O Cei “na Kalou Dina Duaduaga”?

A DAU masu wasoma o Jisu vua na Kalou, e vakatoka tale ga me Tamana, qai vakatavulici ira na tani mera masu vaka kina. (Maciu 6:9-11; Luke 11:1, 2) Ni masu tiko gona kei ratou na nona yapositolo​—ni vo e vica na aua me mate​—a vaka oqo na qaqa ni nona masu ni kerekere: “I Tamaqu, sa yaco mai na gauna: vakarokorokotaka na Luvemu me vakarokorokotaki kemuni talega na Luvemu. Ia sai koya oqo na bula tawa mudu, me ra kilai kemuni na Kalou dina duaduaga, kei Jisu Karisito ko koya ko ni a tala mai.”​—Joni 17:1, 3.

Eda raica ni a masu tiko o Jisu vua e vakatoka me “Kalou dina duaduaga.” Sa qai vakadeitaka ga na itutu cecekia ni Kalou ena nona tomana: “Tamaqu, ni vakarokorokotaki au me daru tiko vata, e na vakarokoroko sa tu vei au ni daru a tiko vata ni sa sega ni caka ko vuravura.” (Joni 17:5) A kerea o Jisu vua na Kalou me rau na lai tiko vata, me qai rawa vakacava me “Kalou dina duaduaga” o Jisu? Da vakadeuca mada na vakasama oqo.

Na iTutu i Jisu Mai Lomalagi

Oti ga e vica na aua na nona cavuta o Jisu na qaqanimasu oqori, a mani vakamatei. Ia a sega ni dede na nona mate​—mai na siga Vakaraubuka ga me yacova na mataka ni Sigatabu. (Maciu 27:57–​28:6) “Ko Jisu oqo sa vakatura cake na Kalou, ka sai vakadinadina ni ka oqo koi keitou kecega,” e volatukutukutaka na yapositolo o Pita. (Cakacaka 2:31, 32) A rawa beka ni vakaturi koya vakataki koya o Jisu? E sega, ni kaya na iVolatabu ni “ko ira na mate era sa sega ni kila e dua na ka.” (Dauvunau 9:5) Macala e ke ni a vakaturi Jisu na “Kalou dina duaduaga,” e Tamana vakalomalagi tale ga.​—Cakacaka 2:32; 10:40.

Sega ni dede ga oya, a vakamatei o Sitiveni na tisaipeli i Jisu. Era vakamatei koya na tamata lotu era dauveivakacacani. Ni bera na nodra vakaviriki Sitiveni, a vakaraitaki vua e dua na raivotu. Kaya o Sitiveni: “Raica, au sa qai kunea sa wase rua na lomalagi, ka sa wavu tu na Luve ni tamata e na liga i matau ni Kalou.” (Cakacaka 7:56) O Sitiveni a raici Jisu “na Luve ni tamata” ena nona itutu mai lomalagi, oya ni veitokoni vua na Kalou. Dusia oqori na nona wavu tu “e na liga i matau ni Kalou”​—me vaka ga na nodrau a ‘tiko vata’ ni bera ni gole mai i vuravura.​—Joni 17:5.

Ni oti na nona vakaviriki mate o Sitiveni, a rairai vakacakamana o Jisu vei Saula, e kilai levu ena yacana vakaroma, o Paula. (Cakacaka 9:3-6) Ena nona tiko o Paula mai Aceni, e Kirisi, a vakamacalataka na veika e baleta na “Kalou ka buli vuravura kei na ka kecega sa tu kina.” E tukuna ni Kalou oqo​—“na Kalou dina duaduaga”​—“ena lewai vuravura . . . e na lewa dodonu, vei koya na tamata sa lesia ko koya; a sa vakadinadina kina vei ira na tamata kecega, e na nona vakaturi koya cake tale mai na mate.” (Cakacaka 17:24, 31) O Paula e vakatokai Jisu e ke me “tamata”​—e dusia oya ni lolovira o Jisu vua na Kalou. Io, na Kalou ga a qai vakaturi Jisu cake i lomalagi.

Na yapositolo tale ga o Joni e vakamacalataka ni lolovira o Jisu vua na Kalou. E tukuna sara ga o Joni na inaki ni nona vola na Kosipeli, oya mera vakadinata kina o ira na wilika “ni sa Karisito ko Jisu, na Luve ni Kalou”​—e sega ni Kalou. (Joni 20:31) A vakaraitaki tale ga vei Joni e dua na raivotu, e raica ni duri tu mai lomalagi “na Lami,” e tukuna ena nona Kosipeli ni oya o Jisu. (Joni 1:29) Era duri vata kei na Lami na lewe 144,000, e kaya o Joni nira “sa vakabulai [se vakaturi] . . . mai vuravura.” Kuria o Joni na nona ivakamacala ni o ira na lewe 144,000 oqo e ‘volai ena yadredra na yaca [ni Lami] kei na yaca i Tamana.’​—Vakatakila 14:1, 3.

Ia, “na Lami” beka oqo e kilai tale tiko ga me o “Tamana”? Sega sara. Matata vinaka ena iVolatabu ni rau duidui. Sa rauta me duidui tale ga na yacadrau.

Yaca ni Lami kei na Yaca i Tamana

Eda sa raica mai ni o koya na Lami se Luve ni Kalou, e yacana o Jisu. (Luke 1:30-32) Ia, o cei na yaca i Tamana? Na yacana e laurai vakavica na udolu ena iVolatabu. Kena ivakaraitaki na Same 83:18, e kaya: “Sai kemuni na yacamuni ga ko JIOVA, sa Cecere sara duaduaga e vuravura taucoko.” Ka ni rarawa ni yaca ni Kalou o Jiova e sa vakaisosomitaki ena icavuti na “Turaga” se “Kalou” ena vuqa na ivakadewa ni iVolatabu. Ia, ena yasana kadua, e levu tale ga na ivakadewa ni iVolatabu era sa vakalesuya na yaca ni Kalou ena vanua e dodonu me vakacurumi kina.

Dua na ivakaraitaki ni ivakadewa ni iVolatabu sa vakalesuya na yaca ni Kalou, o Jiova, ena vanua e dodonu me curu kina, oya na iVolatabu Vakavalagi na American Standard Version (1901). Ena kena ivakamacala taumada na ivakadewa oqo, e volai kina: “Ni oti na nodra vakadidike vinaka na vakaitavi ena vakadodonutaki ni American Standard Version, e dua na ka era sa lomavata kina. Oya ni sega ni dodonu me lewa na nodra rere vakalialia na Jiu na kena bokoci na yaca ni Kalou mai na ivakadewa vakavalagi se ivakadewa cava tale ni Veiyalayalati Makawa. Era dau rere na Jiu na cavuta na Yaca ni Kalou ena vakasama ni sa rui yaca tabu vei ira. Ka marautaki gona nira sega ni laiva na daukaulotu edaidai me vakamuai ira na rere vakalialia oqori ena vuqa na ivakadewa era vakarautaka.”a

Letoluvakalou​—Na iVakavuvuli i Cei?

Vakacava na kena tukuni ni o Jiova ga a qai yaco tale me o Jisu, erau le dua tiko ga, me vaka e vakabauti ena ivakavuvuli ni Letoluvakalou? Na ivola na Living Pulpit, ena itabataba ni Epereli-June 1999, e vakamacalataka vaka oqo na Letoluvakalou: “E dua ga na Kalou na Tamada, e dua ga na Turaga o Jisu Karisito, e dua ga na Yalo Tabu, ratou lewe tolu na ‘kabula’ oqo . . . eratou tautauvata kece . . . ; eratou Kalou tolutolu, na itovo e tiko vua e dua vei ratou e kune vei ratou kece, ia eratou duidui, ratou qai kilai ena nodratou dui itovo.”b

A vure mada mai vei na ivakavuvuli kilakilai dredre oqo ni Letoluvakalou? A vakatusa e dua na italatala ni “ivakavuvuli ga ni lotu, e sega ni ivakavuvuli i Jisu,” e tabaki oqo ena ivola na Christian Century, ena kena itabataba ni Me 20-27, 1998. Ia, ni sega ni vakatavulica o Jisu na Letoluvakalou, vakaevei, e tiko beka na kena vakasama ena nona ivakavuvuli?

Cecere o Tamana Vei Luvena

O Jisu a vakavulici ratou na nona tisaipeli me ratou masu vaka oqo: “Tama i keimami mai lomalagi, Me vakarokorokotaki na yacamuni.” E tukuna na iVolatabu, ni o Jiova, na yaca ni Tamada vakalomalagi, e cecere vei Luvena. Kena ivakaraitaki ni o Jiova “e sega ni tubu ka sega ni mudu.” Ia e kaya na iVolatabu ni o Jisu a “vakatuburi eliu ka qai muri na ka kecega ka caka.” O Jisu ga e vakatavulica ni o Jiova e cecere vua ena nona tukuna: “Sa uasivi cake vei au ko Tamaqu.” (Maciu 6:9; Same 90:1, 2; Kolosa 1:15; Joni 14:28) Ia, na ivakavuvuli ni Letoluvakalou e kaya ni rau tautauvata o Tamana kei Luvena, erau Kalou ruarua.

E votu ena masu i Jisu ni o Tamana e cecere vua, erau duidui sara tale ga. Me kena ivakaraitaki na masu a cabora ni voleka toka ni mate: “Tamaqu, kevaka ko ni sa vinakata, ni kauta tani vei au na bilo [na mate vakamadua] oqo: ia me kakua ni yaco na noqu lewa, me yaco ga na nomuni lewa.” (Luke 22:42) Ke rau “tautauvata” na Kalou kei Jisu me vaka e kaya na ivakavuvuli ni Letoluvakalou, e rawa vakacava ni vaka me duidui toka na nona lewa o Jisu, se ka e vinakata, mai na lewa i Tamana?​—Iperiu 5:7, 8; 9:24.

Kuria oqori, ke o Jiova ga e yaco me o Jisu, e rawa vakacava me duidui na ka erau kila? Me kena ivakaraitaki na ka a kaya o Jisu me baleta na gauna ena lewai kina na vuravura oqo: “Na siga ko ya kei na tiki-ni-siga ko ya sa sega e dua e kila, ko ira na agilose mai lomalagi e segai, se na Luvena, a Tamaqu duaduaga.”​—Marika 13:32.

O Lotu kei na Letoluvakalou

Matata gona ni Letoluvakalou a sega ni vakatavulica o Jisu se o ira na lotu Vakarisito taumada. Me vaka sa tukuni oti, e “ivakavuvuli ga ni lotu.” Na ivola na Living Pulpit, ena kena itabataba ni 1999, e kaya me baleta na Letoluvakalou: “Ena so na gauna, e kena irairai nira vakabauta na tamata kece ni letoluvakalou e cioloji se ivakavuvuli makawa ni lotu Vakarisito,” ia, e qai tomana ni ivakavuvuli oqo e sega “ni vakaivolatabu.”

Na ivola na New Catholic Encyclopedia (1967), e vakamacalataka vakamatailalai na Letoluvakalou, ia e vakatusa: “Mai na veika e tauri rawa, e macala kina ni ivakavuvuli ni Letoluvakalou a qai tauyavu ga ena icavacava ni ika4 ni senitiuri. . . . Sega gona ni yavutaki vinaka sara na kena bucini na vakasama ni ‘dua ga na Kalou ia eratou lewe tolu.’ Dua na ka e matata, ni ivakavuvuli ni Letoluvakalou a qai ciqomi ga ena bula kei na vakabauta vakarisito ena icavacava ni ika4 ni senitiuri.”

O Martin Werner, e dua na parofesa ena University of Bern, mai Suwitisiladi, e kaya: “Ena veigauna kece e cavuti kina ena Veiyalayalati Vou na nodrau veiwekani o Jisu kei na Kalou na Tamana, e matata vinaka qai sega tale ni vakataratutu ni o Jisu e dau vakarorogo ga. E dina oqo ke mani cavuti na nona bula vakatamata se na nona itutu vakamesaia.” Macala e ke ni ka e vakabauta o Jisu, vaka kina o ira na lotu Vakarisito taumada, e duatani sara mai na ivakavuvuli ni Letoluvakalou ni veimatalotu edaidai. A tekivu sara mada mai vei na ivakavuvuli oqo?

E se Tekivu Makawa na Letoluvakalou

Dua na ka na levu ni kalou tagane kei na kalou yalewa e tukuni ena iVolatabu nira a dau sokaloutaki tu. Okati kina o Asetoreci, Milikomi, Kimosi kei Moloke. (1 Tui 11:1, 2, 5, 7) Levu mada ga vei ira na lewe ni matanitu makawa o Isireli era a vakabauta ni Kalou dina o Peali. A tini bolei ira kina o Ilaija, na parofita i Jiova: “Kevaka sa Kalou ko Jiova, mo ni muri koya: ia kevaka ko Peali, mo ni muri koya.”​—1 Tui 18:21.

Ni bera sara ni sucu o Jisu, a takalevu tu na nodra sokaloutaki na kalou butobuto era lewe yatolu. “A taka mai Ijipita na vakabauta ni tiko vakalewe tolu na kalou,” e kaya o Will Durant, e dua na daunitukutuku makawa. Ena Encyclopædia of Religion and Ethics, e vola kina o James Hastings: “Ena lotu Vakaidia, me kena ivakaraitaki, eda raici ratou kina na lewe tolu na kalou o Brahmā, o Siva, kei Viṣṇu; e vaka kina ena lotu Vakaijipita, ratou tiko kina na lewe tolu o Osiris, o Isis, kei Horus.”

O koya gona, e lewe vuqa na kalou. Oqori beka na ka era vakabauta na lotu Vakarisito taumada? Era vakabauta beka ni o Jisu na Kalou Kaukaua Duadua?

[iVakamacala e ra]

[iYaloyalo ena tabana e 7]

IJIPITA

Kalou e tolu, o Horus, Osiris, kei Isis, ena ikaruaniudolu na yabaki B.S.K.

[iYaloyalo ena tabana e 7]

PALMYRA, E SIRIA

O iratou na lewe tolu, o kalou vula, Turaga ni Lomalagi, kei na kalou matanisiga, rauta na imatai ni senitiuri S.K.

[iYaloyalo ena tabana e 7]

IDIA

Lewe tolu na kalou ni lotu Idu, rauta na ikavitu ni senitiuri S.K.

[iYaloyalo ena tabana e 7]

NORWAY

Letoluvakalou (Tamana, Luvena, kei na Yalo Tabu), rauta na ika13 ni senitiuri S.K.

[iTaba ni Credit Line ena tabana e 7]

Top two photos: Musée du Louvre, Paris