakaturaga, Raica, au sa vakavouya na ka kecega. A sa kaya vei au ko koya, Vola mada: ni sa vosa mana oqo ka dina.” Sa dua na parofisai e veivakayaloqaqataki!

²² Vakasamataka mada na ka e yalataki i ke ena iVolatabu. “Na Kalou ena tavoya tani kecega na wai-ni-mata mai na matadra.” Sega ni rawa nida kaya ni vakaibalebaletaki tiko i ke na wainimata dina ni tagi e dau tuturu mai matada, se na wainimata ni marau. Sega, na wainimata ena qusia na Kalou e wainimata ni tagi e vu mai na rarawa, lolosi, na yalolailai, vutugu, kei na lomabibi. Eda kila vakacava? Nanuma tiko ni vosa ni yalayala totoka ni Kalou oqo e tukuna vata na tavoi ni wainimata kei na kena ‘sa na sega tale na ciba, rarawa, tagi, kei na vutugu.’​—Joni 11:35.

23. Na cava e sa na oti e vakadeitaki ena parofisai i Joni?

²³ Sega li ni vakaraitaka oqo ni sa na kawaboko vakadua na kenisa, stroke, na mateniuto, kei na mate sara mada ga? O cei vei keda e sega ni takali e dua na wekana voleka ena tauvimate, vakacalaka, se leqa tubukoso? Ia, e yalataka i ke na Kalou ni sa na sega tale na mate, kena ibalebale ni kevaka ena mani sucu e so na gone ena gauna oya, era na sega ni qai vakataki keda mera sucu ga mai, ra tubu mera lai qase​—ra mate tale yani. Eda kila rawa tale ga mai na parofisai oqo ni na oti tale ga na mate e dau yacovi ira na qase me vaka na yalowai, malumalumu ni sui, na salulu ni yago, kei na buawa ni mata.

24. Ena sala cava ena vu ni veivakalougatataki kina na “lomalagi vou kei na vuravura vou,” ia na cava eda na dikeva tale?

²⁴ E macala ni o na vakadinata ni na lailai na rarawa kei na vutugu ke sa na sega tale na mate, qase, kei na tauvimate. Ia, vakacava na bula dravudravua, nodra vakacacani na gone, kei na veivakaduiduitaki e yavutaki ena ivakatagedegede ni bula, kei na roka ni kuli ni yago? Ke ra na yaco tiko ga na veika oqori​—me vaka era takalevu tu nikua​—ena sega tiko ga ni oti na tagi kei na vutugu. O koya gona, na bula ni sa na vakavatukana na “lomalagi vou kei na vuravura vou” ena sega tale ni vakaleqai ena veika oqo. Sa dua na veisau levu! Ia, eda se qai raica ga mai e tolu ga na vanua ena iVolatabu e basika kina na matavosa, “lomalagi vou kei na vuravura vou,” se vo tale e dua. E tiko tale e dua e salavata kei na tikina eda sa veivosakitaka mai, e vakamatatataka tale ga na vuna meda vakanamata kina ina gauna kei na sala ena vakayacora kina na Kalou na nona vosa ni yalayala me “vakavouya na ka kecega.” Na ulutaga e tarava e baleta na parofisai oqo, kei na marau e rawa ni kauta mai.

[iVakamacala e ra]

Na Cava O Bau Nanuma?

• Na tolu na vanua cava e yalataka kina na iVolatabu na “lomalagi vou kei na vuravura vou”?

• Ena sala cava e vakavatukana kina vei ira na Jiu makawa na yalataki ni “lomalagi vou kei na vuravura vou”?

• Na cava na ibalebale ni “lomalagi vou kei na vuravura vou” e tukuna o Pita?

• E dusi keda vakacava ena dua na gauna vinaka sa tu mai liu na Vakatakila wase e 21?

[iYaloyalo ena tabana e 10]

Me vaka ga a yalataka o Jiova, e vakavuna sara ga o Sairusi na nodra suka na Jiu ina nodra vanua ena 537 B.S.K.