‘E Dua ga Nomuni iLiuliu, O Karisito’

‘Ni kua tale ni vakatoka moni ‘iliuliu,’ ni dua ga na nomuni iLiuliu, o Karisito.’​—MACIU 23:​9, 10.

1. O cei era raica na iVakadinadina i Jiova me nodra iLiuliu, na cava na vuna?

E TIKO na nodra iliuliu vakatamata na lotu ni veivanua vaKarisito, me vaka na tui tabu mai Roma, na nodra peteriaki kei na nodra iliuliu na veilotu Orthodox ena Tokalau, kei na iliuliu ni so tale na lotu. Ia na iVakadinadina i Jiova era sega ni raica e dua na tamata me nodra iliuliu. Era sega ni tisaipeli ni tamata se imuri ni dua na tamata. Qo e salavata kei na parofisai i Jiova me baleti Luvena: “Raica, ka’u sa soli koya me nodra dautukutuku na veimataqali, me nodra turaga ka vu-ni-vunau na veimataqali.” (Aisea 55:4) Na ivavakoso e vuravura era lewena na lumuti lotu vaKarisito kei na nodra itokani ‘eso tale na sipi,’ era sega ni vinakata e dua tale na iLiuliu, o koya ga e lesia vei ira o Jiova. (Joni 10:16) Era duavata ena vosa i Jisu: “ni dua ga nomuni iliuliu, o Karisito.”​—Maciu 23:10.

Na Agilosi Turaga e Isireli

2, 3. Na cava na nona itavi na Luve ni Kalou e Isireli?

² Ni se vo e vica na senitiuri me qai tauyavu na ivavakoso vaKarisito, a lesia o Jiova e dua na iliuliu agilosi me liutaki ira na nona tamata na Isireli. Ni oti ga na nona kauti ira tani mai na Isireli e Ijipita, mani tukuna vei ira o Jiova: “Raica, ka’u sa tala e dua na Agilose me liutaki kemudou, me maroroi kemudou e na sala, ka me vakayacori kemudou ki na yasana ka’u sa vakarautaka oti. Dou qarauni kemudou e na vukuna, ka vakarorogo ki na domona; dou kakua ni vakacudruya: ni na sauma ko koya na nomudou caka cala: ni sa tiko vua na yacaqu.” (Lako 23:​20, 21) O koya gona, e sega ni vakabekataki ni o koya na agilosi e ‘tiko vua na yaca i Jiova,’ oya na Luvena ulumatua na Kalou.

³ Ni bera ni mai sucu vakatamata, de dua a vakatokai na Luve ni Kalou me o Maikeli. E vakatokai o Maikeli ena ivola i Taniela me ‘nodra turaga’ na nona tamata o Taniela e Isireli. (Tani. 10:21) E vakaraitaka na tisaipeli o Juta ni a vakaitavi o Maikeli ena veika me baleti Isireli ni bera sara na nona gauna o Taniela. Ni mate o Mosese, e kena irairai ni o Setani a via vakayagataka na yagona me rawata kina na nona inaki ena so na sala, rairai mera uqeti na Isireli ena qaravi matakau. Mani cakava kina e dua na ka o Maikeli me tarova kina qo. E vakamacalataka o Juta: “Ni rau veiletitaka na yagoi Mosese o Maikeli na agilosi turaga kei na Tevoro, a sega ni siova o Maikeli me tauca vua na vosa kaukaua ni veilewai, e kaya ga: ‘Me cudruvi iko mada ga o Jiova.’ ” (Juta 9) Oti ga vakalailai ni bera ni ravuti o Jeriko, e macala ga ni o Maikeli, na “Turaga ni valu i Jiova,” a rairai vei Josua me vakadeitaka vua ni tokoni koya na Kalou. (Wilika Josua 5:​13-15.) Ni via tarova e dua na timoni ravouvou na nona vakasavuya na itukutuku bibi e dua na agilosi vua na parofita o Taniela, a qai vukei koya na agilosi oya o Maikeli na agilosi turaga.​—Tani. 10:​5-7, 12-14.

Basika na iLiuliu a Parofisaitaki tu

4. Na cava a parofisaitaki ena nona basika na Mesaia?

⁴ Ni bera ni yaco na ka e vakamacalataki ena iotioti ni yatuvosa ena parakaravu e tolu, a tala o Jiova na nona agilosi o Keperieli vua na parofita o Taniela me vakamacalataka vua na parofisai ena nona basika na “Mesaia na Turaga.” (Tani. 9:​21-25)a Qo a qai yaco dina ena icavacava ni 29 S.K., a papitaisotaki Jisu kina o Joni. E sobuti Jisu na yalo tabu, yaco kina me Lumuti, me Karisito na Mesaia. (Maciu 3:​13-17; Joni 1:​29-34; Kala. 4:4) Ni Mesaia, ena sega ni dua rau le rua kaya me iLiuliu.

5. Ena sala cava e iLiuliu kina o Karisito ena nona cakacaka vakaitalatala e vuravura?

⁵ Ena itekivu ni nona cakacaka vakaitalatala e vuravura, e vakadinadinataka o Jisu ni o koya na “Mesaia na Turaga [na “iLiuliu,” NW].” Ena loma ga ni vica na siga e sa tekivu kumuni ira na nona tisaipeli, qai vakayacora tale ga na imatai ni nona cakamana. (Joni 1:35–2:11) Era muri koya na nona tisaipeli ena veivanua kece ga e lakova ena nona lai vunautaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. (Luke 8:1) A vakavulici ira ena cakacaka vakavunau qai ivakaraitaki vinaka ena nona liutaka na vunau kei na veivakavulici. (Luke 9:​1-6) Mera vakatotomuria na nona ivakaraitaki o ira na qase ni ivavakoso lotu vaKarisito nikua.

6. E vakadinadinataka vakacava o Karisito ni dua na iVakatawa qai iLiuliu?

⁶ A dusia o Jisu e dua tale na ivakarau ni nona veiliutaki ni vakatauvatani koya ina dua na ivakatawa ni sipi dau loloma. Era dau liutaki ira sara ga na nodra qelenisipi o ira na ivakatawa ni sipi ena vanua vakaEsia. E vola o W.  M. Thomson ena ivola The Land and the Book: “Ena liu na ivakatawa ni sipi me dusia na sala me muri, me raica tale ga ni na sega ni veivakaleqai vei ira na sipi. . . . Ena vakayagataka na nona ititoko me lewa qai dusimaka na nona qelenisipi ena vanua veico drokadroka, qai tu vakarau me taqomaki ira mai na meca.” A vakaraitaka o Jisu ni dua dina na iVakatawa qai iLiuliu ni kaya: “O yau na ivakatawa vinaka. Na ivakatawa vinaka ena solia nona bula ena vukudra na sipi. Era rogoca na domoqu na noqu sipi, au kilai ira tale ga, ra qai muri au.” (Joni 10:​11, 27) Ni dina ena nona vosa, a mate vakaisoro o Jisu ena vukudra na nona sipi, ia a vakaturi koya o Jiova “me iLiuliu Levu, me iVakabula.”​—Caka. 5:31; Iper. 13:20.

Na iVakatawa ni iVavakoso vaKarisito

7. E dusimaka vakacava o Jisu na ivavakoso vaKarisito?

⁷ Ni bera ni lesu i lomalagi ni vakaturi oti, a vakaroti ira na nona tisaipeli o Jisu: “Sa soli vei au na lewa kece mai lomalagi kei vuravura.” (Maciu 28:18) A vakayagataki Jisu o Jiova me solia na yalo tabu me vakayaloqaqataki ira na nona tisaipeli ena ivakavuvuli dina. (Joni 15:26) A sovaraka mai o Jisu na yalo tabu qo vei ira na lotu vaKarisito taumada ena siga ni Penitiko ni 33 S.K. (Caka. 2:33) Na kena sovaraki mai oya ni yalo tabu, e dusia na tauyavutaki ni ivavakoso vaKarisito. O Jiova e lesi Luvena me iLiuliu mai lomalagi me qai liutaka na ivavakoso kece e vuravura. (Wilika Efeso 1:22; Kolosa 1:​13, 18.) E dusimaka na ivavakoso vaKarisito o Jisu ena nona vakayagataka na yalo tabu i Jiova, ra qai veiqaravi ena vukuna na agilosi nira ‘vakamalumalumu kece vua.’​—1 Pita 3:22.

8. O cei a vakayagataka o Karisito e vuravura me liutaki ira na nona tisaipeli ena imatai ni senitiuri, o cei e vakayagataka tiko nikua?

⁸ E vakayagataka tale ga na yalo tabu o Karisito me lesia kina eso mera “isolisoli tamata,” eso “mera ivakatawa mera qasenivuli tale ga” ena ivavakoso. (Efeso 4:​8, 11) O Paula e uqeti ira na ivakatawa lotu vaKarisito: “Ni qarauni kemuni kei na qelenisipi e lesi kemuni kina na yalo tabu moni kena ivakatawa, ni vakatawa na ivavakoso ni Kalou.” (Caka. 20:28) O ira kece na ivakatawa qo, era tagane lumuti ena yalo tabu ena gauna a tauyavu kina na ivavakoso vaKarisito. O ira na yapositolo kei na qase ena ivavakoso e Jerusalemi era ilawalawa dauvakatulewa. E vakayagataki ira qo o Karisito me liutaki ira kece na ilawalawa lumuti era ‘tacina’ e vuravura. (Iper. 2:11; Caka. 16:​4, 5) Ena gauna ni ivakataotioti qo, e sa lesia o Karisito “na ka kece e taukena”​—na veika kece e vuravura me baleta na Matanitu ni Kalou​—vei koya na nona “dauveiqaravi e yalodina e vuku” kei na kena mata na iLawalawa Dauvakatulewa, era lewena na lotu vaKarisito tagane lumuti. (Maciu 24:​45-47) Era kila na lumuti kei na nodra itokani so tale na sipi ke ra muria na nodra veiliutaki na iLawalawa Dauvakatulewa ni gauna qo, era sa muria sara tiko ga na nodra iLiuliu, o Karisito.

Tekivutaka na Vunau o Karisito

9, 10. E veidusimaki vakacava o Karisito ena vunautaki ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou?

⁹ A veidusimaki sara ga o Jisu ena gauna a tekivutaki kina na vunau kei na veivakavulici e vuravura. A tauyavutaka na ituvatuva ni kena kacivaki na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou vei ira na kawatamata. Ena nona cakacaka vakaitalatala, a vakaroti ira na yapositolo: “Dou kua ni lako vei ira na kai veimatanitu, se curu ina dua na nodra koro na kai Samaria, dou lako ga vei ira na sipi ni matanitu o Isireli era yali tu. Ni dou lai vunau, dou kaya, ‘Sa voleka na matanitu vakalomalagi.’ ” (Maciu 10:​5-7) Era gumatuataka na cakacaka qo vei ira na Jiu kei ira na tavuki mai, vakauasivi ni oti na siga ni Penitiko ni 33 S.K.​—Caka. 2:​4, 5, 10, 11; 5:42; 6:7.

¹⁰ E muri a vakayagataka o Jisu na yalo tabu me vakatetei kina na Matanitu ni Kalou vei ira na kai Samaria kei ira na sega ni Jiu. (Caka. 8:​5, 6, 14-17; 10:​19-22, 44, 45) Me vaka ni nona inaki o Jisu me vakalevutaki na vakatetei ni itukutuku vinaka ena veimatanitu, o koya sara ga a uqeti Saula mai Tarisu me dua na lotu vaKarisito. O Jisu e vakaroti nona tisaipeli o Ananaiasa: “Tucake, lako ina gaunisala o Dodonu, lai raica ena vale nei Jutasa e dua na tagane mai Tarisu, na yacana o Saula. . . . Mo lako ga, niu sa digitaka oti na tagane qo me tukuna na yacaqu ina veimatanitu, vei ira tale ga na tui kei ira na luvei Isireli.” (Caka. 9:​3-6, 10, 11, 15) Mani yaco “na tagane qo” me yapositolo o Paula.​—1 Tim. 2:7.

11. Ni veidusimaki ena yalo tabu a vakalevutaka vakacava o Karisito na cakacaka vakavunau?

¹¹ Ni yaco na gauna me vakalevutaki kina na vunautaki ni Matanitu ni Kalou vei ira era sega ni Jiu, a dusimaki mai lomalagi o Paula ena nona ilakolako vakaulotu e Esia lailai yaco sara e Urope. E tukuni ena Cakacaka na itukutuku i Luke: “Ena nodra veiqaravi tiko [na parofita lotu vaKarisito kei na qasenivuli ena ivavakoso] vei Jiova kei na nodra lolo, e qai kaya na yalo tabu: ‘Me rau lesi o Panapasa kei Saula ena cakacaka au kacivi rau kina.’ Era mani lolo ra masu. Nira tabaki rau oti, rau sa qai lako.” (Caka. 13:​2, 3) O Jisu sara ga a kacivi Saula mai Tarisu me Nona e “sa digitaka oti” me vakatakila na yacana ina veimatanitu, koya gona na veiuqeti vou qo me baleta na cakacaka vakavunau e veidusimaki kina o Karisito, na iLiuliu ni ivavakoso. E matata vinaka ena ikarua ni ilakolako vakaulotu i Paula, ni vakayagataka na yalo tabu o Jisu me dusimaka kina na cakacaka qo. E tukuni ni “o Jisu ena veidusimaki ni yalo tabu,” a dusimaki Paula kei ira na nona itokani ena vanua mera digia kei na gauna mera lako kina, qai dusimaki ira e dua na raivotu mera gole yani e Urope.​—Wilika Cakacaka 16:​6-10.

Na Nona Liutaka o Jisu na Nona iVavakoso

12, 13. E vakaraitaka vakacava na ivola na Vakatakila ni vakamuria vakavoleka sara tiko ga o Karisito na ka e yaco tiko ena ivavakoso yadua?

¹² E vakamuria sara vakavoleka o Jisu na ka e yaco tiko ena ivavakoso era lewena na nona imuri lumuti ena imatai ni senitiuri S.K. E kila vinaka na ituvaki vakayalo ni ivavakoso yadua. Ena qai matata vei keda na tikina qo nida wilika na Vakatakila wase 2 kei na 3. E cavuti ira na vitu na ivavakoso era tiko kece mai Esia Lailai. (Vkta. 1:11) Eda vakabauta gona ni kila vinaka na ituvaki vakayalo ena vo tale ni ivavakoso e vuravura ena gauna oya.​—Wilika Vakatakila 2:23.

¹³ A vakacaucautaka o Jisu eso ena ivavakoso ena nodra vosota, nodra yalodina nira vakatovolei, nodra muria na nona vosa, kei na nodra cata na vukitani. (Vkta. 2:​2, 9, 13, 19; 3:8) Ena dua tale na yasana, a veivakasalataki ina vica na ivavakoso ni sa batabata mai na nodra lomani koya, era tokona na qaravi matakau kei na veidauci, era tokona tale ga na veisei vakalotu. (Vkta. 2:​4, 14, 15, 20; 3:​15, 16) Ni dua na ivakatawa dau loloma​—e kaya kina o Jisu vei ira mada ga e dau vakasalataki ira vakaukaua: “O ira kece au lomana au vunauca, au vakadodonutaka tale ga. O koya gona, mo gumatua, mo veivutuni.” (Vkta. 3:19) Ni tiko mai lomalagi o Jisu, a liutaka tiko ga na nona ivavakoso e vuravura era lewena na nona tisaipeli ena nona vakayagataka na yalo tabu. Ni tinia na itukutuku vei ira na ivavakoso qori, e kaya, “O koya e vakadaligana me rogoca sara na ka e tukuna na yalo tabu ina ivavakoso.”​—Vkta. 3:22.

14-16. (a) E vakadinadinataka vakacava o Jisu me nodra iLiuliu yaloqaqa na dauveiqaravi i Jiova e vuravura? (b) Na cava e yaco ni “tiko vata” kei ira na nona tisaipeli o Jisu “me yacova na ivakataotioti ni veika vakavuravura”? (c) Na cava ena veivosakitaki ena ulutaga tarava?

¹⁴ Eda sa raica mai ni a vakadinadinataka o Maikeli (o Jisu) me agilosi qaqa e nodra iLiuliu na Isireli. E muri, a dua na iLiuliu yaloqaqa qai iVakatawa dauloloma vei ira na nona tisaipeli taumada. A liutaka na cakacaka vakavunau ena nona cakacaka vakaitalatala e vuravura. Ena gauna sa vakaturi kina, a dusimaka vakavoleka sara na vakatetei ni itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou.

¹⁵ Ena qai vakatetea o Jisu na cakacaka vakavunau ena vuku ni yalo tabu me yacova na iyalayala ni vuravura. Ni bera ni lesu i lomalagi, a tukuna o Jisu vei ratou na nona tisaipeli: “Dou na vakaukauataki ni sobuti kemudou na yalo tabu, dou na qai tukuni au e Jerusalemi, e Jutia, e Samaria, kei na veivanua yawa sara kei vuravura.” (Caka. 1:8; wilika 1 Pita 1:12.) Ena veidusimaki i Karisito, a rawati kina e dua na ivakadinadina vinaka ena imatai ni senitiuri.​—Kolo. 1:23.

¹⁶ E vakaraitaka sara ga o Jisu ni na tomani tiko ga na cakacaka qo me yacova na ivakataotioti. Ni oti na nona vakaroti iratou na nona imuri me ratou vunau qai veivakatisaipelitaki ena vanua kece ga, a qai yalataka vei iratou o Jisu: “Au na tiko vata kei kemuni me yacova na ivakataotioti ni veika vakavuravura.” (Maciu 28:​19, 20) Ni soli vua na lewa me veiliutaki vakatui ena 1914, ena “tiko vata” tiko ga o Karisito kei ira na nona tisaipeli, qai gumatua me nodra iLiuliu. Ena qai veivosakitaki ena ulutaga tarava na levu ni ka e cakava ni tekivu mai na 1914.

[iVakamacala e ra]

Railesuvi

• E vakadinadinataka vakacava na Luve ni Kalou ni iLiuliu gugumatua e Isireli?

• E liutaka vakacava o Karisito na nona ivavakoso e vuravura?

• E dusimaka vakacava o Karisito na vakatetei ni itukutuku vinaka?

• Na cava e vakaraitaka ni raica sara vakavoleka o Karisito na ituvaki vakayalo ni ivavakoso yadua?

[iYaloyalo ena tabana e 21]

“Ka’u sa tala e dua na Agilose me liutaki kemudou”

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Me vaka ga e liu, e vakayagataki ira na “isolisoli tamata” o Karisito me vakatawana na nona qelenisipi