34 TOGÓ BEL GE NÒ
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 107 Bé E Bàrì Vulèi Naa
Bé E Gbò Kànen É Láá Zogè Kọ Bà Íe Vulè Nè Sàn Nyíe Kilma Ló Nen Ea B è Sí Pọ́lọ́ Naa
“Bàrì á ié ni sàn nyíe ló, ge kọ ó ọgá vaá kiia kẽ.” —RÓM̀ 2:4.
NÚ EÉ NÓ
Èé ló bel boo bé e gbò kànen e láá nvèè bá nè gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e ba beè sí agẹbá pọ́lọ́ naa.
1. Éé ní ea é láá naaá ló nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́?
MM̀ TOGÓ bel e ã́àa nòa, e beè mòn nú e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè gbò e ba beè di bõ̀ònatõ̀ò ea beè di Kọ́rìnt kọ bàá naa kilma ló nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́. Nen ea beè sí pọ́lọ́á náa beè ọgá, vó beè naa kọ bàá kpóe lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Sõò belí bé e dọ̀ Kpá Káí e togó belí aa m tẹ́lẹ bàlà kẽ naa, Bàrì é láá nvèè bá nè nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ kọ á ọgá. (Róm̀ 2:4) Mósĩ́ deè ní e gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò é láá nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá ẹ́?
2-3. Éé ní ea bọ́ló kọ é naa be è nyímà ló neǹ vígà ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́, vaá ló éé?
2 Besĩ́ gbò kànen kálá nvèè bá nè nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́, àé dú bíi kọ bàá nyimá ló íb pọ́lọ́ ea beè sì. Vóà naa, éé ní ea bọ́ló kọ é naa be è nyímà ló neǹ vígà ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ea é láá naa kọ bàá kpóe lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ? Èé síèe kpóó ló kọ á sí ló gbò kànen kọbé bà nveè bá nèe.—Àìz. 1:18; Tóm 20:28; 1 Pít. 5:2.
3 Be nen ea beè sí pọ́lọ́á náa zigà ge kọ́ nè gbò kànena? À bọ́ló kọ é àà gé kọ́ nè gbò kànen kọbé bà nveè bá nèe. Tṍó e náà vó, è zógè kọ è vulè neǹ vígàa boo béè kọ è nyímà kọ gbò kànen é láá nvèè bá nèe. Be nen ea beè sí pọ́lọ́á náa ọ́gá, àé kpáá palàge kyọ̀ a gbaa ló kilma ló Jìhóvà. Àé láá naa nagé kọ gbò e bà náa ólò fã̀ Jìhóvà á ló pọ́lọ́ bel kilma ló bõ̀ònatõ̀ò Bàrì. Vóà naa, vulè e íè kilma ló Jìhóvà nè nen ea beè sí pọ́lọ́á é náa kọ é kọ́ pọ́lọ́ e nená sí nè gbò kànen.—Ps. 27:14.
BÉ E GBÒ KÀNEN ÓLÒ NVÈÈ BÁ NÈ GBÒ E BA BEÈ SÍ AGẸBÁ PỌ́LỌ́ NAA
4. Éé ní ea bọ́ló kọ gbò kànen á sẹẹa bùlà tṍó e bà gé sí ló nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́?
4 Tṍó e nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò sí agẹbá pọ́lọ́, gbò kànen ólò sà taà nen e togó va tulà nu ea dì vá zẹ̀ẹ̀ kọ bàá nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́á.a Àé dú bíi kọ gbò e bà sa kọ bàá sí ló nená á kìlmà kpá ló kẽ, vaá nyimá ló nu e bà náa é láá naa. Boo tṍó e bà gé gbĩ́ gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́á kọ á ọgá, à dú bíi kọ bàá nyimá kọ bà náa é láá tú bá kpóó siimáe kọ á nyaaá. (Dìt. 30:19) À dú nágé bíi kọ gbò kànen á nyimá kọ níì dénè nen ea sí pọ́lọ́ ní ea é tú dùùlà bá deè tṍ vaá gbẹá boo ọgá belí bé e Méné Dévìd beè naa ẽ́ nì. (2 Sám. 12:13) Sìgà gbò e ba beè sí pọ́lọ́ é láá sà kọ bà náa é pãanìè tṍ ló dùùlà bá deè tṍ ea aa bá Jìhóvà. (Jén. 4:6-8) Sõò nú e gbò kànen é sẹẹa bùlà dú gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́á kọ á ọgá. Mókà gbò nòòkúu ní ea é nveè bá nè gbò kànen tṍó e bà gé sí ló nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́?
5. Mókà dùùlà bá deè tṍ ní ea dú bíi kọ gbò kànen á sẹẹa bùlà tṍó e bà gé piiga boo gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ ẹ́? (2 Tímotì 2:24-26) (Ẹ̀b nàgé fòtó.)
5 Gbò kànen á ẹ̀b nen ea beè sí pọ́lọ́á dì belí naanà ból e Jìhóvà nveè ka ló ea beè pè. (Lúùk 15:4, 6) Vóà naa, tṍó e bà gé sí ló nená, bàá gá tú gboo-gboo ló loomá bel nèe, àbèè ge labví láb e náa bọ́ló. Bàá gá bugi nagé togó kọọ̀ áá gè bĩináe bel vaá dã́ kà ea di mm̀ ní ea dú bíi é, tãa vó à dú bíi kọ bàá ié gbò kpãa ea di mm̀ 2 Tímotì 2:24-26. (Bugi.) Gbò kànen á dú gbọọ́-gbọọ̀ ló, ié lé nyíe, vaá kìlmà kpá ló kẽ tṍó e bà gé piiga boo gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́.
Gbò kànen ólò pììgà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá, belí bé e nen ea ólò kùdẽe ló naanà ból ólò gbĩ́ naanà ból ea beè pè naaá (Ẹ̀b 5 kpò)
6. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá gbĩ́ tùle lọl bá Jìhóvà besĩ́ bà kálá sí ló nen ea beè sí pọ́lọ́ ẹ́? (Róm̀ 2:4)
6 À bọ́ló kọ gbò kànen á gbĩ́ tùle lọl bá Jìhóvà. À bọ́ló kọ gbò kànen á nó Jìhóvà vaá kẽ̀èa boo bel e neǹ tóm Pọ́ọ̀l beè lò ea kọ́ọ̀: “nú ea kọ́ Bàrì á ié ni sàn nyíe ló, ge kọ ó ọgá vaá kiia kẽ.” (Bugi Róm̀ 2:4.) Gbò kànen á kẽea boo kọ bà dúè gbò kùdẽe ló e Kráìst ní ea gé túlè va ẹ́. (Àìz. 11:3, 4; Máát. 18:18-20) Besĩ́ gbò kànen kálá sí ló nen ea beè sí pọ́lọ́, bà ólò tã̀àgã ló Jìhóvà kọ á nvèè bá nèe kọ á ọgá. Bàá gbĩ́tẽ́ ló nu lọl mm̀ Kpá Káí nè bẹẹ gbò kpá, vaá bàn Jìhóvà kọ á nvèè bá neè va kọ bàá dã́ ból ló nená nè bé ea dìtõ̀ò meà naa. Bàá gbĩ́ gè nyimá bé e ba beè bumá nená naa nè gbò nú ea náa kọ á bugi togó vaá labví láb naa vó.—Pró. 20:5.
7-8. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nó gè ié ĩ̀ìmà belí Jìhóvà tṍó e bà gé sí ló nen ea beè sí pọ́lọ́ ẹ́?
7 Gbò kànen ólò nó gè ié ĩ̀ìmà belí Jìhóvà. Bà ólò bugi togó boo bé e Jìhóvà beè nvèè bá nè gbò e ba beè sí pọ́lọ́ tṍó ea kil nvéeá naa. Dì belí nu dòòmà bá, Jìhóvà beè ié ĩ̀ìmà tṍó ea géè zọ̀ Kéìn loá bel. A beè kọ́ nú ea é náaa ẽ́ ló be náa ọ́gá, nè bé ea é tã́ànìèe dee bá naa be à gbanìèe tṍ ló. (Jén. 4:6, 7) Jìhóvà beè dùùlà bá deè tṍ Dévìd tení dú ló neǹ kọ́ọ̀ bùlà Bàrì Nétàn, vaá Nétàn beè tú nu dòòle ló ea nveè bá nèe kọ á ọgá loomá bel nèe. (2 Sám. 12:1-7) “Lọl tṍó tẹlẹ tṍó” Jìhóvà beè “olòó lẹ̀ẹ̀là” gbò kọ́ọ̀ bùlà Bàrì siimá ló dó Ízràẹ̀l e bà náa beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booá. (Jèr. 7:24, 25) Náa beè elá kọ pá a gbò á zẹ́ẹ́ ọgá besĩ́ à kalá nvèè bá nè va. Tãa vó, kà lèlà tṍó e bà géè sí pọ́lọ́á ní ea beè siè va kpóó ló kọ bàá ọgá ẹ́.
8 Gbò kànen ólò nyoone nvéè nu dòòmà bá Jìhóvà tṍó e bà gbĩ́ gè nvèè bá nè nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́. Belí bé e 2 Tímotì 4:2 kọ́ naa, bà ólò “dĩine ló” tṍó e bà gé zọ neǹ vígà ea beè sí pọ́lọ́ loá bel. Vóà naa, à bọ́ló kọ neǹ kànen á olòó ié ĩ̀ìmà vaá tú gbọ́ọ́-gbọọ̀ ló nvèèmà bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́á, kọbé à íe tàn ge naa nú ea dú lé. Náa é válí ló nen ea beè sí pọ́lọ́á gè tú dùùlà bá deè tṍ vaá ọgá beè neǹ kànen bã súng nyòòmàe àbèè ge ló pọ́lọ́ bel nèe.
9-10. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nvèè bá nè nen kọ á nyimá kọọ̀ gbò béèlàfùl ea beè nè ní ea náa kọ á sí pọ́lọ́ ẹ́?
9 Gbò kànen ólò gbĩ́ gè dã́ ból ló nú ea náa vaá nená à sí pọ́lọ́. Dì belí nu dòòmà bá, é kọ lóó zìgà neǹ vígàa beè ọọ boo béè kọ náa beè no ná Kpá Káí boo a lóó àbèè ge kọ́ kpẹ̀a? É kọ náa beè tã̀àgã̀ nà ló Bàrì belí bé ea beè olòó naa? É kọ náa beè pììgà ge bé pọ́lọ́ tàn ea beè bã̀é m? Bà mée ní ea beè zọ̀ naaá nu ẽ́, vaá mó íb kólì kyáà ní ea beè sàẹ? Mósĩ́ deè ní e gbò nú ea beè sà beè tọá ló bé ea bugi togó naa ẽ́? É kọ à nyímá gé bé ea béèlàfùl nè láb ea beè labví tọ́á ló Jìhóvà naa?
10 Ge bĩiná gbò bíb ea dì belí vó é nveè bá nè gbò kànen kọ bàá láá nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́á kọ á ọgá. (Pró. 20:5) Gbá ló vó, bà é láá tú bel dòòle ló nvèèmà bá nè nená kọ á bugi togó boo bé e láb ea beè labvíá dú pọ́lọ́ naa. Níà nú e Nétàn beè naa tṍó ea géè zọ̀ Dévìd loá bel é. Be à sẹlẹ be bà náa vó túá tṍó e bà sí ló nená, àé láá dààmà togó gè ọgá ló gbò béèlàfùl ea beè nè. Vaá vó é láá naa kọ á ọgá ló pọ́lọ́ ea beè sì.
11. Móbá ní e Jíízọ̀s beè sẹ̀ẹ̀mà gbò e bà sí pọ́lọ́ é?
11 Gbò kànen ólò pììgà ge nó Jíízọ̀s. Jíízọ̀s beè nvèè bá nè Sọ́ọ̀l ea dú Tásọ̀s tení dú ló gè bĩináe kọọ̀: “Sọ́ọ̀l, Sọ́ọ̀l! éé ní ea kọ́ ó biigèm ló é?” Bíb e Jíízọ̀s beè bĩináá beè nvèè bá nè Sọ́ọ̀l kọ á nyimá bé e láb ea géè labví dú pọ́lọ́ naa. (Tóm 9:3-6) Kilma ló “pábia ea kọlà Jẹ́zàbẹ̀l,” Jíízọ̀s beè kọọ̀: “M beè nèe tṍó kọ á ọgá.”—Kùùà 2:20, 21.
12-13. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nè tṍó nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá ẹ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)
12 Mm̀ ge nó Jíízọ̀s, gbò kànen náa ólò vàlẹ̀bá bugi togó kọ nen ea beè sí pọ́lọ́ náa é láá ọgá. Sìgà gbò e ba beè sí pọ́lọ́ é láá ọgá túá tṍó e gbò kànen sí vá ló, vaá tṍó é láá tení besĩ́ sìgà gbò kálá ọgá. Vóà naa, gbò kànen é láá noo gè sí ló nen ea beè sí pọ́lọ́á gã́bug tóm. Be à sẹlẹ túá tṍó e gbò kànen ni zọ nen ea beè sí pọ́lọ́ loá bel lọ̀l, àé láá dààmà togó gè bugi togó boo gbò dùùlà bá deè tṍ e bà née. Àé láá kìlmà kpá ló kẽ vaá bàn ia ló lọl bá Jìhóvà. (Ps. 32:5; 38:18) Vó é láá naa kọ dõona tṍó e gbò kànen é kpáá sí ló nená, a láb á dú kele ló bé ea beè labví láb naa túá ból.
13 Kọbé gbò kànen láá nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá, àé dú bíi kọ bàá ié tọa ló nè lé nyíe. Bàá tã̀àgã ló Jìhóvà vaá dẹlẹ nyíé boo kọ àé tã́ànè dee bá ba pììgà naa ní e nen ea beè sí pọ́lọ́á é ọ́gá.—2 Tím. 2:25, 26.
Gbò kànen é láá sí ló nen ea beè sí pọ́lọ́ gã́bug tóm kọbé bà née tṍó kọ á ọgá ló a pọ́lọ́ (Ẹ̀b 12 kpò)
14. Mée ní ea ólò nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá ẹ́, vaá éé ní ea náa vaá è kọ́ vó é?
14 Nyíéi ólò palàge ẹẹ tṍó e nen ea beè sí pọ́lọ́ ọ́gá! (Lúùk 15:7, 10) Mée ní ea ólò nvèè bá nè nen ea sí pọ́lọ́ kọ á ọgá ẹ́? É kọ gbò kànen? Nvèè kpíí ló nú e Pọ́ọ̀l beè emí kilma ló gbò e bà sí pọ́lọ́. A beè emí kọọ̀: “Bàrì é láá nyaaná va nyíe kọ bàá ọgá.” (2 Tím. 2:25) Vóà naa, Jìhóvà ní ea ólò nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á nyaaná bé ea lábví láb vaá bugi togó naa ẽ́, níì nen nì. Pọ́ọ̀l beè kọ́ gbò lé nú ea ólò naaá tṍó e nen ea beè sí pọ́lọ́ ọ́gá. A beè kọọ̀: “Na tóm, bà é gbóó nyimá ba lóó vaá teelá aa bá gyẽ̀ì e Pọ́lọ́ Nyómá beè siimá va nvea bá kọ bàá naa nu e ẹlẹ gbĩ́èa.”—2 Tím. 2:26.
15. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá kilsĩ́ gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ vaá à ọgá ẹ́?
15 Tṍó e nen ea beè sí pọ́lọ́ ọ́gá, gbò kànen ólò sà gbò e bà é kãa nená vaá sièe kpóó ló kọbé à íe gbò nú ea íe bíi ló naa ní ea é láá kilsĩ́ gè bé èlbá gbò ẹ̀bmà ea kpeesĩ́ ló vaá naa nú ea dú lé. (Híb. 12:12, 13) Gbò kànen náa ólò kọ́ nú ea kil ló pọ́lọ́ e nená beè sì nè dõona gbò. Beè vọ́, éé ní ea dú bíi kọ gbò e bà di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò á nyimá ẽ́?
“TÚ GBÒ E BÀ SÍ PỌ́LỌ́ SẸLẸ́ KE GBÀÀ DÉNÈ NEN KỌ́VA BEL”
16. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ 1 Tímotì 5:20, éé ní e “ke gbàà dénè nen” e Pọ́ọ̀l beè kọ́ nú ea kil lóá tõó dọ̀ ẹ?
16 Bugi 1 Tímotì 5:20. Pọ́ọ̀l beè kọ́ nè Tímotì ea beè du nagé neǹ kànen kọ á tú gbò e bà sí pọ́lọ́ sẹlẹ́ “ke gbàà dénè nen” kọ́va bel. Éé ní e níí tõó dọ̀ ẹ? Níí náa tõó dọ̀ kọ á tú nená sẹlẹ́ “ke gbàà dénè nen” ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò vaá kọ́ẹ bel. Tãa vó, à géè kọọ̀ bàá kọ́ẹ bel gbẹá kèsĩ́ kùbmà gbò e bà nyímá pọ́lọ́ e nená beè sì. Bà é láá dú gbò e ba beè mònìe tṍó ea beè sí pọ́lọ́á, àbèè gbò ea beè kọ́ pọ́lọ́ ea beè sì nè. À bọ́ló kọ gbò kànen á kọ́ nè gbòa kọ baa kpóògèè dee ló belá vaá le-le dee bá nen ea beè sí pọ́lọ́á.
17. Beè gã́bug nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nyímá, àbèè kọ bà é beè nyimá nú ea kil ló pọ́lọ́ e nen beè sì, mókà nègã́ ní e bà é ne ẽ́, vaá ló éé?
17 Sìgà tṍó, àé láá dú kọọ̀ gã́bug nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò nyímá, àbèè kọ bà é beè nyimá nú ea kil ló pọ́lọ́ e nená beè sì. Tṍó ea meà naa vó, “ke gbàà dénè nen” e Pọ́ọ̀l beè ló bel kilma lóá é gbóó láá tõó dọ̀ dénè nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Vóà naa, enè neǹ kànen é gbóó nègã́ vaá kọ́ nè dénè nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò kọ bà ne kọ̀bèl vígà ea beè sí pọ́lọ́á. Ló éé? Pọ́ọ̀l beè baatẽ́ kọọ̀: “kọbé pọ̀ síi na gbò e bà sígáá” naa ní e bà náa é sí pọ́lọ́.
18. Éé ní e gbò kànen é náa beè nen ea ni diia múú ea gáà toola 18 gbáá sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)
18 Éé ní e gbò kànen é náa tṍó e nvín ea ni diia múú ea gáà toola 18 gbáá sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́? Gbò kànen é sa bàà kà neǹ kànen kọ bàá sí é ló, vaá a tẹ̀ nè a kà á di tõ̀ò.b Gbò kànená é gbĩ́ gè nyimá nú e tẹ̀ nè kà nvíná ni náa mm̀ ge nvèè bá nèe kọ á ọgá. Beè nvíná gbantṍ ló a tẹ̀ nè a kà, vaá nyaaná bá ló bé ea bugi togó vaá labví láb naa, gbò kànená é láá beeláfùl gè sọ̀tọ́ deè kọ a tẹ̀ nè a kà á kilsĩ́ gè nvèè bá nèe. Boo béè kọọ̀ gbò kànen nyímá kọ Jìhóvà beè tú tóm gè ẹ̀b nú ea kil ló gbò pá nvín nè gbò tẹ̀ nè kà. (Dìt. 6:6, 7; Pró. 6:20; 22:6; Ẹ́fẹ. 6:2-4) Gbò kànen é ólòó zọ̀ tẹ̀ nè kà nvíná loá bel lọl tṍó tẹlẹ tṍó, kọbé bà nyímá bé e bà gé nveè bá nè nvíná naa. Sõò be à gá náa vaá nen ea gáà toola 18 gbáá ea beè diia múú à sí pọ́lọ́ vaá náa zigà ge ọgáà? Tṍóá, gbò kànen é sa taa kà neǹ kànen kọ bàá sí ló nvíná bií ló a tẹ̀ nè a kà.
Tṍó e nen ea ni diia múú ea gáà toola 18 gbáá sí agẹbá pọ́lọ́, bàà kà neǹ kànen é sí ló nená bií ló a tẹ̀ nè a kà, àbèè gbò e bà ólò ẹ̀b nú ea kilíé ló e bà ólò sí nònù (Ẹ̀b 18 kpò)
JÌHÓVÀ “ÍE LÉ NYÍE VAÁ IÉ SÀN NYÍE”
19. Mósĩ́ deè ní e gbò kànen é láá nó Jìhóvà tṍó e bà gbĩ́ gè nvèè bá nè nen ea beè sí agẹbá pọ́lọ́ ẹ́?
19 Jìhóvà gbĩ́ kọ gbò kànen á kpènà a bõ̀ònatõ̀ò lọl bá gbò e bà náa zigà ge tõó boo a log. (1 Kọ́r. 5:7) Sõò bà é piigà bé e ba kpóó sim tùlà naa gè nvèè bá nè nen ea beè sí pọ́lọ́ kọ á ọgá. Tṍó e bà gé nveè bá nè nená, bàá sẹẹa bùlà kọọ̀ nená é láá nyaaá. Ló éé? Boo béè kọ bà gbĩ́ gè nó Jìhóvà ea “íe lé nyíe vaá ié sàn nyíe.” (Jém̀z 5:11) Nvèè kpíí ló bé e neǹ tóm Jọ́ọ̀n beè zogè kọ à vulèè pá vígà naa. A beè emí kọọ̀: “Pá nà nvín em vulè, m̀ gé émí nuí mái kọbé nóo síì pọ́lọ́. Sõò be à íe nen ea sí pọ́lọ́, è íè enè nen ea ólò lói bel boo nè Tẹ̀, vaá níá neǹ lé lab dògò, ea kọlà Jíìzọ̀s Kráìst.”—1 Jọ́ọ̀n 2:1.
20. Éé ní eé ló bel boo mm̀ dee-deè nvéè togó bel ea di mm̀ Kpá Tọ Kùdẽe Lóí é?
20 À dú pọ́lọ́ kọọ̀ sìgà tṍó e neǹ vígà sí pọ́lọ́, náa ólò zigà ge ọgá. Bà é kpó nen ea náa vó lọl mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Éé ní e gbò kànen é náa beè nen ea sí pọ́lọ́ náa zigà ge ọgá ẹ́? Èé ló bel boo bíbvá mm̀ dee-deè nvéè togó bel ea di mm̀ kpá tọ kùdẽe lóí.
SỌ́L EA GÃ́BUG DÚ 103 Gbò Kùdẽe Ló Dú Dõ̀ònù E Bàrì Ne Gbò Nen
a Tṍó ea kil nvéeá, e beè olòó kolí gbò kànen e bà saí kolí va gbò kànen e bà sa kọ bàá beelá bel ló nen ea sí pọ́lọ́. Sõò née kólì nà va vó boo béè kọọ̀ ge beelá bel dú ene kà zẹ̀ẹ̀ gã́bug tóm e bà ólò sì. Tãa vó èé kólí va gbò kànen e bà sa kọ bàá nvèè bá nè nen ea sí pọ́lọ́.
b Nú e kọ́ọ̀ kilma ló tẹ̀ nè kà gé lóá nágé bel nyòòmà gbò e bà ólò ẹ̀b nú ea kil ló nvín ea gáà toolá 18 gbáá.