Erau sa yaco i Jerusalemi o Pita kei Joni me vaka e vakarota o Jisu, me rau lai vakavakarau me baleta na Lakosivia. Eratou na qai muri o Jisu kei na vo ni tini na yapositolo. Sa dromu tiko na siga ena yakavi ni sirova na Ulunivanua ni Veiolive o Jisu kei ratou na tisaipeli. Qori na iotioti ni gauna me sarava sobu mai kina na ulunivanua qo o Jisu me yacova na nona vakaturi.

Ni ratou yaco ina korolevu o Jisu kei na nona matailakolako, eratou gole sara ina vale eratou na solevutaka kina na Lakosivia. Sa vakarautaki kece tu na ka ena dua na rumu levu ena tabavale e cake me vakayacori kina na kanavata ni Lakosivia. Sa nanamaki voli mai o Jisu ina solevu qo, e kaya: “Au gadreva vakalevu me datou kania vata na kakana ni Lakosivia qo ni bera niu vakararawataki.”—Luke 22:15.

Sa vakayabaki na kena veisoliyaki voli e vica na bilo waini vei ira na tiko ena solevu ni Lakosivia. E taura sara o Jisu e dua na bilo waini, e vakavinavinakataka qai kaya: “Dou taura qo, dou veisoliyaka mo dou gunu kece kina. Au tukuna vei kemudou, me tekivu qo au na sega tale ni gunuva na vuanivaini me yaco mada mai na Matanitu ni Kalou.” (Luke 22:17, 18) Sa vakaraitaka sara tiko ga e keri o Jisu ni sa voleka ni vakamatei.

E kurabuitaki e dua na ka e yaco ni vakacagau tiko na kanavata ni Lakosivia. E tucake o Jisu, luvata nona isulu e sau, taura e dua na tauwelu, oti e livia sara na wai ena beseni. E kena ivakarau me tuvanaka o itaukeinivale me vui na yavadra na nona vulagi, ena rairai cakava qori e dua na dauveiqaravi. (Luke 7:44) Ia e cakava qori o Jisu ena solevu qo ni sega ni tiko na itaukeinivale. A rawa ni cakava e dua vei ratou na yapositolo, ia e sega ni bole e dua ni ratou se rairai veiqati tiko ga. Se mani cava na vuna, dua na ka nodratou madua ni vuya o Jisu na yavadratou.

E kaya o Pita ni yaco yani vua o Jisu: “Oni na sega sara ni vuya na yavaqu.” E tukuna o Jisu: “Keu sega ni vuya na yavamu, o na sega ni noqu itokani.” Sega ni bera nona sauma o Pita: “Turaga, ni kua ni vuya ga na yavaqu, na ligaqu tale ga kei na uluqu.” Sa na kurabui mada ga ni tukuna o Jisu: “O koya e sili oti sa savasava, e sega tale ni yaga me savui na yagona taucoko, na yavana ga. Dou sa savasava o kemudou, ia sega ni o kemudou kece.”—Joni 13:8-10.

E vuya kece o Jisu na yavadratou na le 12, na yavai Jutasa Isikarioti tale ga. Oti e dara tale nona isulu e sau, lai dabe tale ena teveli, sa qai taroga: “Dou kila na ka au cakava vei kemudou? Dou kaya niu ‘Qasenivuli,’ niu ‘Turaga,’ e donu vinaka qori, niu Qasenivuli, au Turaga tale ga. Keu vuya gona na yavamudou niu Turaga qai Qasenivuli, e dodonu mo dou veivuiyava tale ga. Na ka au cakava qo e ivakaraitaki vei kemudou, mo dou cakava tale ga na ka au cakava vei kemudou. Au tukuna vakadodonu vei kemudou, na bobula e sega ni uasivia nona turaga, o koya tale ga e talai e sega ni uasivi koya e veitalai. Ke dou kila na ka kece qo, dou na qai marau ke dou cakava.”—Joni 13:12-17.

Na ka e cakava qori o Jisu e vakavulica kina ni bibi na veiqaravi kei na yalomalumalumu! Me ratou kua ni viavia liu na imuri i Jisu, se nanuma ni ratou dua na ka qai dodonu me ratou qaravi. Me ratou muria ga na ivakaraitaki i Jisu, sega ni nona veivuiyava, ia me ratou yalomalumalumu, yalorawarawa ni veiqaravi ratou qai kua ni veivakaduiduitaki.

Se qai vuya oti ga o Jisu na yavadratou na nona yapositolo me ratou vulica kina na yalomalumalumu. Ni sa oti na kanavata ni Lakosivia, e cavuqaqataka sara o Jisu na parofisai i Tevita: “Na tagane mada ga keirau veiyaloni, o koya au nuitaka, o koya e kania tiko na qau madrai, sa laveta na bukubukuniyavana me saqati au.” E tomana o Jisu: “E dua vei kemudou ena soli au yani.”—Same 41:9; Joni 13:18, 21.

Eratou veiraici na yapositolo ratou qai taroga kece: “Turaga, o yau?” E bau taroga tale ga qori o Jutasa Isikarioti. Ni dabe tiko e yasa i Jisu o Joni, e tukuna sara vua o Pita me vaqaqa mai se o cei e vakaibalebaletaka tiko o Jisu. E ravi yani vei Jisu o Joni qai taroga: “Turaga, o cei?”—Maciu 26:22; Joni 13:25.

E sauma o Jisu: “O koya ga au na solia vua na tiki ni madrai au tonia.” E tonia sara na madrai qai solia vei Jutasa, e kaya: “Sa vakarau lako na Luve ni tamata me vaka e volai me baleti koya, ia ena kalouca o koya e solia yani na Luve ni tamata! E vinaka cake vua na tamata ya me kua ni sucu mai.” (Joni 13:26; Maciu 26:24) E uqeta na loma i Jutasa o Setani. Sa dauveivakaisini rawa tu o Jutasa, qo sa soli koya tale vua na Tevoro me cakava na lomana qai “dodonu me rusa.”—Joni 6:64, 70; 12:4; 17:12.

E tukuna vei Jutasa o Jisu: “Vakatotolotaka na ka o cakava tiko.” E dau maroroya na kato ni ilavo o Jutasa, ratou nanuma kina ni tukuni tiko vua: “‘Volia mai na ka e yaga vei kedatou ena soqo,’ se me solia eso na ka vei ira na dravudravua.” (Joni 13:27-30) Ia e biubiu o Jutasa me lai soli Jisu.

E tauyavutaka o Jisu e dua tale na kanavata ena yakavi tiko ga ni kanavata ni Lakosivia. E taura e dua na madrai, e vakavinavinakataka, tikica, qai solia me ratou kania na yapositolo. E kaya: “Qo e vakaibalebaletaka na yagoqu ena soli ena vukumudou. Dou dau cakava qo mo dou vakananumi au kina.” (Luke 22:19) E veisoliyaki na tiki ni madrai ratou qai kania na yapositolo.

E taura tale ga o Jisu e dua na bilo waini, e vakavinavinakataka qai solia vei ratou na yapositolo. Eratou gunu kece, sa qai kaya o Jisu: “Na bilo qo e vakaibalebaletaka na veiyalayalati vou e vakadeitaki ena noqu dra, ena vakadavei ena vukumudou.”—Luke 22:20.

E tekivuna e keri o Jisu e dua na ivakarau vei ira na nona imuri, mera dau vakananuma e veiyabaki nona mate ena ika14 ni Naisani. Qori era na nanuma lesu kina na veika rau cakava o Jisu kei Tamana me rawa nira sereki mai na ivalavala ca kei na mate o ira na vakabauta. E tiko na yaga ni Lakosivia era dau solevutaka na Jiu, ia e talei sara na ivakananumi ni vakabibitaki kina nodra vakabulai o ira era vakabauta.

E kaya o Jisu ni nona dra “ena vakadavei ena vukudra e levu, me vosoti kina na ivalavala ca.” O ira na vosoti qori eratou okati tiko kina na nona yapositolo yalodina kei na so tale na tisaipeli yalodina. Era na veiliutaki kei Jisu ena Matanitu i Tamana.—Maciu 26:28, 29.

Nona vuya o Jisu na yavadratou nona yapositolo me vakabibitaka kina me ratou dau veiqaravi qai yalomalumalumu e dua na ka totoka eratou vulica vei Jisu ena iotioti ni bogi. E veiganiti qori ni dua tiko nodratou malumalumu. Eratou yalodina vua na Kalou, ia ratou se kauaitaka tiko ga se o cei vei ratou e levu duadua. (Marika 9:33, 34; 10:35-37) Eratou vakaraitaka tale na malumalumu qori ena bogi qo.

Eratou ‘veibataka na yapositolo se o cei vei ratou e levu duadua.’ (Luke 22:24) Sa na rarawa mada ga o Jisu ni ratou sa baci veiba! Na cava e qai cakava?

E sega ni cudruvi ratou na yapositolo o Jisu ena vuku ni nodratou rai kei na nodratou ivalavala, e vosa ga vakayalovinaka vei ratou: “Era dau vakacolasau na tui ni veimatanitu, era vakatokai tale ga mera Daucakavinaka o ira na lewai ira na veimatanitu. Mo dou kua ni va ya o kemudou. . . . O cei e levu cake, o koya e kana se o koya e veiqaravi?” E vakadreti ratou tale o Jisu ena ivakarau sa dau kotora voli mai ni kaya: “Ia o yau, au veiqaravi tiko qo ena kemudou maliwa.”—Luke 22:25-27.

Eratou ivalavala ca na yapositolo, ia ratou sega ni vakanadakui Jisu ena levu na ituvaki dredre eratou sotava. E kaya kina o Jisu: “Au sa veiyalayalati tale ga kei kemudou me baleta e dua na matanitu, me vaka ga keirau a veiyalayalati kina kei Tamaqu.” (Luke 22:29) Eratou imuri yalodina i Jisu na yapositolo, qai vakadeitaka qori vei ratou o Jisu ena dua na veiyalayalati me ratou veiliutaki kei koya ena Matanitu ni Kalou.

Dua na inuinui totoka qori vei ratou na yapositolo, ia eratou se tiko e vuravura ratou qai ivalavala ca. E kaya o Jisu vei ratou: “E vakaraitaka o Setani ni vinakata me tauvuloni kemudou kece me vaka na witi,” e dau talabusese ni tauvuloni. (Luke 22:31) E veivakasalataki tale ga: “Dou na tarabe kece ena vuku ni ka ena yacovi au ena bogi nikua, ni volai, ‘Au na yavita na ivakatawa, era na qai veiseyaki na qelenisipi.’”—Maciu 26:31; Sakaraia 13:7.

E kaya ena nuidei o Pita: “Ke ratou tarabe kece qo ena vukumuni, au na sega vakadua ni tarabe!” (Maciu 26:33) E tukuna vei Pita o Jisu ni na cakitaki koya ena bogi ya ni bera ni tagi vakarua na toa. Ia e tomana o Jisu: “Au sa masulaki iko oti me kua ni malumalumu nomu vakabauta, o iko, ni o sa lesu ga mai, vakaukauataki ira na tacimu.” (Luke 22:32) E kaya ena doudou o Pita: “Au na sega vakadua ni cakitaki kemuni veitalia sara ke daru mate vata.” (Maciu 26:35) E va tale ga qori nodratou rai na vo ni yapositolo.

E kaya o Jisu vei ratou na nona tisaipeli: “Ena lekaleka ga noqu tiko vata kei kemudou. Dou na vakasaqarai au, ia me vaka au tukuna vei ira na Jiu, ‘Na vanua au lako kina dou na sega ni lako rawa kina,’ au sa tukuna tale qo vei kemudou.” Sa qai tomana: “Au solia vei kemudou e dua na ivunau vou, mo dou veilomani, mo dou veilomani me vaka ga na noqu lomani kemudou. Na ka qo era na kila kece kina ni dou noqu tisaipeli, ke dou veilomani.”—Joni 13:33-35.

Ni rogoca o Pita nona tukuna o Jisu ni na lekaleka ga nona tiko vata kei ratou, e taroga sara: “Turaga, oni lako i vei?” E sauma o Jisu: “O na sega ni muri au rawa qo ena vanua au lako kina, ia o na qai muri malua yani.” E kurabui o Pita qai kaya: “Turaga, na cava au sega ni muri kemuni rawa kina qo? Au na solia noqu bula ena vukumuni.”—Joni 13:36, 37.

E cavuta sara o Jisu nodratou ilakolako vakavunau e Kalili, ratou sega ni kauta kina e dua na taga ni ilavo se kakana. (Maciu 10:5, 9, 10) Oti sa qai taroga: “Dou sega ni leqa se vakacava?” Eratou kaya: “Sega!” Ia vakacava ena gauna se bera mai? E kaya o Jisu: “O koya e tiko nona taga ni ilavo me kauta, o koya e tiko nona taga ni kakana me kauta, o koya e sega nona iseleiwau me volitaka nona isulu e sau me volia kina e dua. Niu tukuna vei kemudou e dodonu me yaco na ka e volai me baleti au, ‘E wili vata kei ira na dau beca na lawa.’ Sa vakayacori tiko na ka e baleti au.”—Luke 22:35-37.

E vakaibalebaletaka tiko qori o Jisu na gauna sa na vakoti kina ena kau kei rau na daucaka ca se daubasulawa. Sa na tekivu e keri nodratou tusaqati vakaca na nona imuri. Eratou nanuma na yapositolo ni ratou sa tu vakarau, ratou mani kaya: “Turaga, raica! Rua na iseleiwau qo.” E kaya o Jisu: “Sa rauta qori.” (Luke 22:38) Dua tale na ka bibi me vakavulici ratou kina qo o Jisu me baleta na rua na iseleiwau eratou taura tu.

Ni se tiko ga o Jisu kei ratou na yapositolo ena tabavale e cake a tauyavutaka kina na ivakananumi, e vakayaloqaqataki ratou sara: “Dou kua ni lomaleqa. Me laurai ni dou vakabauta na Kalou, me laurai tale ga ni dou vakabauti au.”​—Joni 13:36; 14:1.

Sa qai vakamacalataka o Jisu na vuna me ratou kua ni leqataka kina na yapositolo yalodina na nona sa vakarau biubiu: “E levu tu na tikina ena vale nei Tamaqu. . . . Keu lako meu vakarautaka e dua na tikina me nomudou, au na lesu tale mai meu kauti kemudou, mo dou tiko tale ga ena vanua au tiko kina.” Ia eratou sega ni kila na yapositolo ni tukuna tiko o Jisu nona lako i lomalagi. E taroga sara o Tomasi: “Turaga, keitou sega ni kila na vanua oni lako kina. Keitou na kila vakacava na kena sala?”​—Joni 14:2-5.

E sauma o Jisu: “O yau na sala, na dina, kei na bula.” Ena curu ga ina vale vakalomalagi i Tamana o koya e vakabauti Jisu kei na nona ivakavuvuli, qai vakatotomuria nona ivakarau ni bula. E kaya o Jisu: “Ena vukuqu ga ena qai torovi Tamaqu rawa kina e dua.”​—Joni 14:6.

E vakarorogo vinaka toka o Filipi, e kerea sara: “Turaga, vakatakilai Tamamuni mada vei keitou, keitou na qai cegu.” E rairai vinakata o Filipi me vakatakilai koya na Kalou, me vaka ena nodratou raivotu o Mosese, Ilaija, kei Aisea. Ia e vakaraitaka o Jisu vei ratou na yapositolo ni dua na ka e vinaka cake mai na raivotu, e kaya: “Sa dede na noqu tiko vata kei kemudou, o se sega ga ni kilai au Filipi? O koya sa raici au sa raici Tamaqu tale ga.” E ucui Tamana vinaka sara ga o Jisu; e vaka ga eratou raici Tamana na yapositolo ni ratou bula vata voli kei koya ratou qai raica na ka e cakava. Ia e cecere vei Luvena na Tamana ni kaya o Jisu: “E sega ni vu ga mai lomaqu na ka au tukuna vei kemudou.” (Joni 14:8-10) Eratou raica e keri na yapositolo ni vakalagilagi Tamana ga o Jisu ena veika e vakavulica.

Eratou raica na yapositolo i Jisu nona cakava na veika veivakurabuitaki, kei na nona kacivaka na itukutuku vinaka ni Matanitu ni Kalou. Qo sa qai tukuna vei ratou: “O koya e laurai vua ni vakabauti au ena cakava tale ga na cakacaka au cakava. Na cakacaka tale ga e cakava ena levu sara.” (Joni 14:12) Sega ni tukuna tiko o Jisu ni na vinaka cake na nodratou cakamana mai na kena e cakava o koya. Ia ena dede ga nodratou cakacaka vakaitalatala, ratou na tara e levu na vanua, levu tale ga eratou na vunau kina.

Ni biubiu o Jisu, eratou na sega ni leqataka e dua na ka na yapositolo ni yalataka: “Na ka kece ga dou kerea ena yacaqu, au na cakava.” E tomana o Jisu: “Au na kerei Tamaqu, ena qai solia mai o koya e dua tale na dauveivuke me tiko vata kei kemudou me tawamudu, qo na yalo tabu na vu ni dina.” (Joni 14:14, 16, 17) E vakadeitaka ni na sobuti ratou na yalo tabu me vukei ratou. A yaco qori ena siga ni Penitiko.

E kaya o Jisu: “Sega ni dede sa na sega ni raici au tale o vuravura, ia dou na raici au, niu bula tiko, dou na bula tale ga.” (Joni 14:19) Ena rairai vei ratou o Jisu ni vakaturi oti, ena vakaturi ratou tale ga ena dua na gauna e muri ena yago vakayalo me ratou lai bula vata kei koya i lomalagi.

Sa qai vakabibitaka vei ratou o Jisu: “O koya e vakabauta na noqu ivakaro qai muria, e lomani au. Ia o koya e lomani au ena lomani koya o Tamaqu, au na lomani koya, au na vakatakilai au tale ga vua.” E taroga sara na yapositolo o Jutasa, e vakatokai tale ga me o Cateo: “Turaga, na cava oni via vakatakilai kemuni ga kina vei keitou, oni sega ni vakatakilai kemuni i vuravura?” E sauma o Jisu: “O koya e lomani au, ena muria na noqu vosa, ena lomani koya o Tamaqu . . . O koya e sega ni lomani au e sega ni muria na noqu vosa.” (Joni 14:21-24) Ni vakatauvatani kei ratou na yapositolo, e sega ni vakabauti e vuravura ni o Jisu na sala, na dina, kei na bula.

Sa vakarau biubiu o Jisu, eratou na nanuma lesu gona vakacava na ka kece e vakavulici ratou kina? E kaya o Jisu: “Na dauveivuke, na yalo tabu ena tala mai o Tamaqu ena yacaqu, ena qai vakavulica vei kemudou na ka kece, ena vakalesuya tale ga ina nomudou vakasama na ka kece au tukuna vei kemudou.” E veivakayaloqaqataki dina qori ni ratou sa raica oti na yapositolo na veivakurabuitaki ni cakacaka ni yalo tabu. E tomana o Jisu: “Au sa solia vei kemudou na vakacegu, au solia vei kemudou na noqu vakacegu. . . . Dou kua ni lomaleqa, dou kua tale ga ni rere.” (Joni 14:​26, 27) Ena dusimaki ratou na tisaipeli qai taqomaki ratou na Tama i Jisu, me ratou kua gona ni lomaleqa.

Sa vakarau vakadinadinataki na veitaqomaki ni Kalou. E kaya o Jisu: “Sa lako tiko mai na turaga ni vuravura qo. E sega ni dua na nona kaukaua vei au.” (Joni 14:30) A uqeta na loma i Jutasa na Tevoro qai rawai koya. Ia e sega ni ivalavala ca o Jisu, e sega na nona malumalumu me vakayagataka o Setani me tawayalodina kina o Jisu vua na Kalou. E sega tale ga ni rawa ni vesuki Jisu tawamudu ena mate na Tevoro ni kaya o Jisu: “Au na vakayacora na ka e vakarota vei au o Tamaqu meu cakava.” E nuidei o Jisu ni na vakaturi koya o Tamana.​—Joni 14:31.

E veitalanoa vinaka o Jisu kei ratou na nona yapositolo yalodina me vakayaloqaqataki ratou kina. Sa bogilevu, de dua sa sivi na tinikarua ena bogi. E cavuta sara o Jisu e dua na vosa vakatautauvata momona:

E kaya: “O yau na vaini dina, o Tamaqu na ivakatawaniwere.” (Joni 15:1) Nona vosa vakatautauvata e salavata kei na ka e tukuni ena vica na senitiuri yani e liu me baleta na matanitu o Isireli, e dau vakatokai me vaini i Jiova. (Jeremaia 2:21; Osea 10:1, 2) Ia sa na vakanadakuya na matanitu qori o Jiova. (Maciu 23:37, 38) Dua na vakasama vou e vakabibitaka e ke o Jisu. O koya sara ga na vaini sa tekivu teivaka voli mai o Tamana mai na gauna e lumuti kina ena yalo tabu ena 29 G.V. Ia e kaya o Jisu ni so tale na ka e okati ena kena vakatayaloyalotaki koya na vaini:

“Na tabaqu kece e sega ni vua e kauta laivi [o Tamaqu], na tabaqu kece e vua e samaka me rawa ni vua vakalevu. . . . Ena sega ni vua ga vakataki koya na tabanivaini, vakavo ke sema tiko ina vuna. O kemudou tale ga dou na sega ni vua rawa ke dou sega ni duavata tiko kei au. O yau na vaini, o kemudou na tabaqu.”​—Joni 15:2-5.

Sa yalataka oti o Jisu vei ratou na nona tisaipeli yalodina ni na tala mai e dua na dauveivuke ni sa lako, na yalo tabu. Oti e limasagavulukadua na siga, e sobuti ratou na yapositolo kei na so tale na yalo tabu, era vakatokai kina mera tabanivaini. E bibi mera duavata kei Jisu na ‘tabana’ kece. Na vuna?

E kaya o Jisu: “O koya e duavata tiko kei au, au na duavata kei koya, o koya qo ena vua vakalevu, ke sega o yau, dou na sega ni rawata e dua na ka.” Na ‘tabana’ e dusi ira na imuri yalodina i Jisu era vua vakalevu, vakatotomuria na itovo i Jisu, gumatua ni vunautaka na Matanitu ni Kalou ra qai vukea e levu tale mera tisaipeli. Vakacava ke sega ni duavata tiko ga kei Jisu e dua qai sega ni vua? E kaya o Jisu: “O koya e sega ni duavata tiko kei au, ena viritaki laivi.” Ia e tukuna tale: “Ke dou duavata tiko kei au, qai tiko tale ga e lomamudou na noqu vosa, na ka ga dou kerea ena yaco vei kemudou.”​—Joni 15:5-7.

Sa qai tokaruataka o Jisu na ka sa cavuta oti vakarua​—me muri nona ivakaro. (Joni 14:15, 21) E vakamacalataka sara e dua na sala vinaka mera vakaraitaka kina na tisaipeli nira sa cakava tiko qori: “Ke dou muria na noqu ivunau, au na qai lomani kemudou tiko ga, me vaka ga na noqu muria na ivakaro i Tamaqu qai lomani au tiko ga o koya.” E sega ni rauta me rau lomani ga na Kalou o Jiova kei na Luvena. E kaya o Jisu: “Qo na noqu ivakaro, mo dou veilomani me vaka ga na noqu lomani kemudou. E sega ni dua na loloma e sivia na loloma qo, me dua e solia nona bula ena vukudra na nona itokani. Dou noqu itokani ga ke dou cakava na ka au vakarota vei kemudou.”​—Joni 15:10-14.

Sa vo ga e vica na aua me vakaraitaka o Jisu nona loloma ena nona solia nona bula ena vukudra kece era vakabauti koya. E dodonu me uqeti ratou nona imuri na nona ivakaraitaki, me ratou dau vakuai ratou ena so na ka me ratou veilomani kina. Na loloma qori ena kedratou ivakatakilakila, ni sa kaya oti o Jisu: “Na ka qo era na kila kece kina ni dou noqu tisaipeli, ke dou veilomani.”​—Joni 13:35.

E dodonu me ratou raica tale ga vakabibi na yapositolo nona vakatokai ratou o Jisu me “itokani.” Ni vakamacalataka na vuna, e kaya o Jisu: “Au sa kacivi kemudou mo dou noqu itokani, baleta na ka kece au rogoca vei Tamaqu au vakatakila vei kemudou.” E ka dokai dina me ratou veitokani voleka kei Jisu ratou qai kila na veika e vakatakila vua o Tamana! Ia me dei tiko ga na veitokani qori, e dodonu me ratou “vua tiko ga.” Ke ratou cakava qori, e kaya o Jisu: “[Ena] solia vei kemudou o Tamaqu na ka kece dou kerea vua ena yacaqu.”​—Joni 15:15, 16.

Nodratou veilomani na ‘tabana’ se tisaipeli i Jisu ena vakaukauataki ratou ena veika sa vakarau yaco. E tukuna rawa ni na cati ratou o vuravura, ia e vakayaloqaqataki ratou ena nona kaya: “Ke cati kemudou o vuravura, mo dou kila ni a cati au e liu qai cati kemudou e muri. Ke dou vakavuravura, ena lomani kemudou o vuravura me vaka ni dau lomana na ka e nona. Ia ni dou sega ni vakavuravura, . . . qo na vuna ena cati kemudou kina o vuravura.”​—Joni 15:18, 19.

E kaya tale o Jisu me baleta na vuna eratou na cati kina: “Era na cakava na ka kece qo vei kemudou ena vuku ni yacaqu, nira sega ni kilai koya e talai au mai.” E tukuna o Jisu ni nona cakamana e vakavotuya nira cala o ira era cati koya: “Keu a sega ni cakava vei ira na cakacaka e se sega ni cakava e dua tale, ke ra sega ni okati mera ivalavala ca, ia qo era sa raica na ka au cakava, era cati au, era cati Tamaqu tale ga.” Kena ibalebale nodra cati Jisu e vakayacori kina na parofisai.​—Joni 15:21, 24, 25; Same 35:19; 69:4.

E yalataka tale o Jisu ni na tala mai na dauveivuke, na yalo tabu. Na igu kaukaua qori e rawa ni soli vei ira kece nona imuri me rawa nira vua ra qai ‘tukuni Jisu.’​—Joni 15:27.

Sa vakarau biubiu mai na tabavale e vakayacori kina na kanavata ni Lakosivia o Jisu kei ratou na yapositolo. Levu na ka sa vakasalataki ratou kina, sa qai tukuna o Jisu: “Au tukuna vei kemudou na ka kece qo mo dou kua kina ni tarabe.” Na cava e vosa kina va qori o Jisu? E kaya: “Era na vakatalai kemudou mai na valenilotu. Ena yaco na gauna era na nanuma na vakamatei kemudou nira qarava kina na Kalou.”​—Joni 16:1, 2.

De dua eratou na lomaleqa na yapositolo ni ratou rogoca qori. Sa tukuna oti ena dua na gauna o Jisu ni na cati ratou o vuravura, ia e sega ni tukuna ni ratou na vakamatei. E tukuna sara o Jisu na vuna: “Au a sega ni tukuna e liu vei kemudou na ka kece qo niu se tiko vata kei kemudou.” (Joni 16:4) Qo sa qai tukuna rawa vei ratou ni bera ni biubiu, me ratou kua kina ni tarabe ena dua na gauna e muri.

E kaya tale o Jisu: “Qo au sa lako vei koya e talai au mai, e sega ga ni dua vei kemudou e tarogi au, ‘O lako i vei?’” Eratou se qai tarogi Jisu oti ga ena yakavi ya se na lako i vei. (Joni 13:36; 14:5; 16:5) Ia qo e ikuri tale ni nodratou rarawa na nona tukuna ni ratou na tusaqati. Eratou mani sega ni taroga e dua tale na ka me baleta na nona vakalagilagi se na kena yaga qori vei ira na yalodina ena nodra sokalou. E tukuna o Jisu: “Niu sa tukuna vei kemudou na ka kece qo, sa qai rarawa vakalevu na lomamudou.”​—Joni 16:6.

Sa qai vakamacalataka o Jisu: “E yaga vei kemudou meu lako. Baleta keu sega ni lako, ena sega ni lako mai vei kemudou na dauveivuke. Ia keu lako, au na qai talai koya mai vei kemudou.” (Joni 16:7) Ena mate o Jisu qai lako i lomalagi me sobuti ira kina nona tisaipeli na yalo tabu, e rawa ni tala tale ga o Jisu na dauveivuke qori vei ira na nona imuri e veiyasa i vuravura.

Na yalo tabu “ena vakatakila i vuravura na ivakadinadina matata me baleta na ivalavala ca, na yalododonu, kei na veilewai.” (Joni 16:8) Io, ena vakatakilai na nodra sega ni vakabauta na Luve ni Kalou na lewe i vuravura. Ena vakadeitaki na yalododonu i Jisu ena nona lako i lomalagi, ena vakaraitaka tale ga na vuna e veiganiti kina me totogitaki o Setani “na turaga ni vuravura qo.”​—Joni 16:11.

E tomana o Jisu: “Se vo e levu na ka meu tukuna vei kemudou, ia dou na sega ni taura rawa qo.” Ni sobuti ratou na tisaipeli na yalo tabu, ena qai veidusimaki me ratou kila na “ka dina kece.” Ena qai rawa ni ratou bulataka na ka dina qori.​​—Joni 16:12, 13.

Eratou kurabuitaka na yapositolo na ka e tukuna tarava o Jisu: “Vakalailai ga qo dou sa na sega ni raici au, ia vakalailai tale dou na raici au.” Ni raica o Jisu ni ratou sega ni taura rawa na kena ibalebale qori ratou qai vinakata me vakamatatataki, e tomana nona ivakamacala: “Au tukuna vakadodonu vei kemudou, dou na tagi dou na osi, ia ena marau o vuravura, dou na rarawa, ia ena vuki na nomudou rarawa me marau.” (Joni 16:16, 20) Era marau na iliuliu ni lotu ni vakamatei o Jisu ena yakavi tarava, ia eratou rarawa na tisaipeli. E vuki na rarawa qori me marau ni sa vakaturi o Jisu! Eratou qai marau sara ni sa sobuti ratou na yalo tabu ni Kalou.

Ni vakatauvatani ratou na yapositolo o Jisu vua na yalewa e vakarau vakasucu, e kaya: “E rarawa na yalewa ena gauna e vakasucu tiko kina, ni sa yaco mai nona gauna, ia ni sa sucu oti na gone, ena sega ni nanuma tale na nona rarawa ni sa marautaka na nona vakasucuma i vuravura e dua na gonetagane.” Sa qai vakayaloqaqataki ratou na nona yapositolo o Jisu, e kaya: “O kemudou tale ga dou na rarawa ena gauna qo, ia au na raici kemudou tale, ena qai marau na yalomudou, e sega ni dua ena kauta tani na nomudou marau.”​—Joni 16:21, 22.

Eratou se sega ni bau kerea e dua na ka na yapositolo ena yaca i Jisu. Qo e tukuna vei ratou: “Ena siga ya, dou na kerekere [vei Tamaqu] ena yacaqu.” Nodratou kerekere qori sega ni kena ibalebale ni na lomalomaruataka o Tamana nona vakayacora na ka eratou kerea. O Jisu sara ga e kaya: “Ni lomani kemudou o Tamaqu ena vuku ni nomudou lomani au . . . niu matataka na Kalou.”​—Joni 16:26, 27.

Na vosa ya ni veivakayaloqaqataki i Jisu eratou rairai vakadeitaka kina: “Na ka qo keitou vakabauta kina ni oni lako mai vua na Kalou.” Ena vakarau vakatovolei qo na vakabauta qori. E vakamacalataka sara o Jisu na ka e sa vakarau yaco: “Raica! Sa lako mai na gauna, sa yaco dina mai, dou na dui se kina ina nomudou vale, dou na qai biuti au duadua tu.” Ia e vakadeitaka vei ratou: “Au sa tukuna rawa vei kemudou na ka kece qo mo dou vakacegu kina ena vukuqu. Dou na vakararawataki e vuravura, ia dou yaloqaqa! Au sa vakamalumalumutaki vuravura.” (Joni 16:30-33) Ena sega ni vakanadakui ratou o Jisu. E nuidei ni ratou na vakamalumalumutaki vuravura me vakataki koya ga, qori ena nodratou yalodina ni cakava na loma ni Kalou se mani cava e saga o Setani kei na nona vuravura me ratou tawayalodina kina.

Sa vakarautaki ratou voli mai nona yapositolo o Jisu ena nona sa vakarau biubiu ni lomani ratou vakalevu. Qo e tacake i lomalagi qai masuti Tamana: “Moni vakalagilagi luvemuni me rawa ni vakalagilagi kemuni na luvemuni, me vaka na nomuni solia vua me lewa na tamata kece, me na solia tale ga o koya na bula tawamudu vei ira kece oni solia vua.”​—Joni 17:1, 2.

E kila o Jisu ni bibi me vakalagilagi na Kalou. Ia e veivakacegui na inuinui ni bula tawamudu e cavuta! E rawa ni yaga vei keda kece na ivoli i Jisu ni sa soli vua “me lewa na tamata kece.” Ia eso ga era na marautaka qori ni kaya o Jisu ena yaga ga nona ivoli vei ira era cakava na ka e cavuta tarava: “Ena rawata na bula tawamudu, o koya e vulica tiko ga na veika me baleti kemuni na Kalou dina duadua ga, kei Jisu Karisito oni tala mai.”​—Joni 17:3.

E bibi me kilai rau vinaka sara ga na Tamana kei na Luvena e dua, me veitokani voleka kei rau. E dodonu me vakatotomuria nodrau ivakarau ni rai, qai vakaraitaka na nodrau itovo vakasakiti ni veimaliwai kei ira eso tale. E bibi me vakabauta tale ga ni bibi cake na nona vakalagilagi na Kalou mai na noda vakabulai. E vakabibitaka tale qori o Jisu:

“Au sa vakalagilagi kemuni e vuravura ena noqu vakaotia na cakacaka oni lesia meu cakava. O koya gona Tamaqu, ni vakalagilagi au e yasamuni ena lagilagi a tu vei au niu se tiko e yasamuni ni bera o vuravura.” (Joni 17:4, 5) Io, e kerea o Jisu me vakaturi qai vakalesui vua na bula lagilagi a marautaka tu e liu mai lomalagi.

Ia e nanuma vinaka tu o Jisu na veika e rawata ena nona cakacaka vakaitalatala. E masulaka: “Au sa vakatakila na yacamuni vei ratou oni solia vei au e vuravura. Eratou nomuni, ia oni soli ratou vei au, eratou sa mai muria tale ga na nomuni vosa.” (Joni 17:6) E sega ni cavuta wale ga o Jisu na yaca ni Kalou, Jiova, ena nona cakacaka vakaitalatala. E vukei ratou sara ga nona yapositolo me ratou kila na ibalebale ni yaca qori​—nona itovo na Kalou kei na veika e cakava ena vuku ni kawatamata.

Eratou sa kilai Jiova na yapositolo, na itavi i Luvena, kei na veika e vakavulica o Jisu. E kaya ena yalomalumalumu o Jisu: “Niu sa solia vei ratou na vosa oni a solia vei au, eratou sa ciqoma, eratou kila sara ga niu matataki kemuni mai, eratou vakabauta tale ga ni oni talai au mai.”​—Joni 17:8.

Sa qai vakamacalataka o Jisu na kedra duidui na nona imuri kei na vo ni lewenivanua: “Au masulaki ratou, au sega ni masulaki vuravura, au masulaki ratou ga oni solia vei au, ni ratou nomuni . . . Tamaqu yalosavasava, ni taqomaki ratou ena vuku ni yacamuni oni a vakatokai au kina, me ratou duavata kina me vaka na nodaru duavata. . . . Au taqomaki ratou qai sega ni dua e vakarusai, vakavo ga o koya e dodonu me rusa,” qori o Jutasa Isikarioti e vakarau soli Jisu.​—Joni 17:9-12.

E masulaka tiko ga o Jisu: “E cati ratou o vuravura. . . . Au sega ni kerea moni kauti ratou tani e vuravura, moni taqomaki ratou tiko ena vuku i koya na vunica. Eratou sega ni vakavuravura me vaka ga na noqu sega ni vakavuravura.” (Joni 17:14-16) Eratou bula tu ena vuravura e lewa o Setani na yapositolo kei na so tale na tisaipeli, ia mera kua ni vakavuravura ra qai yawaka na kena ivakarau ca. Mera cakava vakacava qori?

E dodonu mera savasava tiko ga nira digitaki mera tamata ni Kalou, ra qai bulataka na ka dina ena iVolatabu vakaIperiu kei na ka dina e vakavulica o Jisu. E okata o Jisu ena nona qaqanimasu: “Ni vakasavasavataki ratou ena ka dina, e ka dina na nomuni vosa.” (Joni 17:17) Ni toso na gauna, eratou na uqeti vakalou eso na yapositolo me ratou vola na ivola ena okati ena “ka dina” ena vakasavasavataka e dua.

Eso tale era na qai ciqoma na “ka dina.” Qori na vuna e sega ni masulaki ‘ira ga kina na sa tiko rawa’ o Jisu, ia e masulaki ira tale ga ‘era vakabauti koya ena nodra vosa.’ Na cava e kerea o Jisu me baleti ira kece qori? “Mera duavata kece kina, me vaka ga na nomuni duavata kei au kei na noqu duavata kei kemuni Tamaqu, mera duavata tale ga kei kedaru.” (Joni 17:20, 21) Io, erau duavata o Jisu kei Tamana ena ka kece e vakayacori. E masulaka o Jisu mera duavata tale ga va qori nona imuri.

Sa tukuna oti vei Pita kei ratou na vo ni yapositolo o Jisu ni na lako me lai vakarautaka e lomalagi e dua na tikina me nodratou. (Joni 14:2, 3) E masulaka tale ga qori o Jisu: “Tamaqu, au vinakata mera tiko tale ga ena vanua au tiko kina o ira oni solia vei au, mera raica na nomuni vakalagilagi au, ni oni lomani au ni bera na ivakatekivu kei vuravura.” (Joni 17:24) E vakadeitaka e keri o Jisu ni sa bula makawa tu ni bera ni rau vakaluveni o Atama kei Ivi. E lomana tale ga na Luvena duabauga e bulia na Kalou, a qai vakatokai me o Jisu Karisito.

A vakabibitaka o Jisu ena nona iotioti ni masu na yaca i Tamana, nona lomani ratou tale ga na yapositolo na Kalou kei na so tale era na qai ciqoma na “ka dina” ena dua na gauna e muri. E kaya: “Au sa vakatakila vei ratou na yacamuni au na vakatakila tiko ga, me rawa ni ratou veilomani ena loloma vata ga oni lomani au kina, meu duavata tale ga kei ratou.”​—Joni 17:26.

Ni masu oti kei ratou nona yapositolo yalodina o Jisu, eratou ‘lagasere ni vakacaucau, eratou gole sara ina Ulunivanua ni Veiolive.’ (Marika 14:26) Eratou gole ina were o Kecisemani ena tokalau, me vaka ga e dau cakava o Jisu ena veigauna sa oti.

Ni ratou yaco ina dua na vanua ena loga ni veiolive, e biuti ratou toka e kea na walu na yapositolo. De dua ratou toka volekata na icurucuru ina were ni kaya vei ratou o Jisu: “Dou dabe toka i ke meu lai masu mada e kea.” E gole sara o Jisu qai kauti ratou na le tolu—o Pita, Jemesa, kei Joni. E rarawa vakalevu na lomana qai kaya vei ratou na le tolu: “E vusolo sara ga na lomaqu, vaka ga au sa mate. Dou tiko eke me datou yadra tiko.”—Maciu 26:36-38.

E biuti ratou o Jisu qai toso vakalailai i liu, e ‘tekiduru qai masu.’ Na cava e masulaka vua na Kalou ena gauna dredre qori? E kaya: “Tamaqu, e rawarawa na ka kece vei kemuni, ni kauta tani vei au na bilo qo. Ia me kua ni yaco na lomaqu, me yaco ga na lomamuni.” (Marika 14:35, 36) Sega ni kena ibalebale qori ni sa veisau na loma i Jisu, me sa kua ni cabora nona bula me ivoli!

E dau raica tu mai lomalagi o Jisu na nodra vakararawataki kei na nodra vakamatei eso ena ligadra na kai Roma. Qo ni mai bula vakatamata, sa rawa ni vakila tale ga na rarawa kei na mosi. E sega ni via vakasamataka na veika ena vakayacori vua. Ia na vuna levu e rarawa kina, oya ni kila ni nona vakamatei me vaka e dua na daubasulawa ena vakarogorogocataki kina na yaca i Tamana. Sa vo ga e vica na aua me vakaliligi ena kau, me vaka e dau caka vua e vosavakacacataka na Kalou.

E dede toka nona masu o Jisu sa qai lesu vei ratou na tolu na yapositolo. Ni raica ni ratou moce tu, e kaya sara vei Pita: “Vakacava, dou sega ni rawa ni yadra vata tiko kei au me dua mada ga na aua? Dou yadra tiko, dou masu tiko ga mo dou kua kina ni temaki.” E kila o Jisu ni curuoso nodratou vakasama na yapositolo, sa bogilevu tale ga. E kaya: “E gu na yalo, ia sa malumalumu ga na yago.”—Maciu 26:40, 41.

E lako tale ena ikarua ni gauna o Jisu qai kerea me kauta tani vua na Kalou na “bilo qo.” Ni lesu vei ratou na tolu na yapositolo, eratou se baci moce tu. A dodonu me ratou yadra tiko me ratou kua ni rawai ena veitemaki. Ni vosa vei ratou o Jisu, eratou “sega ni kila na cava me ratou kaya vua.” (Marika 14:40) E lako ena ikatolu ni gauna o Jisu, e tekiduru qai masu.

Dua na ka nona kauaitaka o Jisu na kena vakarogorogocataki na yaca i Tamana ena nona vakamatei me vaka na daubasulawa. E rogoca tu o Jiova na masu i Luvena, qai tala mai e dua na agilosi me vakaukauataki koya. Ia e sega ni cegu nona vakamamasu o Jisu vei Tamana, “sa qai masu ga vagumatua.” Dua na itavi levu sa vakataqari toka qo e taba i Jisu! Na ka e vakarau caka vua e vakatau tiko kina nona bula kei na nodra bula o ira na vakabauta. Na levu ni kena curuoso nona vakasama, e ‘titiri sara kina nona buno ina qele me vaka na dra.’—Luke 22:44.

Ena ikatolu ni gauna e lesu kina o Jisu vei ratou nona yapositolo, eratou moce tale tu. E kaya: “Qo e sega ni gauna ni moce kei na vakacegu! Sa voleka na aua me soli yani kina na Luve ni tamata vei ira na ivalavala ca. Dou tucake, me datou lako. Raica! Sa voleka mai o koya ena soli au.”—Maciu 26:45, 46.

Qo sa bogilevu tutu. Era vakadonuya na bete mera solia vei Jutasa e 30 na tikinisiliva me soli Jisu vei ira. E liutaki ira sara e dua na ilala levu o Jutasa mera lai vaqarai Jisu, qori o ira na iliuliu ni bete kei na Farisi. E gole tale ga na komada ni mataivalu kei na so na sotia ni Roma era vakaiyaragi.

Ni vakatalai Jutasa mai na kanavata ni Lakosivia o Jisu, a gole vei ira na iliuliu ni bete. (Joni 13:27) Era kacivi sara na yadra kei na dua na ilala sotia. A rairai kauti ira e liu o Jutasa ina vale e solevutaka kina na Lakosivia o Jisu kei ratou na nona yapositolo. Ia qo era sa takosova na ilala levu na Buca o Kitironi ena ilakolako ina were. Era vakaiyaragi, era kau cina kei na bukawaqa me vakayagataki ena nodra vaqarai Jisu.

Ni liutaka o Jutasa na ilakolako cake ina Ulunivanua ni Veiolive, e kila sara tu ga na vanua ena tiko kina o Jisu. E dau mai cegu ena were o Kecisemani o Jisu kei ratou na yapositolo ena nodratou veilakoyaki voli mai Pecani kei Jerusalemi. Ia qo sa bogi, ena rairai sega ni laurai vinaka kina o Jisu ni duri tu ena loganiolive. De dua era se sega ni bau raici Jisu e liu na sotia, era na kilai koya gona vakacava? Ena vukei ira o Jutasa ena dua na ivakatakilakila. E kaya: “O koya ga au reguca, dou vesuka, o koya sara ga ya, dou yadravi koya vinaka ni dou kauti koya yani.”—Marika 14:44.

Ni yaco yani ina were o Jutasa kei ira na ilala levu, e gole vakadodonu vei Jisu kei ratou na nona yapositolo. E kaya sara o Jutasa, “Ni bula Rapai!,” qai reguci Jisu. E kaya vua o Jisu: “Na cava o mai cakava?” (Maciu 26:49, 50) E sauma tale o Jisu nona taro ni kaya: “Jutasa, o solia na Luve ni tamata ena dua na iregu?” (Luke 22:48) Sa oti vakadua nona kauaitaki Jutasa o Jisu!

E golevi ira na tauri cina tu kei na bukawaqa o Jisu qai taroga: “Oni vaqarai cei?” Era kaya na ilala levu: “O Jisu na kai Nasareci.” E kaya ena yaloqaqa o Jisu: “O yau ga qo.” (Joni 18:4, 5) Era bale ina qele na tagane ya nira sega ni namaka na ka e cakava o Jisu.

A rawa ni dro ena bogi ya o Jisu, ia e tarogi ira tale se ra vaqarai cei. Era kaya: “O Jisu na kai Nasareci.” E yalodei tu ga o Jisu qai tomana: “Au sa tukuna oti vei kemuni, o yau ga qo. Ke oni vaqarai au tiko, ni laivi ratou qo me ratou lako.” Ena gauna dredre mada ga qori, e nanuma vinaka tu ga o Jisu na nona tukuna ena dua na gauna e liu ni na sega ni vakayalia e dua vei ratou na tisaipeli. (Joni 6:39; 17:12) E se sega ni yali e dua vei ratou na nona yapositolo yalodina ena vuku ni veitaqomaki i Jisu “vakavo ga o koya e dodonu me rusa,” o Jutasa. (Joni 18:7-9) E kerea kina o Jisu me kua ni caka e dua na ka vei ratou na nona imuri yalodina.

Eratou kidava na yapositolo na ka e sa vakarau yaco nira sa golevi Jisu yani na sotia. Eratou taroga sara: “Turaga, me keimami vakayagataka na iseleiwau?” (Luke 22:49) E se bera mada ga ni sauma o Jisu nodratou taro sa ucuna mai o Pita e dua na iseleiwau, qai taya laivi na daligana imatau o Maliko na nona dauveiqaravi na bete levu.

E tara o Jisu na daligai Maliko, mai mavo yani na mavoa. Sa qai vakavulica e dua na tikina bibi ena nona vakaroti Pita: “Daramaka tale na nomu iseleiwau ina kena taga, nira na mate ena iseleiwau o ira era vakayagataka na iseleiwau.” E soli koya o Jisu me vesu qai kaya: “Ena qai vakayacori vakacava na ka e volai ena iVolatabu, ni dodonu ga me yaco qo?” (Maciu 26:52, 54) E tomana: “Vakacava, sega ni dodonu meu gunuva na bilo e solia vei au o Tamaqu?” (Joni 18:11) E duavata tu ga o Jisu kei na loma ni Kalou, ke mani mate mada ga kina.

E tarogi ira na ilala levu o Jisu: “Oni vakaiseleiwau qai tauri kau mai moni vesuki au me vaka na daubutako? Au dau dabe e veisiga ena valenisoro meu veivakavulici, ia oni sega ni vesuki au. E yaco na ka kece qo me vakayacori kina na ka era vola na parofita.”—Maciu 26:55, 56.

Era sa qai vesuki Jisu na sotia, na komada ni mataivalu, kei na nodra yadra na Jiu. Eratou dro na yapositolo ni ratou raica na ka sa yaco. Ia “e dua na cauravou,” kena irairai ni tisaipeli o Marika e maliwai ira voli ga na ilala levu me muri Jisu tiko kina. (Marika 14:51) Era qai kilai cauravou qori na ilala levu, era via vesuki koya mani biuta tu mai na nona isulu lineni me dro.

E vesu o Jisu me vaka e dua na daubasulawa qai kau vei Anasa, a bete levu tiko ena gauna e vakadrukai ira kina na qasenivuli o Jisu ena valenisoro ni se gone. (Luke 2:42, 47) Eratou bete levu tale ga e muri eso na luvena tagane o Anasa, ia qo sa bete levu tiko na wati luvena yalewa.

Ni vakatarogi Jisu tiko o Anasa, e soqoni ira sara na lewe ni Sanadrini o Kaiafa. Era le 71 na lewe ni Sanadrini, qai wili tiko kina na bete levu kei ira era taura tu na itutu qori ena veigauna sa oti.

E tarogi Jisu sara o Anasa “ena ka e baleti ratou na nona tisaipeli kei na nona ivakavuvuli.” E sauma vua o Jisu: “Au dau tukuna na ka kece ga e matanalevu. Au dau veivakavulici ena valenilotu kei na valenisoro, na Jiu kece ga era dau lako yani kina, au sega ni cavuta vakavuni e dua na ka. Na cava o tarogi au kina? Tarogi ira ga era dau rogoca na noqu vosa.”—Joni 18:19-21.

E sabaka na mata i Jisu e dua na yadra e duri voleka tu e kea qai kaya ena cudru: “E dodonu mo vosa tu va ya vua na iliuliu ni bete?” E kila o Jisu ni sega ni dua nona cala, mani kaya: “Ke cala na ka au tukuna, tukuna mai na ka e cala, ia keu tukuna tiko na ka dina, na cava o sabaki au kina?” (Joni 18:22, 23) E vakarota sara o Anasa me kau o Jisu vei Kaiafa na wati luvena yalewa.

Era bose tiko mai na vale i Kaiafa na lewe ni Sanadrini—na bete levu, nodra qase na lewenivanua, kei ira na vunivola. E cala vakalawa me caka na veilewai ena bogi ni Lakosivia, ia era saga na ilala qori me yaco na nodra inaki ca.

E levu na lewe ni Sanadrini era duavata ena nodra inaki. A vakatulewataka na Sanadrini me vakamatei o Jisu ni vakaturi Lasarusa oti. (Joni 11:47-53) Era bosea ena vica na siga sa oti na iliuliu ni lotu mera vesuki Jisu qai vakamatea. (Maciu 26:3, 4) Io, sa vaka e mate rawa tu o Jisu, ia se bera tiko ni caka na veilewai!

Sa cala rawa tu vakalawa nodra bose, qo era sa vaqara ivakadinadina tale na iliuliu ni bete kei na lewe ni Sanadrini me beitaki vakailasu kina o Jisu. E levu era mai beitaki koya, ia e veicalati nodra itukutuku. Erau sa qai lako mai e le rua qai kaya: “Keimami rogoca ni kaya, ‘Au na talaraka na valenisoro qo a tara ena liga, ia ena loma ni tolu na siga au na tara tale e dua e sega ni caka ena liga.’” (Marika 14:58) Ia erau lomalomarua tu mada ga na tagane qori.

E tarogi Jisu o Kaiafa: “O sega ni sauma rawa ya? Na cava o nanuma ena nodra veibeitaki?” (Marika 14:60) E lasu na ka e beitaki kina qai veicalati nodra itukutuku na ivakadinadina, ia e galu tu ga o Jisu. Mani vakayagataka na Bete Levu o Kaiafa e dua tale na iwalewale.

E kila o Kaiafa ni votivoti vei ira na Jiu me tukuna e dua ni Luve ni Kalou. A tukuna ena dua na gauna o Jisu ni Tamana na Kalou, ra qai via vakamatei koya na Jiu nira kaya ni “vakatauvatani koya . . . kei na Kalou.” (Joni 5:17, 18; 10:31-39) Sa kila rawa tiko qori o Kaiafa, mani tarogi Jisu vaqaseqase: “Au tukuna vei iko mo bubului vua na Kalou bula ni o na tukuna na ka dina. Mo tukuna mai se o Karisito na Luve ni Kalou, se sega.” (Maciu 26:63) Sa tukuna oti o Jisu ni Luve ni Kalou. (Joni 3:18; 5:25; 11:4) Ke sega ni cakava tale qo, sa rawa ni beitaki ni cakitaka ni o koya na Luve ni Kalou, e Karisito tale ga. E mani kaya o Jisu: “O yau dina qori, oni na raica na Luve ni tamata ni dabe toka ena ligaimatau i koya e kaukaua sara, ena lako tale ga mai ena o ni lomalagi.”—Marika 14:62.

E dresuka nona isulu e sau na bete levu qai kaya: “E vosabeca na Kalou o koya! Na ivakadinadina cava tale eda vinakata? Raica! Oni sa rogoca na nona veibeci. Na cava nomuni nanuma?” E sega ni dodonu nodra lewa, ia era kaya na lewe ni Sanadrini: “Sa dodonu ga me mate.”—Maciu 26:65, 66.

Era sa qai vakalialiai Jisu, era vacuki koya tale ga. Eso tale era sabaki koya qai kasivita na matana. Era ubia na matana nira sabaki koya tiko ra qai kaya ena veivakalialiai: “Parofisai mada. O cei e sabaki iko?” (Luke 22:64) E vakayacori vua na Luve ni Kalou na itovo lolovira, e cala tale ga vakalawa nona lewai ena bogi!

Eratou rere na yapositolo ni sa vesu o Jisu ena were o Kecisemani, ratou mani dro. Ia e veisau na lomadrau o Pita “kei na dua tale na tisaipeli,” kena irairai ni yapositolo o Joni. (Joni 18:15; 19:35; 21:24) Erau na rawa ni raici Jisu ni kau vei Anasa. E talai Jisu sara o Anasa vua na Bete Levu o Kaiafa, rau qai muri tiko yani o Pita kei Joni. De dua erau leqataka se cava na yacovi rau, erau kauai tale ga ena ka ena yaco vua na nodrau Turaga.

E kilai Joni na bete levu, mani curu rawa ina rara ni vale i Kaiafa, ia e toka voli ga e tuba o Pita. Ni lesu mai o Joni, rau lai veivosaki kei na yalewa dauveiqaravi e ivakatawa ni katuba, sa qai curu rawa e loma o Pita.

Era vakawaqa buka na tiko ena rara ni vale ni batabata na bogi. E lai dabe vata sara kei ira o Pita me vakatakata kina ni waraka toka “na ka e yaco” ena veilewai i Jisu. (Maciu 26:58) Sa qai raici Pita vinaka na ivakatawa ni katuba ena rarama ni buka. E taroga sara: “O iko tale ga na tisaipeli ni tamata qo, se cava?” (Joni 18:17) Eso tale era kilai Pita ra qai beitaki koya ni dau tiko kei Jisu.—Maciu 26:69, 71-73; Marika 14:70.

Dua na ka nona rarawa o Pita. Ni sega ni vinakata me kilai koya e dua, e suka tale kina me lai tu ena matamata. E cakitaka o Pita ni dau tiko kei Jisu, e bau kaya mada ga: “Au sega ni kilai koya, au sega tale ga ni kila na ka o tukuna tiko.” (Marika 14:67, 68) E “bubului qai bolea me totogitaki ke lasu.”—Maciu 26:74.

Sa vakayacori tiko na veilewai i Jisu ena dua na yasa ni vale i Kaiafa, ena tabavale e cake e veitaudonui kei na rara ni vale. E raica vinaka tu o Pita kei na so tale era wawa toka e ra na veiveisau ni ivakadinadina era lai soli itukutuku.

E kilai levu ena ivosavosa i Pita ni cavutu mai Kalili, qai laurai kina ni lasu ni tarogi ke kilai Jisu. E dua tale ga vei ira na tiko e kea e wekai Maliko, a taya na daligana o Pita. E kaya sara vei Pita: “Au raici iko sara ga mai na iteitei seu lasu?” Ni cakitaka tale qori o Pita ena ikatolu ni gauna, e tagi sara na toa me vaka ga e parofisaitaki.—Joni 13:38; 18:26, 27.

E duri tu ena gauna qori o Jisu ena varada donuya na rara ni vale. E vuki na Turaga qai rai yani vei Pita, sa na mosi mada ga vei Pita qori. E nanuma lesu sara ga na ka e tukuna o Jisu ena vica wale ga na aua sa oti ena tabavale e cake. Sa wacava nona rarawa ni kila na ka e sa cakava! E curu i tuba o Pita qai tabalaka na tagi.—Luke 22:61, 62.

E nuidei o Pita ni yalodina qai kaukaua tu vakayalo, e rawa gona vakacava ni cakitaki nona Turaga? E vakatanitaki na ka dina, qai lewai o Jisu me vaka e dua na daubasulawa. Gauna sara ga qori me veitokoni kina o Pita vua e dua e sega ni cala, ia e qai vakanadakui koya e tu vua na “vosa ni bula tawamudu.”—Joni 6:68.

Na ka vakaloloma e cakava qori o Pita e vakaraitaka ni rawa ni veilecayaki tale ga e dua e vakabauta qai yalodina ke sega ni vakarautaki koya ina veika tawanamaki se veitemaki. Meda vuli mada ga na tamata kece ni Kalou ena ka e cakava o Pita!