iDusidusi ni Soqoni ni Bula vaKarisito kei na Cakacaka Vakaitalatala
JANUERI 6-12
IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | VAKATEKIVU 1-2
“Bulia o Jiova na Veika Bula e Vuravura”
it-1 527-528
Bulibuli na Kalou
Ni kaya na Kalou ena iMatai ni Siga, “Me rarama mai,” e cila basikata na o na serau ni rarama, ia e dredre me kilai e delai vuravura na vu ni rarama qori. E kena irairai ni cila vakamalua, me vaka e kaya na daunivakadewa o J. W. Watts: “E cila mai vakamalua na rarama.” (Vte 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) E wasea na Kalou na rarama mai na butobuto, e vakatoka na rarama me Siga, na butobuto me Bogi. Qori e dusia ni cowiri tiko na vuravura ni wavokita na matanisiga, e tiko gona na gauna ena butobuto kina se rarama na yasa ruarua ni vuravura ena tokalau kei na ra.—Vte 1:3, 4.
Ena iKarua ni Siga, e bulia na Kalou e dua na maliwalala ni wasea na kedrau veimama “na wai kei na wai.” Dua na iwase ni wai e tiko ga e vuravura, ia e dua na iwase levu e lai kumuni e cake me yawaka na delai vuravura, mai dua tu na maliwalala e lomadonu. E vakatoka na Kalou na maliwalala qori me Lomalagi. Ia qori na maliwalala e vuravura, ni sega ni tukuni nira tiko ena iwase ni wai e kumuni e cake na kalokalo se so tale na ka era tiko ena maliwalala ena taudaku kei vuravura.—Vte 1:6-8; raica EXPANSE.
Ena iKatolu ni Siga, ena nona kaukaua vakacakamana na Kalou, e cakava me soqoni vata na wai e vuravura qai votu mai na vanua mamaca. E vakatoka sara na Kalou me Vuravura. Qori tale ga na siga e vakarautaka kina na Kalou na veika bula, me tubu kina na co, na kau kei na kauvuata. E sega ni basika tu ga mai vakacalaka se vu ena bula vakaidewadewa. E rawa nira tubu tiko ga ena kedra “veimataqali” na co, na kau kei na kauvuata.—Vte 1:9-13.
it-1 528 ¶5-8
Bulibuli na Kalou
Ena yaga noda kila ni sega ni vakayagataki ena Vakatekivu 1:16 na vu vakaIperiu na ba·raʼʹ, kena ibalebale “bulia.” Ia e vakayagataki na vu vakaIperiu na ʽa·sahʹ, kena ibalebale “cakava.” Era okati ena “lomalagi” e cavuti ena Vakatekivu 1:1 na matanisiga, na vula kei na kalokalo, era se buli makawa gona ni bera na iKava ni Siga. Ena ikava ni siga qo, sa qai “cakava” na Kalou mera cakacaka vata na vunirarama kece qori kei na veika era tu e delai vuravura, wili kina na maliwalala e vuravura. Ni tukuni ni “biuti ira gona na Kalou ena maliwalala kei lomalagi mera vakararamataki vuravura,” e rairai dusia ni sa rawa nira laurai mai na dela i vuravura, e vaka sara ga mera tu e loma ni maliwalala e vuravura. Era yaga na vunirarama kece qori “mera ivakatakilakila tale ga ni veigauna, veisiga, kei na veiyabaki,” lai dua sara na idusidusi yaga vei keda na tamata ni toso na gauna.—Vte 1:14.
Era buli ena iKalima ni Siga na imatai ni iwasewase ni veikabula era veitosoyaki e vuravura. Qori na veimataqali veikabula e wai kei na manumanuvuka e bulia na Kalou. E sega ni inaki ni Kalou me dua ga na ka bula me qai bula vakaidewadewa tiko. E tukuni: “E qai bulia na Kalou na manumanu lelevu ni wasawasa, kei na veimataqali kabula kece ga era veitosoyaki, era qeleni vakamataqali vata e wai, kei na veimataqali manumanuvuka vakatabana kece.” E marautaka sara ga na Kalou na veika e cakava qori, e mani vosa vakalougatataka, e kaya mera “le levu mai.” E rawa qori ni bulia sara ga o Jiova na veimataqali ka bula mera vakawa tiko ga “vakamataqali vata.”—Vte 1:20-23.
Ena iKaono ni Siga, e “cakava na Kalou na veimataqali manumanu kila e vuravura kei na veimataqali manumanu manoa kei na veimataqali manumanu kece ni vanua era dau qasi.” Io, era vinaka kece me vaka ga na veika sa bulia oti na Kalou.—Vte 1:24, 25.
Ni vakarau cava na ikaono ni siga ni bulibuli, e bulia na Kalou e dua na mataqali ka bula e duatani sara, e sega ni uasivi ira na agilosi, e uasivia ga na manumanu. Qori na tamata e buli me ucuya na Kalou. E vakamacalataka vakalekaleka na kawatamata na Vakatekivu 1:27 ni “bulia [na Kalou] na tagane kei na yalewa,” ia e tukuni ena kena tikinivolatabu veisemati na Vakatekivu 2:7-9 ni Kalou o Jiova e bulia na tamata mai na kuvuniqele qai uvuca i ucuna na icegu ni bula, sa qai yaco o koya me tamata bula, e vakarautaki vua na itikotiko parataisi kei na kakana. E vakayagataka eke o Jiova na veika e tu e vuravura me bulia kina na imatai ni tagane, sa qai bulia na yalewa ni vakayagataka e dua na suinisarisari i Atama. (Vte 2:18-25) Ni sa buli na yalewa, sa qai taucoko na buli ni tamata me rawa nira vakawa.—Vte 5:1, 2.
Vakekeli ena Vosa ni Kalou
it-2 52
Jisu Karisito
Sega ni Dauveibuli tale ga. E vakaitavi na Luve ni Kalou ena bulibuli, ia e sega ni kena ibalebale ni Dauveibuli tale ga me vakataki Tamana. E vu mai vua na Kalou na kaukaua ni bulibuli ni vakayagataka nona yalo tabu, se igu tawarairai. (Vte 1:2; Sm 33:6) Ni iVurevure ni bula o Jiova, e lewa na bula ni ka bula kece, na kena e laurai kei na kena e sega ni laurai. (Sm 36:9) E sega gona ni Dauveibuli na Luve ni Kalou, e vakayagataki koya ga o Jiova na Dauvebuli ena buli ni veika kece. O Jisu sara ga e kaya ni Kalou e bulia na ka kece, e tukuni tale ga qori ena iVolatabu taucoko.—Mac 19:4-6; raica CREATION.
JANUERI 13-19
IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | VAKATEKIVU 3-5
“Na iTinitini Vakaloloma ni iMatai ni Lasu”
it-2 186
Mosi ni Vakasucu
Qo na rarawa ni vakasucu. E kaya na Kalou vua na imatai ni yalewa o Ivi na ka ena yaco ena gauna ni vakasucu. Ke a talairawarawa tiko ga, ena vakalougatataki koya tiko ga na Kalou, ena marau tale ga ni vakasucu ni “veivakalougatataki i Jiova e veivakavutuniyautaki, e sega ni kuria o koya ena ka rarawa.” (Vvb 10:22) Ia nikua ni sa sega ni uasivi na yagoda, ena salavata ga mai na rarawa. E kaya gona na Kalou (eso na ka e vakatara na Kalou e vakamacalataki ena so na tikinivolatabu ni vakavuna o koya): “Au na vakalevutaka nomu rarawa ni o bukete, o na mosi ni o vakasucugone.”—Vte 3:16.
Vakekeli ena Vosa ni Kalou
it-2 192 ¶5
Lemeki
E kilai ena serekali e bulia o Lemeki vei rau na watina (Vte 4:23, 24) na levu ni itovo voravora ena gauna ya. E tukuni ena nona serekali: “Rogoca na domoqu, o kemudrau na wati Lemeki, vakatudaliga ina noqu vosa: Au vakamatea e dua na tamata ni a vakamavoataki au, Io, e dua na cauravou ni a mokuti au. Ke na saumi vaka7 nona vakamatei o Keni, me na saumi vaka77 na nona vakamatei o Lemeki.” E macala ni tukuna tiko o Lemeki nona sasaga me taqomaki koya, me kua ni nanumi ni nakita nona laba me vakataki Keni. E kaya o Lemeki ni a vakamatea na tagane e vakamavoataki koya ena nona sasaga me taqomaki koya. Na nona serekali gona e vaka me vakamamasu tiko vei ira na via sauma nona laba mera lomani koya.
it-1 338 ¶2
iValavala e Beci Kina na Kalou
Ni tekivu “[kacivi] na yaca i Jiova” ena gauna i Inosi ni bera na Waluvu, e rairai dusia tiko na kena vakayagataki cala, ni macala ga ni se vakayagataka makawa sara o Epeli na yaca ni Kalou ni sokalou vua. (Vte 4:26; Ipe 11:4) Ke dina na ka era kaya eso na dauvakadidike ni iVolatabu ni kena kacivi na yaca ni Kalou qo e dusia na kena vakatanitaki, e vakayagataki me dusia na tamata se matakau, ena okati qori me ivalavala e beci kina na Kalou.—Raica ENOSH, ENOS.
JANUERI 27–FEPERUERI 2
IYAU MAI NA VOSA NI KALOU | VAKATEKIVU 9-11
“E Dua ga Nodra Vosa e Vuravura Taucoko”
it-1 239
Papiloni na ka Levu
Ka e Kilai Kina o Papiloni. Na kena tara na korolevu o Papiloni ena Bucabuca o Saina e veidonui kei na kena sagai me tara na Valececere e Pepeli. (Vte 11:2-9) E sega ni inaki ni kena tara na valececere kei na korolevu me vakacerecerei kina na yaca ni Kalou, ia era rairai nakita o ira na tara me “rogo kina” na yacadra. E sega ni kune duadua ga na valececere (ziggurat) ena irusarusa e Papiloni makawa, e kune tale ga ena veivanua e Mesopotemia. E rairai vakadeitaka ni sema tiko na valececere e Pepeli ena nodra sokalou, se mani vakacava na kena itaratara. Ni vakarusa o Jiova na valenisoro qori e dusia ni sema tiko ina lotu lasu. Na yaca vakaIperiu ni korolevu, o Pepeli, e kena ibalebale “Veilecayaki,” ia na yacana vakaSumeria (Ka-dingir-ra) kei na yacana vakaAkkad (Bab-ilu) e kedrau ibalebale ruarua na “Matamata Vua na Kalou.” Era veisautaka gona na ivovo ni lewenikoro qori na yacana me kua kina ni cudruvi, ia se sema tiko ga ina lotu lasu na yacana vou.
it-2 202 ¶2
Vosa
E vakamacalataki ena ivola na Vakatekivu na nodra sasaga ena duavata eso ni oti na Waluvu mera saqata na inaki ni Kalou a tukuni vei Noa kei ratou na luvena tagane. (Vte 9:1) Era sega ni gole yani mera “vakasinaiti vuravura,” ia era soqoni vata mera tiko ena dua ga na vanua, e kilai e muri me Bucabuca o Saina e Mesopotemia. E macala nira saga tiko me nodra vanua ni sokalou qori, me tiko kina nodra valenilotu cecere.—Vte 11:2-4.
it-2 202 ¶3
Vosa
E tarova na Kalou Kaukaua Duadua na nodra taravale ena dokadoka ni vakasesea na nodra vosa mera kua ni veikilai vosa. Qori e vakadredretaka mera tomana nodra taravale, era mani veiseyaki e veiyasa i vuravura. Na vakasesei ni nodra vosa ena tarova se vakabera na nodra sasaga mera muria na sala ca, na sala e cata na Kalou, ena tarova na nodra sasaga mera vakayagataka vata nodra kila kei na kaukaua ena lalawa mera rogo kina. Ena vakadredretaka tale ga mera vulica na ka era kila eso tale na vosa, na kila e sega ni solia na Kalou, ia e rawati ga ena sasaga vakatamata kei na vakekeli. (Vakatauvatana Dvu 7:29; Vkr 32:5.) Qori gona e vakavuna noda sega ni duavata, ia e yaga ni na vakadredretaka na sasaga e veivakaleqai, e vakarerevaki. (Vte 11:5-9; vakatauvatana Ais 8:9, 10.) Vakasamataka ga eso na ka e yaco ena noda gauna ena kena veiwaseitaki na kila vakatamata, na kena vakayagataki tale ga vakatani, eda rawa ni kila kina na ka ena rairai vakasamataka tu na Kalou ke vakalaiva na nodra sasaga e Pepeli.
it-2 472
Veimatanitu
Nira sa sega ni veikilai vosa, na vosa yadua sa bulia ga na nodra itovo, cakacakaniliga, ivakarau, kei na lotu, era dui muria na ka era vinakata. (Vns 18:3) Nira sa yawaka na Kalou na lewe ni veivanua, era bulia e levu na nodra kalou lasu.—Vkr 12:30; 2Tu 17:29, 33.
Vakekeli ena Vosa ni Kalou
it-1 1023 ¶4
Ame
Kena irairai ni vakaitavi sara ga o Kenani ena ka e yaco ya, ia e sega ni vunauci koya kina o Ame na tamana. Se, parofisai tiko o Noa ena veiuqeti ni yalo tabu, sa raica rawa tu nira na muria na kawa nei Kenani na gagadre ca sa laurai tiko vua, a laurai tale ga vei Ame na tamana. E vakayacori vakalailai na parofisai qori nira valuti ira na kai Kenani na Isireli era kawa i Semi. O ira na sega ni vakarusai (me kena ivakaraitaki, o ira na kai Kipioni [Jos 9]) era qai bobula ni Isireli. Oti e vica na senitiuri, e vakayacori tale na parofisai qori nira mai vakarurugi na kawa i Kenani na luvei Ame ina veiliutaki ni matanitu qaqa ni kawa i Jefeca oya o Mitia kei Perisia, Kirisi, kei Roma.
it-2 503
Nimiroti
Na itekitekivu ni matanitu nei Nimiroti e wili kina na korolevu o Pepeli, Ireki, Akata, kei Kaline, ena vanua o Saina. (Vte 10:10) E kena irairai gona ni vakarota sara ga o Nimiroti me tara na koro o Pepeli kei na kena valececere. Na vakasama qori e tautauvata kei na ka era vakabauta na Jiu. E vola o Josephus: “E saga vakamalua [o Nimiroti] me veisautaka na ituvaki me rawa ni vakacolasau, me voravora nona veiliutaki. E nanuma ni sala duadua ga me kua ni rerevaki kina na Kalou oya mera nuitaka ga nona kaukaua na lewenivanua. E kaya ni na sauma na ca vua na Kalou ke via luvuca tale na vuravura; ena tara e dua valececere ena sega ni yacova na wai ni waluvu me veisausaumitaka nodra vakarusai na tukana. Era makutu na lewenivanua mera rogoci koya [Nimiroti], era nanuma nira na bobula ke ra vakamalumalumu vua na Kalou. E mani tekivu nodra tara na valececere . . . e kurabuitaki na totolo ni kena toso cake.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).