iDusidusi ni iVola ni Soqoni ni Bula vaKarisito kei na Cakacaka Vakaitalatala

EPERELI 2-8

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | MACIU 26

nwtsty iyaloyalo

Kanavata ni Lakosivia

Na ka me laukana ena Lakosivia: lami vavi (kua ni musu na suina) (1); madrai sega ni vakaleveni (2); kakana draudrau gaga (3). (Ly 12:5, 8; Tvl 9:11) E volai ena nodra ivola ni ivakavuvuli makawa na Jiu (Mishnah) oya ni kakana draudrau gaga qo e rawa ni letisi, chicory, karisi wiwi, kaveti wiwi, se covukanivalagi, mera nanuma kina na Isireli na nodra vakabobulataki tu mai Ijipita. E vakayagataka o Jisu na madrai sega ni vakaleveni me dusia na yagona uasivi. (Mac 26:26) E vakatokai Jisu na yapositolo o Paula me “noda lami ni Lakosivia.” (1Ko 5:7) Ena imatai ni senitiuri, na waini (4) e dau vakarautaki tale ga ena kana ni Lakosivia. E vakayagataka o Jisu na waini me dusia na nona dra ena vakadavei me isoro.—Mac 26:27, 28.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 26:26

vakaibalebaletaka: Na vosa vaKirisi e·stinʹ (kena ibalebale “na”) ena tikinivolatabu qo e tiko kina na vakasama ni “dusia; vakatakarakarataka; kena ibalebale; matataka.” E matata qori vei ratou na yapositolo ni ratou raica na yago uasivi i Jisu, kei na madrai sega ni vakaleveni eratou vakarau vakayagataka. Koya gona, na madrai e sega ni yagona dina. E laurai tale ga na vosa vaKirisi qori ena Mac 12:7, era vakadewataka e levu na iVolatabu me kena “ibalebale.”

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 26:28

dra ni veiyalayalati: Na veiyalayalati vou, erau veiyalayalati kina o Jiova kei ira na lotu vaKarisito lumuti, e rawa ga ena isoro i Jisu. (Ipe 8:10) A vakayagataka eke o Jisu na matavosa a vakayagataka o Mosese ena gauna e mata kina ni veiyalayalati ni Lawa e Ului Saineai. (Ly 24:8; Ipe 9:19-21) Me vaka ga na kena vakadeitaki na veiyalayalati ni Lawa e veiyalayalati kina na Kalou kei na matanitu o Isireli ena dra ni bulumakau kei na me, e vakadeitaki tale ga ena dra i Jisu na veiyalayalati vou, e veiyalayalati kina o Jiova kei ira na Isireli vakayalo. E tekivu na veiyalayalati qori ena Penitiko 33 G.V.—Ipe 9:14, 15.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 26:17

Ena imatai ni siga ni soqo ni Madrai Sega ni Vakaleveni: E tekivu na Soqo ni Madrai Sega ni Vakaleveni ena Naisani 15 ni oti ga na siga ni Lakosivia (Naisani 14), e vitu taucoko na siga. (Raica na iKuri B15.) Ena gauna i Jisu, e veisemati na Lakosivia kei na soqo qo, ni walu taucoko na siga, wili kina na Naisani 14, e vakatokai ena so na gauna “na Soqo ni Madrai Sega ni Vakaleveni.” (Lu 22:1) Ena tikinivolatabu qo, na matavosa, “Ena imatai ni siga ni” e rawa ni vakadewataki me “Ena siga ni bera.” (Vakatauvatana Jn 1:15, 30, na vosa vaKirisi ni “imatai” [proʹtos] e vakadewataki me “e liu” ena ituvatuva ni vosa vata ga qori, “ni a bula e liu [proʹtos] vei au.”) Ena vosa taumada gona vaKirisi kei na nodra ivakarau na Jiu, e rawa kina ni ratou tarogi Jisu na tisaipeli ena Naisani 13. Ena sigalevu ni Naisani 13, eratou vakavakarau na tisaipeli ena Lakosivia, ni na qai vakayacori ni sa tekivu na Naisani 14 “ni sa karobo” na vanua.—Mar 14:16, 17.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 26:39

ni kauta tani na bilo qo: Ena iVolatabu, “na bilo” e dau vakatakarakarataka na loma ni Kalou, se na “ka e wasei” vua e dua. (Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 20:22.) E macala ni kauaitaka vakabibi o Jisu nona vakamatei me vaka e dua e totogitaki ena vosavakacaca kei na vakaduiduile, qori ena beci kina na Kalou. Sa rauta me masulaka me kau tani vua “na bilo qo.”

EPERELI 9-15

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | MACIU 27-28

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 28:19

vakavulici ira . . . mera tisaipeli: Na vu vaKirisi ma·the·teuʹo e rawa ni vakadewataki me “vakavulica,” e tiko kina na vakasama mera vakavulici eso mera gonevuli se mera tisaipeli. (Vakatauvatana Mac 13:52, e vakadewataki me “vakavulici.”) Na rua na vu, na “papitaiso” kei na “vakavulica” e dusia na ka e vauci ena ivakaro, “vakavulici ira . . . mera tisaipeli.”

lewe ni veivanua kece ga: Ni vakadewataki vakadodonu ena kena ibalebale “veivanua kece” se veimatanitu, ia e laurai ena ikotokoto qo ni dusi ira na lewenivanua yadua, baleta na iwiliwili vaKirisi na “ira” ena matavosa papitaisotaki ira e dusi ira na tagane, e vakaibalebaletaki ira na tamata, sega ni “veivanua,” e vosa raraba tu ga ena vaKirisi. E vou toka na ivakaro mera vukei na “lewe ni veivanua kece ga.” Ni bera na cakacaka vakaitalatala i Jisu, e vakamacalataki ena Vosa ni Kalou nira dau ciqomi na Vulagi e Isireli ke ra lai sokalou vei Jiova. (1Tu 8:41-43) Ia ena ivakaro i Jisu, era vakaroti na nona tisaipeli mera vunau tale ga vei ira na lewenivanua era sega ni Jiu, e vakabibitaka gona na rabailevu ni nodra veivakatisaipelitaki na lotu vaKarisito.—Mac 10:1, 5-7; Vta 7:9; raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 24:14.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 28:20

vakavulici ira: Na vosa vaKirisi e vakadewataki me “vakavulica” e okati kina na veituberi, ivakamacala, sauma na ile, vakamacalataka tale ga na ivakadinadina. (Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 3:1; 4:23.) Nira vakavulici mera muria na ka kece e vakarota o Jisu, e dusia ni na taura toka na gauna, e vauci kina na kena vakavulici na ka e vakavulica, mera muria nona ivakavuvuli, muria tale ga nona ivakaraitaki.—Jn 13:17; Efe 4:21; 1Pi 2:21.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 27:51

ilati: Na ilati totoka qo e wasea na Loqi Tabu Sara kei na Loqi Tabu ni valenisoro. Ena kedra itukutuku makawa na Jiu, na ilati bi qo e rauta ni 18 na mita na kena balavu, 9 na mita na kena raba, 7.4 na sedimita na kena vavaku. Ni kasei rua na ilati qori, e vakaraitaka o Jiova nona cudruvi ira na vakamatei Luvena, e dusia tale ga ni sa rawa ni lai bula i lomalagi o Jisu.—Ipe 10:19, 20; raica na iVakamacala ni Vosa ena iVolatabu.

valenisoro: Na vosa vaKirisi qo na·osʹ e dusia na vale balavu e lomadonu, e tiko kina na Loqi Tabu kei na Loqi Tabu Sara.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mac 28:7

tukuna vei ratou na nona tisaipeli ni sa vakaturi: O rau sara ga na marama qo a tukuni e liu vei rau ni sa vakaturi o Jisu, e tukuni tale ga me rau lai vakaraitaka vei ratou na vo ni tisaipeli. (Mac 28:2, 5, 7) Ena nodra ivakarau makawa na Jiu, e sega ni rawa ni dua na yalewa me ivakadinadina ena mataveilewai. Ia na agilosi i Jiova e dokai rau na marama qo ni lesia vei rau na itavi marautaki qori.

EPERELI 16-22

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | MARIKA 1-2

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 2:9

I vei e rawarawa: E rawarawa me tukuna e dua ni rawa ni vosota na ivalavala ca, ni sega ni vinakati na ivakadinadina matata me vakabauti kina qori. Ia me tukuni, Tucake . . . lako ena vinakati kina na cakamana mera vakadinadinataka e levu ni tu vei Jisu na lewa me vosota na ivalavala ca. Na tikinivolatabu qo kei na Ais 33:24 e sema na tauvimate kei na keda ituvaki ivalavala ca.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 1:11

rogo mai lomalagi e dua na domo: E volai ena Kosipeli e tolu na gauna e vosa mai kina vakadodonu o Jiova vei ira na tamata. Qo na kena imatai.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Mar 9:7; Jn 12:28.

O iko na Luvequ lomani: Ni kabula vakayalo o Jisu, e kilai me Luve ni Kalou. (Jn 3:16) Ni mai sucu vakatamata, e tukuni ni “luve ni Kalou” me vakataki Atama ga ni se bera ni valavala ca. (Lu 1:35; 3:38) Kena irairai gona ni ka e cavuta na Kalou ena tikinivolatabu qo, e sega ni baleta ga nona vakatakilai o Jisu. Ena vosa qori salavata kei na sovaraki ni yalo tabu, e vakaraitaka kina vakamatata o Jiova ni ciqomi Jisu me Luvena vakayalo, e “sucu tale” me nuitaka na bula i lomalagi, e lumuti tale ga ena yalo tabu me Tui, me Bete Levu ni Kalou.—Vakatauvatana Jn 3:3-6; 6:51; Lu 1:31-33; Ipe 2:17; 5:1, 4-10; 7:1-3.

au vakadonui iko: Se “au lomani iko; au marautaki iko.” Na matavosa vata qori e laurai ena Mac 12:18, e lavetaki mai na Ais 42:1 me baleta na Mesaia yalataki, se Karisito. Ni sovaraki na yalo tabu qai rogo mai na vosa ni Kalou me baleti Luvena, e dusia vakamatata ni o Jisu ga na Mesaia yalataki.—Raica na ivakamacala ni vosa ena Mac 3:17; 12:18.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 2:28

Turaga . . . ni Siga ni Vakacecegu: E vakaibalebaletaka vua o Jisu na matavosa qori (Mac 12:8; Lu 6:5), e dusia ni rawa ni vakayacora ena Siga ni Vakacecegu na itavi e vakarota vua na Tamana vakalomalagi. (Vakatauvatana Jn 5:19; 10:37, 38.) E vakayacora o Jisu e levu na cakamana vakatubuqoroqoro ena Siga ni Vakacecegu, wili kina nona vakabulai ira na tauvimate. (Lu 13:10-13; Jn 5:5-9; 9:1-14) Qori e vakatakarakarataka na vakacegu ena vakilai ni sa veiliutaki ena Matanitu ni Kalou, ena vaka ga na siga ni vakacecegu.—Ipe 10:1.

EPERELI 23-29

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | MARIKA 3-4

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 3:5

ena levu ni nona rarawataki ira: O Marika duadua ga e vola na ivakarau ni yalo i Jisu ni raica na nodra lomaqa na iliuliu ni lotu ena gauna qo. (Mac 12:13; Lu 6:10) Ni dau yalototolo o Pita, kena rairai ni a yavutaka o Marika na ivakamacala lekaleka i Pita me baleta na ivakarau ni yalo i Jisu ena gauna qori.—Raica na “iKau ni iVola i Marika.”

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 3:29

vosabeca na yalo tabu: Na vosabeca e dusia na vosavakacaca, veivakaleqai, se vakaucacataki kina na Kalou, se ka tabu. Ni vu mai vua na Kalou na yalo tabu, ke nakiti noda saqata se vakalecalecava na kena veidusimaki eda sa vosabeca tiko na Kalou. Me vaka e laurai ena Mac 12:24, 28 kei na Mar 3:22, era vakadinata na iliuliu ni lotu Jiu ni dusimaki Jisu tiko na yalo tabu ena nona cakamana; ia era tukuna ga ni kaukaua qori e vu mai vei Setani na Tevoro.

okati . . . me nona ivalavala ca me tawamudu: Rairai dusia na ivalavala ca nakiti ena sega tu ga ni vosoti; ena sega ni dua na isoro me bokoci kina.—Raica na ivakamacala ni vosa ena vosabeca na yalo tabu ena tikinivolatabu qo kei na ivakamacala ni vosa ena Mac 12:31, na tikinivolatabu veisemati.

EPERELI 30–ME 6

IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | MARIKA 5-6

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 5:39

e sega ni mate . . . e moce ga: Ena iVolatabu, e vakatauvatani na mate me vaka ga na moce. (Sm 13:3; Jn 11:11-14; Cak 7:60; 1Ko 7:39; 15:51; 1Ce 4:13) Sa vakarau vakabula o Jisu na goneyalewa lailai, kena irairai ni cavuta qo me vakaraitaka vei ira na tu e kea ni vaka ga na nodra vakayadrati na mocelutu tu, e rawa nira tucake mai na mate. Na kaukaua e veivakaturi kina o Jisu e vu mai vei Tamana, “e vakabulai ira na mate, e cavuta na ka era sega ni tu me vaka ga era tu dina.”—Rom 4:17.

Vakekeli ena Vosa ni Kalou

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 5:19

tukuna vei ira: E veibasai kei na ivakaro taumada i Jisu me kua ni tukuni se talanoataki na nona cakamana (Mar 1:44; 3:12; 7:36), ia e vakarota na tagane qo me lai tukuna vei ira na wekana na ka e yaco. De dua na vuna e kerei koya kina o Jisu ni sa na biuta na vanua ya, ena sega kina ni vunau vei ira; ena rawa tale ga ni vakadodonutaka na itukutuku lasu e rairai talanoataki me baleta na kena vakamatei na vuaka.

nwtsty ivakamacala ni vosa ena Mar 6:11

kuretaka tani na kuvuniqele mai yavamudou: Na ivakarau qo e dusia ni ratou galala na tisaipeli ena itotogi ni Kalou. E laurai na matavosa vata qori ena Mac 10:14; Lu 9:5. E vola tale ga o Marika kei Luke na matavosa me ivakadinadina vei ira. Rau muria na ivakaro qori o Paula kei Panapasa mai Anitioki e Pisitia (Cak 13:51), dua tale ga na ka va qori e cakava o Paula mai Korinica ni ceburaka nona isulu qai tukuna na vosa qo: “Sa na tarogi ga vei kemuni na nomuni dra. Au na sega ni beitaki ena nona dra e dua.” (Cak 18:6) Kena irairai ni ratou kila tiko na tisaipeli na ivakarau qori; nira dau lakova na Jiu daulotu na nodra vanua na sega ni Jiu, era dau kuretaka tani mai na nodra ivava na kuvu era kila ni dukadukali ra qai butuka yani na nodra vanua na Jiu. Ia e macala ni duatani na ka e vakasamataka tiko o Jisu ena gauna e vakarota kina qori vei ratou na nona tisaipeli.