E Dua Beka na Sala me Marau Kina na Vuvale?

1. Na cava e bibi kina na vuvale e dei ina bula ni dua na vanua?

NA MATAVEIWEKANI dede duadua ena vuravura na vuvale, qai bibi dina ina bula ni dua na vanua. Ena nona bula voli mai na tamata, e vakadinadinataki ni na dei ga na vanua kevaka e dei na vuvale. Na vuvale e ituvatuva uasivi duadua mera tuberi kina na gone mera lewenivanua yalomatua.

2-5. (a) Vakamacalataka na vuna e vakila kina o gone ni taqomaki ena vuvale mamarau. (b) Na leqa cava soti era sotava e so na vuvale?

² E ivakavakacegu, e itataqomaki na vuvale mamarau. Vakasamataka mada e dua na vuvale vaka oqo. Ni ratou vakayakavi, erau dabe vata na itubutubu kei iratou na luvedrau, ni rau lomani iratou dina. Ratou veitalanoataka na ka e yaco ena siga oya. Eratou tatavosavosa ena marau na gone ni ratou talanoataka vei tamadratou kei tinadratou na ka e yaco mai koronivuli. Na gauna ni vakacegu vaka oqo e vakabulabulataki iratou kece ina dua tale na siga ni veimaliwai kei ira e taudaku.

³ Ena vuvale mamarau, e kila o gone ni rau na qaravi koya o tamana kei tinana ke tauvimate, rau na veisau yadra sara beka e yasa ni nona loga ena bogi taucoko. E kila o gone ni rawa ni lai tukuna vei tinana se vei tamana na nona leqa, rau na vakasalataki koya, rau na tokoni koya tale ga. Io, e vakila o gone ni taqomaki ke mani ca sara vakacava na vuravura.

⁴ Ni sa cauravou se goneyalewa na gone, ena rairai vakawati me dua tale ga nona vuvale. “Ena qai liaca nona dinau vei rau nona itubutubu e dua ena gauna e vakaluveni kina,” e kaya e dua na ivosavosa mai Esia. Ena levu ni nona via vakavinavinaka kei na nona loloma, ena saga na gone sa vakawati oqo me marau tale ga nona vuvale. Ena qaravi rau tale ga nona itubutubu ni rau sa qase, rau qai dau taleitaki iratou na makubudrau o rau na qase.

⁵ De dua o vakasamataka tiko ena gauna oqo: ‘Au taleitaki iratou noqu vuvale, ia e sega ga ni vaka na kena e vakamacalataki tiko oqo. E duidui na gauna ni neirau cakacaka kei watiqu, sega gona ni keirau dau veirai vakalevu. Na ka ga keirau dau veitalanoataka vakalevu na leqa vakailavo.’ Se o kaya beka, ‘Eratou tiko tale mai na dua na koro o iratou na luve i keirau kei na makubu i keirau, keitou qai sega ni dau sota’? Io, e sega sara ni vinaka na nodra bula vakavuvale e so qai vakalevu mera sega ni cakava rawa kina e dua na ka. Ia, era marau tiko e so na vuvale. E rawa vakacava? E dua beka na sala me marau kina na vuvale? Io, e vaka kina. Ia ni bera nida raica se cava oqo, meda sauma mada e dua na taro bibi.

NA CAVA NA VUVALE?

6. Na vuvale vakacava ena veivosakitaki ena ivola oqo?

⁶ Ena vanua vakavalagi, e lewe ni vuvale o tama, tina, kei iratou na gone. Ke se rawa, erau na tiko ga e nodrau vale o tukadratou na gone kei budratou. Eratou na veitaratara beka na lewe ni vuvale kei ira e so tale na wekadra, ia e yalani nodra dau veivuke vakaveiwekani. Oqo na vuvale ena veivosakitaki tiko vakalevu ena ivola oqo. Ia, sa ra laurai e levu tale na bula vakavuvale ena dua na gauna wale tiko ga oqo​—na vuvale itubutubu ledua, na vuvale vakacabecabe, kei na vuvale erau sega ni tiko vata kina na veiwatini.

7. E vuvale vakacava na bula vakamataveiwekani?

⁷ E ivakarau ni bula ena so na vanua na bula vakamataveiwekani. Ena bula vaka oqo, e vakalevu me dau qaravi rau na qase o iratou na luvedrau ra qai veivolekati sara, ra dau veivuke tale ga vei ira na wekadra. Me kena ivakaraitaki, e dua na vuvale ena rairai tokona, susuga, se sauma sara beka na vuli nei vugodratou, se wekadratou cava tale. Ena ganita tale ga na bula vakamataveiwekani na ivakavuvuli e veitalanoataki ena ivola oqo.

BIKAI ENA LEQA NA VUVALE

8, 9. Na leqa cava ena so na vanua e vakaraitaka ni sa veisau sara na vuvale?

⁸ Nikua, sa veisau sara na vuvale​—ka ni rarawa ni sega ni veisau vinaka. E laurai e dua na kena ivakaraitaki mai Idia, ni dau bula na yalewa vakawati vata kei na vuvale i watina, me dau qai vakarorogo vei rau na vugona. Nikua, sa ra vaqara cakacaka saumi e levu sara na yalewa vakawati e Idia. Ia, se ra namaki tiko ga mera qarava na nodra itavi e vale. E tarogi gona ena levu na vanua na taro, Ni vakatauvatani kei iratou na nona lewe ni vuvale, me vakacava na levu ni cakacaka ni vale me qarava na yalewa vakawati e cakacaka saumi tiko?

⁹ Ena vanua vakaesia, e dau kaukaua sara e kea na bula vakamataveiwekani. Ia, sa luluqa tiko mai oqo ena vuku ni bula vakavalagi. Sa vakabibitaki na dui sagai koya ga, sa tarabi tale ga na leqa ni bula vakailavo. Era kaya kina e levu ni ka ni oca, se sa sega ni nodra itavi se vu ni kalougata na qaravi ira na wekadra sa ra qase. Era vakalolomataki e so na itubutubu sa ra qase. Na nodra vakalolomataki kei na nodra vakawaleni vaka oqo na qase e sa kunei ena levu sara na vanua nikua.

10, 11. Na cava e vakaraitaka ni sa veisau sara ga na vuvale ena veivanua mai Urope?

¹⁰ Sa qai levu tiko ga mai na veisere. Mai Sipeni, e tubu kina ena iotioti ni tini na yabaki ni ika20 ni senitiuri na levu ni veisere ina 1 na veisere ena 8 na veiwatini​—e tubu levu dina mai na 1 na veisere ena 100 na veiwatini ena 25 ga na yabaki yani i liu. Mai Peritania, e kainaki ni vanua e levu duadua kina na veisere e Urope (nanumi ni na veisere e 4 ena 10 na vakawati), sa qai tubu ga na iwiliwili ni vuvale itubutubu ledua.

¹¹ Mai Jamani, sa vaka era sega ni via muria e levu na ivakarau dina ni bula vakavuvale. Ena veiyabaki ni 1990, e rauta ni 35 na pasede na vuvale e kea e dua ga na lewena qai 31 na pasede e rua na lewena. Sa ra sega tale ga ni dau vakawati vakalevu na kai Varanise. Ia ke ra vakawati, e sega ni dede sa ra veisere tale e levu qai tubu tale tiko ga na iwiliwili ni veisere. Sa qai levu tiko ga era vinakata mera tiko vakasuva, mera kua ga ni colata na itavi ni vakawati. E laurai oqo e vuravura taucoko.

12. Era leqa vakacava na gone ni veisau na vuvale nikua?

¹² Vakacava o ira na gone? Mai Mereke kei na levu tale na vanua, sa qai levu ga na luvenisala, ra tina e so na goneyalewa yabaki 13 lako cake. E levu vei ira oqo e vicavata na luvedra qai duidui na tamadra. E tukuni mai na veiyasa i vuravura nira vicavata na milioni na gone sa ra wavoki tu ga e sala ni sega nodra vale; levu era drotaka na veivakalolomataki mai nodra vale se ra cemuri nira sa sega ni qaravi rawa.

13. Na leqa lelevu cava e vakavuna me sega kina ni marau e levu na vuvale?

¹³ Io, e leqa dina na vuvale. Me ikuri ni leqa sa cavuti mai, na nodra dau be na gone, ra vakacacani, ra moku na tagane se yalewa vakawati, na mateni, kei na veika vaka oya e sa qai sega nira marau ga kina na vuvale. Vei ira e levu na gone kei na qase, sa sega sara ga ni ivakavakacegu na vuvale.

14. (a) Na cava era kaya e so ni vu ni leqa ni vuvale? (b) E vakamacalataka vakacava e dua na loya ni imatai ni senitiuri na ituvaki ni vuravura nikua? Na cava e kena ibalebale oqo ina bula ni vuvale?

¹⁴ Na cava e rui leqa kina na vuvale? E so era bilitaka na nodra cakacaka saumi na yalewa me vu ni leqa ni vuvale. E so era bilitaka na torosobu ni itovo ni tamata. Sa dau tukuni e so tale na vuna. A tukuna tu mai vakailiu ena voleka ni ruanaudolu na yabaki sa oti e dua na loya rogolevu na leqa e so ena vakila na matavuvale ena nona vola: “Ni na yaco eso na gauna ni veivakararawataki e na veisiga maimuri: ni ra na daulomani ira walega na tamata, era na dauvinakata nai lavo, era na daubole, era na viavialevu, era na dauvosavakacaca, era na talaidredre kivei ira na nodra qase, era na sega ni vakavinavinaka, era na sega ni yalosavasava, era na caca veiwekani, era na dauyalayala ka lasu tale, era na dauveibeitaki vakailasu, era na sega ni daurawa na yalodra, era na daucudrucudru, era na daucati ira na tamata vinaka, era na dauveisoliyaki me mate, era na qaqa sodrosodro, era na yalolevu, era na lomana vakalevu na marau a ra na lomani koya na Kalou vakalailai.” (2 Timoci 3:1-4) O cei tale e vakatitiqataka ni sega ni yaco tiko oqo nikua? Ni sa vaka tu oqo na bula e vuravura, sa rauta me bikai tu ena leqa e levu na vuvale, se vakacava?

NA SALA ME MARAU KINA NA VUVALE

15-17. Na cava e dusia na ivola oqo ni tiko kina na sala me marau kina na vuvale?

¹⁵ E levu dina na ivakasala me rawa ni marau kina na vuvale. E valagi, e sega ni mudu na levu ni ivola e tabaki me veivakasalataki. E kena seva ga ni dau veisaqasaqa na nodra ivakasala na tamata, na ivakasala e taleitaki tale ga nikua sa na rairai madra nimataka.

¹⁶ Eda na raica gona e vei na idusidusi nuitaki me baleta na vuvale? O na via raica e dua na ivola a volai oti rauta ni 1,900 na yabaki sa oti? Se o na kaya ni sa madra sara ga na ivola vaka oya? Ia, e tiko dina ena dua na ivola vaka oqori na sala me marau kina na vuvale.

¹⁷ Oqori na iVolatabu. E vakadinadinataki ni uqeta sara ga na Kalou me volai. Eda raica ena iVolatabu na itukutuku oqo: “Sai koya na Kalou sa vakavuna nai Vola Tabu kecega, a sa yaga oqo mei vakavuvuli, me vunauca na ca, me ia kina na vakadodonutaki, me ia kina na vakatavuvuli e na ka e dodonu.” (2 Timoci 3:16) O na uqeti ena ivola oqo mo raica na sala e vukei iko kina na iVolatabu mo ‘ia kina na veivakadodonutaki’ ena vuku ni leqa e bika tu na vuvale nikua.

18. Na cava e donu kina meda ciqoma na ivakasala ni vakawati ena iVolatabu?

¹⁸ Ke dredre mo vakabauta ni rawa ni vakavinakataka na vuvale na iVolatabu, vakasamataka mada oqo: O Koya ga e uqeta na volai ni iVolatabu, o Koya e tauyavutaka na bula vakawati. (Vakatekivu 2:18-25) E kaya na iVolatabu ni yacana o Jiova. (Same 83:18) O koya na Daubulibuli, ‘na Tamada era vakayacani kina na veivuvale kece ga.’ (Efeso 3:14, 15, VV) Se dikeva na bula vakavuvale o Jiova mai na itekitekivu ni nona bula na tamata. E kila na leqa e rawa ni basika qai veivakasalataki ena sala me wali kina. Ena veigauna, era marau sara ga o ira na saga vakaidina mera muria na ivakavuvuli ni iVolatabu ena nodra vuvale.

19-21. Na ivakaraitaki cava ni gauna oqo e vakatakila ni iVolatabu e rawa ni walia na leqa ni vakawati?

¹⁹ Me ivakaraitaki mada, e dau veimauilavo e dua na radinivale mai Idonisia. E vakayabaki nona vakawaleni iratou na tolu na luvena qai dau veiba vakalevu kei watina. A qai vulica na iVolatabu. Ni toso na gauna, e toso tale ga nona vakabauta na ka e kaya na iVolatabu. Ena gauna e vakaitovotaka kina na kena ivakasala, e yaco me radinivale vinaka. Ena nona sasaga e yavutaki ena ivakavuvuli ni iVolatabu, a marau kina nona vuvale.

²⁰ E kaya e dua na radinivale mai Sipeni: “Levu na leqa lelevu keirau sotava ni se qai yabaki dua ga neirau vakawati.” Sega ni levu na ka rau taleitaka vata kei watina, rau qai sega ni dau veivosaki, vaka vo ga ke rau veiba. E dina ni dua na luvedrau yalewa, rau nanuma me sa vakalawataki nodrau veibiu. Ia ni bera oya, rau a uqeti me rau rai ina iVolatabu. Rau vulica na ka e kaya me baleta na tagane kei na yalewa vakawati, rau muria sara. Sega ni dede, rau sa dau veivosaki vakavinaka, mai duavata tale qai bula marau nodrau vuvale.

²¹ E dau vukei ira tale ga na veiwatini qase na iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, wilika mada na kedrau italanoa na veiwatini oqo mai Japani. Dau yalototolo qai voravora ena so na gauna o tagane. Ia, rau tekivu vulica na iVolatabu na luvedrau yalewa, dina ga ni rau cata sara na nodrau qase. Oti, a mai tomani rau o tamadrau, ia e ca tiko ga vei yalewa. Ni toso na gauna, a raica o yalewa na yaga ni ivakavuvuli ni iVolatabu ina nona vuvale. Rau dau qaravi koya vinaka na luvena, sa malumu tale ga na itovo i watina. E uqeti yalewa sara ga na veisau oqo me dikeva na iVolatabu, mai yaga tale ga vua. E dau kaya vakalevu na kena marama oqo: “Keirau sa qai dua na veiwatini dina.”

22, 23. E vukei ira vakacava na matatamata kece ga na iVolatabu me marau kina nodra vuvale?

²² O iratou oqo eratou maliwai ira na iwiliwili levu sa ra mai kila na sala me marau kina na vuvale. Era ciqoma na ivakasala ni iVolatabu ra muria sara. Sa dina, era se bula tiko ga ena vuravura voravora, itovo ca, e tadre kina na bula vakailavo me vakataki keda ga. Qai kena ikuri nira dau cala. Ia era marau ena nodra saga mera cakava na loma i Koya a tauyavutaka na bula vakavuvale. Me vaka e kaya na iVolatabu, na Kalou o Jiova e “vakavulici iko mo vinaka kina, . . . sa tuberi iko e na sala mo lakova.”​—Aisea 48:17.

²³ E dina ni vakaoti na volai ni iVolatabu rauta na ruanaudolu na yabaki sa oti, e se veiganiti tiko ga na kena ivakasala. Kena ikuri, a volai me baleta na tamata kece. Na iVolatabu e sega ni nodra ivola na kai Mereke se kai valagi cava tale. A bulia o Jiova “na veimatatamata kece ga mai na dua ga na tamata,” qai kila o Koya na kedra ibulicaki na tamata kece sara. (Cakacaka 17:26, VV) E yaga vei ira na tamata kece na ivakavuvuli ni iVolatabu. Ke o muria, o na kila tale ga na sala me marau kina na vuvale.