Wase Vitu
Ena Ca Vua na Loganivaini Tawayalodina!
1, 2. Na cava e tea o koya sa ‘daulomani,’ ia e tini vakararawataki koya tale vakacava na ka e tea?
“SEGA tale ni dua na vosa vakatautauvata e yacova na kena oqo ena totoka ni vosa e taurivaki kina kei na matata ni ka e dusia.” Oqo na ka e kaya e dua e dau vakamacalataka na iVolatabu me baleta na imatai ni vica na tikina ni Aisea wase 5. Era sega ni vosa kamikamica wale ga, era dusia tale ga na levu ni loloma i Jiova vei ira nona tamata. Ena gauna vata oya, e vakadreti keda tale ga na veivosa oqo meda qarauna na ivalavala ena vakacudrui koya.
2 E tekivu vaka oqo na vosa vakatautauvata i Aisea: “Au na seretaka mada vua ka’u sa daulomana na sere ka baleta na nona were-ni-vaini nei koya ka’u sa lomana. E dua na were-ni-vaini nei koya ka’u sa daulomana, ka no mai na dua na ulu-ni-vanua qele bulabula: ka sa viribaita, ka biuta tani na kena veivatu, ka tea kina na vaini vinaka sara, ka sa tara e dua na vale-cecere e loma, a sa kelia kina nai keli-ni-waini: ka sa qai nuitaka me vuataka na vuana, a sa vuataka na vua ca.”—Aisea 5:1, 2; vakatauvatana Marika 12:1.
Qaravi na Loganivaini
3, 4. Na cava e caka me qaravi vinaka kina na loganivaini?
3 E sega ni macala se a seretaka dina o Aisea na vosa vakatautauvata oqo vei ira na vakarogoci koya se sega, e macala ga ni a dreta sara ga nodra vakasama. Levu beka era sega ni vulagi ena teivaki ni loganivaini, qai matata vinaka na ivakamacala i Aisea, e rawa tale ga ni vakadinati. Me vakataki ira na dauteivaini edaidai, e sega ni tea na sore ni vaini na itaukei ni loganivaini, e tea ga na “vaini vinaka sara”—na tabanivaini se na kena coke. Sa qai digia na qele vinaka me tea kina nona loganivaini, ena “ulu-ni-vanua qele bulabula,” na vanua ena tubu bulabula kina na loganivaini.
4 Na qaravi loganivaini e sega ni ka rawarawa. E vakamacalataka o Aisea na cakacaka i koya na kena itaukei, ‘nona kelia na qele qai biuta tani na veivatu’—e cakacaka dredre qai veivakaocai! Kena irairai ni “tara e dua na vale-cecere” ena vatu lelevu. Ena gauna makawa, ra dau yadra mai na valececere vaka oya na ivakatawa mera yadrava na itei me kua ni butakoci se vakacacana na manumanu.a E tara tale ga na baivatu me viribaita na loganivaini era tei tu e baba. (Aisea 5:5) Dau caka oqo me kua ni sisi kina na qele.
5. Na cava ena namaka na itaukei ni loganivaini, ia na cava ga e yaco?
5 E cakacaka vakaukaua na itaukei ni loganivaini me taqomaka nona were, o koya gona, ena namaka o koya me vuavuaivinaka. Ni vakanamata kina, e kelia sara e dua na ikeliniwaini. Ia e vuavuaivinaka beka nona were? Sega, e vuataka ga na vua ca.
Na Loganivaini Kei na Kena iTaukei
6, 7. (a) O cei na itaukei ni loganivaini, na cava na loganivaini? (b) E kerea na itaukei me vakatulewataki na kisi cava?
6 O cei e taukena na loganivaini, e dusia tale ga na cava na loganivaini? Na kena isau e cavuta sara ga na itaukei ni loganivaini ni tukuna: “Ia koi kemudou na kai Jerusalemi, kei na tamata ni Juta, dou lewa mada vei keirau kei na noqu were-ni-vaini. A cava tale me caka ki na noqu were-ni-vaini, ka’u a sega ni cakava kina? ia e na vuku ni cava, ni’u a nuitaka me vuataka na vua ni vaini, sa qai vuataka ga na vua ni vaini ca? Ia oqo; ka’u na tukuna mada vei kemudou na ka ka’u na cakava ki na noqu were-ni-vaini: au na kauta tani na kena bai soni, ena qai laukana; au na talaraka sobu na kena bai vatu, ena qai buturaki.”—Aisea 5:3-5.
7 O Jiova na itaukei ni loganivaini, ia ena tikinivolatabu oqo, e vaka me tiko ena dua na vale ni veilewai qai kerea me vakatulewataki na kisi me baleti koya kei na nona loganivaini e sega ni vuavuaivinaka. Na cava gona na loganivaini? E vakamacalataka na kena itaukei: “Na were-ni-vaini i Jiova ni lewe vuqa na veimataqali i Isireli, kei ira na tamata ni Juta era sa nonai teitei daudomoni.”—Aisea 5:7a.
8. Na cava e rawa kina vei Aisea me vakatokai Jiova me o koya “ka’u sa lomana”?
8 O Aisea e vakatokai Jiova, na itaukei ni loganivaini, me o koya “ka’u sa lomana.” (Aisea 5:1) E rawa vei Aisea me cavuta oya baleta ni rau veivolekati kei na Kalou. (Vakatauvatana Jope 29:4, NW; Same 25:14, NW.) Ia na loloma i koya na parofita vua na Kalou e sega sara ga ni yacova yani na loloma ni Kalou me baleta na nona “were-ni-vaini”—na matanitu a “tea.”—Vakatauvatana Lako Yani 15:17; Same 80:8, 9.
9. Na cava e cakava o Jiova ina nona matanitu e kilai kina nira vaka na loganivaini talei na lewena?
9 A “tea” nona matanitu o Jiova ena vanua o Kenani qai solia kina nona lawa kei na ivakavuvuli, e taqomaki ira me vaka e dua na bai mera kua kina ni vakacacani mai vei ira na veimatanitu voleka. (Lako Yani 19:5, 6; Same 147:19, 20; Efeso 2:14) Kena ikuri, e solia vei ira na dauveilewai, na bete, kei na parofita mera veituberi. (2 Tui 17:13; Malakai 2:7; Cakacaka 13:20) Nira sa via kaba vakaivalu na veimatanitu tani, e lesia sara e so o Jiova mera dauveivakabulai. (Iperiu 11:32, 33) E tiko gona na vuna vinaka e taroga kina: “A cava tale me caka ki na noqu were-ni-vaini, ka’u a sega ni cakava kina?”
Na Loganivaini ni Kalou Edaidai
10. Na vosa vakatautauvata cava me baleta na loganivaini e cavuta o Jisu?
10 De a vakasamataka tiko o Jisu na vosa i Aisea ni cavuta na vosa vakatautauvata me baleti ira na dauteitei era daulaba: “E a tiko kina e dua na i taukei ni vale ka tea e dua na loga-ni-vaini, ka viribaita vakavolivolita ka taya e na vatu na i keli ni wai; ka tara na vale ni i vakatawa, ka lisitaka vei ira e so na dauteitei, ka qai lako yani ki na vanua tani.” Ka ni rarawa nira sega ni dina vua na itaukei ni loganivaini na dauteitei, ra tini labata na luvena. Qai vakaraitaka o Jisu ni vosa vakatautauvata oqo e sega ni dusi ira ga na Isireli vakayago ena nona tukuna: “[E]na kau tani mai vei kemudou [na Isireli vakayago] na matanitu ni Kalou, ka me soli ki na dua na matanitu e vuataka mai na vuana.”—Maciu 21:33-41, 43, VV.
11. Na loganivaini vakayalo cava e tu ena imatai ni senitiuri, ia na cava e yaco ni ratou sa mate yani na yapositolo?
11 Na “matanitu” vou oya na “Isireli ni Kalou”—e matanitu vakayalo era lewena na lotu vaKarisito lumuti, ra le 144,000 kece. (Kalatia 6:16; 1 Pita 2:9, 10; Vakatakila 7:3, 4) E kaya o Jisu ni o ira na nona tisaipeli era vaka na ‘tabana’ ena “vaini dina.” Na vaini dina o koya. Sa macala ga ni dodonu mera vua na tabana oqo. (Joni 15:1-5) E dodonu mera vakaitovotaka na itovo vakarisito ra qai vunautaka na “i Tukutuku Vinaka ni matanitu.” (Maciu 24:14, VV; Kalatia 5:22, 23) Ia, mai na gauna eratou mate kina na tinikarua na yapositolo, e laurai ni levu ga vei ira era kaya voli nira taba ni “vaini dina” era sega ni tabana dina—era vuataka na vua ca, sega ni vua vinaka.—Maciu 13:24-30, 38, 39.
12. E cudruvi vakacava o lotu ni Veivanua vaKarisito mai na vosa e tauca o Aisea, ia na cava era vulica kina na lotu vaKarisito dina?
12 O koya gona, me vaka ga ni a cudruvi Juta o Aisea, e cudruvi tale ga vaka kina nikua na lotu ni Veivanua vaKarisito. Ni dikevi lesu na itukutuku ni lotu, e laurai ni sa bau ca dina na vuana—na veivaluvaluti, ivalu ni lotu (crusades), kei na veivaqaqai ni lotu (Inquisition)! Ia sa dodonu ga mera rogoca na vosa i Aisea na loganivaini dina, se o ira na lotu vaKarisito lumuti kei na nodra itokani, “nai soqosoqo levu.” (Vakatakila 7:9) Kevaka era via vakamarautaki koya na itaukei ni loganivaini, e dodonu mera vuataka yadudua se vakailawalawa na vua ena vakamarautaki koya.
“Na Vua ni Vaini Ca”
13. Na cava ena cakava o Jiova ina nona loganivaini baleta ni vuataka na vua ca?
13 Ni sa levu sara na ka e cakava o Jiova me teivaka nona loganivaini, sa rauta me namaka ni na rawa mai “na loganivaini na waini e vuso!” (Aisea 27:2, NW) Ia e sega ni vinaka na vuana, e vuataka ga “na vua ni vaini ca,” se, “na ka boica” se “na vuanivaini sa luca,” me vaka e kune ena vakadewa e vakadewataki vakadodonu ga kina na vosa. (Aisea 5:2; raica na ivakamacala e ra ni NW; Jeremaia 2:21) E kaya gona o Jiova ni na kauta tani na nona “bai” e taqomaka tiko na matanitu oya. Sa na ‘biu me lekutu’ na matanitu, ena sega ni karoni tale tiko, ena tatara kina na lauqa. (Wilika Aisea 5:6.) Sa kaya oti mai o Mosese ni na yacovi ira na veika oya ke ra beca na Lawa ni Kalou.—Vakarua 11:17; 28:63, 64; 29:22, 23.
14. Na vua cava e namaka o Jiova me vuataka nona matanitu, na cava ga e qai vuataka?
14 E namaka na Kalou me vinaka na vua ni matanitu. O Maika, e bula tale ga ena gauna i Aisea, e kaya oqo: “Ka cava tale sa taroga maivei iko ko Jiova, mo caka dodonu ga, ka mo vinakata na yalololoma, ka mo yalomalumalumu talega ni drau lako vata kaya na nomu Kalou?” (Maika 6:8; Sakaraia 7:9) Ia e sega ni rogoca na veivakadreti i Jiova na matanitu. “A sa nanuma [na Kalou] ena ia na caka dodonu, ka raica! sa ia ga na veivakamatei [se, “beci ni lawa,” NW]; kei nai valavala dodonu, ka raica na qoqolou.” (Aisea 5:7b) Sa tukuna oti mai o Mosese ni matanitu tawayalodina oqo ena vuataka na vua gaga mai na “vaini ni Sotoma.” (Vakarua 32:32) Kena irairai gona nira beca na Lawa ni Kalou ena nodra veidauci vakaveitalia kei na nodra veiyacovi vakatagane se vakayalewa. (Vunau ni Soro 18:22, NW) Na vosa “veivakamatei,” e dusia na vakadave dra e yaco tiko. Na itovo kaukaua vaka oya e sega ni vakatitiqataki ni vakavuna nodra “qoqolou” na vakalolomataki—na qoqolou e lai rogoca sara o koya e tea na loganivaini.—Vakatauvatana Jope 34:28.
15, 16. Era na qarauna vakacava na lotu vaKarisito dina mera kua ni vuataka na vua ca vata ga e vuataka o Isireli?
15 Na Kalou o Jiova e ‘dau vinakata na ivalavala dodonu kei na lewadodonu.’ (Same 33:5) E vakaroti ira na Jiu: “Dou kakua ni cakava e dua na ka sa sega ni dodonu [se, “mo dou veivakaduiduitaki,” NW] ni dou sa ia na veilewai: mo kakua ni golevi koya sa dravudravua, se dokai koya na turaga levu: mo lewa vakadodonu ga vua na kai nomu.” (Vunau ni Soro 19:15) Meda kua gona ni vakaduiduitaka e dua na tamata ena vuku ni nona kawa, yabaki ni bula, se na nona vutuniyau se dravudravua. (Jemesa 2:1-4) E rui bibi vei ira na veiqaravi ena ivavakoso mera “kakua ni veitotaki,” mera saga ga mera dau rogoca na yasana ruarua ni bera na vakatulewa.—1 Timoci 5:21, VV; Vosa Vakaibalebale 18:13.
16 Kena ikuri, ni bula tiko ena vuravura ca na lotu vaKarisito, ena rawarawa sara ni votu vua na yalo e sega ni taleitaka se beca na ivakatagedegede ni Kalou. Ia o ira na lotu vaKarisito dina e dodonu mera “tu vakarau ni talairawarawa” ina lawa ni Kalou. (Jemesa 3:17, NW) E dina ni yaco tu na itovo tawakilikili kei na itovo kaukaua ena “vuravura ca oqo,” e bibi ga mera ‘raici ira vinaka, mera ivalavala vakayalomatua, ra qai kua ni vakataki ira na lialia.’ (Kalatia 1:4; Efeso 5:15) Mera cata na rai e sa taka tu nikua e nanumi kina ni sega ni dua na ka na veiyacovi vakaveitalia. Ke tiko na ka era na sega ni duavata kina, mera saga ni walia oya ena sala e sega kina na “yalokatakata, na cudru, na yalo ca, na vosa vakacaca.” (Efeso 4:31, VV) Ke ra saga na lotu vaKarisito dina me dodonu na nodra ivalavala, ena vakarokorokotaki kina na Kalou, qai vakadonui ira kina o koya.
Na Ca ni Kocokoco
17. Na itovo ca cava e vakacalai ena imatai ni ca e cavuta o Aisea?
17 Ena Ais 5 tikina e 8, sa sega ni qai cavuta tale tiko o Aisea na vosa i Jiova. E vakaraitaka nona cata “na vua ni vaini ca” e vuataki e Juta ena nona tukuna sara ga vakataki koya na imatai ni ono na ca: “Era na ca ko ira era dauvakaikuritaka na vale ki na vale, ka daukuria na were ki na were, me kakua na vanua e vo, mo dou qai tiko vakataki kemudou ga e na loma ni vanua! Sa kaya tiko e na daligaqu ko Jiova ni lewe vuqa, E dina ena lala mai na veivale e vuqa, na veivale lelevu ka vinaka, ka me sega e tiko kina. Io, na were-ni-vaini sa tini na eka ena dua kina na paca waini, kei na omeri sila e dua ena dua kina na efa.”—Aisea 5:8-10.
18, 19. Era beca vakacava na lawa i Jiova me baleta na taukeni ni vanua o ira na bula donui Aisea, ia na cava ena yacovi ira?
18 E Isireli makawa, na vanua kece e nei Jiova. Na vuvale yadua e tu nodra ivotavota qele soli vakalou e rawa nira lisitaka, ia e tabu ga nira volitaka “vakadua.” (Vunau ni Soro 25:23, NW) Ena vuku ni lawa oqo ena dredre kina me lewa e dua na iwase ni vanua levu e dua ga na tamata. Era taqomaki tale ga kina na vuvale mera kua ni lai dravudravua sara. Ia era beca tiko na lawa ni Kalou me baleta na taukeni ni qele e so e Juta ena vuku ni lomakocokoco. E vola o Maika: “A ra kocova na veiwere, ka kovea; kei na veivale, ka taura: a ra sa vakacacana na tamata kei na nona mataqali, io, na tamata kei na ka e taukena.” (Maika 2:2) Ia e tauca na ivakasala oqo na Vosa Vakaibalebale 20:21: “Ai yau sa na taukeni vakusarawa [se, “taukeni ena kocokoco,” NW] beka e nai vakatekivu; ia na kenai otioti ena sega ni kalougata.”
19 E yalataka o Jiova me kauta tani mai vei ira na tamata lomakocokoco oya na veika era taukena tu era rawata vakailawaki. Na vale era kovea ena “lala mai.” Na qele era diva lo me nodra ena bula ga kina vakalailai na itei. Se sala cava, se ni naica ena tau kina na cudru oqo, e sega ni tukuni. De dua, e vakaibalebaletaki ena dua na yasana, ina ituvaki ena vakilai ni sa yaco na kau vakavesu i Papiloni.—Aisea 27:10.
20. Na cava mera cakava na lotu vaKarisito nikua mera kua kina ni lomakocokoco me vakataki ira e so e Isireli?
20 O ira na lotu vaKarisito nikua mera cata na lomakocokoco a kune vei ira na Isireli e liu. (Vosa Vakaibalebale 27:20) Ke sa vakabibitaki sivia na iyau vakayago, e sega ni dredre na lawaki me rawa kina na ilavo. Sega ni dredre vua e dua me coriti ena caka bisinisi vakailawaki se na sasaga vakayalowai e so e nanumi ni na rawati totolo kina na ilavo. “Ko koya sa kusarawa ni vutuniyau ena sega ni donu [se, “yalododonu tiko ga,” NW].” (Vosa Vakaibalebale 28:20) E rui bibi kina meda lomavakacegu ga ena ka sa tu rawa vei keda!—1 Timoci 6:8.
iCori na Ka ni Veivakalasai e Rivarivabitaki
21. Na ivalavala ca cava soti e vakacalai ena ikarua ni ca e cavuta o Aisea?
21 Sa qai cavuta o Aisea na ikarua ni ca: “Era na ca ko ira era souta na gunu yaqona e na mataka caca; ka bogicaka, me ra mateni e na waini! Ia na api, kei na vaioli, na tibereli, kei na bitunivakatagi, kei na waini, sa ka ni nodra so yaqona: ia na cakacaka i Jiova era sa sega ni veinanuyaka, kei na ka sa cakava na ligana era sa sega ni nanuma kina.”—Aisea 5:11, 12.
22. Era sega ni lewai ira vinaka vakacava na Isireli, ia na cava ena yacovi ira na lewenivanua?
22 O Jiova “na Kalou mamarau,” e sega ni yalocataki ira nona tamata ke ra qara na ka ni veivakalasai e veiganiti. (1 Timoci 1:11, NW) Ia, sa sivia tale na ka era cakava o ira na qara marau tiko oqo! E kaya na iVolatabu, ni o “ira era daumateni era sa mateni e na bogi.” (1 Cesalonaika 5:7) Ia o ira na lasa vakalialia ena parofisai era tekivu mateni vakamataka ra qai gunugunu tu me yacova yani na bogi! Nodra ivalavala e vaka ga ni sega ni bula tu na Kalou, ni na sega ni tarogi ira. Tukuna sara o Aisea ni sa waraki ira tu mai na leqa. “O koya oqo era sa kau vakabobula tani kina na noqu tamata, ni sa sega na nodra vuku; ia na nodra tamata rogo, era sa mate e na viakana; kei na nodra lewe vuqa, era sa mate e na viagunu.” (Aisea 5:13) Nira bese ni muria na ivakavuvuli dodonu, era na lako sobu kina ina ibulubulu o ira na tamata ni Kalou era veiyalayalati kei koya—na tamata turaga kei ira na tamata wale.—Wilika Aisea 5:14-17.
23, 24. Mera lewai ira vinaka ena cava na lotu vaKarisito?
23 “Na daumarau vakalialia,” “se soqo ni marau vakalialia” e dau yaco tale ga ena kedra maliwa na lotu vaKarisito ena imatai ni senitiuri. (Kalatia 5:21; Byington; 2 Pita 2:13) E sega kina ni kurabuitaki nira dau lewa ca e so na lotu vaKarisito yalayala nikua ena ka e baleta na nodra soqo ni marau. Ni sega ni lewai vinaka na gunuvi ni yaqona ni valagi, sa dau vakavuna mera kosakosa se mamaue e so. (Vosa Vakaibalebale 20:1) Qai tiko o ira era tini cakava e so na ivalavala tawakilikili nira sa gunu vakasivia. E so era soqo tiko me yacova ni sa voleka ga ni kida na mataka, lai sega ni caka rawa kina na cakacaka vakarisito ena siga e tarava.
24 Ia o ira na lotu vaKarisito yalomatua era na vuataka na ivalavala vakalou ra qai lewa vinaka na nodra gauna ni marau. Era muria na ivakasala i Paula e kune ena Roma 13:13: “Me da lako voli me vaka e kilikili, me vaka e na siga; me kakua nai soqosoqo lialia, se na mateni.”
Cata na iValavala Ca, Lomana na Ka Dina
25, 26. Ena ikatolu kei na ikava ni ca e cavuta o Aisea, na vakanananu ca cava beka e tiko vei ira na Isireli e vakavotuya o koya?
25 Rogoca sara oqo na ikatolu kei na ikava ni ca e cavuta o Aisea: “Era na ca ko ira era yarataka mai nai valavala ca e na dali ni ka lasu, ka caka ca me vaka e na dali kaukauwa [se, “ena dali ni kareti,” NW]: O ira era kaya, Me tei kusarawa ko koya, ka me vakusakusataka na nona cakacaka me da raica; ia na ka sa bosea ko koya na Yalosavasava ni Isireli, me toro mada mai ka yaco, meda kila! Era na ca ko ira era vakatoka na ca me vinaka, kei na vinaka me ca; era kaya sa rarama na butobuto, ka butobuto na rarama; era kaya sa kamikamica na ka gaga, ka gaga na ka sa kamikamica!”—Aisea 5:18-20.
26 Sa bau tukuni ira vinaka na tamata era nakita nodra ivalavala ca oqo! Era vesuki tu ena ivalavala ca me vaka ga na manumanu era vesu ina kareti mera na dreta. Era sega ni rerevaka na siga era na lewai kina. Era kaya ena veivakalialiai: “Me vakusakusataka na nona cakacaka [na Kalou]!” Era sega ni via muria ena yalomalumalumu na Lawa ni Kalou, era vakatanitaka ga na ka ra qai “vakatoka na ca me vinaka, kei na vinaka me ca.”—Vakatauvatana Jeremaia 6:15; 2 Pita 3:3-7.
27. Era na qarauna vakacava na lotu vaKarisito nikua na mataqali yalo e kune vei ira na Isireli?
27 O ira na lotu vaKarisito nikua mera qarauna sara na mataqali yalo vaka oya. Me kena ivakaraitaki, era cata ni muria na rai ni vuravura e okati kina me sega ni dua na ka na veidauci kei na veiyacovi vakatagane se vakayalewa. (Efeso 4:18, 19) E macala ni rawa ni “butucala” e dua na lotu vaKarisito, lai tini cala bibi kina. (Kalatia 6:1, NW) Era tu vakarau na qase ni ivavakoso mera vukei ira na sa bale e vinakati mera vukei. (Jemesa 5:14, 15) E se rawa nira vakabulai tale vakayalo ena masu kei na ivakasala e yavutaki ena iVolatabu. Ke sega, e rivarivabitaki ni rawa nira “bobula ki nai valavala ca.” (Joni 8:34) E sega ni lomadra na lotu vaKarisito mera vakalialia na Kalou se mera vakalecalecava na siga ni veilewai sa roro mai, ia era saga tiko ga mera “[kua] ni tauvi-duka, ka sega ni cala” ena mata i Jiova.—2 Pita 3:14; Kalatia 6:7, 8.
28. Na ivalavala ca cava soti e vakacala o Aisea ena iotioti ni ca e cavuta, ia era na qarauni ira vakacava na lotu vaKarisito nikua mai na ivalavala ca vaka oya?
28 E veiganiti kina na nona cavuta o Aisea na iotioti ni ca oqo: “Era na ca ko ira era nanumi ira ni ra vuku, ka vakasami ira ni ra yaloqaseqase! Era na ca ko ira era gumatua ni gunu waini, kei ira era tamata kaukauwa ni caka yaqona: era vakadonui koya sa cala me nodra kina nai solisoli, ka ra sa kauta tani maivua na tamata dodonu na nona dodonu.” (Aisea 5:21-23) Kena irairai ni vakamuai tiko na vosa oqo vei ira na veiqaravi tiko vakadauveilewai ena vanua. Era qarauna na qase ni ivavakoso nikua mera “kua ni nanumi ira nira vuku.” Era ciqoma ena yalomalumalumu na nodra ivakasala e so tale na qase ra qai dau muria vakavoleka na idusidusi vakaisoqosoqo. (Vosa Vakaibalebale 1:5; 1 Korinica 14:33) Era dau gunuva ga vakarauta na yaqona ni valagi se yaqona ni viti, ra qai sega vakadua ni gunu ke ra vakarau colata tiko e dua na itavi vakaivavakoso. (Osea 4:11) Ra qarauna na qase me kua sara mada ga ni bau laurai vei ira na yalo ni veivakaduiduitaki. (Jemesa 2:9, VV) Era duidui dina nira raici vata kei ira na italatala ni lotu ni Veivanua vaKarisito! Levu vei ira oqo era dau ubia na nodra itovo ca na vetaicake se o ira na vutuniyau ena kedra maliwa, na ka e veicoqacoqa sara ga kei na veivakadreti i Paula na yapositolo ena Roma 1:18, 26, 27; 1 Korinica 6:9, 10; kei na Efeso 5:3-5.
29. Na itinitini vakadomobula cava sa waraka tu mai na loganivaini i Jiova, na matanitu o Isireli?
29 E vakacavara o Aisea na nona itukutuku vakaparofisai oqo ena nona vakamacalataka na itinitini vakadomobula era na sotava o ira “sa biuta tani na vunau i Jiova” ra qai sega ni vuataka na ivalavala dodonu. (Aisea 5:24, 25; Osea 9:16; Malakai 4:1) E kaya: “Ena vakarewataka ko koya [o Jiova] na kuila vei ira na veimatanitu vakayawa [se, “vei koya na matanitu qaqa,” NW], ka kaluvi ira mai nai yalayala kei vuravura: ka raica, ena vakusakusa ka vakatotolo na nodra lako mai.”—Aisea 5:26; Vakarua 28:49; Jeremaia 5:15.
30. O cei ena vakasoqoni koya na “matanitu qaqa” me ravuti ira na tamata i Jiova, na cava na kena itinitini?
30 Ena gauna makawa, e dau vakarewataki “na kuila” ena dua na kau balavu e toka ena vanua cecere mera soqo yani kina na tamata se mataivalu. (Vakatauvatana Aisea 18:3; Jeremaia 51:27.) Ia oqo, o Jiova sara ga ena vakasoqoni koya na “matanitu qaqa,” e sega ni cavuti na yacana, me tauca na itotogi sa lewa o koya me tau.b Ena ‘kaluva,’ se dreta na vakasama ni matanitu oya o Jiova me raici ira mai nona tamata dau be ni ganita mera kabai vakaivalu. Sa qai vakamacalataka tarava na parofita na totolo kei na rerevaki ni nodra kabakoro na dau ravuravu oqo mera “toboka na kedra,” oya na matanitu ni Kalou, ra qai ‘kauti ira vakavinaka’ yani mera lai vakabobulataki. (Wilika Aisea 5:27-30a.) Sa mai tu ena dua dina na ituvaki vakaloloma na nodra vanua na tamata i Jiova! “Ni sa rai ki vanua e dua, raica, sa butobuto! sa ka rarawa! ka sa tabonaki na rarama e na kena o.”—Aisea 5:30b.
31. Era na qarauna vakacava na lotu vaKarisito dina me kua ni tau vei ira na itotogi vata ga e tau ina loganivaini i Jiova, na matanitu o Isireli?
31 Io, na loganivaini e teivaka vakayalololoma na Kalou ena sega ni vua—sa ganita ga me rusa. Sa dua dina na ka ni vuli levu na vosa i Aisea vei ira kece e lomadra mera qaravi Jiova edaidai! Mera guta sara mera vuataka ga na vua vinaka, me vakacaucautaki kina o Jiova qai kena itinitini vei ira na bula!
[iVakamacala e ra]
a Era vakabauta e so na vuku ni sega ni tara vakalevu na valevatu cecere, e tara ga na valebolabola, se valevakacevaceva ni rawarawa na vakaduria. (Aisea 1:8) Ke tara na valececere, e vakaraitaka oya ni sa bau qarava vinaka dina nona “were-ni-vaini” o kena itaukei.
b Ena so tale na parofisai, e tukuni Papiloni o Aisea me matanitu e vakatauca na itotogi warumisa i Jiova vei Juta.
[iYaloyalo ena tabana e 83]
Na tamata ivalavala ca e vesuki tu ena ivalavala ca me vaka ga na manumanu era vesu ina kareti mera dreta
[iYaloyalo ena tabana e 85]