Ni Tavatukituki na Uto

● E tiko sara ga ena lomadonu ni nomu salanidra (circulatory system) na uto qai dau cakacaka vakaukaua. Ke o dua na uabula, e rawa ni tavatukituki vaka100,000 na nomu uto ena dua na siga. Ni o vakacegu mada ga era na cakacaka vakaukaua na nomu masela​—e vakarua na kena totolo me vaka ga na totolo ni masela ni yavamu ena gauna o cici kina. Ke gadrevi ena so na gauna, ena vakaruataki na totolo ni kena tavatukituki na nomu uto ena loma ni lima na sekodi. E duidui na levu ni dra e pamutaka na uto vua e dua na uabula. Eso e rawa ni pamutaka e 5 na lita [10 na paidi] ena dua na miniti​—e 5 na lita na ivakatautauvata ni levu ni dra e tiko i yagoda—me yacova sara na 20 na lita ena dua na miniti ena gauna ni vakaukaua yago.

E vakatau tiko na tavatukituki ni nomu uto na nodrau cakacaka vata na mona kei na suitu e vakatokai na nervous system. E bulicaki dina vakamatau qai maqosa na nodrau cakacaka vata o rau qo. E nodrau itavi, me rau raica ni saqoqo rawa na vata icake ni uto e vakatokai na atria ni bera ni saqoqo na rumu i ra e vakatokai na ventricle, qo ena vakaberaberataka ga na kena saqoqo ena dua na sekodi. Na ka e kurabuitaki kina, nira vakayagataka nodra irogorogo (stethoscope) na vuniwai, era rogoca rawa na vadugu ni uto ena gauna e tasogo kina na veisala ni wa ni uto na valve, sega ni gauna e tavatukituki tiko kina na masela ni uto.

Tavatukituki Vakabilioni

E dau vakatau na totolo ni tavatukituki ni uto ena kena levu e dua na manumanu—na levu ga ni manumanu, e berabera tale ga na tavatukituki ni kena uto. Me kena ivakaraitaki, e rawa ni tavatukituki vaka25 ena dua na miniti na uto ni elifaniti, ia na manumanu vuka lailai na canary e rawa ni tavatukituki vaka1,000 na nona uto ena dua na miniti! Vei keda na tamata ena tavatukituki vaka130 ena dua na miniti ena siga eda sucu kina, nida sa uabula ena lutu sobu me tavatukituki vaka70.

Na dede ni nona bula e dua na manumanu yavai va e vakatautauvataki ni rawa ni tavatukituki vakabilioni na nona uto. O koya gona, ena tavatukituki vaka550 na nona uto na kalavo ena dua na miniti, ena rawa ni bula wale ga me volekata na yabaki 3, ia na tavuto karakarawa ena rawa ni tavatukituki vaka20 na nona uto ena dua na miniti qai rawa ni bula me sivia na 50 na yabaki. Eda sega ni vakuai kina na tamata. Na ka e kilai rawa ena totolo ni tavatukituki ni utoda, ena rawa nida bula ga me 20 na yabaki. Ia na uto ni tamata e bulabula vinaka, ena rawa ni tavatukituki vaka tolu na  bilioni se sivia qai bula tiko me sivia na 70 se 80 na yabaki!a

Mani cava ga e yaco, e sega ni dua vei keda e via yalana koso nona bula ina dua na iwiliwili tudei ni tavatukituki ni uto, nida gadreva kece na tamata meda bula tawamudu. Qo na gagadre eda a sucukaya mai, a biuta e lomada na Kalou. Kena ikuri, sa voleka sara na gauna me vakaoti kina na ka e vakavuna tiko na mate—na ivalavala ca. (Roma 5:12) E tukuni ena Vakatakila 21:3, 4, ni “sa na sega tale na mate.”

[iVakamacala e ra]

[iTaba ni droini/​iYaloyalo ena tabana e 29]

(Raica tale na ivola)

IVAKATAKARAKARA NI UTO

Vata imatau

Vata imawi

Rumu imatau

Rumu imawi