Sa voleka na mataka, sa cakitaki Jisu oti tale ga vakatolu o Pita. Era sa veisukayaki na lewe ni Sanadrini ni sa oti nodra veilewai veivakaisini. Ni kida na mataka ni Vakaraubuka, era soqoni vata na Sanadrini nira via vakaraitaka ni donu vakalawa na veika a yaco ena bogi. Sa qai kau yani vei ira o Jisu.

Era kaya na mataveilewai ni Sanadrini: “Ke o iko na Karisito, tukuna mai vei keimami.” E sauma o Jisu: “Keu tukuna mada ga vei kemuni, oni na sega ga ni vakabauta. Keu tarogi kemuni tale ga, oni na sega ni sauma rawa.” Ia e doudou ni vakaraitaka vei ira o Jisu na ka e parofisaitaki me baleti koya ena Taniela 7:13. E kaya: “Tekivu qo, e sa na dabe ena liga imatau kaukaua ni Kalou na Luve ni tamata.”—Luke 22:67-69; Maciu 26:63.

Era kaya: “Kena ibalebale o iko na Luve ni Kalou?” E kaya vei ira o Jisu: “Oni sa kaya tiko ga mai qori.” De dua qo sa tokona nona beitaki vakailasu o Jisu me vakamatei. Era taroga: “Na ivakadinadina cava tale eda vinakata?” (Luke 22:70, 71; Marika 14:64) Era mani vesuki Jisu ra qai kauti koya vua na Kovana ni Roma o Ponitio Pailato.

A rairai raica o Jutasa Isikarioti ni sa kau o Jisu vei Pailato. E rarawa vakalevu ni kila ni sa tau na itotogimate vei Jisu. A sega ni vakaraitaka vua na Kalou o Jutasa na veivutuni dina, e lai vakasuka ga na 30 na tikinisiliva. E kaya vei ira na iliuliu ni bete: “Au sa valavala ca niu solia yani na tamata yalododonu.” Era kaya vua: “Me icavai vei keimami? Qori nomu leqa!”—Maciu 27:4.

E kolotaka na 30 na tikinisiliva ina loma ni valenisoro o Jutasa qai via vakamatei koya. A rairai ramusu na tabanikau a vesuka kina na dali me kunati koya. E mani lutu ena veivatu qai kacabote na ketena.—Cakacaka 1:17, 18.

E kau o Jisu ena matakacaca ina itikotiko nei Ponitio Pailato. Era sega ni via curu na Jiu, era vakabauta ni na vakadukadukalitaki ira nodra veimaliwai kei ira na sega ni Jiu. Era na sega kina ni vakadonui mera kania na ivakayakavi ni Lakosivia, ena ika15 ni Naisani, na imatai ni siga ni Solevu ni Madrai Sega ni Vakaleveni.

E lako mai tuba o Pailato qai tarogi ira: “Cava nona cala na tamata qo?” Era sauma vua: “Ke sega ni dua na nona cala keimami na sega ni kauti koya mai vei kemuni.” De dua e kila o Pailato nira via rawai koya, e qai kaya vei ira: “Ni kauti koya sara ni lai lewai koya ena nomuni lawa.” E kilai nodra via vakamatei Jisu na Jiu ena nodra kaya: “E sega vei keimami na kaukaua vakalawa me keimami vakamatea e dua.”—Joni 18:29-31.

Ena rawa nira ue na lewenivanua ke vakamatei o Jisu ena soqo ni Lakosivia. E tiko vei ira na kai Roma na kaukaua vakalawa mera vakamatei Jisu ke beitaki ni saqata na nodra matanitu. Ke ra rawai ira na kai Roma na Jiu mera cakava qori, era na galala mai na nodra veibeitaki na lewenivanua.

Era sega ni via tukuna na iliuliu ni lotu vei Pailato ni beitaki o Jisu ni vosavakacacataka na Kalou. Era sa qai beitaki koya vakailasu: “Keimami raica na tamata qo [1] ni vagolei ira tiko vakatani na lewenivanua, [2] e tarova na soli ivakacavacava vei Sisa, [3] e kaya tale ga ni o koya na Karisito na tui.”—Luke 23:2.

E matataki Roma o Pailato, e kauai kina ena nona beitaki o Jisu ni tui. E curu tale ina itikotiko ni kovana, e kacivi Jisu, qai taroga: “O iko na nodra Tui na Jiu?” Se, ‘O sa beca na lawa ni matanitu ena nomu tukuna ni o tui mo talaidredre kina vei Sisa?’ Ni via kila o Jisu na levu ni ka e kila o Pailato me baleti koya, e kaya sara: “Qori na ka o nanuma me baleti au, se na ka era kaya vei iko eso?”—Joni 18:33, 34.

Ni via kila o Pailato na veika me baleti Jisu, e sauma: “O yau na Jiu?” E tomana: “O ira sara ga na kainomu kei ira na iliuliu ni bete era soli iko vei au. Na cava o cakava?”—Joni 18:35.

E sega ni via vakalecalecava o Jisu na kena veiletitaki na nona tui se sega. E kurabuitaka na Kovana o Pailato na sala e sauma kina o Jisu nona vosa.

E vakaraitaka vakadodonu vei Pailato o Jisu ni tui dina o koya, e sega tale ga ni vakavu leqa e Roma nona Matanitu. E kaya kina o Jisu: “E sega ni vakavuravura na noqu Matanitu. Ke vakavuravura na noqu Matanitu, era na vala na noqu tamata meu kua ni soli yani vei ira na Jiu. Ia e sega sara ga ni vu eke na noqu Matanitu.” (Joni 18:36) Io, e tiko na nona Matanitu, ia e sega ni vakavuravura.

Mani tarogi Jisu o Pailato: “Ia o iko na tui?” Sa qai vakatakila o Jisu vei Pailato ni donu nona nanuma ena nona tukuna: “O sa kaya tiko ga mai niu tui. Qo na vuna au sucu mai kina, qo tale ga na vuna au lako mai kina i vuravura meu tukuna na ka dina. O ira kece era totaka na dina era rogoca na noqu vosa.”—Joni 18:37.

Sa tukuna oti o Jisu vei Tomasi: “O yau na sala, na dina, kei na bula.” Sa rogoca tale ga o Pailato ni lako mai o Jisu e vuravura me tukuna na “ka dina” me baleta nona Matanitu. E vakadeitaka gona o Jisu me yalodina tiko ga ke mani mate mada ga kina. E tarogi koya o Pailato: “Na cava na ka dina?” E sega ni vinakata o Pailato me saumi tale nona taro, sa rauti koya ga na ka e rogoca me tauca kina nona lewa me baleti Jisu.—Joni 14:6; 18:38.

E lesu i tuba o Pailato vei ira na ilala levu. A rairai tiko e yasana o Jisu ena nona tukuna vei ira na iliuliu ni bete kei ira na tu e kea: “Au sega ni raica e dua na cala vua na tamata qo.” Era cudruvaka na ilala levu na vakatulewa ya, ra qai kaya: “E yavalati ira na lewenivanua ena nona veivakavulici ena vanua taucoko o Jutia, e tekivu sara ga mai Kalili me yaco mai ke.”—Luke 23:4, 5.

E rairai kurabuitaka o Pailato na levu ni nodra vinakata na Jiu me vakamatei o Jisu. Nira qoqolou tiko na iliuliu ni bete kei na qase, e tarogi Jisu sara o Pailato: “O sega ni rogoca na levu ni ka era beitaki iko tiko kina?” (Maciu 27:13) E kurabuitaka vakalevu o Pailato ni kaukaua nodra veibeitaki, ia e galu tu ga o Jisu.

Era vakaraitaka na Jiu ni a ‘tekivu mai Kalili’ o Jisu. Ni kila o Pailato ni kai Kalili o Jisu, e vakavure vakasama qori vua ena ka me cakava me kua ni beitaki kina ena nona lewai o Jisu. E tiko voli e Jerusalemi ena gauna ni Lakosivia o Eroti Anitipasa (na luvena tagane o Eroti na Ka Levu) na iliuliu ena yasana o Kalili. E mani talai Jisu vei Eroti o Pailato. O Eroti Anitipasa qo a tamusuka na ului Joni na Dauveipapitaisotaki. Ni rogoca e muri o Eroti na cakacaka veivakurabuitaki i Jisu, e leqataka de sa vakaturi mai na mate o Joni.—Luke 9:7-9.

Dua na ka nona marau o Eroti ni raici Jisu, sega ni baleta nona via vukei koya se me kila na dina ni ka e beitaki kina. E via kila ga eso na ka e baleti Jisu qai “via raica sara ga eso nona cakamana.” (Luke 23:8) E ka ni rarawa ni sega ni cakava o Jisu na ka e vinakata o Eroti. Ni vakatarogi koya mada ga o Eroti, e galu tu ga o Jisu. E mani “vakasewasewani koya” o Eroti kei ira na nona sotia ni sega ni yaco na lomadra. (Luke 23:11) Era vakasulumi koya ena dua na isulu totoka ra qai vakalialiai koya. Oti e talai Jisu lesu vei Pailato o Eroti. Erau dau veimecaki tu e liu o Eroti kei Pailato, ia qo rau sa veitokani vinaka.

Ni lesu yani o Jisu, e kacivi ira sara na iliuliu ni bete, nodra iliuliu na Jiu, kei ira na lewenivanua o Pailato qai kaya: “Niu vakatarogi koya e matamuni e sega sara ga ni dua na ka au raica me tokona nomuni veibeitaki. O Eroti mada ga e vakasukai koya mai ni sega ni raica e dua na ka, e sega ni cakava o koya e dua na cala me mate kina. Au na totogitaki koya ga qai sereki koya.”—Luke 23:14-16.

Dua na ka nona via sereki Jisu o Pailato ni kila nira soli koya yani na bete ena nodra vuvu. E yaco e dua tale na ka sa qai vakadeitaka ga kina o Pailato me sereki Jisu. E vakauitukutuku yani vua o watina ni dabe tu o Pailato ena idabedabe ni veilewai: “Kua ni cakava e dua na ka vua na tamata yalododonu qori, e vakaleqai au vakalevu nikua na ka au tadra [e vu vakalou] me baleti koya.”—Maciu 27:19.

E sega na cala i Jisu qai dodonu me sereki koya o Pailato, ia ena rawa vakacava qori?

E tukuna o Pailato vei ira na ilala levu era vinakata tiko me vakamatei o Jisu: ‘Au sega sara ga ni raica e dua na ka me tokona nomuni veibeitaki. O Eroti tale ga.’ (Luke 23:14, 15) E vakayagataka e dua tale na iwalewale o Pailato me sereki Jisu kina, e kaya vei ira na lewenivanua: “E kena ivakarau meu dau sereka vei kemuni e dua ena gauna ni Lakosivia. Na cava oni vinakata, meu sereka yani vei kemuni na nodra Tui na Jiu?”—Joni 18:39.

E kila tiko o Pailato e dua na kaivesu na yacana o Parapa, e daubutako, vorata na veiliutaki, qai daulaba. E mani taroga o Pailato: “O cei vei rau oni vinakata meu sereka yani vei kemuni, o Parapa se o Jisu o koya e vakatokai me Karisito?” Ena nodra veibukani na iliuliu ni bete, era kerea kina na lewenivanua me sereki o Parapa, sega ni o Jisu. E taroga tale o Pailato: “O cei vei rau qo meu sereka yani vei kemuni?” Era kailavaka na ilala levu: “O Parapa”!—Maciu 27:17, 21.

E rarawa o Pailato, mani taroga: “Na cava meu qai cakava vei Jisu o koya e vakatokai me Karisito?” Era kaya vakadomoilevu na lewenivanua: “Vakota ena kau!” (Maciu 27:22) E vakamadua nodra vakarota me vakamatei e dua e sega nona cala. E vakamamasu o Pailato: “Baleta? Na cava nona cala? Au sega ni raica vua e dua na ka me mate kina, au na totogitaki koya ga qai sereki koya.”—Luke 23:22.

E guce na sasaga i Pailato nira kailavaka toka ga na ilala levu: “Vakota ena kau!” (Maciu 27:23) Era sa vesumonataki ira vinaka sara ga na ilala levu na iliuliu ni lotu, e kaukaua kina nodra vinakata me vakamatei o Jisu! O koya e vinakati tiko qo me vakadavei nona dra e sega ni daubasulawa se daulaba. E sega ni dua na nona cala, se qai curu vakatui tale ga i Jerusalemi ena vica na siga sa oti. Ke ratou tiko na tisaipeli i Jisu, eratou galu tu ga qai sega ni dua e bau raici ratou.

E kila o Pailato ni sa tawayaga nona sasaga. Era sa qai cudru ga na lewenivanua, e mani vuluvulu ena wai e matadra qai kaya: “Au na sega ni beitaki ena dra ni tamata qo. Ni qai lewa sara ga.” E sega ni veisautaka qori nodra rai na lewenivanua. Era kaya ga: “Me bale ga vei keimami kei ira na luvei keimami na nona dra.”—Maciu 27:24, 25.

E via cakava na ka e dodonu na kovana, ia e via vakayalovinakataki ira na lewenivanua. E mani cakava na ka era vinakata ena nona sereki Parapa. Sa qai vakarota me luva na isulu i Jisu qai warolaki.

Ni sa warolaki oti, era kauti Jisu sara na sotia ina vale ni kovana. Era vosa vakacacataki koya tale na sotia. Era talia e dua na isala wavakavotona ra qai vakaisalataki koya kina. Era biuta tale ga na sotia e dua na gasau ena ligana imatau, era ovici koya ena isulu damudamu me vaka era dau tokara na kawa vakatui. Era kaya ena veivakalialiai: “Ni bula vinaka, nodra Tui na Jiu!” (Maciu 27:28, 29) Era kasiviti Jisu ra qai sabaka tiko ga na matana. Era taura vua na gasau ra qai mokuta kina na uluna, e tara sara ga na buradelana na “isala” wavakavotona era talia me vakamadualaki kina.

E qoroya o Pailato nona tauri koya vinaka tu o Jisu kei na nona yalodei, mani vakadeitaka tale ni na sega ni beitaki ena dua na ka. E kaya: “Raica! Au kauti koya mai tuba moni kila kina niu sega ni raica vua e dua na cala.” E rairai nanuma o Pailato ni na veisau na lomadra na ilala levu ke mai duri e matadra o Jisu, sa mavoa qai dra tu na yagona. Na ilala levu sa mai duri tu e matadra o Jisu e sega ni bau laurai vei ira na loloma, e kaya sara o Pailato: “Raica! Qo na tagane!”—Joni 19:4, 5.

E mavoa qai vakalolomataki o Jisu, ia e galu tu ga qai yalodei. E rairai siqema qori o Pailato ni laurai ena nona vosa na vakarokoroko kei na loloma.

E vakalolomataki o Jisu qai vakalialiai, ia era sega ni kauaitaka na iliuliu ni bete kei na nodra ilala na sasaga i Pailato me sereki Jisu. Era vinakata ga me vakamatei, ra mani kailavaka tiko ga: “Me lauvako ena kau! Me lauvako ena kau!” E kaya o Pailato: “Ni kauti koya sara ga, ni vakamatei koya niu sega ni raica vua e dua na cala.”—Joni 19:6.

E sega ni dua na ka vakapolitiki mera beitaki Jisu kina na Jiu me rawa ni vakamatei, ia vakacava na ka vakalotu? Era vakayagataka tale na veibeitaki ni vosavakacaca a kau cake mai ena nodra lewai Jisu na Sanadrini. Era kaya: “E tiko na neimami lawa, e kaya ni dodonu me mate ni tukuni koya tiko me luve ni Kalou.” (Joni 19:7) E ka vou vei Pailato na veibeitaki qori.

E lai vakasamataka tale tiko o Pailato ni lesu i vale na sala me sereki kina na turaga e vosota na ivakarau vakaloloma, e tadrai koya tale ga o watina. (Maciu 27:19) Vakacava na nodra veibeitaki vou na Jiu, ni “Luve ni Kalou” na kaivesu qo? E kila o Pailato ni cavutu mai Kalili o Jisu. (Luke 23:5-7) Ia e tarogi Jisu: “O iko mada mai vei?” (Joni 19:9) De dua e veinanuyaka o Pailato ke a bula tu ena dua na gauna e liu o Jisu, qai vu mai vua na Kalou.

E rogoca sara ga o Pailato nona tukuna o Jisu ni tui, ia e sega ni vakavuravura nona Matanitu. E sega ni yaga me vakamatatataka na ka sa tukuna oti, mani galu tu ga. E vakararawataki Pailato nona sega ni via vosa o Jisu, qai kaya ena cudru: “O sega ni via vosa vei au? O sega ni kila ni tu vei au na lewa meu sereki iko, e tu tale ga vei au na lewa meu vakamatei iko?”—Joni 19:10.

E kaya o Jisu: “O sega sara ga ni lewai au vakalailai, vakavo ke sa soli vei iko na lewa mai cake. Ya na vuna e levu cake kina na nona ivalavala ca o koya e soli au vei iko.” (Joni 19:11) Kena irairai ni sega ni vakasamataka tiko e keri o Jisu e dua ga na tamata. Ia e kaya tiko ni levu cake na ka eratou beitaki kina o Kaiafa, nona ilala, kei Jutasa Isikarioti ni vakatauvatani kei Pailato.

E saga tale o Pailato me sereki Jisu ni qoroya nona ivalavala kei na vosa, e leqataka tale ga vakalevu de vu dina mai vua na Kalou. Ia e dua tale nodra ile na Jiu e rairai vakavu lomaleqa vei Pailato. Era veivakarerei nira kaya: “Ke oni sereka na tamata qo, oni sega ni totaki Sisa. O koya yadua e kaya ni tui, e saqati Sisa.”—Joni 19:12.

E kauti Jisu tale mai tuba na kovana, qai kaya mai na nona idabedabe ni veilewai vei ira na lewenivanua: “Raica na nomuni tui!” Era sega ni taleitaka qori na Jiu, era kailavaka ga: “Kauti koya tani! Kauti koya tani! Me lauvako ena kau!” E kaya vei ira o Pailato: “Meu vakamatea na nomuni tui?” Sa dede nodra vakalolomataki tu na Jiu ena lewa vakaRoma, ia era kaya ena doudou na iliuliu ni bete: “E sega tale ni dua na neimami tui, o Sisa ga.”—Joni 19:14, 15.

E rere o Pailato qai vakamalumalumu ena nodra cikecike na Jiu, e soli Jisu kina me vakamatei. Era luvata na sotia na isulu damudamu a ovi tu kina o Jisu ra qai vakasulumi koya ena nona isulu e sau. E kau sara yani o Jisu me lai colata nona kaunirarawa.

Sa voleka toka qo na sigalevu ni Vakaraubuka, na ika14 ni Naisani. E sega ni bau moce me tekivu mai na mataka ni Lotulevu, qai veitaravi na veika rarawa e vakayacori vua. Sa tekivu malumalumu o Jisu, ni sa sega ni taura rawa na bi ni kau. E taubale tiko e gaunisala o Saimoni na kai Kirini mai Aferika, ra qai vakasaurarataki koya na sotia me colata na kau ina vanua ni veivakamatei. Era muri tiko yani e levu na lewenivanua, sega ni tukuni rawa nodra rarawa kei na nodra tagicaka na ka e yaco.

E kaya o Jisu vei ira na yalewa era rarawa tu: “Kemuni na luvei Jerusalemi, ni kua ni tagicaki au. Ni tagicaki kemuni ga kei ira na luvemuni. Raica! Ena yaco mai na siga era na qai kaya, ‘Era marau na yalewa era sega ni vakaluveni, na katonigone e sega ni vakasucu gone, kei na sucu e sega ni sucumi!’ Era na qai kaya ina veiulunivanua, ‘Lutuki keimami mai!’ ina veidelana, ‘Vunitaki keimami!’ Baleta ke ra cakava tiko qo ni se drokadroka na kau, ena qai wacava ni sa madu?”—Luke 23:28-31.

E vakaibalebaletaka tiko qori o Jisu vei ira na Jiu. Era vaka na kau sa voleka ni mate, ia se bau drokadroka toka ni se tiko o Jisu kei ira na Jiu era vakabauti koya. Ni sa yali o Jisu kei ira na vakabauti koya, era sa na qai vo ga na lewe ni matanitu era mate vakayalo, era vaka na kau mate. Ena sega ni tukuni rawa nodra levu ni tagi ni vakayagataki ira na kai Roma na Kalou mera vakarusai ira!

E kau o Jisu ina dua na vanua ena taudaku ni korolevu, me vakamatei kina kei rau na daubutako. Na vanua qori e rawa ni raici “tu mai vakayawa,” e vakatokai me o Kolikoca se Vanua ni Qavokavoka.—Marika 15:40.

E luva nodratou isulu o Jisu kei rau na daubutako. E vakarautaki na waini e waki vata kei na waigaga ni veivakamatenitaki na mura. De dua era vakarautaka qori na yalewa ni Jerusalemi, era dau solia na kai Roma vei ira na vakarau vakamatei me ivakamalumu ni mosi. Ni tovolea o Jisu, e bese ni gunuva ni vinakata me tu vinaka nona vakasama ena nona sotava na veivakatovolei levu duadua; me kila tiko na ka e sotava qai yalodina me yacova na mate.

Sa qai vakadavori o Jisu ena kaunirarawa. (Marika 15:25) Ratou vakota na ligana kei na yavana na sotia, e mosimosi dina ni sa curubasikata na lewe kei na isema ni sui. Ni sa vakaduri na kaunirarawa, sa qai mosi ga vakalevu ni sa kasei na vanua e lauvako ena bi ni yagona. E sega ni rarawataki ratou na sotia o Jisu, e masulaka ga: “Tamaqu, vosoti ira, era sega ni kila na ka era cakava tiko.”—Luke 23:34.

E nodra ivakarau na kai Roma mera vola ena dua na ivakatakilakila nona cala na daubasulawa e vakamatei. Sa qai vola o Pailato ena dua na ivakatakilakila: “Jisu na kai Nasareci na nodra Tui na Jiu.” E volai ena vosa vakaIperiu, vakaLatina kei na vosa vaKirisi, me rawa nira wilika e levu. E laurai ena ka e cakava o Pailato na nona beci ira na Jiu nira vinakata me vakamatei o Jisu. Era cudru na iliuliu ni bete nira kaya: “Kua ni vola ‘Na nodra Tui na Jiu,’ vola ga ni kaya, ‘O yau na nodra Tui na Jiu.’” E sega ni vinakata o Pailato mera vakayagataki koya tale me yaco kina na lomadra, mani tukuna vei ira: “Na ka au sa vola, au sa vola.”—Joni 19:19-22.

Ena levu ni nodra cudru na bete, era cavuta tale kina na veibeitaki lasu a tukuni ena mataveilewai na Sanadrini. Sa rauta mera kurekure o ira na tavali ra qai vosavakacacataki Jisu: “Qori! O kaya sara mo na talaraka na valenisoro o qai tara tale ena tolu na siga, siro mada mai na kaunirarawa mo vakabulai iko.” Era kaya tale ga na bete kei ira na vunivola: “Meda raica mada ni siro mai na kaunirarawa na Karisito na nodra Tui na Isireli meda qai vakabauti koya.” (Marika 15:29-32) Rau vosavakacacataki Jisu tale ga na rua na daubutako erau vako tikivi koya. Ia o rau ga qori erau cala dina, sega ni o Jisu.

Ratou vakalialiai Jisu tale ga na va na sotia ni Roma. De dua ratou gunuva tiko na waini wiwi, ratou qai solia vei Jisu na waini ena nodratou veivakalialiai. Ia e dredre me taura ni sa vako tu na ligana. Ratou vakalialiai Jisu tale na sotia ena ivakatakilakila e toka e cake: “Ke o nodra Tui na Jiu, vakabulai iko.” (Luke 23:36, 37) Vakasamataka mada! E vakalolomataki qai vakalialiai vakatawadodonu na turaga e kilai me sala, dina, kei na bula. Ia e bolea me sotava kece qori, e sega ni bau cudruvi ira na Jiu era tu e kea, na sotia ni Roma era vakalialiai koya, se o rau na rua na daubutako erau vako tikivi koya.

Ratou kauta na isulu e sau i Jisu na va na sotia ratou qai wasea vakava. Eratou vakawirimadigitaka se o cei me nona. Na isulu e loma i Jisu e ka vinaka duadua, e “sega ni sema . . . ni tali taucoko sara ga me tekivu mai cake me yaco sara i ra.” Ratou kaya na sotia: “Me datou kua ni dresuka, me datou vakawirimadigitaka ga me macala kina se o cei me nona.” E vakayacori kina na tikinivolatabu qo: “Era wasea na noqu isulu e sau, era vakawirimadigitaka tale ga na noqu isulu.”—Joni 19:23, 24; Same 22:18.

Sa qai liaca e dua na daubasulawa ni tui dina o Jisu. E cudruvi nona itokani: “O sega ni bau rerevaka na Kalou, o iko mada ga o lewai tiko? E ganiti kedaru qori, daru totogitaki me isau ni nodaru ivalavala, ia na turaga qo e sega sara ga ni dua na ka ca e cakava.” Sa qai kerei Jisu: “Qai nanumi au ni oni sa tiko ena nomuni Matanitu.”—Luke 23:40-42.

E sauma o Jisu: “Au tukuna vakadodonu vei iko nikua, daru na tiko vata mai Parataisi.” (Luke 23:43) E duidui sara qori kei na ka e tukuna o Jisu vei ratou na nona tisaipeli, ni ratou na dabe vata kei koya ena nona idabedabe vakaturaga ena Matanitu ni Kalou. (Maciu 19:28; Luke 22:29, 30) De dua sa rogoca oti na daubasulawa Jiu qo na Parataisi a vakarautaka taumada o Jiova vei Atama, Ivi, kei na nodrau kawa. Kena ibalebale ni mate na daubutako qo, sa tu na nona inuinui.

Qo sa “ikaono ni aua,” se sigalevu. E duatani na butobuto e solega na ‘vanua taucoko me yacova na ikaciwa ni aua,’ qori ena tolu na kaloko ena yakavi. (Marika 15:33) Qo e sega ni vu mai na butoleka e dau tabonaka kina na matanisiga na vula. E dau yaco qori ena vula vou, ia qo e donuya tu na gauna ni Lakosivia, e dau taucoko kina na vula. E dede tale ga na butobuto qo, na butoleka e dau vica wale ga na miniti. Kena ibalebale ni vakavuna sara ga na Kalou na butobuto qo!

Vakasamataka mada na ka era na cakava o ira na vakalialiai Jisu tiko. Eratou gole tale ga yani ina kaunirarawa e va na yalewa, qori na tina i Jisu, Salome, Meri Makitala, kei Meri na tinana na yapositolo o Jemesa na Lailai.

Erau duri volekata tu “na kaunirarawa” na yapositolo o Joni kei na tina i Jisu. E raica tu yani o Meri nona rube tu ena kau na luvena e vakasucuma qai susuga, kei na mosi e vakila tu. E vaka ga e lausua o Meri ena “iseleiwau balavu.” (Joni 19:25; Luke 2:35) Dua na ka na mosi e tarai Jisu, ia e se kauaitaki tinana ga. E raici Joni qai kaya vei tinana: “Yalewa, raica na Luvemu!” Oti e raici Meri qai kaya vei Joni: “Raica na tinamu!”—Joni 19:26, 27.

Sa rairai yada tiko o tina i Jisu, e tataunaki koya kina vua na yapositolo e daulomana. E kila o Jisu ni ratou se bera ni vakabauti koya na vo ni tacina vakacabecabe. E tuvanaka kina nona qaravi vakayago o tinana, vakayalo tale ga. Dua dina na ivakaraitaki vinaka!

Ni sa oti na butobuto, e tukuna o Jisu: “Au sa karamaca.” Qori e vakayacori kina na ka e tukuni ena iVolatabu. (Joni 19:28; Same 22:15) E siqema o Jisu ni vaka me sa sega ni veitaqomaki o Tamana, me rawa ni vakatovolei na yalodina i Luvena me yacova na kena iyacoyaco. E kacivaka sara o Karisito: “Ilai, Ilai, lama sabakcani?” e kena ibalebale, “Noqu Kalou, noqu Kalou, na cava oni sa biuti au kina?” Nira rogoca qori eso era tu e kea, era taura cala na ka e tukuna, era kaya: “Raica! E kacivi Ilaija tiko o koya.” E cici sara e dua, taura na vutovuto e toni tu kina na waini wiwi, biuta ena mua ni gasau qai solia vei Jisu. Ia era kaya eso: “Laivi koya tu mada! Me laurai sara qo se na kauti koya sobu mai o Ilaija se sega.”—Marika 15:34-36.

E kaya sara o Jisu: “Sa vakacavari!” (Joni 19:30) Io, sa vakacavara kece o Jisu na ka e talai koya mai kina e vuravura o Tamana. Sa qai tinia: “Tamaqu, au sa solia na noqu bula ina ligamuni.” (Luke 23:46) E tataunaka vei Jiova o Jisu na nona bula, e nuidei ni na vakabulai koya tale. Ni nuitaka vakatabakidua na Kalou, e vakacuva na uluna na Karisito, mai cavuka yani nona icegu.

E yaco sara e dua na uneune levu, ra qai kavida na vatu. Na kena kaukaua e tatadoladola kina na ibulubulu ena taudaku kei Jerusalemi qai ceburaki mai na yagonimate. O ira na raica na ka e yaco ya era lai talanoataka ena “koro tabu.”—Maciu 12:11; 27:51-53.

Ni mate o Jisu, e kasei rua mai cake me yaco i ra na ilati balavu ni valenisoro e dau wasea na Loqi Tabu kei na Loqi Tabu Sara. Na ka vakatubuqoroqoro qori e vakaraitaka na cudru ni Kalou vei ira era vakamatei Luvena, e dusia tale ga ni sa dolavi na sala ina Loqi Tabu Sara se lomalagi.—Iperiu 9:2, 3; 10:19, 20.

Dua na ka nodra rere na lewenivanua. E kaya na turaganivalu e liutaka na veivakamatei: “Qo dina na Luve ni Kalou.” (Marika 15:39) De dua a tiko na turaga qori ni rairai o Jisu vei Pailato ena gauna ni veilewai, a veivosakitaki kina ke luve dina ni Kalou. Ia qo sa vakabauta ni yalododonu o Jisu, e Luve tale ga ni Kalou.

Eso e tarai ira na ka vakatubuqoroqoro era raica, nira lesu i vale era “tavia na seredra” ena levu ni nodra rarawa kei na madua. (Luke 23:48) Era vakararai tu mai vakayawa e levu na yalewa era tisaipeli i Jisu, nira dau tomani Jisu ena so na gauna. E tarai ira tale ga vakalevu na ka e yaco ena siga ya.

Sa yakavi sara na vanua ena Vakaraubuka na ika14 ni Naisani. Ni dromu na siga, ena tekivu kina na Siga ni Vakacecegu ni ika15 ni Naisani. Sa mate o Jisu, ia erau se bula tiko na daubutako rau vako tikivi koya. E vakaroti ena Lawa me “kua ni lili tu ena kau” na yagonimate “ena bogi taucoko,” me bulu ga ena “siga oya.”—Vakarua 21:22, 23.

E dau vakatokai na Vakaraubuka me siga ni Vakavakarau, mera vakarautaka kina na kedra na lewenivanua se ra vakacavara kina eso na cakacaka e vinakati me vakayacori rawa ni bera na Siga ni Vakacecegu. Ni dromu na siga, sa na tekivu na rua na Siga ni Vakacecegu “levu.” (Joni 19:31) E vakatokai me Siga ni Vakacecegu levu baleta na ika15 ni Naisani e imatai ni siga ni Soqo ni Madrai Sega ni Vakaleveni e dau solevutaki me vitu na siga, e dau siga ga ni Vakacecegu na imatai ni siga ni soqo qori. (Vunau ni Soro 23:5, 6) Erau mai veidonui kei na siga qori na Siga ni Vakacecegu vakamacawa, na ikavitu ni siga.

Era kerei Pailato gona na Jiu me ratou vakamatei vakatotolo o Jisu kei rau na daubutako eratou vako veitikivi. Ena caka vakacava qori? Me musu na yavadratou ni na dredre nodratou toso cake me ratou cegu tiko kina. Ratou gole na sotia qai musuka na yavadrau na daubutako. Ia rau sega ni musuka na yava i Jisu ni sa mate tu. E vakayacori kina na Same 34:20: “E yadrava tiko na nona sui kece, e sega ni dua e musuki.”

Me vakadeitaki ni sa mate dina o Jisu, e suaka na sarisarina ena moto e dua na sotia. E volekata sara ga na utona, qai “drodro mai kina na dra kei na wai.” (Joni 19:34) Qori e vakayacori kina e dua tale na tikinivolatabu: “Era na raici koya era suaka.”—Sakaraia 12:10.

E tiko tale ga ena nona vakamatei o Jisu o Josefa, “e dua na turaga vutuniyau” mai na koro o Arimacea, e turaga nuitaki ena Sanadrini. (Maciu 27:57) E “turaga vinaka qai turaga yalododonu,” e “waraka tale tiko ga na Matanitu ni Kalou.” E “tisaipeli tale ga i Jisu, ia ena nona rerevaki ira na Jiu e sega kina ni dau vakatakilai koya.” A sega ni duavata kei na lewa e tauca na mataveilewai vei Jisu. (Luke 23:50; Marika 15:43; Joni 19:38) E doudou o Josefa me kerea vei Pailato na yago i Jisu. E mani kaciva o Pailato na turaganivalu e liutaka na veivakamatei, me vakadeitaka kina ni sa mate o Jisu. Sa qai vakadonuya o Pailato na kerekere i Josefa.

E volia o Josefa na isulu lineni matailalai qai kauta sobu mai na kau na yago i Jisu. E ologa na yago ena lineni me lai vakotori ena ibulubulu. E veivuke tale ga o Nikotimo, “o koya a lai raici Jisu mada ena imatai ni gauna ena dua na bogi.” (Joni 19:39) E kauta yani e rauta ni 30 na kilokaramu na mura saulevu e veiwaki kei na elou. E ologi na yago i Jisu ena vadreti e tu kina na isaluaki, me vaka era dau cakava na Jiu.

E toka voleka e dua na ibulubulu vatu i Josefa e sega tu ni vakayagataki, e vakotori sara kina na yago i Jisu. Sa qai vaqiqici e dua na vatu levu me kena isogo. E caka vakatotolo qori ni bera na Siga ni Vakacecegu. De dua rau veivuke ena veika e vakarautaki o Meri Makitala kei Meri na tina i Jemesa na Lailai. Rau vakatotolo i vale me rau lai “vakarautaka eso na isaluaki kei na ilumu boivinaka” me lumu tale kina na yago i Jisu ni oti na Siga ni Vakacecegu.—Luke 23:56.

Era gole vei Pailato na iliuliu ni bete kei na Farisi ena Siga ni Vakacecegu ra qai kaya: “Keimami nanuma ni se bula na dauveidabui ya, a kaya, ‘Au na vakaturi ni oti e tolu na siga.’ Ni vakarota mada me yadravi vinaka sara na ibulubulu me yacova na ikatolu ni siga, de ra lako mai na nona tisaipeli ra qai butakoca na yagona, ra qai kaya vei ira na lewenivanua, ‘Sa vakaturi mai na mate!’ Ena qai ca sara na veidabui qo, se bau vinaka cake e liu.” E kaya vei ira o Pailato: “Me dua nomudou yadra. Dou lai raica me yadravi vinaka sara.”—Maciu 27:63-65.

Ena matakacaca ni Sigatabu, ratou kauta ina ibulubulu na isaluaki o Meri Makitala, Meri na tina i Jemesa, kei na so tale na yalewa me lumu kina na yago i Jisu. Eratou veikayaka: “O cei ena vaqiqica tani na vatu mai na icurucuru ni ibulubulu?” (Marika 16:3) Ia e yaco e dua na uneune. Sa vaqiqica tani na agilosi ni Kalou na vatu, era sa yali na yadra, sa lala tale ga na ibulubulu!