Gbò Émì Nu Ea Di Dee Deè Nvéè Kpáí

1. Ge Nyimá Ló Gbele Bábilọ̀n

2. Mó Tṍó Ní E Mèsáíà É Dú É?

3. Gbò Sĩ́deè Ge Tú Mii Boomá Nen

4. Tṍó E Dóm Nè Va Pooà

5. Gbò Deè Bõ̀séi Nè Sẹ̀lẹ̀nù

6. Kom Ea Ólò Zilá

7. Pííla Nè Gbò Bel Ea Lelà Kọ Ó Siimá Tọ Bèèla

1. Ge Nyimá Ló Gbele Bábilọ̀n

À náàà vaá è nyimá kọọ̀ “Gbele Bábilọ̀n” tõó dọ̀ bõ̀ònaló kyáá fã̀ ẽ? (Kùùà Nù 17:5) Bugi togó boo gbò gáí:

• À di dénè ketõ̀ò ea di bàlà booí. Kpá Káí kọ́ọ̀ Gbele Bábilọ̀n di ĩ́ìtẽ́ boo “gbò kpá dó nè gbò nen.” À gé ‘lẹẹlà bel ló dénè méné ea di bàlà booí.’—Kùùà Nù 17:15, 18.

• Náa é láá dú kpóó ea gé lẹẹlà bel ló bẹbẹ̀l àbèè ùlà ki. “Gbò méné bàlà boo” nè “gbò ùlà ki” ful zelí bá a kyọ̀à sĩ́.—Kùùà Nù 18:9, 15.

• Náa nóòmà kà kà bel ea kil ló Bàrì. À dú gè kolíé ńnváá kyãa ól boo béè kọọ̀ à gbááá ló gbò kpóó bẹbẹ̀l kọbé à íe kpègè àbèè dõòna kà gbò lé nu lọ̀l vá bá. (Kùùà Nù 17:1, 2) À gé kẹlẹ gbò e bà aa dénè dó. Vaá a láb a man ú tẹlẹ boo gã́bug nen.—Kùùà Nù 18:23, 24.

Òòa kẽ nyoone 6 gá boo a 13 nu gè nò

2. Mó Tṍó Ní E Mèsáíà É Dú É?

Kpá Káí beè gbẹẹ́ sĩ́ kọọ̀ 69 sè é téní besĩ́ Mèsáíà kálá dù.—Bugi Dániẹ̀l 9:25.

• Mó tṍó ní e 69 sẹ̀a beè dààà togó é? Níà beè gbáá 455 B.C.E. Tṍóá ní e Méné Nìhèmáíà beè iná Jèrúsalẹ̀m kọbé bà “kpáá sí tóm ló vaá tìb” pọ̀b boná ẽ́.—Dániẹ̀l 9:25; Nìhèmáíà 2:1, 5-8.

• sèa beè toolá kuù gbáá ẹ́? Mm̀ sìgà kọ́ọ̀ bùlà Bàrì, enè dee ólò tõó dọ̀ enè gbáá. (Nómbà 14:34; Èzíkiẹ̀l 4:6) Vóà naa, buù sè tõó dọ̀ àlàbà gbáá. Mm̀ nakà kọ́ọ̀ bùlà Bàrìí, 69 sè dú 483 gbáá (69 sè x 7 dee).

• Mó tṍó ní e 69 sèa beè iná kùbmà ẽ? Ge bugi 483 gbáá lọl ló 455 B.C.E. é túi tẹlẹ gbáá 29 C.E.a Níì kà lèlà gbáá e Jíízọ̀s beè dììa múú vaá dú Mèsáíà ẹ!—Lúùk 3:1, 2, 21, 22.

Òòa kẽ nyoone 5 gá boo a 15 nu gè nò

3. Gbò Sĩ́deè Ge Tú Mii Boomá Nen

Gbò e bà gé nyoone nvéè Kráìst náa ólò nvèà mii ló àbèè ge zìgà kọ bàá duulàẹ̀ mii lọlìè vá ló nvee ló dõòna nen. Sõò à íe sìgà sĩ́deè bóa ea é bĩ́íná kọọ̀ bàá tú miì nen e bà gé bóá boomá áá ẹ̀ẹ̀. Sìgà sĩ́deèí dú tṍó e bà duulà miì nen e bà gé bóá kpoogè dee ló, vaá àé láá tõó vá bá sìgà sè besĩ́ bà kálá baáẹ. Náa bọ́ nágé ló kọọ̀ nen ea gé nyoone nvéè Kráìst á tú íb nakà bóaí.—Dìtolónomì 15:23.

Sõò à íe sìgà sĩ́deè bóa eé láá tù. Níí bãàa mm̀ blood test, hemodialysis, hemodilution, àbèè ge tú ńzì ea kọlà cell-salvage àbèè heart-lung bypassb nvee ló nen. Mm̀ nakà sĩ́deè bóaí nè gbò ńdõòna kà e bà náa é zẹ́ẹ́ dùùlà miì nen e bà gé bóá sẹlẹ kọbé bà bóómáe dõòna tṍó, àé bọ́ló kọọ̀ buù nen ea gé nyoone nvéè Kráìst á nè béèlàfùl ea kil ló bé e bàé tú a mii siimá tóm naa tṍó e bà gé bóe, àbèè tṍó e bà gé baáẹ. Bá e buù kà dóm biè ólò tú nakà bóaí siimá tóm dú kele-kele. Vóà naa, besĩ́ nen ea gé nyoone nvéè Kráìst kálá zìgà kọ bàá baalìẹ̀ẹ àbèè ge boèe, àé bọ́ló kọ á gbĩ́ gè nyimá bé e bàé tú a mii siimá tóm naa. Bugi togó boo gbò bíbví:

• Éé ní em é náa be bàé tú sìgà mii lọ̀líḿ ló vaá bà náa é oomà nvèè ḿ ló tẽ̀ènè tṍóá ẽ́? É kọọ̀ nà kpóó bug é sọ́m tọ́ deè kọ ḿ kpáá ẹ̀b miiá naamá nà mii, sẹ̀ m̀ḿ kọ́ọ̀ bàá èèla “kẽ” ẽ́?—Dìtolónomì 12:23, 24.

• Éé ní em é náa beè tṍó e bà gé bóm bàé kpóògè dee ló nà mii, tẹlẹ biè gbàà, vaá òòmà nvèè ḿ-m àbèè ge nvee dẽè nà kom ẽ́? Aa ló gbò nú em ní nó lọl mm̀ Kpá Káí, é kọọ̀ nà kpóó bug é tãagém be m̀ tú nakà sĩ́deè bóa sẹ̀ náa é náa vó é?

Òòa kẽ nyoone 3 gá boo a 39 nu gè nò

4. Tṍó E Dóm Nè Va Pooà

Kpá Káí náa kọ́ọ̀ dóm nè va á pòòà, vaá à tẹ́lẹ̀ nàgé bàlà kẽ kọọ̀ be à gá náa vaá bà pòòà, tọ́ọ̀ ọ̀và á gé pọ́ì ge ilí àbèè ge iá dõòna nen. (1 Kọ́rìnt 7:10, 11) Sõò, à íe sìgà dìtõ̀ò ea náa kọọ̀ sìgà dóm nè va e bà gé nyoone nvéè Kráìst á pòòà.

• Ge beeláfùl kọ náa é nveenìè bá: Tṍó e dóm náa zigà ge ẹ̀b nú ea kil ló pá a tọ naa ní e bà náa íe na nu gè tõ̀òma dùm.—1 Tímotì 5:8.

• Agẹbá bom: Ge bõ̀à bom é láá zọẹ kpá ló dóm àbèè va àbèè kọọ̀ à tú a dùm nvee kèbá gẹẹ-gẹẹ ló.—Gàlésìà 5:19-21.

• Ge aa deè naa kọọ̀ gbaa ló e dóm àbèè va íe kilma ló Jìhóvà á bã kèbá gẹẹ-gẹẹ ló: Tṍó e dóm náa kọ á tàvala ló va àbèè kọọ̀ va náa kọ á tàvala ló dóm gè fã̀ Jìhóvà.—Tóm 5:29.

Òòa kẽ nyoone 3 gá boo a 42 nu gè nò

5. Gbò Deè Bõ̀séi Nè Sẹ̀lẹ̀nù

Gbò níí Kráìst náa ólò gbaaá ló gbò sẹ̀lẹ̀nù ea bẽ́émá Jìhóvà. Sõò buù nen ea gé nyoone nvéè Kráìst é tú a kpóó bug ea ni búmá dẹ̀ẹ̀a boo gbò nòòkúu ea di mm̀ Kpá Káí nèèmà béèlàfùl ea kil ló nu ea é náa tṍó e gbò nen gé sẹlẹ gbò sẹ̀lẹ̀nù deè bõ̀séi. Bugi togó boo sìgà nu dòòmà báí.

• Nen kanà ni mon belí bé e bà ólò kànà moǹ nen naa tṍó sẹ̀lẹ̀nù bõ̀séi. Òó láá kọọ̀, “Ọ̀ọ̀ zaa gé.” Be nená gbĩ́ gè kpáá dã́ bọ̀ọ̀vẹ̀, òó láá baatẽ́ nèe nú ea náa vaá olo nóo ólò sẹlẹ nakà sẹ̀lẹ̀nù.

• O dóm àbèè va e níì enè Neǹ Ditõ̀ò Jìhóvà nì kólí ni kọ ó zọẹ̀ pá a dúà ló deá gyã́á tṍó sẹ̀lẹ̀nù bõ̀séi. Be o kpóó bug sọ́ ni tọ́ deè kọ ó sì, òó láá tú tṍó gbẹẹ́ sĩ́ baatẽ́ nèe kọọ̀ nóo é zọẹ̀ va deàẹ̀ gyã́áá be à gá náa vaá gbò nàànù e bè náa gbááá ló Kpá Káí à bãaa m.

• Nen ea beè tú ni ló tóm dõo nu nè ni tṍó sẹ̀lẹ̀nù bõ̀séi. É kọọ̀ òó kin dõ̀ònùá? Be à sẹlẹ nóo é náa vó. É kọọ̀ nen ea beè tú ni ló tóm dõo nuá nè ni boo béè sẹ̀lẹ̀nùa, sẹ̀ à dõo nè ni boo béè ge õá ni zaa ló o lé tóm ẽ́?

• Nen dõo nu nè ni tṍó sẹ̀lẹ̀nù bõ̀séi. Nen ea dõo nu nè niá é láá kọọ̀: “M̀ nyímà kọọ̀ nóo ólò sẹlẹ nakà sẹ̀lẹ̀nùí, sõò m̀ gbĩ́ gè dõo nuí nè ni.” Be à sẹlẹ, à dõo nuá nè ni boo béè lé bùlà ea íe. Sõò, é kọ ò bulà kọọ̀ à dõo nuá nè ni boo béè ge ẹ̀bmà o zìgà sẹ̀ à gbĩ́ kọọ̀ ó zọẹ̀ẹ sẹlẹ sẹ̀lẹ̀nùá ẽ́? Tṍó eo ni bugi togó boo gbò gáí lọ̀l, àé sígè bá olo gè beeláfùl be òó tú dõ̀ònùa àbèè kọ nóo é tú. È gbĩ́ gè ié õ̀òa bug vaá bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kilma ló Jìhóvà mm̀ kọ̀láá kà béèlàfùl e neè.—Tóm 23:1.

Òòa kẽ nyoone 1 gá boo a 44 nu gè nò

6. Kom Ea Ólò Zilá

Boo béè kọọ̀ è vulè gbò nen, è ólò palàge ọẹ̀ dẽe kọbé née túù kom ea ólò zilá nvee ló dõòna gbò. Vóà naa, àé bọ́ló kọ é ié ọ̀ẹ̀ dẽe be è nyímà kọọ̀ kom ea ólò zilá dìí ló àbèè kọọ̀ è túùmà kọọ̀ à dìí ló. È ólò naa vó boo béè kọọ̀ Kpá Káí kọ́ọ̀: “Vùlè o nen belí bé eo vulè o lóó naa.”—Róm̀ 13:8-10.

Mósĩ́ deè ní e nen e kom ea ólò zilá dìé ló é láá zogè kọ à vulèè dõòna gbò e? Nen e kom ea ólò zilá dìé ló á gá pììlà bá ló nen àbèè ge pyoví gã́ nen. Náa bọ́ló kọ á nvèè súng beè nen náa kólíe siimá a be boo béè kọọ̀ nená gbĩ́ gè kpènà pá a tọ. Vaá besĩ́ à kálá dììa múú, àé bọ́ló kọ á naa kọọ̀ nen ea ólò bõonè ló gbò kànen á nyimá a dìtõ̀ò kọbé bà noo nu nyòòmà naa ní e komá náa é bã́ ló dõòna gbò e bàé diìa múú. Besĩ́ nen ea túúmá kọọ̀ kom ea ólò zilá dièé ló kálá zọ̀ nen bilá ló ílà dóm nè va, àé bọ́ló kọ á zẹ́ẹ́ sí tọọ̀ biè kọbé bà ẹbvíe m. Tení dú ló gè naa vó, ò zógè kọọ̀ ò ‘gbĩ́ì lee ló dõòna gbò níì áá ńlóò lee ló nì.’—Fílipaì 2:4.

Òòa kẽ nyoone 2 gá boo a 56 nu gè nò

7. Pííla Nè Gbò Bel Ea Lelà Kọ Ó Siimá Tọ Bèèla

Èé láá naa kọọ̀ tã̀àgã̀ á gá bã̀ tení dú ló gè ená kpá ló kọ̀láá kà bel kpègè—kọbèè níí neǹ vígà nè bẹ̀ì. (Jèrèmáíà 32:9-12) Sõò sìgà tṍó, bel kpègè àbèè dõòna kà nu é láá naa kọọ̀ èègà mòn á bã zẹ̀ẹ̀ pá vígà. Àé bọ́ló kọ áá pálàa ọ̀và á vàlẹ̀ bá kpoogè dee ló tã̀àgã̀a mm̀ sĩ́deè ea é náa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á dì.

Sõò mósĩ́ deè ní eé láá kpoogè dee ló kà agẹbá tã̀àgã̀ dì belí tṍó e bà zib bẹẹ nu àbèè ge tenmài dém ló é? (Bugi Máátìù 18:15-17.) Jíízọ̀s beè kọ́ taà kà nú eé náa:

1. Pììga boo gè zọ̀ áá nen e ẹ̀ẹ̀ nè ọ̀ọ̀ íèì tã̀àgã̀a kpoogè dee ló.—Ẹ̀b 15 gã́bel.

2. Be ò náa vó vaá náa íe togó, kolí ene àbèè bàà nen ea di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò e togóe ni tulà nu kọ á zọ̀ ni síé ló.—Ẹ̀b 16 gã́bel.

3. Áá tṍó eo náà vó vaá náa íe togó ní ea bọ́ló kọ ó sí ló gbò kànen mm̀ bõ̀ònatõ̀ò ẽ.—Ẹ̀b 17 gã́bel.

Kèbá gã́bug dìtõ̀ò, náa é bọ́ló kọ é tú bẹẹ vígà dọ̀ọ̀mà dọ̀ àbèè ge túe nvee tọ bèèla boo béè kọọ̀ àé náa kọọ̀ gbò nen á tú pọ́lọ́ bá ẹ̀bmà Jìhóvà nè bõ̀ònatõ̀ò. (1 Kọ́rìnt 6:1-8) Sõò à íe sìgà bel ea é bọ́ló kọ é kilma tọ bèèla, dì belí zààlà dóm nè va, nen ea é búmá nvín tṍó e dóm nè va zaalà, ge kọọ̀ dóm é ólòó kpẽ́ kpègè nè va àbèè kọọ̀ va ní ea é náa vó tṍó e bà zaalà ẹ, tṍó e tọọ̀ tóm eo ólò kpẽ́ kpègè nè kọ bàá ẹ̀b nú ea kil ló o ìènù náa náa vó, tṍó e nóo láà kpẽ́ kpègè eo beè bọọlẹ, àbèè ge naa kọọ̀ kpá e nen beè emí ea kil ló bé e bàá dõo a gyọ́ naa tṍó ea é ú láá siá tóm. Nen ea gé nyoone nvéè Kráìst ea sí tọ bèèla vaá kpoogè dee ló gbò belí mm̀ sĩ́deè ea náa kọọ̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló á dì, náa dọ log Bàrì.

Be à gá náa vaá nen ea gé nyoone nvéè Kráìst à sii nen nè gbò e bà íe kpóó lẹ̀ẹ̀là bel boo béè kọọ̀ nená sí agẹbá pọ́lọ́, dì belí gè tú bá kpóó maama ló nen, ge kuná pá nvín, ge tú pọ́lọ́ bá sẹ̀ẹ̀mà nen, ge zìb nu, àbèè ge fẹ́ nen, náa dọ log Bàrì.

Òòa kẽ nyoone 3 gá boo a 56 nu gè nò