1-3. (a) Na cava e ivakaraitaki vinaka kina o Josua ena nona digidigi donu? (b) Ni vinakati meda vakatulewa, na cava meda nanuma tiko?

DUA na vosa bibi na “digitaki.” Ke soli vua e dua na digidigi, kena ibalebale e vica na ka ena vakatulewa kina, ena lewa tale ga eso na ka ena cakava ena nona bula. Kena ivakaraitaki: Kaya mada ke dua na turaga e taubale tiko ena dua na gaunisala qai kidacala ni sa lai basoga rua. E vei ena digia? Ke kila tiko na turaga ya na vanua e gole kina, dua vei rau na gaunisala qori ena rairai kauti koya voleka yani ina vanua qori, ia na gaunisala kadua ena kauti koya vakayawa mai na vanua e via gole kina.

² E volai ena iVolatabu na nodra ivakaraitaki e levu era sotava na ituvaki va ya. Kena ivakaraitaki, a vinakati me vakatulewataka o Keni me lewa vinaka na nona cudru se sega. (Vkte. 4:​6, 7) A vinakati vei Josua me digia me qarava na Kalou dina se sokaloutaki ira na kalou lasu. (Josua 24:15) A nona isausau o Josua me volekati Jiova tiko ga, a digia kina na sala ena vukei koya me cakava qori. Ia a sega ni tiko vei Keni na isausau va ya, qai digia na sala a vakayawaki koya kina vei Jiova.

³ Ena so na gauna, ena rairai tiko e vica na ka mo digidigi mai kina. Ke yaco qori, nanuma tiko na vanua o via gole kina se nomu isausau​—mo vakalagilagi Jiova ena ka kece o cakava, mo kua tale ga ni cakava e dua na ka ena vakayawaki iko vua. (Wilika Iperiu 3:12.) Eda na dikeva tiko ena ulutaga qo kei na kena e tarava e vitu na ituvaki ena noda bula meda kua ni vakalaiva me vakayawaki keda vei Jiova.

CAKACAKA

4. Na cava e bibi kina na cakacaka?

⁴ E nodra itavi na lotu vaKarisito yadua mera qara na ka mera bula kina kei na nodra dui vuvale. E vakaraitaka na iVolatabu ke dua e sega ni via qarava na nona lewe ni vuvale, ena ca sara o koya, e vinaka cake e dua e sega ni vakabauta. (2 Ces. 3:10; 1 Tim. 5:8) Eda kila ni bibi ena noda bula na cakacaka, ia ke da sega ni qaqarauni, ena rawa ni vakayawaki keda vei Jiova. Ena sala cava?

5. Na cava eso na ka e bibi mo nanuma ni soli vei iko e dua na cakacaka?

⁵ Kaya mada ke o vaqara cakacaka tiko. Ke o vakaitikotiko ena vanua e dredre kina na cakacaka, de dua o na temaki mo ciqoma na imatai ga ni cakacaka e soli vei iko​—dua ga sa rawa. Ia vakacava ke veisaqasaqa kei na ivakavuvuli vakaivolatabu na ka e dau caka ena cakacaka qori? Vakacava ke vakalatilati ena nomu cakacaka vaKarisito na ituvatuva ni cakacaka qori, se o na yali kina mai vale ena levu na gauna? E dodonu beka mo ciqoma na cakacaka qori ena nomu nanuma ni dua na cakacaka e sega ni kilikili e vinaka cake mai na nomu sega ni cakacaka? Nanuma tiko, nomu digidigi cala ena rawa ni vakayawaki iko vei Jiova. (Iper. 2:1) Se o mani vaqara cakacaka tiko se o dikeva tale tiko na nomu cakacaka ena gauna qo, o rawa vakacava ni vakatulewa vakayalomatua?

6, 7. (a) Na cava e rua na vuna ena via cakacaka kina e dua? (b) O cei vei rau qori ena vakavolekati iko vei Jiova, na vuna?

⁶ Me vaka ga sa vakamacalataki mai, nanuma tiko na vanua o via gole kina. E vinaka mo taroga, ‘Na cava mada au vinakata ena cakacaka qo?’ Ke o raica na nomu cakacaka me vukei iko ga kei ratou na nomu vuvale ena nomudou sokalou vei Jiova, ena vakalougatataka o Jiova na nomu sasaga. (Maciu 6:33) E kila vinaka o Jiova na ka me cakava ke o vakacegui mai na nomu cakacaka se tawanamaki na nomu leqa vakailavo. (Aisea 59:1) E “kila o Jiova na sala me vakabulai ira kina era qarava na Kalou nira vakatovolei.”​—2 Pita 2:9.

⁷ Ena yasana kadua, vakacava ke o vinakata ga mo vutuniyau? De dua o na rawata qori. Ke o vutuniyau mada ga, nanuma tiko na “rawaka” qori ena vakavuna na leqa o sega ni vinakata me yaco. (Wilika 1 Timoci 6:​9, 10.) Na nomu vakaliuca na iyau kei na cakacaka ena vakayawaki iko ga vei Jiova.

8, 9. Na cava e dodonu mera vakasamataka na itubutubu me baleta na ivakarau ni nodra raica na cakacaka? Vakamacalataka.

⁸ Ke o dua na itubutubu, vakasamataka se na tarai ratou vakacava na luvemu na nomu ivakaraitaki. Na cava mada eratou raica ni bibi duadua vei iko​—nomu cakacaka se nomu veitokani kei Jiova? Ke ratou raica na gone ni bibi duadua ena nomu bula na irogorogo, itutu, kei na iyau, vakacava eratou na rawa ni muri iko tale ga ena sala ena tini ina leqa? Eratou na dokai iko tiko ga ni o itubutubu? E tukuna e dua na itabagone lotu vaKarisito: “Au se nanuma vinaka tu ga na nona dau osooso o tamaqu ena nona cakacaka. A nanumi ga ni cakacaka vakaukaua o Ta baleta ni vinakata me keitou marautaka vakavuvale na bula vinaka duadua. A vinakata me keitou qaravi vinaka. Ia ena dua na gauna sa oti, sa veisau sara ga o koya. Sa cakacaka tu ga qai sega ni volia ga na ka keitou gadreva dina, e kauta sara ga mai vale na veika saulevu. Keitou sa mani kilai me keitou vuvale vakailavo, sega ni vuvale e dau uqeti ira na so tale ena veika vakayalo. Ke soli vei au na digidigi, au na digia na nona veitokoni vakayalo o tamaqu, sega ni nona ilavo.”

⁹ Ra itubutubu, moni kua ni vakayawaki kemuni vei Jiova ena nomuni vakaliuca na nomuni cakacaka. Mera raica na luvemuni ena nomuni ivakaraitaki ni oni vakabauta dina ni iyau vakayalo e ka talei duadua eda rawa ni taukena, sega ni iyau vakayago.​—Maciu. 5:3.

10. Na cava ena rairai vakasamataka e dua na itabagone ni digia na cakacaka?

¹⁰ Ke o dua na itabagone o vakasamataka tiko mo cakacaka, o na rawa ni digidigi donu vakacava? Me vaka sa vakamacalataki mai, e dodonu mo kila na vanua e mua tiko kina na nomu bula. Vakacava na vuli kei na cakacaka o nanuma tiko mo cakava, ena vukei iko mo vakayacora vinaka sara na veika e vauca na Matanitu ni Kalou se na vakayawaki iko vei Jiova? (2 Tim. 4:10) Vakacava o via vakatotomuria na nodra ivakarau ni bula o ira e vakatau na nodra marau ena levu ni sea era volia se levu ni ilavo ena nodra akaude ni baqe? Se o na nuidei me vakataki Tevita, a vola: “Au a gone, ka’u sa qai qase mai; Ia ka’u a sega ni raica na yalododonu ni sa biu laivi, se na nona kawa ni ra sa vosai kedra madrai”? (Same 37:25) Nanuma tiko, e dua na gaunisala ena vakayawaki iko vei Jiova, e dua tale ena vukei iko mo rawata na bula vinaka duadua. (Wilika Vosa Vakaibalebale 10:22; Malakai 3:10.) E vei o na digia?a

GAUNA GALALA KEI NA KA NI VEIVAKAMARAUTAKI

11. Na cava e tukuna na iVolatabu me baleta na ka o dau cakava ena nomu gauna galala kei na ka ni veivakamarautaki, ia na cava meda nanuma tiko?

¹¹ E sega ni vakatabuya na iVolatabu na marau, e sega tale ga ni tukuna ni vakalusi gauna na ka ni veivakamarautaki kei na ka o dau cakava ena nomu gauna galala. E vola o Paula vei Timoci: “Ni yaga vakalailai ga na vakarautaki ni yago.” (1 Tim. 4:8) E tukuna mada ga na iVolatabu ni tiko na ‘gauna ni dredre’ kei na ‘gauna ni meke,’ e uqeti keda tale ga me dau tiko na gauna ni noda vakacegu. (Dauv. 3:4; 4:6) Ia ke o sega ni qaqarauni, na ka o dau cakava ena nomu gauna galala kei na ka ni veivakamarautaki ena rawa ni vakayawaki iko vei Jiova. Ena sala cava? E rua na tikina qo e dau vakavu leqa vakalevu​—na kena mataqali o digia kei na levu ni gauna o vakayagataka kina.

12. Na cava e dodonu mo vakasamataka tiko me baleta na ka ni veivakamarautaki o digia se na ka o cakava ena nomu gauna galala?

¹² Kena imatai, meda dikeva mada na ka ni veivakamarautaki eda digia. Meda nanuma tiko ni vinaka eso na ka ni veivakamarautaki, se na veika eda rawa ni cakava ena noda gauna galala. Ia e levu na kena mataqali nikua e vakalagilagi kina na ka e cata o Jiova, me vaka na itovo kaukaua, veika vakatevoro, kei na veiyacovi dukadukali. Ena vinakati kina mo dikeva vinaka na ka ni veivakamarautaki o digia kei na ka o dau cakava ena nomu gauna galala. Ena uqeti iko vakacava qori? Vakacava ena uqeti iko ena ivalavala voravora, veiqati, se na yalo ni boletaki vanua? (Vkai. 3:31) E kania vakalevu na nomu ilavo? Vakacava ena rawa ni veivakatarabetaki? (Roma 14:21) O cei era nomu ilala ena ka ni veivakamarautaki o digia se na ka o dau cakava ena nomu gauna galala? (Vkai. 13:20) E dau vakabulabulataka na gagadre mo cakava na ka ca?​—Jeme. 1:​14, 15.

13, 14. Na cava mo vakasamataka me baleta na levu ni gauna o vakayagataka ena ka ni veivakamarautaki?

¹³ Mo vakasamataka tale ga na levu ni gauna o vakayagataka ena ka ni veivakamarautaki kei na ka o cakava ena nomu gauna galala. E vinaka mo taroga, ‘Au dau vakayagataka vakalevu na gauna ena ka ni veivakamarautaki, sa lailai kina na gauna au vakayagataka ena ka vakayalo?’ Ke o digia mo vakayagataka vakasivia na gauna ena ka ni veivakamarautaki kei na ka o cakava ena nomu gauna galala, o na raica ni sa na sega ni veivakabulabulataki na gauna qori. Ia o ira era lewa vakamatau na ka ni veivakamarautaki, era na marautaka vakalevu na gauna qori. Na cava na vuna? Nira kila nira sa cakava oti “na veika era bibi sara,” e sega ni ora kina na lomadra ke ra marautaka eso na ka ni veivakamarautaki.​—Wilika Filipai 1:​10, 11.

¹⁴ De dua ena veirawai toka me vakayagataki vakalevu na gauna ena ka ni veivakamarautaki, ia qori ena rawa ni vakayawaki iko vei Jiova. O Kim e dua na tacida yalewa yabaki 20, a vakadinata qori ena ka e sotava. E kaya: “Na pati kece e caka au na tiko kina. Ena caka tu ga na pati ena muanimacawa kece​—Vakaraubuka, Vakarauwai, kei na Sigatabu. Au sa qai raica qo ni levu tale na ka e bibi cake me caka. Kena ivakaraitaki, niu painia au na yadra ena 6 ena mataka meu gole ena cakacaka vakavunau, ena sega ni rawa kina meu soqo tiko me yacova na dua se rua ena mataka. Au kila ni sega ni ca kece na soqo, ia e rawa ni veivakawelei vakalevu. Me vaka ga na veika tale eso, e sega ni dodonu me vakaliuci.”

15. Era na vukei luvedra vakacava na itubutubu mera marautaka na ka ni veivakamarautaki e veivakabulabulataki?

¹⁵ E nodrau itavi na itubutubu me rau vakarautaka na ka vakayago, vakayalo, kei na ka erau gadreva vakaveiwatini vaka kina o ira na gone. E okati kina qori na kena tuvanaki na ka ni veivakamarautaki. Ke o dua na itubutubu, kua ni tarova na nodratou via marau na nomu vuvale ena nomu okata me ca na ka ni veivakamarautaki kece. Ena gauna vata qori, yadrava tiko na ka e rawa ni veivakaleqai. (1 Kor. 5:6) Ni o lalawa vinaka, o na rawa ni kunea na ka ni veivakamarautaki e veivakabulabulataki vei ratou na nomu vuvale.b Ni o cakava qori, dou na digia vakavuvale na sala ena vakavolekati kemudou vei Jiova.

VEIVOLEKATI VAKAVUVALE

16, 17. Na cava e dau vakararawataki ira e levu na itubutubu, eda kila vakacava ni kila vinaka o Jiova na nodra rarawa?

¹⁶ E kaukaua dina na kedrau ivau o itubutubu kei gone, a vakayagataka kina qori o Jiova me dusia na nona lomani ira na nona tamata. (Aisea 49:15) O koya gona e kena ivakarau ga meda rarawa vakalevu ni biuti Jiova e dua na noda lewenivuvale. E tukuna e dua na tacida yalewa e vakasivoi na luvena yalewa: “Dua na ka na noqu rarawa. Au dau lomatarotarotaka, ‘Na cava e biuti Jiova kina?’ E ora na lomaqu, au sa beitaki au tale ga.”

¹⁷ E kila vinaka o Jiova na nomu rarawa. E ‘rarawa mada ga na lomana’ ena gauna erau talaidredre kina na imatai ni lewe ni nona vuvale e vuravura, kei na nodra talaidredre e levu tale ni bera na Waluvu. (Vkte. 6:​5, 6) O ira era se sega ni sotava e dua na ituvaki va qori, ena rairai dredre mera kila na levu ni rarawa e dau vakilai kina. Ia ena sega ni ka vakayalomatua mo vakalaiva na nona cala e dua na lewenivuvale e vakasivoi me vakayawaki iko vei Jiova. O na vosota vakacava na rarawa e dau vakilai ni biuti Jiova e dua na lewe ni noda vuvale?

18. Na cava mera kua kina ni beitaki ira na itubutubu ke biuti Jiova na luvedra?

¹⁸ Kua ni beitaki iko ena ka sa yaco. O Jiova e solia vei keda na galala ni vakatulewa, na lewenivuvale yadua e yalayala qai papitaiso ena ‘colata ga na icolacola’ ni ka e vakatulewataka. (Kala. 6:5) Ena saumitaro vei Jiova o koya e cala ena vuku ni ka e cakava, sega ni o iko. (Isik. 18:20) Kua tale ga ni beitaki ira eso tale. Doka na ituvatuva ni veivakadodonutaki i Jiova. Mo vorati koya na Tevoro​—sega ni o ira na ivakatawa era saga tiko mera taqomaka na ivavakoso.​—1 Pita 5:​8, 9.

19, 20. (a) Na cava e rawa nira cakava na itubutubu e sivo na luvedra mera vosota kina na nodra rarawa? (b) Na cava era nuitaka na itubutubu e sivo na luvedra?

¹⁹ Ena dua tale na yasana, ke o digia mo levaci Jiova, o na vakayawaki iko ga vua. E vinakati me raica na lewe ni nomu vuvale e sivo ni bibi duadua vei iko ena veigauna o Jiova, sega ni veivolekati vakavuvale. Mo rawa gona ni vosota na ituvaki qori, raica me vinaka tiko ga na nomu bula vakayalo. Kua ni yawaki ira na tacimu vakayalo era ivakaraitaki vinaka. (Vkai. 18:1) Mo talaucaka na lomamu vei Jiova ena masu. (Same 62:​7, 8) Kua ni qara iulubale mo veimaliwai kina kei na lewenivuvale e sivo, me vaka na imeli se talevoni. (1 Kor. 5:11) Mo vakaogai iko tiko ga ena cakacaka vakayalo. (1 Kor. 15:58) E tukuna na tacida yalewa e vakamacalataki mai cake: “Au kila ni dodonu meu ogaoga tiko ga ena noqu qaravi Jiova, meu saga tale ga meu kaukaua tiko ga vakayalo, baleta ni lesu mai o luvequ yalewa sa na rawa meu vukei koya.”

²⁰ E tukuna na iVolatabu na loloma e “nuitaka na ka kece.” (1 Kor. 13:​4, 7) E sega sara ga ni cala ke o nuitaka ni na rawa ni lesu mai na wekamu lomani. E veiyabaki era veivutuni e levu era cakacala ra qai lesu ina isoqosoqo i Jiova. O Jiova e sega ni cati ira na veivutuni. Kena veibasai ga, ‘e tu vakarau me veivosoti.’​—Same 86:5.

VAKATULEWA VAKAYALOMATUA

21, 22. Na cava mo nakita dei ni o vakayagataka na nomu galala ni vakatulewa?

²¹ O Jiova e solia na galala ni vakatulewa vei ira na kawatamata. (Wilika Vakarua 30:​19, 20.) Ia na galala qori e salavata kei na dua na itavi bibi. E dodonu me taroga na lotu vaKarisito yadua: ‘Na sala cava au sa muria tiko? Au vakalaiva na cakacaka, na ka au cakava ena noqu gauna galala kei na ka ni veivakamarautaki, se veivolekati vakavuvale me vakayawaki au vei Jiova?’

²² E sega vakadua ni luluqa na nona lomani keda o Jiova. Na sala duadua ga eda rawa ni yawaki Jiova kina oya ke cala na sala eda digia meda muria. (Roma 8:​38, 39) Ia e sega ni dodonu me yaco qori! Mo nakita dei mada ga mo kua ni vakalaiva e dua na ka me vakayawaki iko vei Jiova. Ena vakamacalataki ena ulutaga e tarava e va tale na ituvaki o rawa ni vakaraitaka kina qori.

1, 2. (a) Na cava na “ilawaki” i Setani? (b) Na cava ena vukei keda meda toro voleka vua na Kalou?

EDA dau vinakata na tamata meda toro volekati Jiova na Kalou, ia qori sara ga na ka e vakatikora e lomada o koya ena gauna e buli keda kina. Ia e vinakata o Setani meda duavata kei na nona rai, oya nida sega ni gadrevi Jiova. Qori na lasu a se vakayagataka voli mai o Setani ena gauna a vakacalai Ivi kina ena were o Iteni. (Vkte. 3:​4-6) Ni laurai na itukutuku makawa, e levu era sa rawai ena rai cala qori.

² Eda kalougata ni rawa nida vorata na dai i Setani, “nida sega ni lecava na nona ilawaki.” (2 Kor. 2:11) E saga o Setani me vakayawaki keda vei Jiova ena nona uqeti keda meda vakatulewa cala. Ia me vaka sa vakamacalataki mai ena ulutaga sa oti, e rawa nida vakatulewa vinaka ena veika e vauca na cakacaka, ka ni veivakamarautaki kei na ka e baleta na vuvale. Ena veivosakitaki ena ulutaga qo ni rawa nida “toro voleka yani vua na Kalou” ke donu tiko na noda rai me baleta na iyaya vovou, noda bulabula vakayago, ilavo, kei na noda sakitaka na ka eda cakava.​—Jeme. 4:8.

IYAYA VOVOU

3. Tukuna na sala e rawa ni yaga se veivakaleqai kina na iyaya vovou.

³ Sa takalevu tu e vuravura nikua na iyaya vovou. Ke ra vakayagataki vinaka, ena yaga vakalevu vei keda. Ia ke sega, ena vakaleqa na noda veiwekani kei na Tamada vakalomalagi. Dua qo na kompiuta. Na mekesini o wilika tiko qo e volai qai tabaki ena veivuke ni kompiuta. Na kompiuta e iyaya vinaka ni vakadidike kei na veitaratara, ena so tale ga na gauna e rawa ni veivakabulabulataki na ka ni veivakamarautaki e tu kina. Ia e rawa nida bobula ena iyaya vakompiuta. Dua na ka nodra matai na dauvolivolitaki mera uqeti ira na lewenivanua ni dodonu me tiko vei ira na iyaya vovou. Na levu ni nona vinakata e dua na cauravou e dua na mataqali kompiuta (tablet computer), a volitaka lo kina e dua na nona ivi me rawa ni volia kina. Sa bau vakaloloma dina!

4. A valuta vakacava e dua na lotu vaKarisito na nona dau vakayagataka vakasivia na kompiuta?

⁴ Ena qai vakaloloma sara ke o tagutuva na nomu veiwekani kei Jiova ena nomu vakayagataka vakatani se vakasivia na iyaya vovou. O Jonia e dua na lotu vaKarisito e yabaki 28 e tukuna: “Au kila ni tukuna na iVolatabu meda ‘volia na gauna’ me baleta na veika vakayalo. Ia sa dredre sara ga meu lewai au vinaka niu vakayagataka na kompiuta.” Levu na gauna e dau vakayagataka tu na Internet o Joni me yacova na bogi levu. E tukuna: “Na levu ga ni noqu wawale, na kena dredre tale ga meu tinia na noqu veivosaki ena Internet, se noqu sarava na iyaloyalo leleka era tu kina​—era sega tale ga ni iyaloyalo vinaka kece.” Me rawa ni valuta na nona malumalumu, a porokaramutaka kina o Joni na nona kompiuta me boko ga vakataki koya ni sa gauna ni nona moce.​—Wilika Efeso 5:​15, 16.

5, 6. (a) Na cava na nodra itavi na itubutubu vei luvedra? (b) Na cava me cakava o itubutubu me vakailala vinaka kina o luvena?

⁵ Ra itubutubu, e sega ni tukuni moni lewa vakamatailalai na ka e cakava o luvemuni, ia e dodonu moni qarauna na nodra dau vakayagataka na kompiuta. Kua ni vakalaiva mera vakailala ca ena Internet, se ra sarava kina na ka vakasisila, qito e laurai kina na itovo kaukaua kei na veika vakatevoro ena nomu nanuma ni na vakawelei ira qori mera kua ni vakasosani iko. Ke o cakava qori, de dua era na nanuma, ‘Erau sega ni kauai o Ta kei Na, e rairai sega ni dua na kena leqa.’ Ni o itubutubu, e nomu itavi mo taqomaki luvemu​—okati kina o ira sa itabagone​—mai na ka e rawa ni vakayawaki ira vei Jiova. O ira mada ga na manumanu era dau taqomaki luvedra mai na leqa. Vakasamataka na ka ena cakava e dua na tina ni bea ke dua e via vakasagai luvena!​—Vakatauvatana Osea 13:8.

⁶ Mo vukei luvemu me dau veimaliwai kei ira na lotu vaKarisito ivakaraitaki vinaka, ke ra mani gone se uabula. Mo nanuma tale tiko ga nira vinakata na luvemu mo vakayagataka nomu gauna vei ira! Koya gona, me tuvanaki na gauna ni qito, dredre, cakacaka, kei na nomudou “toro voleka vua na Kalou” vakavuvale.b

BULABULA VAKAYAGO

7. Na cava eda vinakata kina meda bulabula vinaka tiko ga?

⁷ “O bula vinaka tiko?” Na ivosavosa kilai levu qori e vakavotui kina na ka ca e yaco dina tu nikua. Ni rau vakalaiva na imatai ni noda itubutubu me vakayawaki rau vei Jiova o Setani, eda sa bobula kece kina ena tauvimate. Na tauvimate e vakayacori kina na inaki i Setani, baleta ni gauna eda tauvimate kina ena dredre sara meda qaravi Jiova. Na gauna tale ga eda mate kina, ena sega nida qaravi koya rawa. (Same 115:17) Koya gona, eda na via cakava na ka meda bulabula vinaka tiko ga kina.c E dodonu tale ga meda kauaitaka na nodra bula na tacida.

8, 9. (a) Na cava meda cakava meda kua kina ni kauaitaka tale vakasivia na noda bula vakayago? (b) Na cava meda saga tiko ga kina meda marau?

⁸ E bibi ga meda kua ni lai kauaitaka tale vakasivia na noda bula vakayago. Eso era guta mera vakatututaka eso na ivakarau ni kanamusu, veiqaravi vakavuniwai se wainimate​—e lailai tale na nodra guta na vunautaki ni itukutuku ni Matanitu ni Kalou. De dua era nanuma nira cakava qori mera veivuke kina. Ke dina mada ga qori, na ka e rawa ni caka meda bulabula vinaka kina se vakarairaivinakataki keda e sega ni dodonu me veivosakitaki ni bera ni tekivu se cava na soqoni kei na gauna ni noda soqo cokovata se soqo ni tikina. Na cava na vuna?

⁹ Na inaki ni noda soqo vata meda veivosakitaka na veika vakayalo, me rawa tale ga nida marau vakalevu, qori e dua na itovo e umani ena vua ni yalo tabu. (Kala. 5:22) Ke mani tarogi na noda nanuma se sega, na noda vakatututaka ena gauna ni soqo vakayalo va qori na veiqaravi me caka se wainimate me vakayagataki e sega ni salavata kei na inaki ni soqo, era na sega tale ga ni marautaka eso. (Roma 14:17) Ena vakatulewataka sara ga na tamata yadua na ka me cakava me baleta na nona bulabula vinaka vakayago. E sega tale ga ni dua e rawa ni vakatututaka na iwali ni tauvimate kece. O ira mada ga na vuniwai maqosa duadua era qase, tauvimate ra qai mate. Na noda lomaocaocataka tale ga na noda bula vakayago ena sega ni vakadedetaka na noda bula. (Luke 12:25) Ena dua tale na yasana, na “loma daumarau sa wai yaga.”​—Vkai. 17:22.

10. (a) Na itovo cava e totoka vei Jiova? (b) Ena rawati vakacava na bula vinaka duadua?

¹⁰ E sega tale ga ni ca meda dau kauaitaka na keda irairai. Ia meda kua ni saga tale vakasivia meda kauta tani na ivakatakilakila kece ni bula vaqase. Na ivakatakilakila qori e rawa ni dusia na matua, na itovo vakaturaga se vakamarama, kei na vinaka ni lomana e dua. Kena ivakaraitaki, e tukuna na iVolatabu: “Ai sala vakaiukuuku na ulu sika, ni sa kune e na sala ni valavala dodonu.” (Vkai. 16:31) E raici keda sara ga va qori o Jiova, meda saga tale ga me tiko vei keda na nona rai me baleti keda. (Wilika 1 Pita 3:​3, 4.) Vakacava e ka vakayalomatua meda lai bolea tu eso na veisele vakarerevaki se veiqaravi vakavuniwai e sega sara ga ni gadrevi, e kena inaki wale ga meda rairai vinaka cake kina? Na rairai vinaka e rawati ena noda ‘marautaki Jiova,’ e tekivu sara ga mai lomada, qai sega ni vakatautaki ena noda yabaki ni bula se na noda bulabula vinaka. (Niem. 8:10) Ena qai vinaka vakaoti ga na bula ena vuravura vou, eda na sega tale ni rairai qase. (Jope 33:25; Aisea 33:24) Me yacova na gauna qori, na noda vakaraitaka na vuku kei na vakabauta ena vukei keda meda toro voleka tiko ga vei Jiova nida solia na noda vinaka kece ena keda ituvaki ena gauna qo.​—1 Tim. 4:8.

ILAVO

11. E rawa ni veivakaleqai vakacava na iyau?

¹¹ E sega ni ca na ilavo, e sega tale ga ni cala meda vakaitavi ena bisinisi e sega kina na lawaki. (Dauv. 7:12; Luke 19:​12, 13) Ia na noda ‘lomana na ilavo’ ena vakayawaki keda vei Jiova. (1 Tim. 6:​9, 10) “Na nuiqawaqawataki ni bula,” qori na kena lomaocaocataki vakasivia na ka ni bula e veisiga e rawa ni tarova na noda tubu vakayalo. E va tale ga qori na “veibacani ni iyau,” na kena nanumi cala ni rawati na marau dina kei na bula vakacegu ena iyau. (Maciu 13:22) A tukuna sara ga vakamatata o Jisu ni “sega ni dua” e rawa ni qarava vinaka na Kalou kei na iyau.​—Maciu 6:24.

12. Na sala cava ni rawa ilavo era bacani kina e levu nikua, eda na vorata vakacava?

¹² Na rai cala me baleta na ilavo e rawa ni vakavuna meda cakava kina na ka ca. (Vkai. 28:20) Na kena yalataki na sala ni rawa ilavo totolo sa bacani ira eso mera volia na tikite ni loteri se mera saga eso na mataqali veivoli era vakayagataki kina eso tale (multilevel marketing scheme), so mada ga na lewe ni ivavakoso. Eso tale era temaki ena yalayala lasu ni rawa tubu totolo ke ra curu ena so na veidinadinati vakabisinisi. Mo kua ni vakalaiva na kocokoco mo lawakitaki kina. Mo yalomatua. Ke o vakatitiqataka e dua na ka me baleta na veidinadinati vakabisinisi e soli vei iko, de dua e tiko na leqa.

13. E duidui vakacava na rai i Jiova me baleta na ilavo ni laurai vata kei na rai ni vuravura?

¹³ Nida vakaliuca na “matanitu ni Kalou kei na nona yalododonu,” ena vakalougatataka o Jiova na noda veiraurautaka noda sasaga nida qara na ka meda bula kina. (Maciu 6:33; Efeso 4:28) E sega ni vinakata o Jiova meda lai moce tiko ena gauna ni soqoni nida sa rui oca ena cakacaka, se meda tiko ena Vale ni Soqoni da qai lomaocaocataka tiko na ilavo. E levu nikua era vakabauta ke ra solibula ena qara ilavo era na sega ni leqa vakailavo ena gauna e se bera mai, era na bula vakacegu tale ga. Era dau vakasaurarataki luvedra mera saga tale ga me levu na nodra iyau. A vakaraitaka o Jisu ni sega ni rai vakayalomatua qori. (Wilika Luke 12:​15-21.) Na vakasama va qori eda nanumi Kiesai kina, a nanuma ni rawa ni vakaceguya nona kocokoco qai vinaka tiko ga na nona veiwekani kei Jiova.​—2 Tui 5:​20-27.

14, 15. Na cava meda kua kina ni nuitaka na ilavo meda bula vakacegu kina? Tukuna e dua na kena ivakaraitaki.

¹⁴ E tukuni ni so na ikeli era luvu nira via kukuva toka ga na ika e sa rui bibi mera vukataka. Vakacava e rawa ni yaco tale ga e dua na ka va qori vua e dua na lotu vaKarisito? E tukuna o Alex e dua na qase ni ivavakoso: “Au dau mamaqi. Keu sova vakalevu na shampoo, au na tawana tale eso ena kena tavaya.” Ia a bacani o Alex ena dua na mataqali bisinisi ena nona nanuma ni rawa ni cegu totolo mai na nona cakacaka me veiqaravi vakapainia. A vakaogai koya vakalevu ena nona vakadikeva na veika e vauca na nona bisinisi. A vakayagataka na nona ilavo maroroi qai dinautaka eso tale na ilavo me rawa tubu vakalevu kina. Ia a lusi ga na nona ilavo. “Au vinakata sara ga me suka mai na noqu ilavo,” e tukuna o Alex. “Au nanuma keu vosota ga vakalailai, au na rawa tubu tale.”

¹⁵ E dua ga na ka e vakasamataka tu o Alex me vica na vula. E dredre me vakaliuca na veika vakayalo, e sega tale ga ni moce vinaka. Ia e sega ni veisau na makete ni voli sea. A vakayalia kece na nona ilavo maroroi qai vinakati me volitaka na nona vale. E vakatusa: “Au vakararawataki ratou sara ga na noqu vuvale.” Ia e dua na lesoni bibi a vulica: “Au sa qai kila ni o ira era nuitaka na ituvaki qo i Setani era na rarawa ga vakalevu.” (Vkai. 11:28) Io, na noda vakanuinui ena ilavo maroroi, na sea eda volia se na rawa ilavo ena vuravura qo, e vaka ga eda vakanuinui tiko vei Setani na “kalou ni veika vakavuravura qo.” (2 Kor. 4:4; 1 Tim. 6:17) Me tekivu mai na gauna ya, sa vakarawarawataka na nona bula o Alex ena vuku ni “itukutuku vinaka.” Ena tukuna sara ga vei iko o Alex ni nona cakava qori e marau kina kei na nona vuvale, e vakavolekati ratou tale ga vei Jiova.​—Wilika Marika 10:​29, 30.

VEIKA EDA DAU SAKITAKA

16. E duidui vakacava na dokadoka mai na noda sakitaka na ka e vinaka?

¹⁶ E sega ni ca ke da dau sakitaka na ka vinaka. Kena ivakaraitaki, e dodonu meda dau sakitaka nida iVakadinadina i Jiova. (Jere. 9:24) Ke donu na noda rai me baleti keda, eda na vakatulewa vinaka da qai muria tiko ga na ivakatagedegede savasava. Ia ke da dokadokataka noda itutu se noda rai, qori ena rawa ni vakayawaki keda vei Jiova.​—Same 138:6; Roma 12:3.

17, 18. (a) Tukuna na ivakaraitaki ena iVolatabu me baleti ira era yalomalumalumu kei ira era dokadoka. (b) Na cava a cakava e dua na tacida me kua kina ni vakalaiva na dokadoka me vakayawaki koya vei Jiova?

¹⁷ E volai ena iVolatabu na nodra ivakaraitaki o ira era dokadoka kei ira era yalomalumalumu. E yalomalumalumu o Tui Tevita me qara na veidusimaki i Jiova, e qai vakalougatataki koya kina na Kalou. (Same 131:​1-3) Ia o Jiova e vakamalumalumutaki rau na tui dokadoka o Nepukanesa kei Pelisasari. (Tani. 4:​30-37; 5:​22-30) Nikua e dau vakatovolei tale ga na noda yalomalumalumu ena so na ituvaki. O Ryan e dua na dauveiqaravi ni ivavakoso e yabaki 32, a toki ina dua na ivavakoso vou. E tukuna: “Au namaka me vakatututaki sara meu qase ni ivavakoso, ia ni oti e dua na yabaki e sega ni yaco qori.” Vakacava ena cudru se yalocataki ratou na qase o Ryan ena nona nanuma ni ratou sega ni dokai koya? Ena muduka na nona tiko ena soqoni, ena nona vakalaiva na dokadoka me vakayawaki koya vei Jiova kei ira na nona tamata? Na cava o na cakava ke o sotava ya?

¹⁸ “Au wilika na ka kece au raica ena noda ivola me baleta na kena sega ni yaco totolo na ka eda namaka,” e nanuma lesu o Ryan. (Vkai. 13:12) “Au liaca ni dodonu meu vulica na vosovoso kei na yalomalumalumu. Au raica ni dodonu me vakavulici au o Jiova.” Sa sega ni vakasamataka vakalevu o Ryan na ka e vinakata tiko, e kauaitaka ga me qaravi ira na so tale ena ivavakoso kei na cakacaka vakavunau. Ni toso na gauna, era toso vinaka vakayalo e levu na nona vuli iVolatabu. E kaya: “Ni oti tale e dua veimama na yabaki, au sa qai lesi meu qase ni ivavakoso, dua na ka noqu kurabui. Au sa sega tu ni vakasamataka vakalevu baleta niu marautaka tiko na noqu cakacaka vakaitalatala.”​—Wilika Same 37:​3, 4.

KABITI JIOVA TIKO GA!

19, 20. (a) Eda na vakadeitaka vakacava ni na sega ni vakayawaki keda vei Jiova na veika eda dau sasagataka ena noda bula e veisiga? (b) Tukuna na ivakaraitaki eda rawa ni vakatotomuria me baleti ira era kabiti Jiova tiko ga.

¹⁹ Na ka kece eda veivosakitaka mai ena ulutaga qo kei na kena sa oti, e tiko na kedra yaga. Eda sakitaka nida dua na dauveiqaravi i Jiova. Dua vei ira na iloloma talei duadua i Jiova na vuvale mamarau kei na bulabula vinaka vakayago. Eda kila ni cakacaka kei na ilavo ena vukei keda ena ka ni bula ni veisiga. Eda kila ni ka ni veivakamarautaki e rawa ni vakabulabulataki keda, e rawa tale ga ni yaga na iyaya vovou. Ia ke cala na gauna eda vakaliuca kina na veika kece qori, sa caka tale vakasivia se vakalatilati ena noda sokalou, ena rawa ni vakayawaki keda vei Jiova.

²⁰ Qori sara ga na ka e vinakata tu o Setani. Ia e tiko na ka mo cakava me kua kina ni yaco vei iko kei na nomu vuvale na leqa qori! (Vkai. 22:3) Toro voleka vei Jiova qai kabiti koya tiko ga. E levu dina na ivakaraitaki vakaivolatabu e rawa ni dusimaki keda ena tikina qo. O Inoki kei Noa erau ‘daulako vata kei na Kalou dina.’ (Vkte. 5:22; 6:9) O Mosese a “dei tu ga, e vaka ga e raici koya tiko e tawarairai.” (Iper. 11:27) E dau tokoni Jisu tu ga na Kalou ni dau cakava na ka e vakamarautaka na Tamana vakalomalagi. (Joni 8:29) Mo vakatotomuria na ivakaraitaki kece qori. “Moni marau tiko ga. Ni kua ni cegu ena masu. Ni vakavinavinakataka na ka kece.” (1 Ces. 5:​16-18) Mo kua mada ga ni vakalaiva e dua na ka me vakayawaki iko vei Jiova!