Weta 26
Aṣli Wiwe Jiwheyẹwhe Tọn—Hẹndi Gigonọ Etọn!
1. (a) Nawẹ Johanu dọ na mí gbọn dọ aṣli wiwe lọ na yin hinhẹnwá tadona de kọn? (b) Etẹwutu awhanpa angẹli tọn lẹ yi ogbè lele do dọho?
BE HIẸ flin hodidọ whiwhle lọ dogbọn angẹli huhlọnnọ lọ dali he yin kinkandai to Osọhia 10:1, 6, 7 mẹ? E dọmọ: “Ojlẹ ma tin ba: ṣigba to azan ogbè angẹli ṣinawetọ tọn gbe, whenuena e na ṣẹ do kúnkún ji, yè na dotana nudabla Jiwheyẹwhe tọn lọ, dile yè dọ hlan devi etọn yẹwhegan lẹ do.” Ojlẹ sisọ Jehovah tọn ko wá na kúnkún opẹn godo tọn enẹ tọn! Whelọnu lo, nawẹ nudabla kavi aṣli wiwe lọ yin hinhẹnwá tadona mẹ gbọn? Homẹhun Johanu talala nado dọ na mí! E wlan “Angẹli ṣinawetọ sọ kun; yè sọ se ogbè daho lẹ sọn olọn mẹ wá to didọmọ, Ahọludu aihọn tọn lẹzun ahọludu Oklunọ mítọn tọn, po Klisti etọn po tọn; ewọ nasọ to ahọludu kakadoidoi.” (Osọhia 11:15) Awhanpa angẹli tọn enẹlẹ tindo whẹwhinwhẹn nado dawha do dọho, etlẹ yin to ogbè osò tọn lẹ mẹ! Na nulila nukundeji ehe yin nujọnu wẹkẹ tọn de wutu. E yin nuhẹnmẹlẹnnupọn tangan na nudida gbẹte lẹpo.
2. Whetẹnu podọ po nujijọ tẹ po wẹ aṣli wiwe lọ yin hinhẹnwá hẹndi awhangbigba tọn de mẹ?
2 Aṣli wiwe lọ wá hẹndi ayajẹnọ etọn mẹ! To gigo mẹ, po whanpẹyinyọn po, e yin hinhẹnwá tadona awhangbigba tọn de mẹ to 1914 whenuena Oklunọ Jehovah ze Klisti etọn do ofin ji taidi Ahọlu alọgọtọ de. To nuyiwa na Otọ́ etọn mẹ, Jesu Klisti jẹ ahọludu ji to kẹntọ aihọn gbẹtọvi lẹ tọn tọn ṣẹnṣẹn. Taidi Okun opagbe tọn lọ, e mọ huhlọn Ahọluduta tọn yí nado sọgan hẹn Odan lọ po okun etọn po wá vasudo mẹ bo gọ jijọho paladisi tọn wá aigba ehe ji. (Gẹnẹsisi 3:15; Psalm 72:1, 7) Taidi Ahọlu Mẹssia de, Jesu na gbọn mọ dali do hẹn Ohó Jehovah tọn di bo suwhẹna Otọ́ etọn, yedọ “Ahọlu madopodo,” he dona dugan taidi Oklunọ Nupojipetọ “kakadoidoi.”—1 Timoti 1:17.
3. Etẹwutu Jehovah Jiwheyẹwhe, dile e tlẹ yin Ahọlu to whepoponu sọ, jo dotẹnmẹ do na gandudu devo lẹ nado tin to aigba ji?
3 Ṣigba nawẹ “ahọludu aihọn tọn lẹzun ahọludu Oklunọ mítọn,” Jehovah tọn gbọn? Be Jehovah Jiwheyẹwhe ma ko yin Ahọlu to whepoponu? Enẹ yin nugbo, na Levinu Asafu jihan dọmọ: “Jiwheyẹwhe wẹ Ahọlu ṣie sọn hohowhenu wá.” Podọ psalmkantọ devo dọmọ: “[Jehovah] duahọlu! . . . yè ko hẹn ofin towe lodo sọn hohowhenu: hiẹ ko tin sọn madopodo.” (Psalm 74:12; 93:1, 2) Ṣigba to nuyọnẹn etọn mẹ, Jehovah ko jo dotẹnmẹ do na gandudu devo lẹ nado tin to aimẹ to aigba ji. Nalete whẹho he yin finfọndote to Edẹni mẹ na nuhe du eyin vlavo gbẹtọ sọgan dugan to ede ji matin Jiwheyẹwhe ko yin whiwhlepọn to gigọmẹ. Gandudu gbẹtọ tọn ko gboawupo po awubla po. Na nugbo tọn nugbo wẹ hogbe yẹwhegan Jiwheyẹwhe tọn lẹ he yin: “[Jehovah] E, yẹn yọnẹn dọ aliho gbẹtọ tọn ma tin to ewlọsu mẹ gba: e ma tin to mẹhe to zọnlinzin mẹ nado do afọdide etọn lẹ gba.” (Jẹlemia 10:23) Sọn kọdidiọ mẹjitọ mítọn tintan lẹ tọn, aigba fininọ lẹpo wẹ tin to gandudu “odan hoho lọ” tọn glọ, yedọ Satani. (Osọhia 12:9; Luku 4:6) Ojlẹ lọ wá todin na diọdo tangan de! Nado suwhẹna teninọ jlọjẹ tọn etọn, Jehovah jẹ nupojipetọ-yinyin etọn dohia ji do aigba lọ pete ji to aliho yọyọ de mẹ, yedọ gbọn Ahọluduta Mẹssia tọn he yin didè etọn gblamẹ.
4. Whenuena kúnkún opẹn lẹ tọn jẹeji to 1922, etẹwẹ yin hinhẹnwá otẹn tintan lọ mẹ? Basi zẹẹmẹ.
4 Whenuena kúnkún opẹn ṣinawetọ lọ tọn bẹjẹeji to 1922, plidopọ Biblu Plọntọ lẹ tọn to Cedar Point, Ohio, tindo hodidọ de dogbọn J. F. Rutherford dali, he sinai do wefọ “Ahọludu olọn tọn tin to yakẹ” ji. (Matiu 4:17, Segond) E dotana po hogbe ehelẹ po: “Enẹwutu mí lẹ́gọ biọ kunnudegbe lọ mẹ, mì ovi Jiwheyẹwhe gigogan tọn lẹ emi! Mì bla gbaja mìtọn lẹ! Mì yin wuntuntunnọ, mì bí to ayiha mẹ, mì hunzo, mì yin adọgbotọ. Mì yin kunnudetọ nugbonọ nugbo lẹ na Oklunọ lọ. Mì to nukọnzindo to avùn lọ mẹ kaka jẹ whenuena ninọmẹ Babilọni tọn lẹpo na jẹvọ. Mì hẹn wẹndomẹ lọ gbayipe lẹdo. Aihọn dona yọnẹn dọ Jehovah yin Jiwheyẹwhe podọ Jesu Klisti yin Ahọlu ahọlu lẹ tọn po Oklunọ oklunọ lẹ tọn po. Dinvie wẹ azan azan lẹpo tọn. Doayi e go, Ahọlu lọ to gandu! Mìwlẹ wẹ lilátọ etọn lẹ. Enẹwutu mì lá, mì lá, mì lá Ahọlu lọ po ahọluduta etọn po.” Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn dogbọn Jesu Klisti dali yin zize daga, podọ enẹ wleawuna nukọnzinzindo daho yẹwhehodidọ Ahọluduta tọn lọ he bẹ whẹdida lẹ lilá hẹn dogbọn kúnkún jẹgbonu opẹn ṣinawe angẹli lẹ tọn lẹpo tọn dali.
5. To 1928, etẹwẹ jọ to plidopọ Biblu Plọntọ lẹ tọn tẹnmẹ he zinnùdo kúnkún opẹn ṣinawetọ lọ tọn ji?
5 Opẹn kúnkún angẹli ṣinawetọ lọ tọn sọawuhia to onu agokun lẹ mẹ he yin plidopọ po Biblu Plọntọ lẹ tọn to Detroit (Etats-Unis) sọn 30 juillet jẹ 6 août 1928. To ojlẹ enẹ mẹ azọnwatẹn nulátọ 107 lẹ yin kinkọndopọ to nuhe The New York Times basi zẹẹmẹ etọn taidi ‘kanṣiṣa ladio tọn daho hugan he vẹahi hugan lọ to whenuho mẹ.’ Plidopọwátọ lẹ gbọn zohunhun dali do kẹalọyi “Nulila Sọta Satani podọ na Jehovah” huhlọnnọ de, bo to alọdlẹn hlan hihọliai, to Amagẹdọni, Satani po agun ylankan etọn po tọn podọ dedote enẹnọ he yiwanna dódó lẹpo tọn. Mẹmẹglọ nugbonọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn sin homẹhun nado mọ zinjẹgbonu yọyọ plidopọ tọn de yí, yedọ owe weda 368 tọn lọ he yin Gouvernement. Ehe na kunnudenu họnwun hugan lẹ “dọ Jiwheyẹwhe ko ze Ahọlu Yiamisisadode etọn do ofin etọn ji to 1914.”
Jehovah Yí Huhlọn Etọn
6. Nawẹ Johanu basi linlin na nulila lọ he yin zizedo ofin ji Klisti tọn to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ gbọn?
6 Klisti yin zize do ofin ji to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ—ayajẹ nankọ die nulila ehe detọ́n jẹgbonu! Johanu na linlin: “Mẹho konukunẹnẹ he sinai to Jiwheyẹwhe nukọn to aisintẹn yetọn mẹ lẹ lọ jẹklo ṣinyọn nukunmẹ yetọn ai bo litaina Jiwheyẹwhe, dọmọ, Mí dopẹna we, [Jehovah] E Jiwheyẹwhe Ganhunupo hiẹ mẹhe tin, bo ko tin, bo sọ ja; na hiẹ ko yi huhlọn daho towe, bo ko sọ to ahọludu.”—Osọhia 11:16, 17.
7. Nawẹ pẹdido lẹ yin nina hlan Jehovah Jiwheyẹwhe (a) dogbọn pipotọ mẹho 24 yẹhiadonu tọn lẹ tọn to aigba ji dali gbọn? (b) dogbọn enẹnọ he yin mẹho 24 yẹhiadonu tọn lẹ he ko yin finfọnsọnku yì nọtẹn yetọn lẹ mẹ to olọn mẹ dali gbọn?
7 Omẹ he dopẹ hlan Jehovah Jiwheyẹwhe ehelẹ wẹ mẹho 24 lẹ, he nọtena mẹmẹsunnu yiamisisadode Klisti tọn lẹ to teninọ olọn mẹ tọn yetọn lẹ mẹ. Sọn 1922 sọyì pipotọ de to aigba ji 144 000 yiamisisadode ehelẹ tọn hẹn alọnu yetọn jan to azọn lọ mẹ he yin bibẹjẹeji dogbọn opẹn kúnkún lẹ dali. Yé wá doayi nujọnu-yinyin gigọ ohia lọ tọn go to Matiu 24:3 jẹ 25:46 mẹ. Ṣigba etlẹ yin to bẹjẹeji azan Oklunọ tọn lọ tọn gbe, kunnudetọ hagbẹ yetọn lẹ he ko ‘sọawuhia nado yin nugbonọ kaka jẹ oku mẹ’ ko yin finfọnsọnku nado ze teninọ yetọn lẹ to olọn mẹ, bọ yé sọgan ze afọ pipli 144 000 lọ pẹte tọn dai todin to hihọjẹ nukunmẹ yetọn lẹ ji nado dopẹna Jehovah mẹ. (Osọhia 1:10; 2:10) Lehe ehenọ lẹpo dopẹ sọ dọ Oklunọ Nupojipetọ yetọn ma dọngban gba nado hẹn aṣli wiwe etọn wá hẹndi tadona tọn de mẹ!
8. (a) Nujọdomẹgo tẹwẹ kúnkún opẹn ṣinawetọ lọ tọn tindo do akọta lẹ ji? (b) Sọta mẹnu lẹ wẹ akọta lẹ ko do homẹgble yetọn hia?
8 To alọ devo whe, kúnkún opẹn ṣinawetọ lọ tọn ma hẹn ayajẹ de wá na akọta lẹ gba. Ojlẹ lọ ko wá na yé nado tindo numimọ homẹgble Jehovah tọn tọn. Dile Johanu dọ do: “Homẹgble akọta lẹ, homẹgble towe sọ wá, po ojlẹ oṣiọ lẹ tọn po, na yè nido dawhẹna yé, na hiẹ ni sọ do yi nunina hlan devi yẹwhegan towe lẹ, hlan mẹwiwe lẹ, podọ hlan ye he dibusi oyin towe lẹ, pẹvi po daho po: bo nado husudo ye he to aihọn husudo lẹ.” (Osọhia 11:18) Sọn 1914 sọyi akọta aihọn tọn lẹ ko to homẹgble yetọn dohia po huhlọn po sọta ode awetọ, sọta Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn, podọ titengbe sọta kunnudetọ awe Jehovah tọn lẹ.—Osọhia 11:3.
9. Nawẹ akọta lẹ ko to aigba lọ husudo gbọn, podọ etẹwẹ Jiwheyẹwhe tindo nujikudo nado wà dogbọn dali etọn?
9 Gbọn whenuho gblamẹ akọta lẹ ko to aigba husudo dogbọn awhanfunfun magbọjẹ po tito-basinanu ylankan yetọn po dali. Ṣigba sọn 1914, husudo ehe ko wá jẹ agayiyi obudonamẹtọ de mẹ. Nukunkẹn po hẹngble po ko dekọtọn do zungbo he to gbigbayipe po hinhẹnbu daho aigba ogle tọn lẹ tọn po mẹ. Jikun adínọ nuhẹngbletọ po aslọ ylankan lẹ po ko hẹn lẹdo daho lẹ gble. Asisa núdùdù tọn lẹ ko yin hinhẹngble. Jẹhọn he mí nọ gbọ́n po osin he mí nọ nù po ko yin hinhẹngble. Onu zedlan sọn azọnwàtẹn zomọbibasi tọn lẹ mẹ to ogbẹ̀ to aigba ji po ohù mẹ po zedo owu mẹ. To ojlẹ de mẹ, akọta huhlọn zẹjlẹgo tọn lẹ ze gbẹtọvi lẹpo do owu vasudo pete tọn mẹ dogbọn nuyizan nuzanusẹvaun miyọn tọn lẹ tọn dali. Ṣigba po ayajẹ po, Jehovah na “husudo yé he to aigba husudo lẹ”; e na dawhẹna gbẹtọ goyitọ he ma yọn Jiwheyẹwhe enẹlẹ he sin ota wẹ azọngban ninọmẹ ylankan aigba lọ tọn te. (Deutelonọmi 32:5, 6; Psalm 14:1-3) Nalete, Jehovah basi tito na dindọn atọ̀ntọ lọ nado dawhẹna ylanwàtọ ehelẹ.—Osọhia 11:14.
Dindọn Na Husudotọ Lẹ!
10. (a) Etẹwẹ yin dindọn atọ̀ntọ lọ? (b) To aliho tẹ mẹ wẹ dindọn atọ̀ntọ lọ hẹnnuwá hugan oyajiji poun te?
10 Whelọnu lo dindọn atọ̀ntọ lọ die. E wá to niyaniya mẹ! E yin nuyizan Jehovah tọn nado hẹn vasudo wá na enẹnọ he to “tokloafọligbe” etọn hẹngble lẹ, yedọ aigba whanpẹnọ ehe he ji mí tin to ogbẹ̀ te. (Isaia 66:1) E yin mizọn-mizọn do na dogbọn Ahọluduta Mẹssia tọn dali—yedọ aṣli wiwe Jiwheyẹwhe tọn lọ. Kẹntọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, podọ titengbe nukọntọ Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko yin tukladona dogbọn dindọn awe tintan lẹ dali—he wá titengbe sọn azọ̀nylankan owẹ̀n tọn lẹ po awhan osọ́nọ lẹ tọn po dè; ṣigba dindọn atọ̀ntọ he Ahọluduta Jehovah tọn lọsu yi do hò omẹ, hẹn nususu wá hugan tukladomẹ. (Osọhia 9:3-19) E hẹn mẹhihò oku-hẹnwátọ lọ wá to ogbẹ́ gbẹtọ tọn husudotọ po togan etọn lẹ po didesẹ sọn aimẹ dali. Ehe na wá taidi opodo whẹdida Jehovah tọn tọn to Amagẹdọni. E tin kẹdẹdile Daniẹli ko dọdai do: “Podọ to azan ahọlu [togan he to aigba lọ husudo lẹ] nẹlẹ tọn lẹ mẹ wẹ Jiwheyẹwhe olọn tọn na ze ahọludu de daga, he ma na yin viva gbede, mọ yè ma na jo ahọludu etọn dai hlan gbẹtọ devo lẹ gba; ṣigba e na gbà ahọludu do flinflin, bo su ahọludu he lẹpo do, ewọ bo nasọ nọte kakadoi.” Taidi osó tangan de, Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn na dugan do aigba de ji he na yin hinhẹnzun gigonọ, bo pagigona nupojipetọ-yinyin Jehovah tọn bo hẹn ayajẹ madopodo wá na gbẹtọvi lẹ.—Daniẹli 2:35, 44; Isaia 11:9; 60:13.
11. (a) Debọdo-dego nujijọ ayajẹ tọn tẹlẹ wẹ dọdai lọ basi zẹẹmẹ etọn? (b) Ojọmiọn tẹwẹ yin didohia, gbọnna, podọ dogbọn mẹnu dali?
11 Dindọn atọ̀ntọ lọ yin hihodo dogbọn debọdo-dego nujijọ ayajẹnọ lẹ tọn dali he na to nukọnzindo vude vude gbọn azan Oklunọ tọn lọ mẹ. E yin ojlẹ lọ ‘na oṣiọ lẹ nado yin whẹdana, podọ na Jiwheyẹwhe nado na ale afanumẹ etọn lẹ yedọ yẹwhegan lẹ, mẹwiwe lẹ po enẹnọ he dibusi oyin etọn lẹ po.’ Enẹ zẹẹmẹdo fọnsọnku sọn oṣiọ lẹ mẹ de! Na mẹwiwe yiamisisadode lẹ he ko damlọn to oku mẹ, ehe jọ to bẹjẹeji azan Oklunọ tọn gbe. (1 Tẹsalonikanu lẹ 4:15-17) To osaa sisọ mẹ pipotọ mẹwiwe lẹ tọn dona kọnawudopọ hẹ ehenọ lẹ dogbọn fọnsọnku nukunwhiwhe dopo tọn de dali. Mẹdevo lẹ ga na mọ ale yí, gọna afanumẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ yedọ yẹwhegan hohowhenu tọn lẹ po mẹdevo lẹ po he yin gbẹtọvi lẹ tọn he wá dibusi oyin Jehovah tọn, eyin vlavo ye yin gbẹtọ susugege he lun nukunbibia daho lọ tọn wẹo kavi “oṣiọ lẹ, daho po pẹvi po,” he yin finfọn do ogbẹ̀ to Gandudu Owhe Fọtọ́n Tọn Klisti tọn whenu. Dile e ko yindọ Ahọlu Mẹssia tọn Jiwheyẹwhe tọn tindo họnhungan oku po Hades po tọn, gandudu Ahọluduta tọn etọn hun dotẹnmẹ lọ dote na ẹn nado na ogbẹ̀ madopodo enẹnọ lẹpo he yinuwa hlan onu wleawudaina họakuẹ enẹ. (Osọhia 1:18; 7:9, 14; 20:12, 13; Lomunu lẹ 6:22; Johanu 5:28, 29) Eyin vlavo e yin ogbẹ̀ jọmaku to olọn lẹ mẹ wẹo kavi ogbẹ̀ madopodo to aigba ji, nunina ogbẹ̀ tọn ehe yin ojọmiọn de sọn Jehovah de, he mọyítọ etọn dopodopo dona to pẹdona kakadoi!—Heblu lẹ 2:9.
Pọn Apotin Alẹnu Etọn Tọn!
12. (a) Sọgbe hẹ Osọhia 11:19, etẹwẹ Johanu mọ to olọn mẹ? (b) Etẹwẹ apotin alẹnu tọn lọ yin hiadonu de na, podọ etẹwẹ jọ do e go to whenuena Islaeli yì kanlinmọgbenu to Babilọni?
12 Jehovah to ahọludu! Gbọn Ahọluduta Mẹssia tọn etọn gblamẹ, e to nupojipetọ-yinyin etọn yizan hlan gbẹtọvi lẹ to aliho jiawu de mẹ. Ehe yin nuzindeji dogbọn nuhe Johanu mọ dogọ lọ dali: “Yè hun tẹmpli Jiwheyẹwhe tọn dai to olọn mẹ, yè sọ mọ apotin alẹnu etọn tọn to tẹmpli mẹ: Abi sọ tin, ogbè, wanyinyẹn, aigba whinwhan po kẹnsu daho po.” (Osọhia 11:19) Ehe yin whladopo kẹdẹ lọ to Osọhia mẹ he yè dọho do apotin alẹnu Jiwheyẹwhe tọn tọn ji. Apotin lọ ko yin yẹhiadonu yinukundomọ tintin-to-finẹ Jehovah tọn po omẹ etọn lẹ Islaeli po. To gohọ lọ mẹ, podọ to nukọnmẹ to tẹmpli he yin gbigbá dogbọn Sọlọmọni dali mẹ, e yin zize do Fiwiwe Hú Polẹpo lọ mẹ. Ṣigba whenuena Islaeli yì kanlinmọgbenu to Babilọni to 607 J.W.M., Jelusalẹm yin vivasudo podọ apotin kavi alki alẹnu tọn lọ bu sọn aimẹ. Enẹ yin whenuena afọzedaitọ owhé Davidi tọn tọn lẹ doalọtena “aisinsin to ofin Jehovah tọn ji taidi ahọlu.”—1 Otannugbo lẹ 29:23.a
13. Etẹwẹ yin didohia dogbọn nugbo lọ dali dọ alki alẹnu Jiwheyẹwhe tọn lọ tọn yin mimọ to akanmaho olọn tọn Jiwheyẹwhe tọn lọ mẹ?
13 Todin, to hugan owhe 2 600 lẹ godo, Alki lọ sọ yin mimọ whladopo dogọ. Ṣigba to numimọ Johanu tọn mẹ Alki ehe ma tin to tẹmpli aigba tọn de mẹ gba. E sọawuhia to akanmaho olọn tọn he yin Jiwheyẹwhe tọn lọ mẹ. Whladopo dogọ, Jehovah to gandu dogbọn yizan ahọlu de tọn dali to hukan ahọlu tọn Davidi tọn mẹ. Ṣigba to ojlẹ ehe mẹ Ahọlu lọ, Klisti Jesu, to gandu to Jelusalẹm olọn tọn mẹ—yedọ nọtẹn yiaga de sọn fie e to whẹdida Jehovah tọn lẹ hẹnṣẹ te. (Heblu lẹ 12:22) Weta he bọdego Osọhia tọn lẹ na hun ehelẹ do nuvo na mí.
14, 15. (a) To Jelusalẹm hohowhenu tọn lọ mẹ, mẹnu lẹ kẹdẹ wẹ nọ mọ alki alẹnu tọn lọ, podọ etẹwutu? (b) To akanmaho olọn tọn Jiwheyẹwhe tọn lọ mẹ, mẹnu lẹ wẹ nọ mọ alki alẹnu etọn tọn?
14 To Jelusalẹm aigba tọn hoho lọ mẹ, Alki lọ ma yin mimọ dogbọn Islaelivi lẹpo dali gba, e ma tlẹ yin dogbọn yẹwhenọ lẹ he to sinsẹ̀n-basi to tẹmpli lọ mẹ gba, na e tin to Fiwiwe Hú Polẹpo lọ mẹ wutu he yin gbigbò sọn Fiwiwe lọ go dogbọn avọ de dali. (Osọha lẹ 4:20; Heblu lẹ 9:2, 3) Yẹwhenọ daho lọ kẹdẹ wẹ nọ mọ ẹn whenuena e nọ biọ Fiwiwe Hú Polẹpo lọ mẹ to Azan Ovẹsè tọn gbe whladopo to owhe dopo mẹ. Etomọṣo, whenuena akanmaho tẹmpli tọn lọ to olọn lẹ mẹ yin hunhun, alki yẹhiadonu tọn lọ yin mimọ e ma yin dogbọn Yẹwhenọ Daho Jehovah tọn, yedọ Jesu Klisti kẹdẹ dali gba, ṣigba dogbọn yẹwhenọ alọgọtọ etọn lẹ dali ga, yedọ 144 000 lẹ gọna Johanu.
15 Omẹ tintan enẹlẹ he ko yin finfọnsọnku hlan olọn lẹ mọ alki yẹhiadonu tọn he ma dẹn do yé, na yé ko ze otẹn yetọn taidi apadewhe mẹho 24 lẹ tọn lẹdo ofin Jehovah tọn wutu. Podọ hagbẹ Johanu tọn to aigba ji ko mọ hinhọ́n yí dogbọn gbigbọ Jehovah tọn dali nado doayi tintin-tofi Etọn go to tẹmpli gbigbọmẹ tọn Etọn mẹ. Ohia lẹ sọ tin ga nado hẹn gbẹtọvi paa lẹ tin to aṣeji hlan nujijọ jiawu ehe. Numimọ Johanu tọn dọho dogbọn abi lẹ, ogbè lẹ, osò lẹ, aigba whinwhan de, po kẹnsu po dali. (Yijlẹdo Osọhia 8:5 go.) Etẹwẹ ehelẹ nọtena?
16. Nawẹ abi lẹ, ogbè lẹ, osò lẹ, aigba whinwhan de, po kẹnsu daho de po tin gbọn?
16 Sọn 1914 bẹwlu daho de tin to lẹdo sinsẹ̀n tọn mẹ. Ṣigba po ayajẹ po, “aigba whinwhan” ehe yin hihodo dogbọn ogbè klandowiwe lẹ dali he to nina wẹndomẹ họnwun de dogbọn Ahọluduta zedai Jiwheyẹwhe tọn dali. ‘Avase daho’ osònọ lẹ sọn Biblu mẹ ko yin didọ. Taidi abi, hinhọ́n wuntuntun tọn lẹ na nuhe du Oho dọdai Jiwheyẹwhe tọn tọn ko yin mimọ bo yin hinhẹn gbayipe. “Kẹnsu” sinsinyẹn núsótọ whẹdida sọn olọn mẹ wá tọn lẹ ko yin anadena sọta Mẹylọhodotọklisti po sinsẹ̀n lalo tọn paa po. Ehe lẹpo dona ko wle ayidonugo gbẹtọ lẹ tọn. Ṣigba e blawu nado dọ, sọha suhugan yetọn—taidi gbẹtọ Jelusalẹm tọn lẹ to ojlẹ Jesu tọn mẹ—ko gboawupo nado doayi hẹndi ohia Osọhia tọn ehelẹ go.—Luku 19:41-44.
17, 18. (a) Kúnkún opẹn angẹli ṣinawe lẹ tọn hẹn azọngban tẹ wá na Klistiani klandowiwe lẹ? (b) Nawẹ Klistiani lẹ to azọndenamẹ yetọn hẹndi gbọn?
17 Angẹli ṣinawe lẹ to nukọnzindo nado kun opẹn yetọn lẹ, bo to lilá nujijọ nukundeji lẹ tofi to aigba ji. Klistiani klandowiwe lẹ tindo azọngban daho de nado to nukọnzindo to nulila ehelẹ lilá hlan aihọn mẹ. Lehe yé to azọndenamẹ enẹ hẹndi to ayajẹ mẹ sọ! Ehe yin didohia to enẹ mẹ dọ, to owhe 20 poun gblamẹ, sọn 1986 jẹ 2005, yé dibla basi hugan whlaawe gànhiho he nọ yin yiyizan to whemẹwhemẹ to lizọnyizọn lọ mẹ—yedọ sọn 680 837 042 jẹ 1 278 235 504. Na nugbo tọn, “nudabla [aṣli wiwe] Jiwheyẹwhe tọn sọgbe hẹ wẹndagbe lọ” ko yin hinhẹn yọnẹn “jẹ opodo aihọn tọn lẹ.”—Osọhia 10:7; Lomunu lẹ 10:18.
18 Numimọ devo lẹ to tepọn mí todin dile lẹndai Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn tọn to yinyin didohia zọnmii.
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Whenuho-kantọ Lomunu Tacite na linlin dọ whenuena yè dosla lẹdo Jelusalẹm to 63 J.W.M., bọ Cneius Pompeius biọ akanmaho tẹmpli lọ tọn mẹ, e mọ dọ nudepope ma tin to e mẹ gba. Alki alẹnu tọn depope ma tin to e mẹ gba.—Histoire, Tacite tọn, V, 9.
[Apotin to weda 173]
Onu Agokun Nulila Whẹdida Di Opẹn Jehovah Tọn Lẹ Tọn
1. 1922, Cedar Point (Etats-Unis): Whẹyiylọ de hlan nukọntọ sinsẹ̀n tọn Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ, tonudidọ tọn lẹ, po ajọwiwa daho tọn lẹ po nado din whẹwhinwhẹn na awugbopo yetọn nado hẹn jijọho, jideji, po ayajẹ po wá. Ahọluduta Mẹssia tọn wẹ pọngbọ lọ.
2. 1923, Los Angeles (Etats-Unis): Togunmẹho lọ, “Akọta Lẹpo to Zọnlinzin Todin Hlan Amagẹdọni, ṣigba Livilivi lẹ He Tin to Ogbẹ̀ Todin Ma na Ku Gbede Gba,” basi oylọ na “lẹngbọ” he yiwanna jijọho lẹ nado jo ohù oku-hẹnwátọ gbẹtọvi lẹ tọn do.
3. 1924, Columbus (Etats-Unis): Yẹwhenọ lẹ yin owhẹylọ na mẹdezizedaga po gbigbẹ nado dọ yẹwheho Ahọluduta Mẹssia tọn lọ tọn po. Klistiani nugbo lẹ dona dọyẹwheho ahọsuyi Jiwheyẹwhe tọn tọn bo miọnhomẹna gbẹtọvi he to awubla lẹ.
4. 1925, Indianapolis (Etats-Unis): Wẹndomẹ todido tọn de he yí zinvlu gbigbọmẹ tọn lọ to Mẹylọhodotọklisti mẹ jlẹdo opagbe họnwun Ahọluduta tọn lọ he yin jijọho, jideji, agbasalilo, ogbẹ̀, mẹdekannujẹ, po ayajẹ madopodo tọn po go.
5. 1926, Londres (Engleterre): Azọ̀nylankan taidi owẹ̀n lẹ de do Mẹylọhodotọklisti po nukọntọ etọn lẹ po ji, bo do gbigbẹdai Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn yetọn hia, bo lá jìjì gandudu olọn mẹ tọn enẹ tọn.
6. 1927, Toronto (Canada): Oylọ de he yin hinhẹn taidi dogbọn awhan osọ́nọ lẹ tọn lẹ dali, to didọ na gbẹtọ lẹ nado jo ‘sinsẹ̀n Klistiani tọn tito-basina’ lọ do bo basi mẹdezejo sọn ahun mẹ wá na Jehovah Jiwheyẹwhe po Ahọlu etọn po Ahọluduta po.
7. 1928, Detroit (Etats-Unis): Nulila de sọta Satani podọ na Jehovah, he hẹn họnwun hezeheze dọ Ahọlu yiamisisadode Jiwheyẹwhe tọn, he yin zize do ofin ji to 1914, na va agun ylankan Satani tọn sudo bo basi dedote gbẹtọvi lẹ tọn.
[Apotin to weda 175]
Aigba lọ Hùhùsudo
“To nukunwhiwhe bleunbleun atọ̀n dopodopo godo ada zunkan daho lẹ tọn he gblo sọ bọlugbátẹn de nọ bu sọn aimẹ. . . . Hẹnbu zunkan dowhenu tọn to fọtọ́n fọtọ́n atin lẹ po kanlin lẹ po tọn hùsudo.”—Illustrated Atlas of the World (Rand McNally).
“To owhe kanweko awe hinhẹnai etọn mẹ, [Great Lakes (Otando Daho lẹ)] ko sọ lẹzun ogbótẹn daho hugan aihọn tọn.”—The Globe and Mail (Canada).
To avril 1986 nugbajẹgbonu de po miyọn de po to azọnwatẹn nuzanusẹvaun tọn lọ mẹ to Chernobyl, Union soviétique, “yin nujijọ nuzanusẹvaun tọn he gọna zẹẹmẹ hugan lọ . . . sọn bọmbu dida do Hiroshima po Nagasaki po,” bo detọ́n jẹgbonu “susu jẹhọn ylankan (produits radioactifs) tọn biọ jẹhọn, aigba po osin aihọn tọn mẹ hugan dehe nutintẹnpọn nuzanusẹvaun tọn po bọmbu tọn lẹ polẹpo ko basi pọn gbede.”—JAMA; The New York Times.
To Minamata, Japon, azọnwàtẹn núzinzan adínọ tọn de kọn adí (méthylmercure) do otọ̀ mẹ. Whevi po aṣá (coquillages) he yè nọ dù lẹ po he yin gingando e go dogbọn nukọndotọ̀mẹ enẹ lẹpo dali ko hẹn awutuzọ̀n Minamata tọn (MD) lọ wá, yedọ “awutuzọn apọnmẹ tọn ylankan de. . . . Jẹ egbehe [1985], gbẹtọ 2 578 gbọn Japon lọ pete mẹ wẹ ko yin dogbapọnna nado tindo awutuzọ̀n MD lọ.”—International Journal of Epidemiology.
[Apotin to weda 176]
Nulila pinpẹn lẹ to Osọhia 11:15-19 mẹ yin hodidọ tintan lẹ de hlan numimọ he hodo e lẹ. Osọhia weta 12 yin gigọyì godo de he hẹn zẹẹmẹ lẹ gblo na nulila daho lẹ to Osọhia 11:15, 17 mẹ. Weda 13 na dòdonu de hlan 11:18, dile e yindọ e basi zẹẹmẹ na fie e wá sọn po nukọnzinzindo agun tonudidọ tọn Satani tọn tọn he ko hẹn husudo wá na aigba lọ. Weta 14 po 15 po basi zẹẹmẹ na whẹdida Ahọluduta tọn lẹ dogọ he yin bibladopọ po kúnkún jẹgbonu opẹn ṣinawetọ lọ tọn po dindọn atọ̀ntọ lọ po.
[Yẹdide lẹ to weda 174]
Jehovah na “husudo yé he to aigba husudo lẹ”