Vosa na Karisito ina iVavakoso
“Sa tukuna na veika oqo ko koya sa taura na kalokalo e vitu e na ligana i matau.”—VAKATAKILA 2:1.
1, 2. Na cava e bibi kina meda kauaitaka na vosa i Jisu ina vitu na ivavakoso mai Esia Lailai?
NA LUVE i Jiova duabau ga a vakatubura, o Jisu Karisito, e ulu ni ivavakoso vakarisito. Me rawa ni savasava tiko ga na ivavakoso ni nona imuri lumuti, e vakayagataka nona itutu vakailiuliu ena nona vakacaucautaki ira qai vakadodonutaki ira. (Efeso 5:21-27) E tiko e so na kena ivakaraitaki ena Vakatakila wase 2 kei na 3, e tauca kina o Jisu ena doudou, ia ena yalololoma na nona itukutuku ina vitu na ivavakoso mai Esia Lailai.
2 Ni bera ni rogoca na yapositolo o Joni na vosa i Jisu ina vitu na ivavakoso, a vakaraitaki taumada vua “na siga ni Turaga.” (Vakatakila 1:10) A tekivu na “siga” oya ni tauyavutaki na Matanitu i koya na Mesaia ena 1914. E bibi gona kina meda kauaitaka na vosa i Karisito ina veivavakoso oya ena iotioti ni veisiga oqo. Na nona veivakayaloqaqataki kei na ivakasala ena vukea meda vosota kina na veigauna dredre oqo.—2 Timoci 3:1-5, VV.
3. Na cava na ibalebale ni “kalokalo,” “agilosi,” kei na “tutu-ni-cina koula” e raica na yapositolo o Joni?
3 O Joni e raici Jisu Karisito, sa vakalagilagi oti, ni “taura na kalokalo e vitu e na ligana i matau” qai “lako voli ena maliwa ni tutu-ni-cina koula e vitu,” se ivavakoso. Na “kalokalo” o ira “na agilosi ni i soqosoqo lewe ni lotu [se, “ivavakoso,” NW].” (Vakatakila 1:20, VV; 2:1) So na gauna na kalokalo e dau vakatakarakarataka na kabula vakayalo, ia na Karisito e sega ni rawa ni vakayagataka na tamata me vola na itukutuku me nodra na agilosi mai lomalagi. O koya gona, na “kalokalo” e dusi ira na ivakatawa, se ilawalawa qase e lesi ira na yalo tabu. Na vosa “agilosi” e tukuna tiko nodra itavi mera italai. Ni sa tete na isoqosoqo ni Kalou, “na dauniyau yalo dina ka vuku” sa lesi ira tale ga na tagane matua vakayalo ni ‘so tani tale na sipi’ i Jisu mera ivakatawa.—Luke 12:42-44, VV; Joni 10:16.
4. Ena yaga vakacava vei ira na qase ni ivavakoso nodra vakarorogo matua ena ka e kaya na Karisito ina veivavakoso oya?
4 Era tiko na “kalokalo” ena liga imatau i Jisu—e nona na kaukaua, lewa, veivakadonui, kei na veitaqomaki. Koya gona, era na saumitaro vua. Na nodra muria na qase ni ivavakoso nikua nona vosa ina vitu na ivavakoso, era na vosota rawa kina na ituvaki vata e sotavi ena veivavakoso oya. Ia, e bibi vei ira na lotu Vakarisito kece ga mera vakarorogo vua na Luve ni Kalou. (Marika 9:7) Na cava gona eda rawa ni vulica nida vakarorogo matua ni vosa na Karisito ina ivavakoso?
Vua na Agilosi Mai Efeso
5. E koro vakacava sara mada o Efeso?
5 O Jisu a vakacaucautaka qai vakadodonutaka na ivavakoso mai Efeso. (Wilika na Vakatakila 2:1-7.) E koto na valenisoro vakaitamera ni kalou yalewa o Taiana ena vanua oqo, e vutuniyau ena veivoli, qai itikotiko ni lotu ena baravi ni ra kei Esia Lailai. A takalevu gona mai Efeso na itovo vakasisila, lotu lasu, kei na cakaisausau, ia a vakalougatataka ga na Kalou na cakacaka vakaitalatala ni yapositolo o Paula kei na so tale ena koro oya.—Cakacaka, wase 19.
6. Era tautauvata vakacava na lotu Vakarisito yalodina nikua kei ira mai Efeso makawa?
6 E vakacaucautaka na Karisito na ivavakoso mai Efeso, ni kaya: “Au sa kila na nomui valavala, kei na nomu oca kei na nomu dauvosota, ni ko sa sega tale ni vosoti ira era sa ca; o sa vakatovolei ira talega era sa kaya era sai apositolo, a ra sa segai, o sa kilai ira ni ra sa daulasu ga.” Nikua, e kilai tale ga na nodra ivavakoso na imuri dina i Jisu ena ivalavala vinaka, cakacaka kaukaua, kei na vosota. Era sega tale ga ni vosota na tacidra vakailasu era via raici mera yapositolo. (2 Korinica 11:13, 26) Me vakataki ira ga mai Efeso, o ira na lotu Vakarisito yalodina nikua era “sega tale ni vosoti ira era sa ca.” Me savasava tiko ga na sokalou vei Jiova qai taqomaki na ivavakoso, era sega kina ni via veimaliwai kei ira na vukitani era sega ni veivutuni.—Kalatia 2:4, 5; 2 Joni 8-11.
7, 8. Na leqa levu cava e laurai ena ivavakoso mai Efeso? Na cava meda cakava nida sotava na ituvaki vaka oya?
7 Ia, dua na leqa levu e laurai vei ira na lotu Vakarisito mai Efeso. E kaya o Jisu: ‘O sa ca ga ena vuku ni o sa biuta na nomu loloma a tu vei iko e liu.’ A dodonu vei ira na lewe ni ivavakoso mera vaqaqacotaka tale me vaka e liu, na nodra lomani Jiova. (Marika 12:28-30; Efeso 2:4; 5:1, 2) Meda qarauna kece me kua ni luluqa na loloma taumada eda a vakaraitaka vua na Kalou. (3 Joni 3) Ia vakacava ke da sa vakaliuca ena noda bula na veika me vaka na domodomoiyau kei na qarai ni lasa? (1 Timoci 4:8; 6:9, 10) Meda masuta vagumatua sara na veivuke ni Kalou me sosomitaki na gagadre vaka oqo ena noda lomani Jiova dina kei na noda vakavinavinakataka na veika kece rau sa cakava kei na Luvena vei keda.—1 Joni 4:10, 16.
8 E uqeti ira mai Efeso na Karisito: “Nanuma ga na ka ko sa lutu tani maikina; ia mo veivutuni, ka cakava na cakacaka taumada.” Vakacava ke ra sega ni cakava? E kaya o Jisu: “Kevaka sa segai, ka’u na lako vakasauri mai vei iko, ka kauta tani na nomui tutu-ni-cina mai na kena tikina.” Kevaka sa luluqa na nodra loloma taumada na sipi kece, sa na sega ni dua na “tutu-ni-cina,” se ivavakoso. O koya gona, nida lotu Vakarisito gugumatua, meda cakacaka vakaukaua mada ga me rawa ni caudre tiko ga kina vakayalo na ivavakoso.—Maciu 5:14-16.
9. Me raici vakacava na veisei vakalotu?
9 Ia, era vakavinavinakataki mai Efeso nira cata “nodrai valavala nai tokani i Nikola.” Ni sega ni cavuti ena dua tale na vanua na matalotu tawase oqo, vakavo ga ena Vakatakila, e sega kina ni kilai na itekitekivu, ivakavuvuli, kei na kena ivakarau. Na ka ga e kilai ni cata o Jisu na muri tamata ni vakavuna na veisei, meda cata gona na veisei vakalotu me vakataki ira na lotu Vakarisito mai Efeso.—Maciu 23:10.
10. Na cava era na sotava o ira na muria na ka e kaya na yalo tabu?
10 E kaya o Karisito: “O koya sa vakadaligana, me mani rogoca sara na ka sa tukuna na Yalo Tabu vei ira na veisoqosoqo lewe ni lotu.” Ni se tiko e vuravura o Jisu, e dau vosa ena veivuke ni yalo tabu. (Aisea 61:1; Luke 4:16-21) Meda vakatudaliga gona ena vosa sa na vakarau tauca tale oqo o Jisu ni uqeti koya na yalo tabu ni Kalou. Ena veidusimaki ni yalo tabu, e yalataka kina o Jisu: “Vei koya sa gumatua ka’u na solia me kania na kau ni bula, ko ya sa tu e loma ni Parataisi ni Kalou.” Vei ira na lumuti era muria na ka e kaya na yalo tabu, era na bula tawamate ena “Parataisi ni Kalou” e lomalagi, se ena iserau ni Kalou. Vei ira “nai soqosoqo levu” era rogoca na ka e kaya na yalo tabu, era na marautaka na parataisi e vuravura, era na gunu kina ena “uciwai ni bula” ra qai vakabulai ena “drau” ni vunikau e bula e batibatina.—Vakatakila 7:9; 22:1, 2; Luke 23:43.
11. Eda na vakabulabulataka vakacava na lomani Jiova?
11 Sa yali na nodra lomani Jiova taumada mai Efeso, ia vakacava ke sa yaco tale tiko ga oya ena dua na ivavakoso nikua? Me noda itavi yadua na vakabulabulataka na lomani Jiova, nida tukuna na nona dau loloma. Eda rawa ni vakavinavinakataka na loloma ni Kalou ena nona vakarautaki Luvena lomani me isoro. (Joni 3:16; Roma 5:8) Ke veiganiti, meda tukuna na loloma ni Kalou ena noda ivakamacala kei na so na itavi ena soqoni. E rawa nida vakaraitaka yadua nida lomani Jiova nida vakacaucautaka na yacana ena noda cakacaka vakaitalatala vakarisito. (Same 145:10-13) Io, na noda vosa kei na ka eda cakava ena veivuke sara vakalevu ena vaqaqacotaki tale ni loloma a tu vei keda e liu ena noda qaravi Jiova vakaivavakoso.
Vua na Agilosi Mai Simurina
12. Na cava e tukuni ena itukutuku makawa me baleti Simurina kei na kena ivakarau ni sokalou?
12 E vakacaucautaka na ivavakoso mai Simurina na Karisito, “ko koya sa liu sara ka muri sara, o koya ka mate, a sa qai bula tale” ena veivakaturi. (Wilika na Vakatakila 2:8-11.) O Simurina (sa o Izmir nikua, mai Taki) a koto ena baravi ena ra kei Esia Lailai. Era tawana na koro oqo na kai Kirisi, ia era a qai vakarusa na kai Lydia ena rauta na 580 B.S.K. O ira na sosomitaki Alekisada na Ka Levu sa ra qai tara tale na koro ena vanua vou. Lai tiki kina kei Esia, e qali i Roma, qai vanua ni veivoli vinaka e kilai ena rairai totoka ni kena veivale lelevu. Ni tiko kina na valenisoro i Tiperiu Sisa, e liutaka sara ga na koro oqo na sokaloutaki ni empara. O ira na lai sokalou era na vakama e dua na tiki lailai ni ka boi vinaka ra qai kaya “o Sisa na Turaga.” Ena sega ni rawa nira vakamuria na ka oqo na lotu Vakarisito ni nodra “Turaga ko Jisu.” Oya na vuna era vakararawataki kina.—Roma 10:9.
13. Dina nira dravudravua vakayago na lotu Vakarisito mai Simurina, ia era vutuniyau ga vakacava?
13 Era sega ni vakararawataki wale ga na lotu Vakarisito mai Simurina, era vosota tale ga na bula dravudravua, ni rairai era a vakatabui ena veivoli nira sega ni sokaloutaka na empara. Nikua, era sotava tale ga na veivakatovolei vaka oqo na dauveiqaravi i Jiova. (Vakatakila 13:16, 17) Ia, e dina nira dravudravua vakayago, o ira na vakataki ira na lotu Vakarisito mai Simurina era vutuniyau vakayalo, ni oya ga na ka e bibi cake!—Vosa Vakaibalebale 10:22; 3 Joni 2.
14, 15. E vakacegui ira vakacava na lumuti na Vakatakila 2:10?
14 Levu na Jiu mai Simurina era “[i]vavakoso i Setani” nira kabita toka ga na ivakavuvuli vakavanua sega ni vakaivolatabu, era cata na Luve ni Kalou, ra qai vosavakacacataki ira na nona imuri era vakatuburi ena yalo tabu. (Roma 2:28, 29) Ia era vakacegui na lumuti ena vosa tarava i Karisito! E kaya: “Kakua ni rerevaka e dua na ka ko na vosota: raica, na tevoro ena biuti kemudou eso ki na vale ni veivesu, mo dou vakatovolei kina; ia dou na vakararawataki ka bogi tini: dou gumatua mo dou yacova na mate, au na qai solia vei kemudou nai sala ni bula.”—Vakatakila 2:10.
15 A sega ni rere o Jisu me mate ena nona tutaka na dodonu ni veiliutaki cecere nei Jiova. (Filipai 2:5-8) E dina ni o Setani e veivala tiko kei ira na ivovo ni lumuti, ia era sega ni rerevaka na veika era na sotava vakailawalawa—na veivakararawataki, bala e valeniveivesu, se mate vakararawa. (Vakatakila 12:17) Era na qaqa. Na nodra icovi e sega ni draunikau malai e dau nodra na qaqa ena qito ni lotu butobuto, ia e yalataka o Karisito vei ira na lumuti vakaturi oti “nai sala ni bula,” mera bula tawamate rawa e lomalagi. Sa dua dina na isolisoli uasivi!
16. Ke da lewe ni ivavakoso e vaka na ivavakoso mai Simurina makawa, na ile cava me matata tiko vei keda?
16 Ke da mani nuitaka na bula e lomalagi se e vuravura, vakacava ke da lewena na ivavakoso e vaka na ivavakoso mai Simurina makawa? E dodonu meda vukei ira noda itokani ena vakabauta me matata tiko vei ira na vuna e vakatara kina na Kalou na rarawa—e vauci kina na ile ni kena bolei na dodonu ni nona veiliutaki cecere. O ira kece gona na iVakadinadina yalodina i Jiova era vakadeitaka ni lasulasu o Setani, ra qai vakadinadinataka ni tamata mada ga e vakararawataki e rawa ni tokona ena yalodei na nona dodonu na Kalou me Turaga Sau ni lomalagi kei na vuravura. (Vosa Vakaibalebale 27:11) Meda vakayaloqaqataki ira gona na lotu Vakarisito tale e so mera vosota kina na veivakararawataki meda “qaravi . . . [Jiova] ka sega ni rere, E na yalosavasava kei na caka dodonu e matana, e na veisiga kecega ni noda bula”—me tawamudu.—Luke 1:68, 69, 74, 75.
Vua na Agilosi Mai Perikamo
17, 18. O Perikamo e itikotiko ni sokalou vakacava? Na cava e rawa ni yaco ke dua e sega ni via sokalou vaka oqo?
17 A vakacaucautaki qai vakadodonutaki tale ga na ivavakoso mai Perikamo. (Wilika na Vakatakila 2:12-17.) O Perikamo e koto ena rauta e 80 na kilomita ena vualiku kei Simurina, qai lomoci tu ena lotu butobuto. Era a rairai dro i Perikamo na dauraikalokalo ni Kalitia mai Papiloni. Era osota na tauvimate na valenisoro kilai mai Perikamo, e nei Asclepius na kalou lasu ni veivakabulai kei na wainimate. E tiko tale ga na valenisoro mai Perikamo e dau qaravi kina o Sisa Akusito, e vakatokai kina “me itikotiko liu ni sokaloutaki ni empara ena gauna makawa.”—Encyclopædia Britannica, 1959, Volume 17, tabana e 507.
18 E tiko tale ga mai Perikamo e dua na icabocabonisoro e vakatabui vei Seusi. Na koro oqo e itikotiko sara ga ni nodra qaravi se sokaloutaki na tamata ena veiuqeti ni Tevoro. Sa rauta me tukuni ni ivavakoso e kea e tiko sara ga ena “i tikotiko cecere i Setani”! Ena rawa ni vakamatei o koya e tabeya na veiliutaki cecere i Jiova ni sega ni sokaloutaka na empara. Me yacova mai oqo, se koto ga na vuravura ena kaukaua ni Tevoro, qai vakacerecerei na ivakatakarakara ni matanitu. (1 Joni 5:19) Mai na imatai sara ni senitiuri me yacova mai nikua, levu na lotu Vakarisito yalodina sa ra vakamatei ena vuku ni nodra vakabauta, me vakataki koya e vakatoka na Karisito me o “Anitipasa na noqu i vakadinadina yalo dina [a vakamatei] e na kemuni maliwa.” O Jiova na Kalou kei Jisu Karisito erau na sega ni guilecavi ira na dauveiqaravi yalodina vaka oqo.—1 Joni 5:21.
19. Na cava a cakava o Pelami, kei na cava mera qaqarauni kece kina na lotu Vakarisito?
19 E tukuna tale ga na Karisito “nai vakavuvuli i Pelami.” Ena nona domodomoiyau, a tovolea na parofita lasulasu o Pelami me vatonaki ira na Isireli. Ni veisautaka na Kalou nona veivatonaki me vosa ni veivakalougatataki, e cakacaka sara o Pelami kei tui Moapi, o Pelaki, mera bacani na Isireli ena qaravi matakau kei na veiyacovi vakasisila. O ira na qase ni ivavakoso vakarisito e dodonu mera tutaka na ka dodonu me vakataki Finiase, a saqata na veivakacalai nei Pelami. (Tiko Voli Mai na Lekutu 22:1–25:15; 2 Pita 2:15, 16; Juta 11) E bibi vei keda na lotu Vakarisito kece meda qaqarauni mai na qaravi matakau kei na dewa mai ni veiyacovi vakasisila ena ivavakoso.—Juta 3, 4.
20. Ke sa tekivu kadre ena nona vakasama e dua na lotu Vakarisito na rai ni vukitani, na cava e dodonu me cakava?
20 Leqa levu a tu kina na ivavakoso mai Perikamo baleta ni vakadonui ira na “vakatavulica tiko na nodrai vakavuvuli nai tokani i Nikola.” E kaya na Karisito ina ivavakoso: “Veivutuni mada; kevaka e segai, au na lako vakatotolo sara yani vei iko, ka veivala kei ira e nai seleiwau ni gusuqu.” O ira na dau muri tamata era via vakaleqai ira vakayalo na lotu Vakarisito. O ira gona e lomadra na veisei vakalotu kei na dui toto era na sega ni rawata na Matanitu ni Kalou. (Roma 16:17, 18; 1 Korinica 1:10; Kalatia 5:19-21) Ke sa tekivu kadre ena nona vakasama e dua na lotu Vakarisito na rai ni vukitani qai saga me vakatetea, e dodonu me nanuma na ivakasala i Karisito! Me rawa ni bula, e dodonu me veivutuni qai qara na veivuke vakayalo ni qase ena ivavakoso. (Jemesa 5:13-18) E bibi me vakusakusa, ni sa lako totolo sara tiko mai o Jisu me veivakarusai.
21, 22. O cei ena vakayagataka kei na cava e vakatakarakarataka “na mana vuni”?
21 E sega ni dodonu mera rerevaka na veivakarusai sa voleka na lotu Vakarisito lumuti yalodina kei ira na tokoni ira. Na veivakalougatataki e waraki ira na muria na ivakasala i Jisu ena veiuqeti ni yalo tabu ni Kalou. Kena ivakaraitaki, era na sureti na lumuti e vuravura era gugumatua mera kania “na mana vuni” ra qai yadua “na vatu vulavula” e volai kina “na yaca vou.”
22 A vakarautaka na Kalou na mana mera bula kina na Isireli ena 40 na yabaki era lako voli kina ena vanualiwa. E maroroi e so na “kakana” ena bilo koula e loma ni kato ni veiyalayalati ena Loqi Tabu Sara ni valeniveitavaki. (Lako Yani 16:14, 15, 23, 26, 33; 26:34; Iperiu 9:3, 4, VV) E vakatabui me dua e kania na mana vuni. Ia, e vakatakarakarataka na laukana ni “mana vuni,” na nodra sa na vakaturi na imuri lumuti i Jisu ra qai sega ni mate rawa tale. —1 Korinica 15:53-57.
23. Na cava e vakaibalebaletaka na “vatu vulavula” kei na “yaca vou”?
23 Ena mataveilewai e Roma, na vatu loaloa e vakaraitaka na vakatauci ni itotogi, ia na vatu vulavula e dusia ni sa talaci na kisi ni veilewai. Ni solia o Jisu na “vatu vulavula” vei ira na lotu Vakarisito lumuti era gumatua, e vakaraitaka ni raici ira o koya nira sega ni cala, ra qai savasava. Era dau vakayagataka na kai Roma na vatu me icurucuru ena so na soqo bibi, e rairai dusia gona na “vatu vulavula” nodra curuma na lumuti na nodra itikotiko e lomalagi ni vakawati ni Lami. (Vakatakila 19:7-9) Na “yaca vou” e vakaibalebaletaka na itutu dokai mera na itaukei vata kei Jisu ena Matanitu ni Kalou e lomalagi. Na veika kece oqo e vakayaloqaqataki ira na lumuti, vaka kina na nodra itokani ena cakacaka i Jiova, era nuitaka na bula ena parataisi e vuravura!
24. Na cava meda cakava ke yaco na vukitani?
24 E ka vakavuku meda nanuma ni a vakaleqa na ivavakoso mai Perikamo na vukitani. Ke vakaleqa gona na bulabula vakayalo ni ivavakoso eda lewena na ka oya, meda gole tani sara ga mai na vukitani da qai muria tiko ga na ka dina. (Joni 8:32, 44; 3 Joni 4) Ni rawa ni vakacaraka e dua na ivavakoso taucoko o ira na qasenivuli lasu kei ira na tokona na vukitani, e gadrevi kina meda tudei, meda kua ni vakalaiva na nodra veivakamuai ca me tarova noda talairawarawa ena ivakavuvuli dina.—Kalatia 5:7-12; 2 Joni 8-11.
25. Na itukutuku i Karisito ina ivavakoso cava ena veivosakitaki ena ulutaga e tarava?
25 E veiganiti dina na vosa ni veivakacaucautaki kei na ivakasala eda sa dikeva a tauca o Jisu, sa vakalagilagi oti, ina tolu na ivavakoso, mai vei iratou na vitu, e Esia Lailai! Ia ena veidusimaki ni yalo tabu, e tiko tale ga na veika me na kaya ena vo ni va na ivavakoso. Ena qai veivosakitaki ena ulutaga e tarava na itukutuku e vakamuai e Caetaira, Sariti, Filatelifia, kei Leotisea.
Vakamacalataka Mada
• Na cava meda vakatudaliga kina ena vosa e tauca na Karisito ina ivavakoso sa veivosakitaki oti?
• Eda na veivuke vakacava ena ivavakoso me vaqaqacotaki kina na noda lomani Jiova me vaka e liu?
• Na cava e rawa ni tukuni kina nira vutuniyau na lotu Vakarisito dravudravua mai Simurina?
• Ni railesuvi na ituvaki ena ivavakoso mai Perikamo, meda raica vakacava na vakasama ni vukitani?
[Mape ena tabana e 10]
(Raica tale na ivola)
KIRISI
ESIA LAILAI
Efeso
Simurina
Perikamo
Caetaira
Sariti
Filatelifia
Leotisea
[iYaloyalo ena tabana e 12]
Era na marautaka “nai soqosoqo levu” na bula ena parataisi e vuravura
[iYaloyalo ena tabana e 13]
Dina nira vakararawataki na lotu Vakarisito, ia era qaqa