Wase e 117

Yaluma ena Were

NI SA tinia nona masu ko Jisu, eratou qai vakacaucautaki Jiova ena sere, o koya kei iratou na lewe 11 na nona i apositolo yalodina. Eratou siro mai oqo ena tabavale e cake, ka curuma yani na buto ni bogi e batabata tu mai, ka ratou takosova yani na Buca mai Kitironi vaka ki Pecani. Ia ena nodratou i lakolako, eratou laki cegu ena vanua e daumatau me ratou tiko voli kina, na were ko Kecisemani. Na vanua oqo e koto se tiko volekata na Ulunivanua ni Veiolive. E dauvakawasoma me ratou dau mai sota voli e ke ko Jisu kei iratou na nona i apositolo ena loga ni veiolive.

Sa laivi iratou tu yani na lewe walu na nona i apositolo​—rairai ena i curucuru ki na were—​sa qai vakasalataki iratou o koya: “Dou tiko ga eke, me’u lako kikea me’u masu.” Sa kauti iratou yani na lewe tolu​—ko Pita, Jemesa, kei Joni​—ka lako vakalailai yani ki liu ena loma ni were. Sa luluvu vakalevu ka rarawa na loma i Jisu. “Sa rarawa vakalevu na yaloqu, me vaka ka’u na mate,” e tukuna o koya vei iratou. “Dou tiko ga eke, me datou vakatawa.”

Ia ni sa lako yani vakalailai ki liu, sa cuva sobu ka masu vagumatua: “I Tamaqu, kevaka e rawarawa, me lako tani mada vei au na bilo oqo; ia me kakua ga ni vaka na noqu lewa, ia me vaka ga na nomu lewa.” A cava li e vakaibalebaletaka o koya? A cava mada na vuna ‘e rarawa kina vakalevu na yalona me vaka na mate’? E sa tu vakasuka tiko beka mai na nona vakatulewa me mate ka me vakarautaka na i voli ni sereki?

E sega ni vakakina! A sega ni kerea ko Jisu me kakua ni mate. Na vakasama mada ga ni kena levei na mate vakaisoro, a kauta cake mai vua ko Pita ena dua na gauna, e beci sara ga vua. Ia e curumi koya ga na yaluma baleta ni leqataka o koya na sala ena vakarau mate kina oqo​—me vaka e dua na daubasulawa lolovira​—ena vakarogorogocataka na yaca i Tamana. Sa vakila o koya ena loma ga ni vica na aua sa vo me na vakamatei ena nona vakoti ena dua na kau me vaka e dua na tamata i tovo torosobu duadua​—e dua ka dauvosavakacacataka na Kalou! Oqo na vuna e rarawa kina na yalona.

Ni oti nona masu vakabalavu, sa qai lesu yani ko Jisu ka kunei iratou na lewe tolu ni ratou moce. Sa qai vosa vei Pita, ka vaka: “Oi, sa sega ni rawa me datou yadra vata tiko e na dua ga na aua? Dou yadra tiko ka masu, mo dou kakua kina ni tacori e na vere.” E dina ga ni kila vinaka na levu ni leqa ni lomadratou, kei na kena sa bogilevu sara, sa qai kaya ko koya: “Sa gu na yalo, ia na yago sa malumalumu.”

E baci lako tale yani ko Jisu ena i karua ni gauna ka kerea vua na Kalou me kauta tani vua na “bilo oqo,” o ya, na i votavota i Jiova se lomana vua. Ena gauna sa lesu tale yani kina, e kunei iratou na lewe tolu ni ratou moce ni a dodonu me ratou masu me qai kakua ni ratou veretaki. Ni vosa vei iratou ko Jisu, eratou sega ni kila na ka me ratou sauma rawa kina na nona vosa.

Ena i katolu ka i otioti talega ni gauna, sa lako yani ko Jisu e vaka na viritaki ni dua na vatu na kena yawa, ka tekiduru, sa tagi vakadomoilevu ka drodro na wai ni matana, e masulaka: “I Tamaqu, kevaka sa sega ni kau tani rawa na bilo oqo, ka me’u gunuva ga, me yaco ga na lomamuni.” E vakila dina ko Jisu na kena mosi vakalevu vua ena nona kila ni na vakarogorogocataka na yaca i Tamana na nona mate me vaka e dua e daubasulawa. Na cava tale, me beitaki ni dauvosavakacaca​—me dua e rukaki koya na Kalou​—sa rui tataqei dredre dina!

Ia, e tomana nona masulaka tikoga ko Jisu: “Ia me kakua ga ni vaka na noqu lewa, me vaka ga na nomu lewa.” E talairawarawa ko Jisu nona vakamalumalumutaki koya ni vakayacora na loma ni Kalou. Ena gauna oqo, sa rairai mai vua e dua na agilsoi mai lomalagi ka vakayaloqaqataki koya. E rairai tukuna beka vei Jisu na agilosi ni vakadonui koya ko Tamana.

Ia, sa wacava na bi ni ka e sa mai tu oqo ena vatuvatu ni taba i Jisu. Sa vaka ga me lili tu ena dua na i vakarau na nona na bula tikoga o koya, vakakina o ira na kawatamata kece. E luvuci vakalevu na lomana. Sa qai masu vagumatua ga ko Jisu, ia na nona buno sa vaka na titiri ni dra ni sa lutu ki na qele. “E dina ni dauyaco vakavudua na ka duatani oqo,” e kaya na The Journal of the American Medical Association, “na buno e vaka na dra . . . e rawa ni yaco ena i tuvaki ka rarawa vakalevu sara kina na loma ni tamata.”

Ni oti oqori, sa qai lesu tale yani ko Jisu ena i katolu ni gauna vei iratou na nona i apositolo, ka baci kunea ni ratou moce. Eratou sa laki oca walega mai ena levu ni nodratou rarawa. “Dou moce ga, ka dou vakacegu,” e tukuna o koya. “Raica, sa voleka na gauna, a sa soli yani na Luve ni tamata ki na ligadra na tamata ca: tu cake, me datou lako: raica, sa voleka mai ko koya sa soli au yani.”

Ia ni sa vosa tiko o koya, sa lako sara mai ko Jutasa Isikarioti, era salavata mai kei koya e dua na i lala levu era sa kauta voli na cina kei na tabucagi ka ra vakaiyaragi. Maciu 26:30, 36-47; 16:21-23; Marika 14:26, 32-43; Luke 22:39-47; Joni 18:1-3; Iperiu 5:7.

▪ Ni ratou sa biuta mai na tabavale e cake, e liutaki iratou yani ki vei na nona i apositolo ko Jisu, ia na cava e qai vakayacora e kea o koya?

▪ Ni sa masu tiko ko Jisu, na cava eratou kitaka na i apositolo?

▪ Na cava e yaluma kina na loma i Jisu, ia na cava e qai kerea vua na Kalou?

▪ Na cava e vakaraitaka na buno i Jisu ni titiri me vaka na dra?

Wase e 118

Soli Yani ka Vesu

SA SIVI na bogilevu tutu ni sa liutaki ira yani ko Jutasa na matasotia levu, na bete i liuliu, na Farisi, kei na so tale ki na were ko Kecisemani. Era sa lomavata na bete me ra saumi Jutasa ena 30 na tiki ni siliva me soli Jisu yani.

Ena gauna sa lako tani yani mai na Kanavata ni Lakosivia ko Jutasa, a rairai lako vakadodonu yani vei ira na bete i liuliu. E sega ni bera na nodra sa soqoni vata yani na nodra vakailesilesi, kei na dua na matasotia. Rairai a liutaki ira taumada yani ko Jutasa ena vanua eratou a solevutaka voli kina ko Jisu kei na nona i apositolo na Lakosivia. Ni ra sa kila na nodratou sa lako tani mai Jerusalemi ka takosova yani na Buca mai Kitironi, sa ra qai muri Jutasa o ira na i lawalawa levu era vakaiyaragi ka ra tauri tabucagi kei na cina tutuvaki.

Nona liutaki ira cake yani na matailakolako ki na Ulunivanua ni Veiolive ko Jutasa, e kila o koya na vanua ena kunei Jisu kina. Ena macawa sa ratou vakanadakuya, ena nodratou veilakoyaki voli ko Jisu kei iratou na i apositolo ena maliwa i Pecani kei Jerusalemi, eratou dau mai cegu wasoma ka veivosaki ena were ko Kecisemani. Ia, e rairai e se tabogo voli ko Jisu ena butobuto ni loga ni veiolive, era na kilai koya rawa vakacava na sotia? Rairai era sega ni bau raici koya oti mada ena dua na gauna. Ia, sa qai solia ko Jutasa e dua na i vakatakilakila, ka kaya: “O koya ka’u na reguca, sai koya; taura ka kauta vakavinaka yani.”

A liutaki ira yani ko Jutasa na i lawalawa tamata levu ki na were, sa raici Jisu kei iratou na nona i apositolo, ka lako vakadodonu yani vei koya. “Mo ni bula nai Vakavuvuli!” e kaya o koya ka reguci koya yani vakamalua.

“Noqu i tau, ko lako tu mai oqo vaka e vei?” e sauma lesu yani ko Jisu. Nona sauma ga na nona taro, sa qai kaya o koya: “I Jutasa, ko sa solia yani na Luve ni tamata ni ko sa reguca?” Ia guilecavi mada o koya e soli koya yani! Sa qai kalawa yani ki liu ko Jisu ena rarama e caudre tu mai kina na cina tutuvaki kei na tabucagi sa qai taroga: “Ko ni vakasaqarai cei?”

“Ko Jisu na kai Nasareci,” e saumi yani.

“Sa i au sara ga oqo,” e sauma ko Jisu, ni sa duri tu ena yaloqaqa e matadra kecega. Ena nodra kurabui ena nona yalodoudou ka ra lecava na ka era namaka, era suka lesu ki muri na tamata ka bale ki na qele.

“Au sa tukuna oti vei kemuni ni sa i au sara ga ko ni vakasaqara tiko,” e tomana vakamalua ko Jisu. “Ia, kevaka sa i au ko ni vakasaqara tiko ni laivi iratou oqo me ratou lako.” Ena dua na gauna lekaleka sa oti mai na tabavale e cake, a sa tukuna oti ko Jisu vei Tamana ena nona masu ni a maroroi ira voli na nona i apositolo yalodina ka sega ni dua vei ira e yali ka “vakavo ga na luve ni veivakarusai.” Me vakayacori gona na nona vosa, sa qai kerea me ratou laivi na nona i muri me ratou lako.

Ni sa dei vinaka tale na yalodra na matasotia, sa ra qai tucake, ka vesuki Jisu, ni ratou sa kila na i apositolo na veika sa vakarau yaco. “Turaga, e vinaka me keitou yaviti ira e nai seleiwau, se segai?” eratou taroga. Ni bera ni sauma yani ko Jisu, sa wiricaka ko Pita e dua vei rau na i seleiwau e tiko vei iratou na i apositolo, ka yaviti Maliko e dua na bobula ni bete levu. Na i ta a cakava ko Pita e calata na ulu ni bobula ia e taya laivi ga na daligana i matau.

“Sa rauta koya,” e tarova ko Jisu. Sa qai tara na daliga i Maliko, ka vakabulai koya mai na nona mavoa. Sa qai vakatavulica e dua na ka ni vuli bibi, e vakaroti Pita: “Daramaka tale na nomui seleiwau ki na kena taga: ni ra na mate e nai seleiwau ko ira kece era taura nai seleiwau. Ko sa nanuma beka ni sega ni rawarawa vei au me’u masuti Tamaqu, ka na solia sara mai vei au ko koya na agilosi e tinikarua nai vavakoso ka mani vakacaca?”

Sa soli koya ko Jisu me vesuki, ni qai vakamacalataka: “Ena qai vakayacori vakaevei nai Vola Tabu sa tukuna na kena yaco me vakaoqo?” Ia sa qai tomana o koya: “Me’u sa na kakua li ni gunuva na bilo ka solia vei au ko Tamaqu?” Sa soli koya ni duavata me vakayacora na loma ni Kalou!

Sa qai vosa yani ko Jisu vei ira na lewe vuqa. “Dou sa lakova li e dua na dabutako, ni dou sa vakaiseleiwau, mo dou tauri au?” e taroga yani. “Au a dautiko sobu vata kei kemudou e na veisiga, ka vakatavuvuli e na vale ni soro, ia dou a sega ni tauri au. Ia sa caka kecega na ka oqo, me vakayacori kina na nodrai vola na parofita.”

Oti oqori era sa qai tauri Jisu na matasotia kei ira na turaganivalu kei na nodra vakailesilesi na Jiu ka ra vesuka. Ni ratou sa raica na i apositolo na veika sa qai yaco, eratou sa biuti koya ka dro. Ia, e dua na cauravou​—⁠rairai na tisaipeli beka ko Marika​—e tiko maliwai ira voli na lewe vuqa. Rairai a tiko voli ena vale a solevutaka kina ko Jisu na Lakosivia ni oti oqori sa qai muri ira yani na i lala levu mai kea. Sa yaco oqo me qai kilai, ka sagai me vesuki. Ia, sa qai biuta tu yani na nona i tutuvi lineni ka dro. Maciu 26:47-56; Marika 14:43-52; Luke 22:47-53; Joni 17:12; 18:3-12.

▪ Ena vuku ni cava e kila kina ko Jutasa ni na kunei Jisu mai na were ko Kecisemani?

▪ E vakaraitaka vakacava ko Jisu na nona kauwaitaki iratou na nona i apositolo?

▪ Na cava e qai vakayacora ko Pita ena nona via taqomaki Jisu, ia na cava e qai kaya ko Jisu vei Pita ena veika oqo?

▪ E vakatakila vakacava ko Jisu ni duavata me vakayacora o koya na loma ni Kalou vua?

▪ Ni ratou sa biuti Jisu na i apositolo, o cei ga e qai vo tiko mai, ia na cava e qai sotava?

Wase e 119

Kau Yani vei Anasa, sa qai Kau vei Kaiafa

SA VESUKI me vaka e dua na daubasu lawa ko Jisu, e kau yani vei Anasa na bete levu e liu. A bete levu voli ko Anasa ni a se qai yabaki 12 voli ko Jisu ena gauna a vakurabuitaki ira kina na qasenivuli ni lawa ena valenisoro o koya. Era lewe vica tale na luvetagane i Anasa era yaco e muri me ra bete levu, ia ko Kaiafa na vugona e sa taura tiko na i tutu o ya.

E rairai tuberi taumada yani ko Jisu ena vale i Anasa ena vuku ni nona a daucakacaka mai vakabalavu ena i tutu kilai ena nodra veika vakalotu na Jiu. Na mai cegu oqo me raici ko Anasa e solia rawa na gauna vei Kaiafa na Bete Levu me vakasoqoni ira vata na lewe ni Sanadrini, e 71 na lewe ni mataveilewai levu nodra na Jiu, ka vakatalega kina na nodra vakasoqoni mai na i vakadinadina vakailasu.

Sa tarogi Jisu oqo na bete i liuliu ko Anasa me baleti iratou na nona tisaipeli kei na veika e dauvakavuvulitaka. Ia, sa qai sauma yani ko Jisu: “Au a vosa votu ki vuravura; au a vakatavuvuli tikoga e na veivale ni lotu, kei na vale ni soro, era sa daulako kina ko ira kece na kai Jutia; ia ka’u sa sega ni kaya vuni e dua na ka. A cava ko sa tarogi au kina? tarogi ira era sa daurogoca, se cava ka’u sa kaya vei ira: raica, era sa kila na ka ka’u a daukaya.”

Ena ka oqo e dua vei ira na vakailesilesi sa tu volekati Jisu e sabica na matana, ka kaya: “Ko sa vosa vakacava vakaoqo vua na bete levu?”

“Kevaka ka’u sa vosa vakaca,” e sauma yani ko Jisu, “vakatakila na kena ca: ia kevaka e vinaka, ko sa sabici au e na vuku ni cava?” Ni oti na veisa vosa oqo, sa qai vakauti Jisu ni vesu tu ko Anasa vei Kaiafa.

Ena gauna oqo o ira kece na bete i liuliu kei ira na qase kei ira na vunivola, io, na lewe ni Sanadrini kece, sa ra tekivu soqoni vata mai. E kena i rairai ni vale i Kaiafa na vanua era soqo yani kina. Na vakayacori ni veilewai vakaoqori ena bogi ni Lakosivia e macala vinaka ni veivorati kei na nodra lawa vaka-Jiu. Ia oqo e sega ni tarovi ira na i liuliu vakalotu mai na nodra i naki ca.

E vica na macawa yani ki liu, ena gauna a vakaturi Lasarusa kina ko Jisu, era sa nakita oti na Sanadrini ni dodonu me mate o koya. E rua na siga yani ki liu, ena Siga Vukelulu, era a bosea na i liuliu vakalotu me ra vesuki Jisu vakailawaki ka vakamatei koya. Mo qai vakasamataka mada, ni ra sa vakacalai koya rawa tu ni bera nona lewai!

Sa sagai ena gauna oqo me ra kau e so na i vakadinadina me ra soli vakadinadina lasu me rawa ni dua na ka me beitaki rawa kina ko Jisu. Ia, e sega ni qai kunei rawa mai na i vakadinadina me duavata na nodra i tukutuku. Sa qai yaco me rau lewe rua e rau lako mai ka tukuna: “Keitou sa rogoci koya ni sa kaya, ‘Au na basuka na vale ni soro oqo sa caka ena liga, ia ka’u na tara e dua tale sa sega ni caka e na liga, e na bogi e tolu.”

“Sa sega beka na ka mo kaya mai?” e tarogi koya ko Kaiafa. “Na cava mada e rau sa mai beitaki iko kina ko i rau oqo?” Ia, e galu voli ga ko Jisu. Ena veibeitaki vakailasu mada ga oqo, e sega ni duavata na nodra i tukutuku na mai soli i vakadinadina ka ra vakamaduataki dina kina na Sanadrini. Sa qai tovolea tale e dua na sala na bete levu.

E kila ko Kaiafa ni dauvakacudrui ira vakalevu na Jiu ni tukuna e dua ni Luve ni Kalou. Ena rua na gauna yani e liu era a beitaki Jisu vakalialia ni dua e dauvosavakacacataka na Kalou ka ganiti koya kina me mate, ia ena dua tale na gauna era nanuma cala ni a vakatokai koya voli ko Jisu me rau tautauvata kei na Kalou. Ena yaloqaseqase sa qai kaya ko Kaiafa: “Au vakaroti iko matua e na mata ni Kalou bula, mo tukuna mai vei keitou se ko iko na Karisito, na Luve ni Kalou, se segai.”

Veitalia na ka era vakasamataka na Jiu, ni ko Jisu na Luve dina ni Kalou. Ia kevaka e galu tiko, ena rawa ni nanumi oqo ni cakitaka ni o koya dina na Karisito. Sa qai sauma yani ena yalodoudou ko Jisu: “Oi au ga: ia dou na raica na Luve ni tamata ni sa tiko e na liga i matau i Koya sa kaukauwa, ni sa lako talega mai e na veio ni lomalagi.”

Ena ka oqo sa qai dresulaka na nona i sulu ko Kaiafa, ka kaya: “Na i vakadinadina cava tale eda sa qara tiko? Ko ni sa rogoca ni sa vosavakacacataka na Kalou ko koya. A cava ko ni sa lewa kina?”

“Sa dodonu me mate,” era tukuna na Sanadrini. Sa ra qai vakatekivu vakalialiai koya, ka ra vosa vakacacataki koya ena veika e vuqa. Era kasivita na matana ka sabalaka. E so tale era ubia taucoko na matana ka vaculaki koya ka vosataka ena veivakadiloi: “Tukuna vei keitou, ko iko na Karisito, se ko cei sa sabici iko?” Na i valavala tawavakadonui vakalawa oqo e caka tiko ena bogi ka lewai tiko kina. Maciu 26:57-68; 26:3, 4; Marika 14:53-65; Luke 22:54, 63-65; Joni 18:13-24; 11:45-53; 10:31-39; Joni 5:16-18.

▪ E vei na vanua e tuberi taumada yani kina ko Jisu, ia na cava e laki sotava mai kea?

▪ Na vanua tarava cava e qai kau yani kina ko Jisu, ia na cava na kena i naki?

▪ E rawata vakacava ko Kaiafa me ra lewa rawa na Sanadrini ni dodonu me mate ko Jisu?

▪ Na i valavala tawavakadonui vakalawa cava a sotavi ena veilewai?

Wase e 120

Cakitaka ena Rara ni Lomanibai

NI RAU sa biuti Jisu oti mai na were ko Kecisemani ko Pita kei Joni ena rere vata kei ira na vo ni apositolo, e rau sa mai duri vakadua tu ena nodrau dro. De dua e rau sa laki toboki Jisu ena gauna e kau yani kina ki na vale i Anasa. Ena nodra kauti koya yani vua na Bete Levu ko Kaiafa, e rau muri koya vakayawa tikoga yani ko Pita kei Joni, rairai e rau a leqataka na nodrau bula kei na nodrau kauwaitaka vakabibi na veika ena sotava na nodratou Turaga.

Ni ra tadu yani ena vale levu nei Kaiafa, a mani rawa vei Joni me curu vata kei ira ki na rara ni lomanibai, ni kilai koya vinaka na bete levu. Ia, ko Pita e laki duri tu ga ena taudaku ni katuba. E sega ni dede sa curu lesu mai ko Joni ka laki vosa vua na i vakatawa ni katuba, e dua na dauveiqaravi yalewa, ka vakatarai Pita me curu yani ki loma.

Ena gauna oqo e rui batabata, ia o ira na i vakatawa ni katuba kei ira na vakailesilesi ni bete levu era tuva na buka ka vakawaqa. E lako yani ko Pita ka laki tatalai vata kei ira ni waraka tiko na macala ni lewai i Jisu. E keri ena ramase ni bukawaqa, o koya a vakatawa tiko na katuba ka vakacurumi Pita yani ki loma e vakaraici koya matua sara. “Ko iko talega ka tiko vata kei Jisu na kai Kalili!” e kaya na yalewa.

Ena nona rarawa ni sa kilai, sa qai cakitaki koya ko Pita ena matadra kecega ni sega ni bau kilai Jisu. “Au sa sega ni kila na tamata oqo dou sa vosa kina,” e kaya o koya.

Ia, sa qai lako volekata yani ko Pita na matamata. E keri, e baci raici koya mai e dua tale na gone yalewa ka tukuna vei ira era tu voleka kina: “O koya talega oqo erau a tiko vata kei Jisu na kai Nasareci.” E se baci cakitaka tale ko Pita, ka bubului: “Au sa sega ni kila na tamata ko ya.”

E se tiko voli ga ena rara ni lomanibai ko Pita, ka saga me vunitaki koya me kua ni kilai. Ena gauna oqo e rairai vakidacalataki koya na tagi ni toa ena malawa buto ni mataka caca. Ena gauna vata oqori, a se toso tiko na lewai i Jisu, rairai ena i taba vale e cake ka tiko e rukuna na rara ni lomanibai. E sega ni vakabekataki ni ko Pita kei ira na kena vo era tiko e ra ka raica tiko na nodra curu yani ka curu lesu mai na duidui i vakadinadina era kau mai me ra mai tukutuku.

Sa oti beka e dua na aua na kilai nei Pita ni dua ka dautiko vata kei Jisu. Ia era lewe vuqa era duri wavoki tu e kea era mani lako mai vua ka kaya: “Sa dina ga sa dua vei ira ko iko; ni sa tukuni iko na nomu vosa.” E dua vei ira na i lawalawa oqo na wekai Maliko, a taya na daligana ko Pita. “E sega beka ni’u a raici kemudrau vata ena were?” e kaya o koya.

“Au sega ni kila na tamata koya,” e tukuna vakaukauwa yani ko Pita. Na kena dina, ni tovolea me vakadinadinataka ni cala na nodra nanuma ena nona ruru ka vosa bubului ena ka o ya, e vaka ga ni tukuna tiko o koya me totogitaki kevaka e sega ni tukuna na ka dina.

Ena i katolu ni gauna me baci cakitaki koya kina ko Pita, sa tagi sara na toa. Ia, ena gauna oqori e rairai sa curu tani mai na buturara e cake ko Jisu ka raici Pita. Sa qai nanuma ena gauna vata oqori ko Pita na vosa i Jisu ena vica ga na aua sa oti ena tabavale e cake: “Ni sa sega ni tagi mada vakarua na toa, ko na cakitaki au vakatolu.” E luvuci koya na bibi ni nona i valavala ca, sa qai curu ki tubu ko Pita ka tagi vakararawa.

E rawa vakacava ni yaco oqo? E rawa vakacava ena nona sa vakadeitaka ni tu vua na kaukauwa vakayalo, me rawa ni cakitaka totolo veitarataravi vakatolu ko Pita na nona Turaga? Na i tuvaki e sotavi oqo e toboki Pita vakidacala. Sa mai vukici vakatani na ka dina, ka tukuni ni dua na tamata i tovo toro sobu i valavala ca ko Jisu. Na veika e dodonu sa vukici me rairai cala, na tamata dodonu e sa vakacalai. O koya oqo ena vuku ni i gu ni i bili e sotavi ena gauna oqori, e sega ni tauri koya vinaka ko Pita. E yaco vakasauri me mai vakaleqai na nona yalodina; e rawai koya na rerevaka na tamata ka tini kune rarawa kina. Me kakua mada ga ni yacovi keda na ka oqori! Maciu 26:57, 58, 69-75; Marika 14:30, 53, 54, 66-72; Luke 22:54-62; Joni 18:15-18, 25-27.

▪ E rau curu vakacava ko Pita kei Joni ki na nona rara ni lomanibai na bete levu?

▪ Ena gauna e rau tiko voli kina ko Pita kei Joni ena rara ni lomanibai, na cava e yaco tiko ena loma ni vale?

▪ E tagi vakavica na toa, ia e cakitaka vakavica na Karisito ko Pita ni sega ni kilai koya?

▪ Na cava na i balebale ni nona ruru ka vosa bubului ko Pita?

▪ Na cava e vakavuna me cakitaka kina ko Pita ni sega ni kilai Jisu?