Be Hiẹ Yọnẹn Ya?
To Efesunu lẹ 2:11-15 mẹ, be adó-jọ-adó de dlẹnalọdo wẹ apọsteli Paulu te to whenuena e donù adó de go he klan Ju lẹ dovo na Kosi lẹ ya?
To wekanhlanmẹ etọn hlan Efesunu lẹ mẹ, apọsteli Paulu do vogbingbọn hia to Islaelivi lẹ po “jonọ” lẹ po ṣẹnṣẹn. E dọ dọ “adó” de tin, he ‘gbò’ kavi klan pipli awe lọ lẹ. (Efesunu lẹ 2:11-15) Paulu to alọdlẹndo “Osẹ́n aṣẹ lẹ tọn” he yin nina gbọn Mose gblamẹ, ṣigba aliho he mẹ e yí hogbe lọ “adó” zan te sọgan ko hẹn mẹhe hia wekanhlanmẹ etọn lẹ flin aliglọnnu he yè yí zannu do basi de, he tin nugbonugbo.
To owhe kanweko tintan W.M., tẹmpli Jehovah tọn he tin to Jelusalẹm tindo awánu susu he mẹ omẹ taun taun delẹ kẹdẹ wẹ sọgan biọ. Mẹdepope wẹ sọgan biọ Awánu Kosi lẹ tọn mẹ, ṣigba Ju lẹ po mẹdiọzun Ju lẹ po kẹdẹ wẹ nọ biọ awánu tẹmpli lọ tọn lẹ mẹ. Soreg, aliglọnnu he yè yí zannu do basi lọ wẹ gbò lẹdo he yin kinklandovo lọ lẹ sọn dehe mẹ mẹlẹpo sọgan biọ lẹ go podọ mẹdelẹ dọ dọ e dite sọ mẹtlu 1,3. Sọgbe hẹ whenuho-kàntọ Ju owhe kanweko tintan tọn lọ Flavius Josèphe, nukinkan he tin to Glẹkigbe po Latin-gbè po mẹ delẹ yin titẹ́ do aliglọnnu ehe go nado na avase Kosi lẹ ma nado dasá ẹ na afọ yetọn nikaa jẹ aigba wiwe lọ ji.
Nukinkan Glẹkigbe tọn he ko nọ̀ adó ehe go pọ́n de yin mimọ. E hia dọmọ: “Na jonọ depope ni ma dasá aliglọnnu lọ bo biọ opá he yin didó lẹdo fiwiwe lọ mẹ blo. Eyin alọ jẹ mẹde go, ohùn etọn na nọ̀ ota na ẹn.”
E taidi dọ Paulu yí Soreg lọ zan nado dlẹnalọdo alẹnu Osẹ́n Mose tọn he ko klan Ju lẹ dovo na Kosi lẹ na ojlẹ dindẹn. Okú avọ́sinsan Jesu tọn zẹhudo alẹnu Osẹ́n tọn lọ ji bo gbọnmọ dali “họ́ adó he yè do gbòhọ nẹ to ṣẹnṣẹn.”
Naegbọn whẹndo 12 Islaeli tọn wẹ nọ yin alọdlẹndo to paa mẹ to whenuena e yindọ whẹndo 13 wẹ akọta lọ bẹhẹn?
Whẹndo Islaeli tọn lẹ wá sọn visunnu Jakobu tọn lẹ mẹ, mẹhe yinkọ etọn yin didiọ zun Islaeli. Tọgbo ehe tindo visunnu 12—Lẹubeni, Simeọni, Levi, Juda, Dani, Naftali, Gadi, Aṣeli, Isakali, Zebuluni, Josẹfu, po Bẹnjamini po. (Gẹnẹsisi 29:32–30:24; 35:16-18) Yinkọ widopo to visunnu ehelẹ mẹ tọn yin didona whẹndo yetọn lẹ, ṣigba yinkọ Josẹfu tọn ma yin didona whẹndo depope. Kakatimọ, yinkọ visunnu etọn lẹ Eflaimi po Manassẹ po tọn yin didona whẹndo awe, bọ yé nọ yin pinpọnhlan taidi nukọntọ whẹndo lọ lẹ tọn. Gbọnmọ dali, sọha whẹndo Islaeli tọn lẹ lẹzun 13. Eyin mọ wẹ, naegbọn whẹndo 12 wẹ Biblu nọ saba dlẹnalọdo?
To Islaelivi lẹ ṣẹnṣẹn, sunnu he wá sọn whẹndo Levi tọn mẹ lẹ yin kinklandovo nado nọ wà sinsẹ̀nzọn to gòhọtúntún Jehovah tọn mẹ podọ to tẹmpli mẹ to godo mẹ. Enẹwutu, yé ma nọ tindo mahẹ to awhànzọ́n mẹ. Jehovah dọna Mose dọmọ: “Whẹndo Levi tọn lọ kẹdẹ wẹ hiẹ ma na yí sọha na gba, mọ hiẹ ma na yí lẹndopọ yetọn lọ to ovi Islaeli tọn lẹ lọ ṣẹnṣẹn gba. Ṣigba hiẹ ni de Levinu lẹ lọ do gòhọtúntún kunnuhó lọ tọn lọ ji, podọ do aṣọvànu etọn lẹpo ji, podọ do ehe yin etọn lẹpo ji.”—Osọha lẹ 1:49, 50.
Mọdopolọ, Levinu lẹ ma mọ mimá de yí to Aigba Pagbe tọn lọ mẹ. Kakatimọ, tòdaho 48 wẹ yin didena yé gbọn aigba Islaeli tọn lẹpo ji.—Osọha lẹ 18:20-24; Jọṣua 21:41.
Na whẹwhinwhẹ́n awe ehelẹ wutu, whẹndo Levi tọn ma nọ saba yin nùdego eyin yè to whẹndo lọ lẹ slẹ. Enẹwutu, whẹndo Islaeli tọn lẹ nọ saba yin pinpọnhlan taidi whẹndo 12.—Osọha lẹ 1:1-15.
[Asisa Yẹdide tọn to weda 27]
Archaeological Museum of Istanbul