Na Sala Mo Dua Kina na Tama Vinaka

A TABAKA na ivola na Economist na kena sa torosobu tiko ga na bula vakavuvale, qai tekivutaka ena yatuvosa veilauti oqo: “E ka rawarawa na vakaluveni, ia e dredre dina mo dua na tama vinaka.”

Levu na ka e vauca na noda bula e dau dredre meda cakava. E dua gona vei ira na kena e dredre sara, oya na nona yaco e dua me tama vinaka​—ia e bibi duadua. E dodonu vei ira na tama kece mera saga mera tama vinaka, ni na vakatau kina na bula vinaka kei na marau ni vuvale.

Vuna e Dredre Kina

Na kena dina, na vuna levu duadua e dredre kina me tama vinaka e dua baleta ni sega ni uasivi​—o ira na itubutubu kei ira na luvedra. “Sa ka ca e nanuma na loma ni tamata mai na gauna sa cauravou kina,” e kaya na iVolatabu. (Vakatekivu 8:21) E tusanaka gona e dua e dauvola iVolatabu: “Sa kunekunetaki au ko tinaqu e nai valavala ca.” (Same 51:5; Roma 5:12) Io, e dua na ka e vakataotaka nona saga e dua me tama vinaka, oya ni sega ni ka rawarawa na caka vinaka ena vuku ni ivalavala ca.

E dua tale ga na ka e veivakataotaki vakalevu na ituvaki ni vuravura oqo. Na cava na vuna? A vakamacalataka na iVolatabu, “sa koto ga vua na vu-ni-ca ko ira kecega na kai vuravura,” e vakatakilai me “yacana na Tevoro, kei Setani.” Na iVolatabu e vakatokai Setani tale ga me “kalou ni vuravura oqo.” Sa rauta me kaya o Jisu ni o ira na nona imuri era na vakataki koya ga, era na “sega ni vakavuravura”!​—1 Joni 5:19; Vakatakila 12:9; 2 Korinica 4:4; Joni 17:16.

E bibi dina vua e dua na tama vinaka me nanuma tiko nida sega ni uasivi, qai o Setani na Tevoro e lewa tu na vuravura oqo. Na dredre oqo e sega ni ka ni tadra wale ga. E ka dina! Ia ena qara e vei e dua na tama na ivakasala me kila kina na cava me cakava me baleta na dredre oqo, qai rawa vakacava me dua na tama vinaka?

Nona iVakaraitaki na Kalou

Na vanua ga ena kunea kina e dua na tama na ivakasala ni leqa sa cavuti oti mai cake, oya na iVolatabu. E totoka dina na ivakaraitaki era volai tu kina. A vakatakila o Jisu na ivakaraitaki uasivi ena gauna a vakavulici ratou kina na nona imuri ena masu: “Tama i keimami mai lomalagi.” Na iVolatabu e tukuni koya na Tamada vakalomalagi me: ‘Kalou loloma.’ Me cakayaco vakacava vua e dua na tama vakayago na ivakaraitaki ni loloma vaka oqo? “Dou qai vakadamurimuria na Kalou,” e veiuqeti kina na yapositolo o Paula, “ka dou ia tikoga nai valavala ni loloma.”​—Maciu 6:9, 10; 1 Joni 4:8; Efeso 5:1, 2.

Ke o dua na tama, vakasamataka na ka o rawa ni vulica ena sala a veitaratara kina na Kalou kei na Luvena o Jisu ena dua na gauna. E kaya vei keda na Maciu 3:17 ni gauna e papitaiso kina o Jisu ena wai, a rogo mai na domo ni Kalou mai lomalagi, e kaya: “O koya oqo na noqu Gone ni toko, au sa dauvinakata vakalevu.” Na cava eda rawa ni vulica e ke?

iMatai, vakasamataka mada na kena cakayaco vei gone ke rogoci tamana me tukuna vua e dua tale, ‘Oqo na luvequ tagane’ se ‘Oqo na luvequ yalewa.’ E dau toso vinaka na nodra bula na gone ke dau kauaitaki ira na nodra itubutubu, vakauasivi ke ra dau vakacaucautaki. Ena rairai uqeta na gone me saga vakaukaua me vakaraitaka ni ganiti koya na veivakacaucautaki oya.

Kena ikarua, a vakaraitaka na Kalou na nona rai me baleti Jisu, ena nona vakatokai koya me nona “Gone ni toko.” Na vosa ni veivakademeni a tauca oqo o Tamana ena rairai tara sara ga na lomana. Ena vakauqeti ira tale ga na luvemu ke o dau tauca na vosa ni veivakademeni​—vaka kina na nomu gauna, veikauaitaki, kei na nomu veinanumi​—ni o lomani ira dina.

Kena ikatolu, a kaya na Kalou vei Luvena: “Au sa dauvinakati iko vakalevu.” (Marika 1:11) Oqo tale ga e dua na ka bibi me cakava e dua na tama, oya me tukuna vei luvena ni vakamarautaki koya na ka a cakava se tukuna. E dina, nira dau cakacala na gone vaka tale ga kina o keda. Ia ke o dua na tama, o dau vakasaqara beka na sala mo tukuna kina vei luvemu ni o marautaka na veika vinaka a cakava se tukuna?

A vuli vinaka dina o Jisu vei Tamana vakalomalagi. Ena nona bula voli e vuravura, a laurai ena veika e kaya kei na nona ivakaraitaki na sala e raici ira kina na luvena e vuravura o tamana. (Joni 14:9) Ni osooso sara mada ga o Jisu qai curuoso nona vakasama, a solia na gauna me dabe qai veitalanoa kei ira na gone. “Dou laiva ira na gone lalai me ra lako mai vei au,” a kaya o koya vei ira na nona tisaipeli, “dou kakua ni tarovi ira.” (Marika 10:14) Vei kemuni na tama, e rawa beka ni oni vakatotomuria vakavoleka sara na nodrau ivakaraitaki na Kalou o Jiova kei Luvena?

E Bibi Mo iVakaraitaki Vinaka

Dua vei ira na ka bibi duadua mo cakava, oya mo kotora na ivakaraitaki vinaka vei iratou na luvemu. Ke mani vakacava sara na nomu saga mo “vakavulica ira [na luvemu] e na vunau kei nai vakavuvuli ni Turaga,” e rawa ni tawayaga ke sega ni o muria tiko mada ga na nona veidusimaki na Kalou se mo laiva me lewa na nomu bula. (Efeso 6:4) Ia, ena nona veivuke na Kalou, e rawa ni o ulabaleta na ilati kece ena vakataotaka na nomu muria na nona ivakaro, oya mo qaravi ira na luvemu.

Laurai oqo ena ivakaraitaki i Viktor Gutschmidt, e dua na iVakadinadina i Jiova mai na matanitu makawa na Soviet Union. A bala i valeniveivesu ena Okotova 1957, ni sega ni galuvaka rawa na nona vakabauta. A biu tu mai o Polina na watina kei rau na luvena yalewa lalai. Ni tiko e valeniveivesu, a vakatarai me volavola vei ratou na nona veitinani, e vakatabui ga me tukuna e dua na ka e baleta na Kalou se ulutaga vakalotu. Ia, ena ituvaki dredre mada ga oya, e saga o Viktor me tama vinaka, e kila tale ga ni ka bibi vua me vakavulici rau na luvena me baleti koya na Kalou. Na cava a qai cakava?

“E vakavure vakasama vei au e so na ka au raica ena rua na ivola vakarusia na Young Naturalist kei na Nature,” e kaya o Viktor. “Au droinitaka e so na tamata ena postcard, vaka kina na manumanu. Au qai vola vakalekaleka e dua na italanoa se dua na ka a sotavi e vauci kina na veika buli.”

“Ni keitou dau taura na ka e droinitaka,” e kaya o Polina, “e sega ni bera na neitou dau semata kei na itukutuku ni iVolatabu. Dua na kena ivakaraitaki, ni keitou raica na totoka ni droini ni veika buli, na veikauloa, se na uciwai, au na wilika na Aisea wase 65,” e vakamacalataka na nona yalataka na Kalou me veisautaka na vuravura me parataisi.

E kaya o Yulia e dua vei rau na luve i Viktor: “Ni oti oya, e dau qai masu vei keirau o Nau, keitou dau tini veitagicaki mada. E dua na itavi levu a cakava na droini vaka oya ena neirau susugi.” Kaya o Polina, ni vakavuna sara ga “vei rau na gone me rau lomani koya na Kalou ni rau se lalai sara.” Ia, eratou sa vakaevei na vuvale oqo nikua?

Vakamacalataka o Viktor, “Rau sa vakavuvale na luvequ, erau dui vakawatitaka na qase ni ivavakoso vakarisito. E kaukaua vakayalo na nodrau vuvale, ra qai yalodina tale ga na luvedrau ena qaravi Jiova.”

Macala e ke ni kena kotori na ivakaraitaki vinaka, e sega ni vinakati ga kina na qaseqasetaki ni ka e caka, e okati tale ga kina na sasaga. Ia e sega ni vakabekataki ni na tarai ira na gone ke ra raica ni saga dina tiko o tama me ivakaraitaki vinaka. Laurai oqo, ena veivakacaucautaki a tauca me baleti tamana e dua na cauravou sa dede na nona cakacaka voli vakaitalatala vakatabakidua: “Ena so na gauna sa dau oca o Tata ni suka mai ena cakacaka, ia keitou na vuli iVolatabu ga vakamacawa. E vakavulica vei keitou na bibi ni kena vulici vakavuvale na iVolatabu.”

Matata gona vakasigalevu ni bibi dina na kena kotori e dua na ivakaraitaki vinaka​—ena vosa kei na cakacaka​—mo dua kina na tama vinaka. Ena dodonu mo cakava vaka kina ke o via raica na dina ni vosa vakaibalebale ena iVolatabu, e kaya: “Vakatavulica na gone e na sala e dodonu me lako kina: ia ni sa qase mai, ena sega ni lako tani maikina.”​—Vosa Vakaibalebale 22:6.

O koya gona, kua ni guilecava ni sega wale ga ni bibi na veika o tukuna, e bibi tale ga na ka o cakava​—ena ivakaraitaki o kotora. E vola e dua na kenadau mai Canada, me baleta na nodra vakavulici taudonu na gone: “Na sala uasivi o na uqeta kina na gone mera vakaitovo [me vaka na kena o vinakata] oya na nomu vakaitovotaka sara ga.” Io, ke o vinakata mera mareqeta na veika vakayalo, ena bibi mo liutaka sara ga.

Tikica na Gauna me Baleta Ira na Luvemu!

E dodonu mera raica na luvemu na nomu ivakaraitaki vinaka. Kena ibalebale oya ni gadrevi vei iko mo tikica na gauna mo tiko kina kei ira​—ena gadrevi me levu na gauna o vakayagataka vei ira, sega ni kena ivovo. E ka vakayalomatua na nomu muria na ivakasala vakaivolatabu mo ‘volia na gauna,’ oya na nomu vakuai iko mai na veika e sega soti ni bibi mo tiko vata kina kei ira. (Efeso 5:15, 16) Na cava e bibi cake mai vei ira na luvemu? Na sara retioyaloyalo, qito, dua na vale totoka, se cakacaka vinaka?

E dua na ivosavosa kilai levu oya, ‘O na tamusuka ga na ka o kaburaka.’ Vakavuqa era dau rarawataka sara ga na tama nira coko na luvedra ena ivalavala tawakilikili, se ra taurivaka sara mada ga na ivakarau ni bula e sega kina na veika vakayalo. Era osivaka na nodra sega ni dau tiko vata kei luvedra ena gauna a dodonu mera cakava vaka kina.

O koya gona ni se gone na luvemu, oqori na gauna mo se tei vakasamataka kina na vua ni ka o digitaka mo cakava. Na iVolatabu e vakatokai ira na luvemu mera “nonai solisoli na Kalou [o Jiova],” e tataunaki ira vei iko na Kalou mo qarava. (Same 127:3) Kua ni guilecava ni na tarogi iko kina na Kalou ena vukudra!

E Rawa ni O Vukei

Ena makutu na tama vinaka me ciqoma na veivuke ena yaga sara ga vei luvena. Ni tukuna oti na agilosi vei wati Manoa ni na vakarau vakaluveni, a masu o Manoa vua na Kalou: “Me lako tale mada mai vei keirau ko koya . . . me mai vakavulici keirau e na ka me caka vua na gone ena sucu mai.” (Dauveilewai 13:8, 9) Me vakataki ira na itubutubu nikua, na veivuke cava a gadreva o Manoa? Meda raica sara mada.

O Brent Burgoyne, e dua na qasenivuli ena University of Cape Town, mai Sauca Aferika, a kaya: “Na iloloma levu duadua e rawa ni solia e dua vei luvena, oya na nona vakavulica vua na ivakatagedegede ni itovo vinaka me muria.” E laurai na bibi ni tikina oqo ena ripote a tabaka na niusiveva ni Japani na Daily Yomiuri, e tukuna: “E laurai ena [dua] na vakatataro ni 71 na pasede na gone ni Japani era kaya ni sega vakadua ni tukuna vei ira o tamadra mera kua ni lasu.” Sega li ni tukutuku rarawataki oqori?

O cei gona e rawa ni virikotora na ivakatagedegede nuitaki ni itovo vinaka mera muria na gone? O koya ga a dusimaki Manoa​—na Kalou! A tala mai na Kalou na Luvena duabau, o Jisu, me Qasenivuli​—na yaca e dau kilai levu kina. Nikua na ivola na Vuli Vua na Qasenivuli Levu, e koto kina na veivakaro e yavutaki ena ivakavuvuli i Jisu, e sa vakadewataki na ivola oqo ena levu tale na vosa me rawa nira vakavulici kina na noda lalai.

Na ivola na Vuli Vua na Qasenivuli Levu e sega wale ga ni vakamacalataka na itovo e yavutaki ena Vosa ni Kalou, ia e vakayagataka tale ga e sivia e 160 na iyaloyalo kei na kena taro veiganiti e tokona na lesoni e vakamacalataki kina. Taura mada na wase 22, na kena ulutaga “Na Cava Meda Kua Kina ni Lasu?” e laurai kina na iyaloyalo e tabaki koto ena tabana e 32 ni Yadra! oqo. E kaya na ivakamacala ena ivola e koto ena tabana e laurai kina na iyaloyalo oqo: “E rairai tukuna beka e dua na gonetagane lailai vei tamana: ‘Sega, au sega ni bau caqeta na polo e lomanivale.’ Ia vakacava ke caqeta dina? E cala beka nona tukuna ni sega ni caqeta na polo?”

E vica tale na lesoni vinaka sara e rawa ni vulici ena so na wase e kedra ulutaga “Taqomaki Iko na Talairawarawa,” “Meda Vorata na Veitemaki,” “iVakavuvuli ni Yalololoma,” “Kua ni Butako!,” “E Vakadonuya Beka na Kalou na Pati Kece?,” “O na Vakamarautaka Vakacava na Kalou?” kei na “Vuna e Dodonu Kina Meda Cakacaka,” me cavuti mada ga e vica mai na 48 taucoko na ulutaga ni ivola oqo.

Na ivakamacala taumada ni ivola na Vuli Vua na Qasenivuli Levu e kaya: “E vinakati ga mera vakamuai na gone vua na vutu ni vuku, na Tamada vakalomalagi, na Kalou o Jiova. E dau veivakamuai tale ga vaka oqori na Qasenivuli Levu. E nuitaki ni na vukei kemuni kei na nomuni vuvale na ivola oqo me veisautaka na nomuni bula, me vakamarautaki Jiova, mo ni marau tale ga kina me tawamudu.”a

E macala, me dua e tama vinaka ena okati kina na nona kotora e dua na ivakaraitaki vinaka vei ira na luvena, me tikica vakalevu na nona gauna me tiko vata kina kei ira, qai vukei ira mera bulataka na ivakatagedegede ni Kalou me vaka e volai tu ena iVolatabu.

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 8]

Dina ni a bala i valeniveivesu o Viktor Gutschmidt, ia a rawa ga vua me dua na tama vinaka

[iYaloyalo ena tabana e 9]

A vesu o Viktor ena vuku ni nona vakabauta, ia a droinitaka na iyaloyalo kece oqo me vakavulici rau kina na luvena

[iYaloyalo ena tabana e 9]

O rau na luve i Viktor ena 1965

[iYaloyalo ena tabana e 10]

E dodonu mera gumatua na tama na vakavulici luvedra