Vuna Au Vakabauta Kina na iVolatabu​—Nona iTalanoa e Dua na Saenitisi ni Veika Vakaniukilia

TALANOATAKA O ALTON WILLIAMS

E YACO ena noqu bula e rua na ka lelevu ena 1978. Ena vula o Sepiteba, au rawata kina noqu koroi meu sa saenitisi ena veika vakaniukilia, ena Tiseba, au sa yaco meu italatala ni iVakadinadina i Jiova.

Nira kila e so niu saenitisi, au iVakadinadina i Jiova tale ga, era dau vaqaqa se rawa vakacava meu saenitisi, meu vakabauta tale ga na iVolatabu. Oqo tale ga na ka a yacovi au ena noqu a sega ni kila se salavata vakacava na veika vakasaenisi kei na vakabauti ni iVolatabu. Ia, lakolako au sa qai raica ni sega sara ga ni veicoqacoqa na iVolatabu kei na veika vakasaenisi. Au a qai raica vakacava? Ni bera niu sauma, meu se tei talanoataka mada na noqu yaco meu saenitisi.

Tinikaciwa na Yabaki ni Sasaga

Au sucu e Jackson, Mississippi, e Mereke ena 1953. Keitou le 11, o yau na ikatolu ni gone. E vuvale dravudravua na neitou vuvale. Neitou cakacaka na veitokiyaki ni rau sega ni dau sauma rawa na rede na noqu itubutubu. Levu ga na ka keitou kania e lako mai ena veivuke ni matanitu, na isulu keitou dara e isulu vakayagataki oti era dau lolomataka mai o ira e dau sasamaki vei ira o tinaqu.

Rau dau kaya vakawasoma vei keitou na neitou itubutubu ni vuli vinaka duadua ga e rawa ni sereki keitou mai na bula dravudravua. Oya na vuna e sa noqu isausau voli mai kina niu se gone me na dua na noqu koroi. Au tekivu vuli niu yabaki ono, e sega ni cavuka noqu vuli ena loma ni 19 na yabaki. Au dau taleitaka na saenisi kei na fika, oya na vuna sa lomaqu sara ga kina meu sa saga meu saenitisi ena gauna au dewa kina ina koliji.

Keirau sota ena koliji kei na dua na goneyalewa o Del. E talai Del mai vei au e dua na parofesa ni saenisi me mai kere veivuke vei au ena vuku ni so na lesoni vakasaenisi e vulica tiko. Lakolako sa biu tu na saenisi, sa toso neirau veitalanoa, tini sara me keirau lai veivinakati. Keirau vakamau ena 10 ni Janueri, 1974​—niu cegu vakalekaleka ena rua na aua ni bera ni tekivu tale e dua na kalasi! Ena 1978 ni oti e va na yabaki, sa soli vei au na noqu koroi.

Au sa mai yacova na ka au nanuma ni idewadewa ina bula vinaka mai muri. Au sa saenitisi oti tu​—saenitisi ena veika vakaniukilia! Oqo niu sa qai vakoroi tale ena vuli cecere ni veika vakaniukilia e vakatokai na theoretical nuclear physics, au vakila niu sa vakarau tauca na vua ni noqu sasaga tu mai vakabalavu. Au vinakata sara ga me rogo na yacaqu ena veika vakasaenisi. Kena ikuri, sa na rawarawa sara vei au meu digia e dua na cakacaka au na rawailavo kina vakalevu ena kabani taukeni, se tabana vakamatanitu.

Ia, ena 30 ni Tiseba 1978, ni oti ga e vica na vula, au sa cakava e dua na ka ena tara vakalevu cake na noqu bula ni vakatauvatani kei na koroi sa soli vei au. Ena tikinisiga oya, au vakaraitaka kina noqu sa yalataki au vei Jiova ena noqu papitaiso ena wai meu iVakadinadina i Jiova. E mai yaco vakacava na ka oqo?

Uqeti Au e Dua na iVola

Ena mua ni yabaki 1977, niu se vuli tiko ena univesiti o Massachusetts e Amherst, erau veisiko yani ina noqu icili e rua na iVakadinadina i Jiova. Au a lako tu, tiko ga e vale o watiqu kei na rua na luvei keirau, dua e yabaki tolu, dua se qai sucu. Mani sureti rau na iVakadinadina i Jiova o Del me ratou veitalanoa mada. Toso vinaka sara na veitalanoa, vakadonuya tale ga o Del me rau sikovi koya yani e veimacawa me rau lai tuberi koya ena iVolatabu.

Au sega sara ga ni taleitaka nona tukuna vei au o watiqu na nodratou veinaki. E sega ni ca vei au me lewena o koya e dua na lotu​—ia au sega ga ni taleitaka me iVakadinadina i Jiova! Au sega ni kilai ira vinaka na iVakadinadina i Jiova, ia e kena irairai vei au ni oqo e dua na ilawalawa vakarerevaki era dau vakayagataka na iVolatabu mera veivakacalai kina. Au mani saga meu vakayalolailaitaki ira na iVakadinadina i Jiova mera kua ni sikovi watiqu mai. Mani lomaqu meu vakayagataka noqu kila vakasaenisi meu vakacala kina nodra vakabauta.

Au mani nanuma ena dua na macawa meu se cegu mada mai na noqu vakadidike ena univesiti meu suka rawa i vale meu lai vakarorogo mada ni vuli iVolatabu o watiqu. Ia, au qai yaco bera i vale. Au yaco yani sa vakarau lesu tiko na marama a mai veivakavulici ena iVolatabu. Ia, e solia vei au e dua na ivola na Did Man Get Here by Evolution or by Creation?a A tukuna tale ga vei watiqu ni rau na mai veivosakitaka ena macawa e tarava e dua na parofisai vakaivolatabu me vakaraitaka ni sa tukuna tu mai na iVolatabu ni na vakairogorogo na yabaki 1914. Oya sara ga na ka au vinakata! Au tukuna vua na iVakadinadina i Jiova niu na tiko e vale ni caka na vuli ena macawa e tarava. Au vinakata meu raica sara ga na nodratou cakacakataka na fika e baleta na yabaki 1914.

Bogi tiko ga oya au wilika kina na ivola a biuta toka mai na marama lotu iVakadinadina i Jiova oya. Meu kaya vakadodonu, dua na ka noqu taleitaka. E vakarautaki dina vakavinaka na ivola oqo qai vakamacalataka tale ga vakavinaka na veika vakasaenisi e so e baleta na bula vakaidewadewa. Au kidroa sara ga niu qai raica ni levu sara na ka e kaya na iVolatabu me baleta na bulibuli mai na ka au a nanuma. Siga vica ga au sa otiva na ivola oqo, au vakadeitaka tale ga ni ka e tukuna na iVolatabu me baleta na bulibuli e sega sara ga ni veisaqasaqa kei na ka e kilai vakasaenisi me baleta na bula ena dela i vuravura.

Lomaqu Meu Vaqara Cala

Au se vakabekataka tiko ga na nodra ivakavuvuli na iVakadinadina i Jiova, au vakanamata kina meu raica se na donu na cakacakataki ni parofisai vakaivolatabu me baleta na yabaki 1914 se sega. Au kila ni oqo e sa na noqu tarabu meu vakavotuya kina nodra lasu na iVakadinadina i Jiova, au sa na vukei watiqu tale ga me raica na cala ni veika era vakavuvulitaka.

Macawa e tarava sa yaco mai na marama iVakadinadina i Jiova oqo kei na dua na qase ena nona ivavakoso. E taura na vuli na qase ni ivavakoso. E vakamacala o koya ena parofisai ena wase 4 kei na wase 9 ni ivola i Taniela me baleta nona basika o Jisu me Mesaia, me Tui. Au vakatudaliga matua sara ga ena ivakamacala meu toboka rawa kina e dua na cala ena cakacakataki ni fika. Ia, au sega ni vakamelea rawa na dodonu vakaoti ni ivakamacala oya. Au se baci vakadrukai tale i ke ena matata kei na donu ni ivakamacala e tiko ena iVolatabu.

Au dau nanuma tu ni vakabauti ni Kalou e vakatau ga ena malele ni loma ni tamata, sega ena nona vuli kei na nona vakayagataka sara ga nona vakasama. Ia, e cala dina na noqu nanuma! Au vakavinavinakataki rau na iVakadinadina i Jiova ena nodrau ivakamacala, au vakaraitaka tale ga vei rau niu na vinakata meu na dau tiko ena vuli e veimacawa. Au tomana tiko ga noqu vuli ena univesiti, toso tale tiko ga neirau vuli iVolatabu vakaveiwatini kei ira na iVakadinadina i Jiova. Keirau sa tekivu lakova tale ga na nodra soqoni na iVakadinadina i Jiova ena Kingdom Hall.

Levu sara na ka dina mai na iVolatabu au vulica ena loma ga ni vica na vula, sega ni dede sa vakadonui meu tomani ira na iVakadinadina i Jiova ena cakacaka vakavunau e veivale. Au vakayacora tiko oqo e dina niu osooso sara vakalevu ena univesiti ena noqu vakarautaka tiko na noqu ivola me na qai macala kina seu na rawata noqu koroi se sega. Au vakaotia na ivola oqo ena loma donu ni yabaki 1978, oti ga oya, au sa toki sara i Alabama. Au lai veivakavulici sara tiko ena lesoni na physics ena Alabama A. & M. University, ena koro o Huntsville. Sega ni dede keitou sa veitaratara kei ira na iVakadinadina i Jiova e kea, rau sa mani sikovi keirau sara tiko mai e dua na qase kei na watina me rau mai tomana neirau vuli iVolatabu. Keirau papitaiso ruarua ni oti ga e vica na vula.

Gumatua ena Noqu Cakacaka Vakasaenitisi kei na Noqu iTavi Vakaitalatala

Vei au, erau salavata vinaka na noqu cakacaka vakasaenitisi kei na noqu sa yaco meu iVakadinadina i Jiova. Ena 1983, au sa tekivu cakacaka ena George C. Marshall Space Flight Center of NASA (National Aeronautics and Space Administration), e tiko tale ga e Huntsville. Na cakacaka au cakava au vakatokai kina meu astrophysicist.b Na cakacaka oqo e vauca na dikevi ni veimataqali kalokalo e maliwalala, nodra tauyavu, idre kei na igu e dui tauri ira tu, lawa e vauci ira, kei na vuqa tale. E vauci ena noqu cakacaka na buli, vakatovotovotaki, kei na vatavatairalagotaki ni ka e rawa ni cakava e dua na misini e vakatokai na X-ray telescope, e vakarautaki me toboka na biau livaliva. (Ena 1999, sa vanataki rawa me lai ciri voli e maliwalala na misini oqo na Chandra X-ray Observatory. E vanataki koya i maliwalala na waqavuka ni maliwalala na Columbia.) Au marautaka noqu veiqaravi ena itavi oqo, e okati kina na cakacakataki ni biau livaliva era vanataka mai na veimataqali kalokalo kei na isoso kalokalo, baleta ni kena inaki meda kila vinaka cake kina na maliwalala, veikalokalo, kei na vuravura tale e so.

E dredre na noqu cakacaka, ia au taleitaka baleta niu vakadikeva tiko kina na veika eda dau via kila, kena ikuri niu raica sara ga kina na nona kaukaua kei na nona vuku na Dauveibuli. E mai vakaibalebale sara ga kina vakalevu vei au na vosa i Jiova a se cavuta makawa sara na parofita o Aisea. E kaya na Dauveibuli: “Dou ta cake, ka rai yani; ko cei ka bulia na ka oqori? ka sa kauta vakamataivalu mai na kedrai vavakoso? sa kacivi ira kecega e na yacadra, ka ni sa levu na nona kaukauwa, ka sa daugumatua sara; sa sega e dua sa yali.” (Aisea 40:26) Na levu ga ni noqu “ta cake” meu raica na vakaiyanaqa ni veilomalagi, na kena vakasakiti, kei na kena totoka, na levu tale ga ni noqu qoroi koya na Dauveibuli maqosa a bulia na veika oqo, qai virikotora na idre kaukaua e so me tauri ira vata tu.

Ena gauna oya, au dau ogaoga ena noqu tabaka e so na ivakamacala vovou au taura rawa ena vuku ni noqu vakadidike ena X-ray astrophysics. E dau taba na ivakamacala oqo ena ivola vakasaenitisi e taba e veigauna. Ia, au ogaoga tale tiko ga ena ivavakoso vakarisito. Au qase ni ivavakoso, au dau vakayagataka tale ga e rauta ni 20 na aua e veivula ena cakacaka vakavunau. Ena gauna oqo, sa vakaitavi tiko kina o watiqu ena cakacaka vakatabakidua, oqo ena nona dau veivakavulici ena iVolatabu.

Oti e va na yabaki noqu cakacaka voli ena NASA, sa vaka e gu na lomaqu meu solia vakalevu noqu gauna meu vukei ira kina e so mera mai kila na ka dina ena iVolatabu. Ia, au na cakava vakacava oqo? Keirau veivosakitaka kei watiqu na noqu gagadre, keirau masulaka tale ga vei Jiova. Oti au raica ni dodonu meu sa na vakatulewataka e so na ka bibi.

Vakatulewa Bibi

Au lai raici koya noqu iliuliu e NASA meu kerei koya me vakalailaitaka noqu gauna ni cakacaka e veimacawa mai na lima ina va na siga. E macala ni dodonu me sa na lailai sobu na kequ isau. Au mani vakamacalataka vua niu vinakata meu vakayagataka e tolu na siga e veimacawa ena noqu cakacaka vakaitalatala. E vakadonuya o koya, e dina ni oqo e sega ni ivakarau ni cakacaka ni saenitisi e NASA. Ia, e vakaraitaka vei au ni na vinaka meu lai raici koya na nona iliuliu. Au vakayacora oqo, qai ka ni kurabui vei au, au marautaka tale ga ni vakadonui tale na noqu kerekere. O koya gona, ena Sepiteba ni 1987, sa tekivu kina noqu veiqaravi vakatabakidua ena cakacaka vakavunau e veivale kei na taba ni cakacaka vakaitalatala tale e so, au vakayagataka kina e rauta ni 90 na aua e veivula.

Dua na siga e qai qiri mai vei au na iliuliu ni dua na tabana ena univesiti na Alabama A. & M. University e Huntsville. E kerei au meu lai veivakavulici e kea ena lesoni na physics. Au mani sauma niu na ciqoma ga na nona kerekere ke na levu noqu gauna meu vakaitavi kina ena cakacaka vakaitalatala. Ia, au vakadeitaka vua ni noqu vakaitavi ena cakacaka vakaitalatala ena sega ni tosoya sobu na ivakatagedegede ni noqu veivakavulici. Mani vakadonuya na noqu kerekere. Nikua, au se veivakavulici tiko ga ena univesiti oqo, au se tomana tale tiko ga na noqu cakacaka vakaitalatala vakatabakidua. Au bau galala tale ga meu vulica na vosa vakasipeni. Ena gauna oqo, keirau sa veiqaravi tiko vakaveiwatini ena dua na ivavakoso ni iVakadinadina i Jiova vosa vakasipeni e Huntsville.

Saenisi kei na Vakabauta

Ena veiyabaki kece au vakaitavi voli kina ena vakadidike vakasaenisi, au sega ni raica vakadua me veisaqasaqa na iVolatabu kei na dua na ka vakasaenisi sa vakadinadinataki. Na ka e dau nanumi tu ni veisaqasaqa e dau vu vakalevu ena lailai ni kila​—ena tabana vakasaenisi, se ka e tukuna na iVolatabu. Me kena ivakaraitaki, e so na lewenivanua, wili kina e so na saenitisi era nanuma cala ni vakavulica na iVolatabu ni kau, manumanu, kei na tamata era buli taucoko e vuravura ena loma ga ni ono dina na siga​—me 24 na aua dua na siga. Oqo ena veisaqasaqa kei na veika sa vakadinadinataki ena vakadidike vakasaenisi. E sega tale ga ni tukuna na iVolatabu. E vakaraitaka ga ni “siga” ni bulibuli e vica vata na udolu na yabaki.c

Dau vakavu veilecayaki tale ga na kena tukuni ni Kalou e ka e vakasamataki ga. Oqo e sega ni dina baleta na vakabauti ni Kalou kei na iVolatabu e yavutaki ena ka dina e rawa ni vakadinadinataki. Me vaka e kaya na iVolatabu, “na vakabauta sa i koya na noda vakadinata ni na yaco na veika eda nuitaka, na noda kila ni ra tu dina na veika eda sega ni raica.” (Iperiu 11:1, VV) Io, na vakabauta e yavutaki ena ka e rawa ni vakadinadinataki. E vica vata na drau na parofisai sa vakayacori ena veigauna sa oti, vaka kina ena noda gauna oqo. O koya gona, kevaka mada ga eda vakayagataka na ivakarau ni vakadidike era dau taurivaka na saenitisi mera vakadeitaka kina e dua na nodra ivakavuvuli, eda na nuidei nira na yaco na veika e parofisaitaki ena iVolatabu.

Dua vei ira na parofisai oqo na kena yalataki nida na bula ena Parataisi e vuravura ena dua na gauna sa tu oqo e matada. Sa na sega tale ni veivakaleqai na bula vaqase, tauvimate, mate, ivalu, kei na lewa ca. (Vakatakila 21:3, 4) Sa na qai levu na gauna meda vakadikeva kina na veika matailalai e baleta na ibulibuli totoka ni Kalou o Jiova kei na kaukaua vuni e vuqa era taura vata tu na veika buli era ciri tu ena maliwalala vakatubuqoroqoro oqo.

Au vakavinavinaka vakalevu vei Jiova ni vakaraitaka vei au na sala meu kunea kina na marau dina​—oya na noqu mai kila na ka dina ena nona Vosa na iVolatabu. E noqu masu ni na levu tale era na raica tale ga na sala oqo, wili kina o ira na saenitisi.

[iVakamacala e ra]

[Tikina bibi ena tabana e 22]

Au dau nanuma tu ni vakabauti ni Kalou e vakatau ga ena malele ni loma ni tamata, sega ena nona vuli kei na nona vakayagataka sara ga nona vakasama

[Tikina bibi ena tabana e 24]

Au sega ni raica vakadua me veisaqasaqa na iVolatabu kei na dua na ka vakasaenisi sa vakadinadinataki

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Au qarava noqu vuvale ena noqu veivakavulici ena so na siga e lomanimacawa

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Sowiri voli na Chandra X-ray Observatory e taukena na NASA kei na dua na rarama e toboka rawa na X-ray mai na vica na matakalokalo

[Credit Line]

NASA Photo

NASA/CfA/J. McClintock et al.

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Keirau taleitaka kei watiqu na neirau cakacaka vakaitalatala vakatabakidua