Hasypeve aikuaa mbaʼéichapa opáta umi inhustísia

Omombeʼu Ursula Menne

Chemichĩete guive che siémpre aipota vaʼekue oĩ hustísia ha ojetrata porã enterovépe. Upéva káusare aha jepe kárselpe entéro, umi komunísta ogovernáitirõ guare Alemania Oriental. Ha hústamente upe lugárpe, pe kárselpe aimérõ guare, aaprende kuri mbaʼéichapa opáta umi inhustísia. Tamombeʼumína peẽme mbaʼéichapa oiko kuri upéva.

CHE anase vaʼekue áño 1922-pe Alemániape, peteĩ siuda héravape Halle, opytáva 200 kilómetrorupi Berlíngui. Upe siuda ningo ojapóma mas de 1.200 áño oexisti hague, ha upéva hína peteĩva umi siuda oñepyrũ haguépe oĩ hetaiterei protestánte, hetaiterei persóna voi oñepyrũ oho upe rrelihiónpe. Che ermána Käthe onase vaʼekue áño 1923-pe. Che túa haʼe vaʼekue militár, ha che sy katu opurahéi vaʼekue umi teátrope.

Chemichĩete guive che aipota vaʼekue ojejapo hustísia ha ojetrata porã enterovetévape. Upéva che aaprende vaʼekue che túagui, pórke haʼe upéicha vaʼekue. Haʼe osẽrõ guare pe ehérsitogui omoĩ kuri peteĩ negósio. Ha kómo ke la iklientekuéra la majoría imboriahu, haʼe ombyasy chupekuéra ha upévare omeʼẽ chupekuéra fiádo heta mbaʼe. Péro amo ipahápe upévare ou operdepaite la ipláta ha ombotýmante la inegósio. La oiko vaʼekue hese chemboʼe ijetuʼuha raʼe legálmente opaite hag̃ua umi inhustísia, ndahaʼeiete kuri la che aimoʼã haguéicha. Péro la ñanemitãmengo ñandevýro, upévare apensa kuri che si ikatutaha ajapo álgo opa hag̃ua umi inhustísia.

Che sýgui katu roaprende, tánto che ermána kómo che, rojeroky, ropurahéi ha oregusta hag̃ua pe músika. Chemitãme cheakãhatã vaʼekue, ha che ermánandi heta rovyʼa ha rohasa porãmi. Péro upéva opa kuri 1939-pe.

Oñepyrũ la pesadílla

Atermina rire la che koléhio, añepyrũ aha peteĩ eskuéla de valétpe. Ha upépe aaprende kuri peteĩ kláse de váile la persóna ohechauka vaʼerãhápe la oñandúva pe ojeroky lájare, umi movimiénto ojapóvare ojeroky aja. Ha upérõ guare añepyrũ kuri avei apinta. Upe tiémpope legálmente heta avyʼa ha chegustaiterei vaʼekue umi mbaʼe aaprendéva. Péro upéinte 1939-pe oñepyrũ pe Segunda Gérra Mundiál. Ha upe riremínte oiko ótra desgrásia: che túape ojagarra tuverkulósis ha omano 1941-pe.

Pe gérra ningo peteĩ pesadillaite legálmente. Che areko vaʼekue 17 áñonte oñepyrũrõ guare, ha apensa vaʼekue umi hénte itavyraipamaha. Ahecha kuri mbaʼéichapa algúno anteve itrankílo vaʼekue, koʼág̃a oñepyrũma oapoja umi názipe. Amás día saʼive oĩ kuri la ojeʼu vaʼerã, heta hénte omano ha umi vómba káusare heta lugár oñehundi. Peteĩva umi vómba oitypa lénto kuri la ore róga, ha pe gérra aja hetaiterei che hentekuérape ojejuka kuri.

Upéi 1945-pe opa sapyʼa pe gérra, ha upe tiémpope che sy, Käthe ha che roĩti kuri Hállepe. Upérõ g̃uarã che amendáma kuri ha arekóma peteĩ che membykuñaʼi. Péro la che matrimónio ijetuʼu kuri legálmente. Upéicha rupi rojesepara ha añepyrũ ambaʼapo de vailarína ha pintóra, ikatu hag̃uáicha roñemantene che ha che membykuña.

Pe gérra rire, Alemania ojesepara kuri en 4 párte, ha la ore roikoha opyta kuri pe párte ogovernahápe pe Unión Soviética. Upévare rojepokuaa vaʼerã kuri roiko umi komunísta poguýpe. Pe párte ore roikoha héra vaʼekue Alemania Oriental, péro 1949-pe oiko chugui pe República Democrática Alemana.

Mbaʼéichapa roiko vaʼekue umi komunísta poguýpe

Upe tiémpope che sy hasykatu kuri ha upévare akuida vaʼerã hese. Upévare añepyrũ ambaʼapo peteĩ ofisína orekóvape pe goviérno. Ha upérõ guare aikuaa kuri unos kuánto estudiánte universitário oñemoĩvape pe goviérnore ha oipotáva enterovetéva oikuaa umi inhustísia ojapóva hikuái. Por ehémplo, pe goviérno ndohejái kuri peteĩ mitãrusu oike pe universidápe pórke la itúa oĩ kuri pe partído názipe. Che aikuaa porã kuri pe mitãkariaʼýpe pórke haʼe che amígo ha rohasa vaʼekue tiémpo oñondive. Ha upévare apensa: “¿Mbaʼéreiko chupe ojekastiga vaʼerã la itúa ojapo vaʼekuére?”. Upévare koʼýte añepyrũ aapoja upe grúpope ha aháma avei umi manifestasión ojapóvape hikuái. Peteĩ vuéltape inklúso apega jepe unos kuánto kartél pe eskaléra oĩvare pe trivunál entrádape.

Pe ofisínape che ambaʼapo vaʼekue de sekretária, ha unas kuánta kárta askrivi vaʼekue ndachegustaiete kuri, iñinhustoiterei chéve la heʼíva upépe ha upéva chemorrenegaiterei. Peteĩ vuéltape katu pe ofisína che ambaʼapoha oprepara voi unos kuánto pakéte orekóva propagánda komunísta, ha omondose kuri peteĩ karai ijedamívape oikóva Alemania Occidentálpe. Haʼekuéra oheja vaise kuri upe karaípe ha oipota pe goviérno odeskonfia chugui. Upéva chemorrenegaiterei kuri ha añomi umi pakéte, upéicha rupi umíva núnka noñemondói kuri.

“La peór persóna” omeʼẽ chéve esperánsa

Junio de 1951-pe mokõi karai oike che ofisínape ha chegueraha hikuái présa. Haʼekuéra chegueraha pe kársel héravape Roter Ochse (Guéi Pytã), ha un áño upe rire osẽ la che akusasión: heʼi hikuái ajapoha heta mbaʼe pe goviérno kóntrape. Avía sído peteĩva umi estudiánte universitário chetraisiona raʼe ha ojagua cherehe. Omombeʼu pe polisía sekrétape che hague la apegáva umi kartél pe eskalérare pe trivunál entrádape. Pe huísio ojejapo vaʼekue chéve iñinhustoiterei kuri, pórke avavete asy ni nohendúi la che haʼéva añedefende hag̃ua. Ha añesentensia aha hag̃ua kárselpe 6 áñore. Aimérõ guare upépe aju kuri cherasykatu, ha upévare chemondo hikuái pe ospitalʼi oĩvape pe kársel ryepýpe. Upépe oĩma voi kuri amo 40 kuñárupi, ha la hovarekuéra ojekuaa porãiterei kuri ndovyʼaietereiha hikuái. Ha ahechárõ guare upéva añepyrũ ajedesespera vaipa. Adipara aha jey pe entrádape ha ambota vaipa pe okẽ.

“¿¡Mbaʼéiko la reʼuséa!?”, heʼi chéve pe guárdia.

“¡Asẽse koʼágui!”, asapukái chupe. “¡Chemboty pe kotyʼípe jepe cheaño, péro chenohẽmíntena koʼágui!”. Pe guárdia katu ni vy nopenái cherehe. Péro upe riremínte ahecha peteĩ kuñakarai idiferénteva umi ótragui. La hováre ojekuaa itrankilaitereiha, ha upévare aha aguapy ijykére.

Péro haʼe heʼi chéve: “Háke ikatu ipeligróso hína ndéve g̃uarã la eguapýrõ che ykére”. Ha upéva chedeskolokaite. Upéi heʼi: “Umi ótro heʼi che haʼeha la peór persóna oĩva ko lugárpe, pórke che testígo de Jehová”.

Upe tiémpope che ndaikuaái kuri pe goviérno komunísta ndochaʼeiha umi testígo de Jehováre. Péro si aikuaa kuri oĩ hague mokõi Estudiánte de la Biblia, ojeʼe haguéicha anteve umi testígo de Jehovápe, ovisita vaʼekue che túape che chemitãrõ guare. Ha chemanduʼa avei papa heʼi hague: “¡Siertoite la omboʼéva koʼã Estudiánte de la Biblia!”.

Avyʼaiterei kuri atopárõ guare ko kuñakaraíre, ha upévare cherasẽ voi. Haʼe héra vaʼekue Berta Brüggemeier, ha chemanduʼa ajerure asy hague chupe: “¡Chemboʼemína ikatúramo Jehovágui, aikuaaseve ningo chupe!”. Upe moménto guive kási siémpre roĩ oñondive ha pyʼỹinte roñeʼẽ la Bíbliare. Haʼe chemboʼe vaʼekue heta mbaʼe, por ehémplo aaprende Jehová haʼeha pe Dios verdadéro ha haʼe ñanderayhuetereiha, ihústo ha oipotaha jaiko trankílo. Avei aaprende haʼe osolusionambaitetaha entéro umi mbaʼe vai ojapóva hína umi goviérno iñañaitéva. Salmo 37:10 ha 11 heʼi voi : “Koʼẽrõitéma opáta umi hénte iñañáva [...]. Péro umi hénte ivuénova opytáta ko yvy ape ári, haʼekuéra ovyʼaitereíta pórke oikóta pyʼaguapýpe ha noñekevrantamoʼãi mbaʼevete asýre”.

Asẽ pe kárselgui ha aha Alemania Occidentálpe

Aime rire 5 áño rasami pe kárselpe, hasypeve chelívre 1956-pe. Ha 5 día asẽ rire pe kárselgui ava Alemania Occidentálpe. Upe tiémpope g̃uarã mokõima chememby kuri: Hannelore ha Sabine, ha araha avei chupekuéra chendive. Upéi ajedivorsia che ménagui ha añepyrũ jey astudia la Biblia umi Testígondi. Amáske astudia añemeʼẽ enkuénta heta mbaʼépe akambia vaʼerãha, ikatu hag̃uáicha aiko Jehová oipotaháicha. Upévare ajapo umi kámbio ha ajevautisa 1958-pe.

Kon el tiémpo amenda jey kuri, ko vuéltape peteĩ Testígorema. Haʼe héra Klaus Menne ha oñondive hetaiterei rovyʼa vaʼekue, ha mokõi orefamília jepe oñondive: Benjamín ha Tabia. Péro upéingo Klaus omanomi chehegui peteĩ aksidéntepe. Ojapóma ningo 20 áñorupi haʼe omano hague, ha upe guive namendavéiva. Koʼág̃a peve chekonsola pe esperánsa de la rresurreksión, ha ekapadetereíma chéve ahecha jey chupe ha roiko pe paraísope ko yvy ape ári (Lucas 23:43; Hechos 24:15). Avei avyʼaiterei pórke los cuatrovéva che memby oservi Jehovápe.

Astudia rupi la Biblia aaprende Jehová añoite ikatuha ojapo hustísia. Haʼe ningo ñandekuaa porãiterei, oikuaapaite la jahasa vaʼekue ha avei la jahasáva hína koʼág̃a, inklúso umi mbaʼe umi ótro hénte ndohecháiva. Upévare haʼe añoite ikatu ñandehusga porã. Ha aaprende rire upéva tuicha chetrankilave, jepe koʼág̃a oĩ gueteri la inhustísia o inklúso ojejapo jepi cherehe. Eclesiastés 5:8 heʼi voi: “Ani reñesorprende rehecháramo peteĩ governánte otrata vaiha umi imboriahúvape, ndojapóirõ hustísia ni mbaʼeve iporãva ipuévlo rehehápe. Nemanduʼákena upe governántepe okontrolaha peteĩ ikárgo yvatevéva. Ha umi autorida oreko jey la okontroláva chupekuéra”. Ha pe “ikárgo yvatevéva” ha “okontroláva chupekuéra” haʼe hína ñande Kreadór Jehová. Ha hese la Biblia heʼi voi: “Ndaipóri mbaʼeve ni avave okañýva Ñandejáragui, síno haʼe ohecha ha oikuaa entéro mbaʼe, ha haʼe ñandehusgáta ñane rembiapokuére” (Hebreos 4:13).

Hetaite mbaʼémango ahasa ko che rekovemíme

La hénte oporandu jepi chéve mbaʼéichapa ojeiko vaʼekue umi nazi ha umi komunísta poguýpe, ha che haʼe jepi chupekuéra legálmente ijetuʼu hague. Koʼã mokõi kláse de goviérno, ha enteroiténte voi umi goviérno oĩva ko múndope, ohechauka porãiterei ñande umáno ndaikatuiha ñañegoverna ñandejupe. Ha upéva ningo la Biblia ymaite guive heʼíma vaʼekue. Eclesiastés 8:9-pe heʼi voi: “Yvypóra omanda hapicháre operhudika hag̃uánte chupe”.

Chemitãrõ guare chevýra vaʼekue ha apensa umi goviérno umáno ikatuha ojapo hustísia. Péro koʼág̃a aikuaa Jehová añoite ikatuha ojapo upéva. Haʼe ningo koʼẽrõitéma ohundíta enteroite umi hénte añáme ha omoĩta Itaʼýra Jesucrístope ogoverna hag̃ua ko múndo. Ha Jesús ningo núnka nopensái ijehénte, haʼe si ojepyʼapy de verda ñanderehe. La Biblia heʼi voi hese: “Nde rehayhu pe hustísia ha nderechaʼéi umi mbaʼe vai ojejapóvare” (Hebreos 1:9). Aagradeseterei ningo Jehovápe opermiti haguére chéve aikuaa ko Rréi ivuenoitéva ha ihustoitévape. ¡Ekapadetereímango chéve aiko pára siémpre la igoviérno poguýpe!

[Taʼanga]

Che membykuéra Hannelore ha Sabine ndive rog̃uahẽ rire Alemania Occidentálpe

[Taʼanga]

Che memby Benjamín ha hembireko Sandra ndive