KAPÍTULO 7

¿Mbaʼe ajapokuaa ndachegustáirõ che pínta?

¿Nandegustáipa nde físiko?

□ Si □ No

¿Repensápa hína rejapóvo peteĩ diéta térã peteĩ siruhía ipeligrósoramo jepe rekambia hag̃ua umi mbaʼe nandegustáiva nde retére?

□ Si □ No

Ikatúramo rekambia álgo nandegustáiva nde retégui, ¿mbaʼépa rekambiáne? (Emarka).

Nde yvatekue

Nde físiko

Nde péso

Ne rãi

Ne akãrangue

Nde pire kolór

IKATU oime rembohovái raʼe “Si” umi mokõi porandu oĩva iñepyrũmbýpe ha pe porandu mbohapyhápe remarka dos térã tres kósa voi oĩva pe lístape. Péro ikatu hína umi ótro nanderechái péicha, ha ndénte rehecha la ivaíva ndejehe. Péro reñatende vaʼerã pórke reñemeʼẽʼỹre enkuénta ikatu hína rejepyʼapy rasaitereíma ne píntare. Peteĩ enkuésta ohechauka voi oĩha mitãkuña okyhyjetereivéva ikyrárõ g̃uarã ke la orekórõ g̃uarã kánser, peteĩ gérra nukleárgui térã omanóramo g̃uarã chugui ituakuéra.

Reñeñandu porãramo ne píntare, ikatu nepytyvõ rejeroviave hag̃ua ndejehe ha nde rapichakuéra avei nemombaʼeve hag̃ua. Maritza, orekóva 19 áño imanduʼa imitãveha tiémpore ha heʼi: “Umi mokõi che ermána majór ningo modéloicha iporã vaʼekue ha che katu chekyraʼi. Ha eskuélape siémpre oĩ oñembohorýva cherehe upévare. Ha ivaiveha katu, peteĩ che tia heʼi chéve Chubs, ingléspe heʼiséva Gordíta, upéicha héra avei peteĩ jagua ikyra vaipáva haʼe orekóva”. Julia, orekóva 16 áño heʼi avei: “Peteĩ che kompañéra siémpre oñembohorými cherehe ha heʼi che rãi ojoguaha koného rãime. Aikuaa upéva vyroreiha, péro añeñandu vai vaʼekue ojeʼégui chéve péicha. Ha upévare koʼag̃aite peve ndachegustái la che rãi”.

¿Rejepyʼapýntepa ndejehe térãpa rehasáma la rrája?

Ndaivaíri reñangareko ndejehe ha ne píntare. La Bíbliape oñeñeʼẽ voi upe témare, ha oñemombeʼu oĩ hague heta kuimbaʼe ha kuña iporãva. Por ehémplo Sara, Raquel, José, David ha Abigaíl. Peteĩ kuñataĩ hérava Abisag rehe katu heʼi voi iporãiterei hague (1 Reyes 1:4).

Oĩ heta mitãrusu ha mitãkuña ojepyʼapyetereíva ipéso térã ipíntare. Heta rrevístape osẽ umi modélo ipoʼi asýva ha upéva omoinge umi mitãkuña akãme iporã hag̃ua si o si ipiru vaʼerãha. Péro añetehápe ndoikuaái umi modélo tódo el día osufri ha saʼieterei okaruha oñemantene hag̃ua upéicha, heta oñembaʼapoha umi taʼanga osẽtavare umi rrevístape, ha ojearreglapaite komputadórape iporãve hag̃ua. Upévare reñepyrũrõ reñekompara umi rrevístape osẽvare ikatu nemoñeñandu vai. Péro, ¿mbaʼépa ikatu rejapo añetehápe nandegustáiramo nde físiko? Ñepyrũrã, eñehaʼã ehecha ko mbaʼe hendaitépe.

Ndénte rejecha upéicha

¿Rejehechámapa peteĩ espého omomichĩ térã ombotuichávape ne raʼanga? Katuete rejehecháta diferentete, ha upévare ne raʼanga tee ndaikatumoʼãi rehecha pe espéhope.

Péicha avei oĩ heta mitãrusu ha mitãkuña haʼete omañáva ijehe peichagua espéhope, ha oĩ estúdio ohechaukáva upéva añeteha. Por ehémplo 100 mitãkuña apytégui 58 heʼi ijehe ikyraha, péro añetehápe umíva apytégui 17 añónte la ohasáva ipéso normál. Ótro estúdio ohechauka 45 por ciento umi kuña ni ndohupytýiva ipéso normál heʼiha ijehe ikyraha.

Umi doktór heʼi heta mitãkuña ojepyʼapyha ipésore ndorekóiramo jepe motívo. Péro upéva ikatu nanekonsolaguasúi oiméramo ndekyra lénto. Ha oimérõ rehasaʼimi nde péso normál, ¿mbaʼéguipa hína upéva?

Sapyʼánte ikatu hína ndepiru térã ndekyrave pe henétika káusare, por ehémplo oĩ persóna ni okaruvéramo jepe ndaikatúiva ojupi de péso. Nde kásope ikatu hína oime nekangue guasu voínte ha upéicha rupi michĩmi ndekyrave umi ótrogui. Ikatu avei oĩ porã voi la nde péso péro upéicharõ jepe nde resegi repensa ndekyraha. Rejapóramo ehersísio ha rejekuidáramo umi tembiʼúpe ikatu hína avei reguejyve de péso, péro oiméramo nde rete upéicha voi ndaikatumoʼãi rekambiaite upéva.

Ótra kósa ikatúva oiko haʼe hína umi kámbio rehasáva pe adolesénsiape, heta mitãkuña oĩva upe edápe oñepyrũ ikyrave ha upéva ningo normál, upéi ohasa rire upe eda okambia jey la ifísiko. Por ehémplo peteĩ mitãkuña orekópe 11 térã 12 áño ikatu hína ikyrave, péro okakuaa rire ipoʼive ohóvo. Péro ¿mbaʼépa ikatu rejapo oiméramo ndekyra hína rekaru vai rupi térã nderejapóigui ehersísio? ¿Ha mbaʼépa ikatu rejapo oiméramo añetehápe tekotevẽ hína reguejyve de péso neresãive hag̃ua?

Ani rehasa la rrája

La Biblia heʼi ‘jajejokokuaa vaʼerãha entéro mbaʼépe’ (1 Timoteo 3:11). Upévare aníkena rejapo diéta ipohyietereíva ni rekaru saʼieterei reguejy hag̃ua, iporãvéta reʼúramo tembiʼu isánova ha rejapóramo ehersísio.

Naiporãi avei rejapo umi diéta opavave ojapóvante. Por ehémplo koʼág̃arupi oĩ umi pastílla ani hag̃ua ñaneñembyahýi ha péicha ñanemboguejýva de péso, péro sapyʼaiténte ojapo efékto pórke upéi ñande rete ojepokuaa umívare ha ñañepyrũ jeýma ñandevareʼa. Ikatu avei heʼu rire koʼãichagua pohã nde rete odiheri mbegueve, ha upévare nemongyrave umi mbaʼe reʼúva. Pyʼỹinte avei umi pastílla ikatu nembopyʼaperere, ohupipa ne presión, nemarea, ha upéi ndaikatuvéi reiko umi pastillaʼỹre. Ha upéva avei ikatu oiko nderehe reʼúramo umi pastílla nemonguarútava térã nepytyvõva rediheri pyaʼeve hag̃ua.

Upéicharõ, reñeñandu porã ha reguejy hag̃ua de péso iporãvéta rekarúramo umi mbaʼe isánova ha nde rete oikotevẽva, iporãta avei rejapo meméramo ehersísio. Por ehémplo ikatu reguata, redipara térã rejupi ha reguejy umi eskaléragui.

¡Eñatendéke, pe anoréxia ningo ipeligróso!

Oĩ heta persóna orekóva anoréxia. Koʼãichagua persóna oguejyseterei de péso ha upévare ni ndokaruvéi ani hag̃ua ojupi de péso ni michĩmi jepe. Peteĩ mitãkuña hérava Masami osegi kuri tratamiénto 4 mése upéva káusare, haʼe omombeʼu: “Ojeʼe jave chéve aime porãvemaha apensa voi hetaiterei ajupi jey hague. Upéicha jave cherasẽséntema voi ha aguejyseterei de péso aĩ jey hag̃ua aime haguéicha añepyrũ mboyve che tratamiénto”.

Ñaimoʼãʼỹetére ningo ikatu hína jaʼa pe anoréxiape. Por ehémplo peteĩ mitãkuña ikatu ojapo peteĩ diéta ndaipeligrósoiva oguejyʼimi hag̃ua de péso, péro oguejy rire pe oipotáva omaña ijehe espéhope ha haʼete voi chupe ikyraitereíva gueteri, upévare oguejyseve. Oñepyrũ ojapo jey la diéta ha oguejyve rei ohóvo, upéicha opillaʼỹre mbeguekatúpe hoʼáma hína pe anoréxiape.

Oiméramo rehechakuaa ikatuha hína reguereko anoréxia térã nderekaruseveiha ha rekyhyjeterei ndekyrárõ g̃uarã, pyaʼe reñehaʼã vaʼerã reheka ajúda. Upearã ikatu reñeʼẽ nde tuakuérandi térã peteĩ persóna nde rekonfiaha ndive. Nemanduʼákena la Biblia heʼiha: “Peteĩ amígo verdadéro nderayhúta tódo el tiémpo, haʼe ningo ne ermáno oĩva nde ykére rehasa asy jave” (Proverbios 17:17).

Mbaʼépepa iñimportanteve neporã

La Biblia ohechauka Ñandejára noñekonsentraiha ñane píntare, upéva rangue heʼi oguerohoryveha umi ipyʼapy potĩvape, umi oñehaʼãvape oiko haʼe oipotaháicha (Proverbios 11:20, 22).

Ñapensamína por ehémplo rréi David raʼy Absalón rehe, la Biblia heʼi hese: “Israélpe ndaipóri ótro kuimbaʼe iporãva Absalón iporãháicha. Ipy guive iñakã meve ndaipóri mbaʼeve ivaíva hese” (2 Samuel 14:25). Péro haʼe oporotraisiona, oñemombaʼeguasu ha itaryrýi kuri, upévare oipeʼase ipuéstogui pe rréi Jehová voi omoĩ vaʼekuépe. Upéicharõ la Biblia noñeʼẽporãi Absalón rehe, síno ohechauka haʼe hague peteĩ tekove rovamokõi, ndaikatúiva ojejerovia hese ha ndochaʼéiva hapicháre.

Nemanduʼákena Jehová ohechaha umi mbaʼe oĩva ñane “korasõme”, chupe nointeresái oimépa ndekuʼa poʼi térã tuichápa umi ne muskulokuéra (Proverbios 21:2). Ndaivaíri ningo añete reñangareko la ne píntare ha nde salúre, péro upe nemoporãvétava hína umi kualida iporãva ikatúva reguereko. Upéicha ningo amo ipahápe la hénte ojesarekovéta umi kualida porã reguerekóvare ha naiñimportantemoʼãi oimépa ndekuʼa poʼi asy térã ne múskulo guasúpa.

RETOPAVÉTA INFORMASIÓN VOLÚMEN 1, KAPÍTULO 10-PE

TÉXTO OĨVA LA BÍBLIAPE

“Peẽ pejesegi la pehechávarente, péro Jehová ohecha umi hénte korasõme oĩva” (1 Samuel 16:7).

PETEĨ KONSÉHO

Oiméramo reguejyse hína de péso:

● Káda día erambosa porã vaʼerã. Nderejapóiramo upéva neñembyahyivéta ha ipahápe hetave rekarúta.

● Reʼúramo peteĩ váso y tuicha porãva rekaru mboyve, ikatu nepytyvõ ani hag̃ua neñembyahyieterei ha péicha saʼive rekarúta.

¿REIKUAÁPA RAʼE?

Umi doktór heʼi umi ojepokuaáva ndokarúi oguejy hag̃ua de péso hete ikatuha oñepyrũ nombaʼapoporãvéi, ha imbegueve odiheri hag̃ua umi mbaʼe hoʼúva. Upéicha rupi pyaʼetereive ikyra jey hikuái.

UMI MBAʼE AJAPÓTAVA

¿Mbaʼépa ikatu ajapo añangareko porãve hag̃ua che salúre? ․․․․․

¿Mbaʼeichagua ehersísiopa ikatu ajapo? ․․․․․

¿Mbaʼépa aporanduse che túa térã che sýpe ko témare? ․․․․․

¿NDÉPA MBAʼE ERE?

● ¿Mbaʼépa repensa la nde físikore térã ne píntare?

● ¿Mbaʼépa ikatu rejapo reñeñandu porãve hag̃ua nde físikore térã ne píntare?

● ¿Mbaʼépa ikatu ere reipytyvõ hag̃ua peteĩ ne amígo térã ne amígape orekóva anoréxia térã ótro provléma peichagua?

● Oimérõ reguereko peteĩ ermáno imitãvéva ndehegui, ¿mbaʼéichapa ikatu reipytyvõ chupe ani hag̃ua ojepyʼapyeterei ifísiko térã ipíntare?

[Komentário oĩva páhina 69-pe]

“Che resa ningo tuicha upévare entéronte oñembohorými vaʼekue cherehe. Péro upéi che jepe apuka chejehe ha añehaʼã ajesarekove umi mbaʼe porã aguerekóvare. Ha upéicha rupi koʼág̃a añeñandu porãitevéma” (Andrea).

[Taʼanga oĩva páhina 68-pe]

Ikatu ningo ndévente nandegustái la nde físiko ha upévare rejehecha vaipa