Toso Vakayalo ena Nomu Vakatotomuria na iVakaraitaki i Paula

“Au sa vala oti e nai valu vinaka, au sa ciciva oti na cere, au sa taura matua na vakabauta.”​—2 TIM. 4:7.

1, 2. Na veisau cava a vakayacora o Saula mai Tarisu, cakacaka bibi cava a qai cakava?

E TURAGA dau veiuqeti, e vuku tale ga. Ia a ‘muria voli na gagadre ca ni yagona.’ (Efeso 2:3) Dua na gauna e muri a qai tukuna, “oi au eliu na dauvosavakacaca, kei na dauvakacaca, kei na dauveivakasewasewani.” (1 Tim. 1:​13) Na turaga qo o Saula mai Tarisu.

² Yaco na gauna sa veisau sara na nona ivalavala o Saula. E biuta laivi na nona ivakarau ni bula makawa, qai ‘sega ni qara na ka me yaga ga vua, qara tale ga na ka e yaga vei ira na le vuqa.’ (1 Kor. 10:33) Sa qai yalovinaka, yalololoma tale ga vei ira na tacina a dau tusaqati ira tu e liu. (Wilika 1 Cesalonaika 2:​7, 8.) E vola o koya: “Ka’u a lesi kina me’u . . .  talatala,” qai kuria: “Vei au, io vei au ka uasivi sobu sara vei ira kecega era sa lotu, sa soli kina na loloma oqo, me’u vunautaka vei ira na veimatanitu nai yau nei Karisito, sa sega ni kilai rawa.”​—Efeso 3:​7, 8.

3. Ena yaga vakacava na noda vulica na ivola i Paula kei na itukutuku ni nona cakacaka vakaitalatala?

³ E veivakurabuitaki sara ga na toso vakayalo nei Saula, e yacana tale ga o Paula. (Caka. 13:9) Ena totolo noda toso vakayalo ke da vulica na ivola i Paula kei na itukutuku ni nona cakacaka vakaitalatala, da qai vakatotomuria nona vakabauta. (Wilika 1 Korinica 11:1; Iperiu 13:7.) Eda na veivosakitaka se na uqeti keda vakacava noda cakava qori, meda tauyavutaka kina e dua na ituvatuva vinaka ni vuli vakataki keda, meda dauloloma dina, qai donu tiko na noda rai me baleti keda.

iTuvatuva ni Vuli i Paula

4, 5. Yaga vakacava vei Paula na nona dau vuli vakataki koya?

⁴ A sa kila tu o Paula e so na ka ena iVolatabu baleta ni a Farisi qai vuli tale ga “vei Kamelieli me baleta na kena muri vakadodonu sara na nodra Lawa na noda qase.” (Caka. 22:​1-3,VV; Fpai. 3:​4-6) Ni papitaiso oti ga e “lako sara ki Arepea,” de dua ina vanua dravuisiga e Siria se dua na vanua vakanomodi ena iyarabale kei Arapea, e vinaka me vakasama kina vakatitobu. (Kala. 1:​17) A via vakasamataka vakatitobu na tikinivolatabu era vakadinadinataka ni Mesaia o Jisu. E via vakarautaki koya tale ga o Paula ena cakacaka e tu me caka. (Wilika Cakacaka 9:​15, 16, 20, 22.) E saga o koya me dau tiko na gauna me vakasamataka kina vakatitobu na veika vakayalo.

⁵ Ena nona dau vuli vakataki koya e titobu kina nona kilaka vakaivolatabu, e vuku tale ga, qai laulau nona veivakavulici ena ka dina. Kena ivakaraitaki, ena gauna a vosa tiko kina ena valenisoro e Anitioki mai Pisitia a cavuqaqataka o Paula e lima na tikinivolatabu ena iVolatabu vakaIperiu me vakadinadinataka kina ni Mesaia o Jisu. Vica tale ga na gauna e vakamacala ga mai ena iVolatabu vakaIperiu. Dau veiuqeti sara ga na nona ivakamacala vakaivolatabu ni “lewe vuqa na Jiu kei na tamata sa lotu vaka-Jiu, era sa muri Paula kei Panapasa” mera vulica e levu tale na ka. (Caka. 13:​14-​44) Nira lako yani vua ena vica na yabaki e muri e dua na ilawalawa Jiu mai Roma, sa qai vakamacala o Paula ena nona “sereka vei ira . . .  na matanitu ni Kalou, ka vakadinadinataki Jisu vei ira mai na vunau i Mosese, kei ira na parofita.”​—Caka. 28:​17, 22, 23.

6. Na ivukevuke cava a yaga vei Paula me kaukaua tiko ga kina vakayalo ni vakatovolei?

⁶ Ni vakatovolei, e dau wilika ga na iVolatabu o Paula, qai vakayaloqaqataki koya na kena itukutuku e yavutaki vakalou. (Iper. 4:​12) Gauna e kaivesu tiko kina e Roma ni bera ni vakamatei, a kerei Timoci me kauta yani vua na “ivolavivigi” kei “nai vola kuli-ni-sipi.” (2 Tim. 4:​13, NW) Na ivola qori era rairai tiki ni iVolatabu vakaIperiu, e dau vakayagataka o Paula ena nona dau vuli vakataki koya. Bibi dina vei Paula na nona rawata na kilaka vakalou ena nona muria e dua na ituvatuva ni vuli iVolatabu, ni na uqeti koya me yalodina tiko ga.

7. Vakamacalataka e so na ka yaga o na vakila ke o vulica vakawasoma na iVolatabu?

⁷ Na noda vulica wasoma na iVolatabu kei na noda dau vakasamataka vakatitobu, ena uqeti keda meda toso vakayalo. (Iper. 5:​12-​14) E lagata na daunisame me baleta na yaga ni Vosa ni Kalou: “Sa vinaka vei au na vunau ni gusumuni ka ca na tiki ni siliva kei na koula e vakaudolu. Na nomuni vakaro sa vakavukui au cake vei ira na noqu meca: ni ra sa tikotiko ga vei au. Au sa dauvakadaroya na yavaqu mai na sala ca kecega, me’u vakabauta kina na nomuni vosa.” (Same 119:​72, 98, 101) Vakacava, sa tiko na nomu ituvatuva ni vuli iVolatabu? O sa vakarautaki iko beka ina so na ilesilesi vakalou ena nomu dau wilika na iVolatabu veisiga kei na nomu dau vakasamataka?

Vulica o Saula me Dauloloma

8. Na cava e cakava o Saula vei ira na sega ni vakabauta vakaJiu?

⁸ E dau lotu o Paula ni bera mada ga ni lotu Vakarisito, ia e kauaitaki ira ga vakalevu na sega ni vakabauta vakaJiu. (Caka. 26:​4, 5) A sarava sara mada ga qai vakadonuya na nona vakaviriki o Sitiveni. A rairai uqeti koya na ka e raica ya, de nanuma ni ganiti Sitiveni vinaka na kena itotogi. (Caka. 6:​8-​14; 7:54–​8:1) Tukuni ena iVolatabu: “Sa vakacacana vakalevu na i soqosoqo lewe ni lotu ko Saula. E a curuma na nodra veivale ka yarataki ira ki tuba, na tagane kei na yalewa, ka biuti ira ki na valeniveivesu.” (Caka. 8:​3, VV) E ‘vakacaca tale ga ena veikoro.’​—Caka. 26:11.

9. Na cava e yacovi Saula qai vakavuna me veisautaka nona rai kei na nona ivalavala vei ira na tamata?

⁹ A gole tiko i Tamasiko o Saula me lai vakacacani ira na tisaipeli i Karisito ena gauna e rairai kina vua na Turaga o Jisu. E mataboko sara ga ena kaukaua ni rarama ni Luve ni Kalou qai vakararavi kina vei ira e so tale. Na gauna e qai vakayagataki Ananaiasa kina o Jiova me tabaki Saula me rai tale, a veisau sara ga vakadua na nona rai kei na nona ivalavala vei ira na tamata. (Caka. 9:​1-​30) Ni sa mai imuri i Karisito, e cakacaka vakaukaua me veimaliwai kei ira na tamata kece me vakataki Jisu ga. E biuta kina nona ivalavala kaukaua, me veiyaloni kina “veilomani kei ira na tamata kecega.”​—Wilika Roma 12:​17-​21.

10, 11. E vakaraitaka vakacava o Paula na nona lomani ira dina na tamata?

¹⁰ Sega wale ga ni saga o Paula me veiyaloni kei ira na tamata. E via vakaraitaka sara ga ni lomani ira dina, e vakavotuya gona ena nona cakacaka vakaitalatala vaKarisito. A vunautaka na itukutuku vinaka e Esia Lailai ena imatai ni nona ilakolako vakadaukaulotu. E tusaqati sara vakaukaua, ia e dei toka ga o Paula kei na nona ilawalawa ena nodra tuberi na yalomalumalumu mera lotu vaKarisito. Era sikovi ira tale mai Lisitira kei Ikoniona, dina nira a saga mada na dau veivakacacani e kea mera vakamatei Paula.​—Caka. 13:​1-3; 14:​1-7, 19-​23.

¹¹ Sa qai dewa yani o Paula kei na nona ilawalawa ina korolevu o Filipai e Masitonia, mera qarai na yalomalumalumu era via vakarorogo. A rogoca na itukutuku vinaka qai mai lotu vaKarisito o Litia, e dua a tavuki ina lotu vakaJiu. Era warolaki Paula kei Sailasa na vakailesilesi, rau qai biu i valeniveivesu. Ia a vunau o Paula vua na ivakatawa ni valeniveivesu qai papitaiso kei na nona vuvale me ratou sokaloutaki Jiova.​—Caka. 16:​11-​34.

12. E tamata ca o Saula, ia na cava e uqeti koya me qai yapositolo dauloloma i Jisu Karisito?

¹² E dau veivakacacani e liu o Saula, ia na cava sa mai ciqoma tale kina na nodra vakabauta o ira sara ga a dau vakacacani ira tu ena dua na gauna? Na cava e uqeta na turaga ca qo me dua na yapositolo yalovinaka, qai dau yalololoma? A bole mate tale ga ena nona tuberi ira e so mera kila na ka dina baleta na Kalou kei Karisito. Vakamacalataka sara ga o Paula: “Na Kalou, o koya sa lesi au . . . ka qai kacivi au e na nona loloma walega, me vakatakila na Luvena ki na lomaqu.” (Kala. 1:​15, 16) E vola tale ga vei Timoci o Paula: “Na vuku ga ni ka oqo ka’u a lomani kina, me vakaraitaka ko Jisu Karisito vei au ka uasivi cake na vosota vakalevu sara, me’ui vakarau vei ira era na vakabauti koya emuri me ra bula tawa mudu kina.” (1 Tim. 1:​16) E vosoti Paula o Jiova, e yalovinaka qai lomani koya, e uqeti Paula sara ga qori me lomani ira tale ga na tamata ena nona vunautaka vei ira na itukutuku vinaka.

13. Na cava ena uqeti keda meda lomani ira kina e so, eda na vakaraitaka vakacava?

¹³ E dau vosota tale ga noda ivalavala ca kei na noda caka cala o Jiova. (Same 103:​8-​14) “Kevaka ko ni sa nanuma, Jiova, nai valavala ca o cei kemuni na Turaga, me na bula rawa?” e taroga na daunisame. (Same 130:3) Ke sega na yalololoma ni Kalou, ena sega ni dua e marautaka na veiqaravi tabu, se me dua noda inuinui ni bula tawamudu. Sega ni vakatauvatani rawa na levu ni loloma soli wale ni Kalou vei keda. Vakataki Paula ga, eda na vakaraitaka na noda loloma ena noda vunau, da qai vakavulica na ka dina, kei na noda vakayaloqaqataki ira eda vakabauta vata.​—Wilika Cakacaka 14:​21-​23.

14. Eda na vakalevutaka vakacava na noda cakacaka vakaitalatala?

¹⁴ A vinakata o Paula me toso vinaka na nona veiqaravi vakaitalatala ni itukutuku vinaka, uqeta sara ga na lomana na ivakaraitaki i Jisu. Dua na sala e vakavotuya kina na Luve ni Kalou na nona loloma sega ni vakatauvatani rawa, oya ena nona cakacaka vakavunau. E kaya o Jisu: “Sa levu dina tu na ka me tamusuki; ia, era sa lewe lailai ga na tamata cakacaka. O koya gona, mo dou masuti koya kina na i Taukei ni were, me talai ira yani na tamata cakacaka me ra la’ki tatamusuki e na nona were.” (Maciu 9:​35-​38, VV) De dua e dau kerea sara ga qori o Paula, mani gumatua kina ena cakacaka. Vakacava o iko? O rawa ni vakavinakataka na ivakatagedegede ni nomu cakacaka vakaitalatala? Se mo vakalevutaka na gauna o cakacaka vakavunau kina? Rawa sara mada ga ni o cakava e so na veiveisau ena nomu bula mo rawa ni painia kina. Meda vakaraitaka mada ga na noda lomani ira e so tale ena noda tuberi ira mera “taura [matua] tiko na vosa ni bula.”​—Fpai. 2:​16.

Rai i Paula me Baleti Koya

15. Na cava na rai nei Paula ni vakatauvatani koya kei ira na nona itokani lotu vaKarisito?

¹⁵ E italatala lotu vaKarisito o Paula, qai tiko e dua tale na sala e ivakaraitaki vinaka kina vei keda. E levu sara na itavi dokai e lesi kina ena ivavakoso lotu vaKarisito, ia e kila vinaka tu ni sega ni kena isau ya, se me lesi ga kina ena vuku ni nona taledi. E kila vinaka tu ni lesi ga ena itavi qori ena loloma soli wale ni Kalou. Kila tale ga ni dau laulau nodra vunautaka na itukutuku vinaka e so na tacina lotu vaKarisito. Dina ni lesi ena so na itavi dokai va qori, ia e yalomalumalumu tiko ga.​—Wilika 1 Korinica 15:​9-​11.

16. Vakaraitaka vakacava o Paula na yalomalumalumu kei na nona kila ni yalani na ka e rawata ena nona tokona na veika e vauca na cili?

¹⁶ Vakasamataka mada na nona walia o Paula e dua na leqa a yaco ena korolevu o Anitioki mai Siria. Era sega tiko ni duavata na lewe ni ivavakoso lotu vaKarisito ena vuku ni veika e vauca na cili. (Caka. 14:26–​15:2) Ena rairai nanuma o Paula ni ganiti koya me walia na leqa ya baleta ni dau veivosaki vakalevu kei ira na sega ni Jiu ni a lesi sara ga me liutaka na vunau vei ira na kai Matanitu Tani era sega ni cilivi. (Wilika Kalatia 2:​8, 9.) Ia ni sega ni walia rawa, e yalomalumalumu ga qai kila ni yalani na ka e rawata, mani muria kina na ituvatuva me kerei nodra veidusimaki na ilawalawa dauvakatulewa e Jerusalemi. E veitokoni vinaka sara ni ratou vakarogoca tiko na lewe ni ilawalawa dauvakatulewa na leqa ya, ni ratou sa vakatulewa oti, a mani lesi o Paula me dua vei ira na vakasavuya na vakatulewa ya. (Caka. 15:​22-​31) E ‘uasivi kina ena veivakarokorokotaki’ vei ira na mataveitacini o Paula.​—Roma 12:10b.

17, 18. (a) Dau vakacava nona ivalavala o Paula vei ira ena ivavakoso? (b) Cava eda vulica me baleti Paula ena nodra talaci koya na qase e Efeso?

¹⁷ E sega ni yawaki ira na mataveitacini ena ivavakoso na yapositolo yalomalumalumu qo o Paula. E volekati ira sara ga. Ena itinitini ni nona ivola vei ira na kai Roma, e kidavaki ira kina e sivia na le 20 qai cavuta sara ga na yacadra. Levu era sega ni cavuti ena so tale na tikinivolatabu, qa vica ga era lesi ena itavi dokai. Ia era veiqaravi kece ena yalodina vei Jiova, qai lomani ira vakalevu o Paula.​—Roma 16:​1-​16.

¹⁸ E vakayaloqaqataki ira sara ga ena ivavakoso na yalomalumalumu i Paula kei na nona volekati ira. Na iotioti ni gauna e sotavi ira kina na qase mai Efeso “a ra sa tagi sara kecega, ka mokoti Paula, ka reguci koya; a sa rarawa vakalevu na lomadra e na vuku ni vosa ka kaya koya, ni ra na sega ni raici koya tale.” Kevaka e dua na turaga e dokadoka qai dau vakayawaki koya, dravusakulukulu me qai talaci va ya.​—Caka. 20:​37, 38.

19. Meda na vakaraitaka vakacava na “yalomalumalumu” nida veimaliwai tiko kei ira na mataveitacini?

¹⁹ O ira na via toso vakayalo mera na dau yalomalumalumu tale ga vakataki Paula. E uqeti ira na itokani lotu vaKarisito me “kakua ni caka e dua na ka e na veileti se na veidokadokai walega; mo dou yalomalumalumu ka dui vakasama ni sa uasivi cake vua ko koya kadua.” (Fpai. 2:3) Eda na muria vakacava na ivakasala qori? Kena imatai, meda dau tokoni ira na qase, da muria na nodra veidusimaki da qai rogoca na nodra vakatulewa. (Wilika Iperiu 13:17.) Kena ikarua, meda dau dokai ira na mataveitacini. Era lewena na ivavakoso i Jiova o ira mai na duidui vanua, matatamata, duidui tale ga na nodra itovo kei na bula vakavanua. Meda kua gona ni vakaduiduitaki ira, ia meda dau lomani ira ga me vaka a cakava o Paula. (Caka. 17:26; Roma 12:10a) Uqeti meda ‘dau veivakacegui, me vaka sa vakacegui keda na Karisito, me vakarokorokotaki kina na Kalou.’​—Roma 15:7.

“Ciciva ena Vosota” na Veitaucici ina Bula

20, 21. Eda na ciciva vakacava na cere e rawati kina na bula tawamudu?

²⁰ E rawa ni vakatauvatani na noda bula na lotu vaKarisito ina dua na veitaucici balavu. Vola o Paula: “Au sa ciciva oti na cere, au sa taura matua na vakabauta: emuri, sa maroroi me noqu nai sala vakaturaga ni valavala dodonu, o koya ena solia mai vei au na Turaga, o koya na turaga-ni-lewa dodonu, e na siga ko ya; ia ena sega vei au duaduaga, vei ira kece talega era sa vinakata na nona rairai mai.”​—2 Tim. 4:​7, 8,VV.

²¹ Nida vakatotomuria na ivakaraitaki i Paula ena vakayaloqaqataki keda meda ciciva na cere ena rawati kina na bula tawamudu. (Iper. 12:​1, NW) Meda saga gona ena noda igu taucoko meda toso tiko ga vakayalo ena noda dau muria e dua na ituvatuva vinaka ni vuli vakataki keda, me vu dina mai lomada na noda loloma, da qai dau yalomalumalumu.

O na Sauma Vakacava?

• Yaga vakacava vei Paula na nona dau vulica vakataki koya na iVolatabu?

• Nida lotu vaKarisito, na cava e bibi kina me vu mai lomada na loloma?

• Na itovo cava ena uqeti iko mo kua ni dau veivakaduiduitaki?

• Yaga vakacava vei iko na ivakaraitaki i Paula ena nomu tokoni ira na qase ena ivavakoso o lewena?

[iYaloyalo ena tabana e 23]

Me vakayaloqaqataki iko na iVolatabu me vakataki Paula ga

[iYaloyalo ena tabana e 24]

Mo vakaraitaka na nomu loloma ni o tukuna yani na itukutuku vinaka

[iYaloyalo ena tabana e 25]

Na cava era volekati Paula kina na mataveitacini?