Weta 6

Naegbọn E Do Vẹawu Sọmọ Nado Nọhẹ Nọvisunnu po Nọviyọnnu Ṣie lẹ Po?

NUDINDỌN to mẹdaho po nọvi po ṣẹnṣẹn to whẹndo mẹ—yin nuhe ko tin to aimẹ sọn Kaini po Abẹli po whenu gbọ́n. E ma yindọ hiẹ gbẹwanna nọvisunnu kavi nọviyọnnu towe wẹ gba. Jọja dopo yigbe dọmọ: “To ahọ́nji ayiha ṣie tọn mẹ, fie yẹn ma sọgan tindo numọtolanmẹ etọn te todin, yẹn lẹndọ yẹn yiwanna nọvisunnu ṣie. E taidi mọ, to aliho dopolọ mẹ.”

Naegbọn wangbẹnamẹ sinsinyẹn nọ saba tin to oglọ na haṣinṣan nọvi po mẹdaho tọn po? Wekantọ Harriet Webster yihodọ sọn azọ́nyọnẹntọ he nọ hẹn pọngbọ wá na nuhahun whẹndo tọn lọ Claudia Schweitzer tọn mẹ dọmọ: “Whẹndo dopodopo tindo sọha adọkunnu etọn tọn delẹ, delẹ yin numọtolanmẹ tọn podọ delẹ yin agbasamẹ tọn.” Webster yidogọ dọmọ: “To whenuena nọvi-nọvi lẹ hoavun, yé nọ saba to nudọn na adọkunnu ehelẹ, ehe bẹ́ onú lẹpo sọn owanyi mẹjitọ tọn jẹ akuẹ po avọ̀ lẹ po ji hẹn. Di apajlẹ, Camille po nọvisunnu po nọviyọnnu etọn atọ́n lẹ po, nọ má abò adọ́tẹn atọ̀n lẹ zan. Camille dọmọ: “Yẹn nọ jlo nado nọ na dee to whedelẹnu, podọ yẹn nọ jlo nado súhọndo yé, ṣigba yé nọ saba tin to finẹ janwẹ.”

Onú devo he sọgan sọ hẹn avùn wá wẹ yin mimá lẹblanulọkẹyi po azọngban whégbè tọn lẹ po. Jọja he whẹ́n lẹ sọgan gblehomẹ na yinyin nukundo nado wà ada he klo hugan to azọ́n whégbè tọn lẹ mẹ. Nọvi pẹvipẹvi lẹ sọgan diọnukunsọ mẹdaho yetọn lẹ kavi sọgan lẹzun awuwhàntọ to whenuena mẹdaho yetọn lẹ mọ lẹblanulọkẹyi he yewlẹ tindo ojlo na lẹ yí. Viyọnnu jọja aflanmẹ de sọn Angleterre dọ po awubla po dọmọ: ‘Mẹdaho ṣie yọnnu nọ plọn húnkùnkùn bọ yẹn ma sọgan. Yẹn tindo numọtolanmẹ homẹgble tọn bo nọ tẹnpọn nado hẹn onú lẹ sinyẹn na ẹn.’

To whedelẹnu gbèmanọpọ nọvisunnu po nọviyọnnu lẹ po tọn nọ yin kọdetọn walọyizan he gbọnvo lẹ tọn. Owhe fọtọ̀nnukunawe mẹvi Diane dọ dogbọn nọvi etọn lẹ dali dọmọ: “Eyin mì nọ mọ ode awetọ mìtọn lẹ to azán dopodopo gbè, egbesọegbesọ . . . Podọ eyin hiẹ nọ mọ omẹ dopolọ to onú dopolọ he nọ gblehomẹ na we basi to whepoponu—enẹ sọgan hẹnnuṣikọ na we.” Jọja André yidogọ dọmọ: “To whenuena hiẹ tin to whégbè . . . , hiẹ na nọ yinuwa to ninọmẹ he mẹ hiẹ tin te pẹpẹ.” E blawu dọ, ‘nuyiwa to aliho he mẹ hiẹ tin te’ nọ saba zẹẹmẹdo jiwinwọn walọ dagbe, dagbewà, po ayiha wintinwintin po go.

Nujlomẹ mẹjitọ lẹ tọn (‘hiẹ wẹ Mama yiwanna hugan!’) sọ yin onú devo he nọ hẹn wiwọ́ lẹ wá to nọvi-nọvi lẹ ṣẹnṣẹn. Nuplọntọ dogbọn walọyizan do yọ́n linlẹn gbẹtọ tọn Lee Salk yigbe dọmọ: “E vẹawu na mẹjitọ de nado tindo owanyi dopolọ pẹpẹ na ovi etọn lẹpo na yé yin gbẹtọ he gbọnvo de na yedelẹ wutu he nọ dekọtọn do nuyiwa voovo lẹ he yè ma sọgan gbẹkọ e go sọn mí [mẹjitọ lẹ] de.” Ehe yin nugbo to ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ. Babadaho Jakobu (Islaeli) “yiwanna Josẹfu wù visunnu etọn lẹpo.” (Gẹnẹsisi 37:3) Nọvisunnu Josẹfu tọn lẹ wá tindo awuwhàn sinsinyẹn de do e.

Miyọ́n lọ Ṣiṣi

“Fie nake de ma tin te wẹ miyọ́n nọ ṣi te.” Wẹ Howhinwhẹn lẹ 26:20 dọ. Kandindlẹn miyọ́n zùnkangbo mẹ tọn nọ saba yin alọhẹndotena gbọn sinsán miyọ́n-jìnu lẹ sẹ, de aigba jẹ gòkló to fie atin lẹpo ko yin sinsánliai te. Eyin miyọ́n jẹ jìjì jí, e nọ saba dlẹnkan jẹ dogbo enẹ ji podọ to enẹgodo e nọ ṣi. Mọdopolọ, aliho lẹ tin nado hẹnalọdotena—kavi e whè gbahu nado hẹn gbèmanọpọ lẹ—do jlẹkaji. Aliho dopo wẹ yin nado dọhodopọ bo din pọngbọ na nuhahun lọ whẹpo nudindọn nido gbajẹgbonu.

Di apajlẹ, be nuhahun lọ yin na aṣlitẹn matindo wutu wẹ ya? Eyin mọwẹ, to whenuena whẹho lọ ma ko gbayipe, tẹnpọn na mì ni sinai dopọ bo wleawuna tito-to-whinnu nujọnu tọn de. (‘Yẹn na yí abò lọ zan na dee to azán kavi ganmẹ ehelẹ mẹ podọ hiẹ na tindo e to azán ehe lẹ ji.’) Enẹgodo ‘mì gbọ hogbe mìtọn ni yin, Mọwẹ, mọwẹ: Lala, lala’ gbọn osi didohia na gbekọndopọ lọ dali. (Matiu 5:37) Eyin onú de wá jọ bo biọ vọjlado, gbọna omẹ diẹ ni yọnẹn domẹwhenu, kakati nado ze agbàn diọdo lọ tọn do ewọ ji matin avase.

Be mìwlẹ to ahidi na jlọjẹ nutindo lẹ tọn wutu wẹ ya? Jọja aflanmẹ dopo dowhẹgbe dọmọ: “Nọviyọnnu-daa ṣie nọ saba zán onú ṣie lẹ ma biọgbè mi. Ewọ tlẹ nọ zán aṣọdonu ṣie, bọ to enẹgodo nọ tindo adọgbigbo nado dọ na mi dọ yẹn ma họ wunmẹ he yọ́n lọ gba!” Hiẹ sọgan dọ̀n ayidonugo mẹjitọ towe lẹ tọn wá whẹho lọ ji taidi mẹhe na basi dide godo tọn lẹ. Ṣigba dehe yọ́n hugan wẹ yin, nado sinai bo dọhodopọ hiẹ po nọvisunnu kavi nọviyọnnu towe po to ojlẹ he bọawu de mẹ. Kakati nado dọnnu do “jlọjẹ” mẹdetiti tọn lẹ ji, “wleawu nado mánamẹ.” (1 Timoti 6:18) Tẹnpọn nado kọngbedopọ hẹ nunọwhinnusẹ́n delẹ gando nuwhénamẹ go, dopo to ehe mẹ e sọgan yin nado nọ biọ jẹnukọn to whepoponu whẹpo do nọ yí. Wleawu nado jogbe eyin ehe yin dandan. To aliho ehe mẹ hiẹ sọgan ‘ṣi miyọ́n whẹgbe lọ tọn’ whẹpo nido jẹ jìjì jí!

Ṣigba etẹwẹ eyin walọ nọvi lẹ tọn yin dehe hiẹ ma yiwanna depope ka lo? Na nugbo tọn, huhlọn towe ma sọgan diọ ninọmẹ enẹ gba. Enẹwutu plọn nado ‘nọ nọhẹ ode awetọ towe to owanyi mẹ.’ (Efesunu lẹ 4:2) Kakati nado hẹn nuṣiwa po awugbopo nọvi lẹ tọn gblo, yí owanyi Klistiani tọn zán, ehe nọ “ṣinyọnnudo ylando susu.” (1 Pita 4:8) Kakati nado yin homẹgblenọ kavi kanylantọ, klọ́n “homẹgble, adi, homẹkẹn, nutlọ, po ohógblo po,” dai bo “gbọ hogbe towe ni tin po ojọmiọn po to whepoponu.”—Kọlọsinu lẹ 3:8; 4:6.

‘E Ma Sọgbe!’

“Nọviyọnnu ṣie nọ mọ nudepope he ewọ jlo yí,” wẹ jọja dopo dọ po avigbè po. “Ṣigba eyin e wá jẹ yẹn ji, yè nọ wọnji yẹn go pete.” Be ehe dọnú di nuhe gbayipe de wẹ? Ṣigba doayi vogbingbọn awe lọ lẹ go, yèdọ “onú lẹpo” po “pete” po. Be ninọmẹ lọ sinyẹn sọmọ nugbo wẹ? E ma taidi mọ gba. Podọ eyin e tlẹ yinmọ, be nuhe sọgbe hẹ nuyọnẹn wẹ e yin dọ omẹ voovo awe na yin nuyiwahẹ zẹnzẹn to ninọmẹ dopolọ mẹ ya? Gbede pọ́n! Mẹjitọ mìtọn lẹ sọgan to nuyiwa do nuhudo dopodopo mìtọn lẹ tọn po jijọ mìtọn lẹ tọn po ji.

Ṣigba be e mayin nuhe ma sọgbe de na mẹjitọ lẹ nado tindo nukundagbe na ovi de hugan ya? E ma yinmọ dandan gba. Flin lehe Jakobu yí nukundagbe do pọ́n visunnu etọn Josẹfu do. Etẹwutu wẹ? Josẹfu yin visunnu asi yiwanna Jakobu tọn he nọ yin Laheli, he ko kú tọn. Be e ma yin nukunnumọjẹnumẹ pipé de wẹ e yin dọ Jakobu tindo numọtolanmẹ mẹdọnsẹpọ pẹkipẹki tọn de na visunnu ehe ya? Ṣigba, owanyi Jakobu tọn na Josẹfu ma dè owanyi etọn pò na visunnu he pò lẹ gba, dile ewọ do lẹnpọn nujọnu tọn hia na dagbemẹninọ yetọn tọn do. (Gẹnẹsisi 37: 13, 14) Nalete awuwhàn yetọn do Josẹfu go ma tindo dodonu depope gba!

Mọdopolọ mẹjitọ towe lẹ sọgan dọnsẹpọ nọvisunnu towe kavi nọviyọnnu towe hugan, vlavo na yé tindo ojlo dopolọ lẹ, jijọ dopolọ, kavi na ninọmẹ devo lẹ wutu. Ehe ma zẹẹmẹdo dọ yé ma yiwanna we gba. Eyin hiẹ tindo numọtolanmẹ homẹgble kavi awuwhinwhàn tọn, yọnẹn dọ ayiha mape towe ko dù to jiwe. Wazọ́n nado dù to numọtolanmẹ mọnkọtọn lẹ ji. Dile e na dẹnsọ bọ nuhudo towe lẹ na nọ yin pekọ hẹnwana, naegbọn hiẹ nọ yin homẹgblenọ eyin e taidi dọ nọvi de to ayidonugo vonọtaun mọyi?

Nọvisunnu po Nọviyọnnu lẹ Po—Dona De

Ehe sọgan taidi nuhe vẹawu nado yise to whedelẹnu—titengbe to whenuena yé to homẹ hẹngble na we. Ṣigba jọja Diane flinnu mí dọmọ: “Ayajẹnu wẹ e yin nado tindo nọvisunnu po nọviyọnnu lẹ po.” Ewọ tindo ṣinawe. “Hiẹ na tindo dọhẹmẹtọ bo má ojlo towe lẹ hẹ.”

Anne Marie po nọvisunnu etọn André po yidogọ dọmọ: “Yèdọ dile e tlẹ yindọ hiẹ sọgan tọ́nyi fidelẹ po họntọn towe lẹ po, hiẹ nọ tindo nọvisunnu po nọviyọnnu towe lẹ po to dewe to whepoponu. Yé nọ saba tin to finẹ to whenuena hiẹ jlo nado daihun alọpa de kavi aihundida lanmẹyiya tọn kavi nado yì disa to jipa de mẹ.” Dominique mọ dagbenu he yọ́n-na-yizan devo e dọmọ: “Hiẹ na tindo mẹde nado má azọ́n whégbè tọn lẹ hẹ.” Mẹdelẹ ko basi zẹẹmẹ nọvisunnu kavi nọviyọnnu yetọn tọn taidi “ayinamẹtọ vonọtaun po todoaitọ de po” podọ mẹhe nọ “mọnukunnujẹnumẹ.”

To sọgodo, hiẹ na tindo delẹ to numimọ nuhahun dopolọ lẹ hẹ mẹdevo lẹ ehe hiẹ tindo todin po nọvisunnu kavi nọviyọnnu towe po. Awuwhàn, jlọjẹ nutindo tọn lẹ, nuyiwahẹmẹ agọ̀, aṣlitẹn matindo, ṣejannabi, gbèmanọpọ walọyizan tọn lẹ—nuhahun mọnkọtọn lẹ yin apadewhe gbẹninọ tọn. Pinplọn nado nọhẹ nọvisunnu po nọviyọnnu towe lẹ po yin oplọn dagbe to adà kọndopọ gbẹtọvi lẹ tọn mẹ.

Owhe fọtọ̀nnukunawe mẹvi André basi dọvọdọ hogbe Biblu tọn lọ he tin to 1 Johanu 4:20 mẹ tọn dọmọ: “Eyin hiẹ ma sọgan nọhẹ gbẹtọ he hiẹ to mimọ lẹ, nawẹ hiẹ sọgan nọhẹ Jehovah, mẹhe hiẹ ma sọgan mọ gbọn?” Gbèmanọpọ to hiẹ po nọvisunnu po nọviyọnnu towe lẹ po ṣẹnṣẹn na nọ wá aimẹ sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Ṣigba hiẹ sọgan plọn nado nọ tindo mahẹ nulẹ tọn, hodọdopọ, bo nọ jogbe. Etẹwẹ na yin kọdetọn vivẹnu mọnkọtọn tọn? Hiẹ sọgan basi dide dagbe dọ nọvisunnu po nọviyọnnu lẹ po tintindo ma yin nuhe ylan depope gba.

Kanbiọ Hodọdopọ Tọn Lẹ

◻ Naegbọn nọvisunnu lẹ po nọviyọnnu lẹ po do nọ saba wọ́?

◻ Nawẹ hiẹ sọgan glọnalina avunhiho do jlọjẹ aṣlitẹn po nutindo tọn lẹ po ji gbọn?

◻ Naegbọn mẹjitọ lẹ to whedelẹnu nọ yí nukundagbe do nọ pọ́n ode taun to ovi yetọn lẹ mẹ? Be hiẹ lẹndọ ehe na taun tọn ma sọgbe wẹ?

◻ Be nuhe ma tindo alemọyinu de wẹ yinyin ovi dopo akàn ya?

◻ Alemọyinu tẹlẹ wẹ tin to tintindo nọvisunnu po nọviyọnnu lẹ po mẹ?

[Nudọnamẹ tangan lẹ to weda 52]

“E vẹawu na mẹjitọ de nado tindo owanyi dopolọ na ovi etọn lẹ na yé yin gbẹtọ he gbọnvo na yedelẹ wutu.”—Mẹplọntọ walọyizan do yọ́n linlẹn gbẹtọ tọn Lee Salk

[Apotin to weda 54]

‘Yẹn Yin Ovi Dopo Akàn De’

Eyin ehe wẹ yin ninọmẹ towe, hiẹ ma yin alèmatindotọ dandan gba. Na onú dopo, dile jọja he pò lẹ sọgan tindo awusinyẹnnamẹnu nado nọhẹ mẹdaho po nọvi yetọn lẹ po, hiẹ sọgan dè họntọn alọmayiemẹ towe lẹ (na nugbo tọn, po alọkẹyi mẹjitọ towe lẹ tọn po). Hiẹ tlẹ sọgan tindo whenu susu na nupinplọn, tamẹlinlẹnpọn, kavi awuwlena azọ́n tangan delẹ yinyọnẹn kavi nunina lẹ.—Pọ́n Weta 14 do ṣokẹdẹninọ ji.

Jọja Thomas dlẹnalọdo alemọyinu devo to whenuena e dọmọ: “Taidi ovi dopo akàn de yẹn tindo ayidonugo gigọ́ mẹjitọ ṣie lẹ tọn.” Nugbo, ayidonugo glanglan mẹjitọ lẹ tọn sọgan hẹn jọja de nado lẹzun ṣejannabinọ. Ṣigba eyin mẹjitọ lẹ do jlẹkajininọ hia to yíyí yé zán mẹ, ayidonugo mẹjitọ lẹ tọn sọgan gọalọna we nado yawu whẹ́n podọ nado tindo numọtolanmẹ vivomẹninọ tọn to mẹho lẹ ṣẹnṣẹn.

To whenuena e yindọ hiẹ ma tindo nọvisunnu kavi nọviyọnnu lẹ nado má onú lẹ hẹ we, nalete, owù ṣejannabinọ-yinyin tọn tin to finẹ. Jesu na ayinamẹ dọmọ: “Mì ná omẹ.” (Luku 6:38) Tẹnpọn nado má onú lẹ hẹ họntọn lẹ po hẹnnumẹ lẹ po. Wleawuna ojlo nuhudo mẹdevo lẹ tọn, nọ basi alọgọ towe to fie e yọnbasi te. Gbẹtọ lẹ na kẹalọyi homẹdagbe mọnkọtọn. Podọ hiẹ sọgan mọdọ dile e tlẹ yindọ hiẹ yin ovi dopo akàn do sọ, hiẹ dẹn tlala do ṣokẹdẹninọ de.

[Yẹdide to weda 53]

Yẹn nọ saba tindo nuhudo nọviyọnnu de matindo tọn; ṣogan yẹn nọ tindo alemọyinu delẹ