WETA ẸNẸ
Nawẹ Hiẹ Sọgan Penukundo Whédo de Go Gbọn?
1. Naegbọn nukunpedo whédo de go do vẹawu sọmọ to egbehe?
“NINỌMẸ aihọn ehe tọn to didiọ.” (1 Kọlintinu lẹ 7:31, NW) Hogbe enẹlẹ ko yin kinkan na nuhe hugan owhe 1 900 lẹ die, podọ lehe yé gbẹsọ yin nugbo to egbehe do sọ! Onú lẹ to didiọ, titengbe gando gbẹzan whẹndo tọn go. Nuhe ko yin pinpọn taidi nuhe sọgbe kavi aṣa tọn to owhe 40 kavi 50 lẹ die wayi ma nọ saba yin alọkẹyi to egbehe gba. Na ehe wutu, nukunpedo whédo de go sọgan ze avùnnukundiọsọmẹnu susu lẹ donukọnnamẹ. Etomọṣo, eyin ayinamẹ Owe wiwe tọn lẹ yin yíyí do yizan mẹ, hiẹ sọgan du to avùnnukundiọsọmẹnu enẹlẹ ji.
NỌGBẸ SỌGBE HẸ NUTINDO TOWE LẸ
2. Ninọmẹ akuẹzinzan tọn tẹlẹ wẹ nọ hẹn kọgbidinamẹnu wá whẹndo de mẹ?
2 To egbehe mẹsusu ma sọ tindo pekọ po gbẹzan whẹndo he bọawu, tọn po ba. Dile aihọn ajọwiwa tọn nọ basi nuzinzan susu dogọ lẹ bo nọ yí azọ́nyinyọnẹn ajọ́jijla etọn tọn zan do tẹnpọn nado dọ̀n gbẹtọ lẹ, livi susu otọ́ po onọ̀ lẹ po tọn nọ yí whenu susu lẹ zan to azọ́n mẹ nado sọgan họ̀ nuzinzan ehelẹ. Livi susu devo lẹ nọ pannukọn tuklajijẹ egbesọegbesọ tọn nado sọgan mọ núdù. Yé dona yí whenu susu taun zan to azọ́n mẹ hugan le e jẹ do, vlavo tindo agbasazọ́n awe, nado sọgan mọ akuẹ dandannu lẹ tọn. Ṣogan mẹdevo lẹ na yin ayajẹnọ nado din agbasazọ́n de, whenuena azọ́n mamọ wà yin nuhahun he gbayipe de. Mọwẹ, ogbẹ̀ ma nọ saba bọawu na whẹndo egbezangbe tọn gba, ṣigba nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ sọgan gọalọna whẹndo lẹ nado basi nuhe go yé pé sọgbe hẹ ninọmẹ yetọn lẹ.
3. Nunọwhinnusẹ́n tẹwẹ apọsteli Paulu basi zẹẹmẹ etọn, podọ nawẹ yizan etọn na gọalọna mẹde nado yin kọdetọn dagbenọ to nukunpedo whédo de go mẹ gbọn?
3 Apọsteli Paulu tindo numimọ kọgbidinamẹnu akuẹzinzan tọn lẹ. Nado didẹ yé, e plọn nupinplọn họakuẹ de, ehe e basi zẹẹmẹ etọn to wekanhlanmẹ etọn hlan họntọn etọn Timoti mẹ. Paulu wlan dọmọ: “Míwlẹ ma hẹn onú de wá biọ aihọn mẹ, mọ míwlẹ ma sọ sọgan hẹn onú de tọ́n jẹgbonu yì. Eyin mí tindo núdùdù po avọ̀ po, enẹ ni pekọna mí.” (1 Timoti 6:7, 8) Nugbo wẹ dọ, nuhudo whẹndo de tọn hugan núdùdù po avọ̀ po. E sọ tindo nuhudo nọtẹn de tọn. Ovi lẹ tindo nuhudo wepinplọn tọn de. Podọ ahọsusu dotowhé tọn lẹ po akuẹzinzan devo lẹ po tin ga. Etomọṣo, nunọwhinnusẹ́n hogbe Paulu tọn lẹ yọn-na-yizan. Eyin mí tindo ayajẹ to pekọ hinhẹnwa na nuhudo mítọn lẹ mẹ kakati nado na dotẹnmẹ ojlo mítọn lẹ, ogbẹ̀ na bọawu na mí taun.
4, 5. Nawẹ nulẹndai kavi tito sọgan gọalọ to nukunpedo whédo de go mẹ gbọn?
4 Nunọwhinnusẹ́n alọgọnamẹ tọn devo yin mimọ to dopo to oló Jesu tọn lẹ mẹ. E dọmọ: “Mẹnu wẹ to mì mẹ, he to linlẹn nado dó atọ̀họ̀ de, bọ e ma na sinai whẹ́, bo lẹn akuẹ etọn, eyin e tindo ehe pe nado dotana ẹn?” (Luku 14:28) Jesu tofi to hodọ dogbọn nulẹndai, yèdọ tito bibasi jẹnukọn dali. Mí mọ to weta he jẹnukọn de mẹ lehe ehe nọ gọalọ do whenuena asu po asi po jọja de to linlẹn nado wlealọ. Podọ to alọwle lọ godo, e sọ yin alọgọnu de nado penukundo whédo de go. Nulẹndai to awa ehe ji gando tintindo tito akuẹzinzan tọn go, yèdọ titobibasi jẹnukọn nado yí akuẹ he tin-to-aimẹ lọ zan po nuyọnẹn po. Gbọnmọ dali whẹndo de sọgan penukundo akuẹzinzan etọn lẹ go, akuẹ zizedo apadopo na yizan do onú titengbe lẹ ji egbesọegbesọ kavi sẹmẹsẹmẹ—yèdọ bo ma to gbẹ̀nọ zẹ̀ dogbo nutindo etọn lẹ tọn go.
5 To otò delẹ mẹ, tito akuẹzinzan tọn mọnkọtọn sọgan zẹẹmẹdo nado nọavunte sọta mẹwhinwhan lọ nado yànkuẹ po akuẹvi daho de po na nuhihọ he ma jẹ lẹ. To devo lẹ mẹ, e sọgan zẹẹmẹdo kunkuntẹ́n yizan kalti ahọ́ tọn lẹ mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 22:7) E sọgan sọ zẹẹmẹdo ninọavunte sọta mẹwhinwhan lọ nado họ̀nú—yèdọ nude hihọ to afọdopolọji ma lẹnnupọn do nuhudo lẹ po kọdetọn lẹ po ji. Humọ, tito akuẹzinzan tọn na dohia hezeheze dọ akuẹ he nọ yin yiyizan po ṣejannabi po do akọhiho, taba nùnù, po ahàn nùnù zẹjlẹgo po ji nọ hẹn awugble wá na ninọmẹ akuẹzinzan whẹndo tọn, podọ jẹagọ do nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ.—Howhinwhẹn lẹ 23:20, 21, 29-35; Lomunu lẹ 6:19; Efesunu lẹ 5:3-5.
6. Nugbo Owe wiwe tọn tẹlẹ wẹ nọ gọalọna mẹhe dona nọ ohẹ́n mẹ lẹ?
6 Nalete, etẹwẹ dogbọn mẹhe yin hinhẹn po huhlọn po nado nọ ohẹ́n mẹ lẹ dali? Na onú dopo, yé sọgan yin homẹmiọnna nado yọnẹn dọ nuhahun lẹdo aihọn pé ehe yin na whenu vude poun. To aihọn yọyọ he to dindọnsẹpọ po niyaniya po lọ mẹ, Jehovah na de ohẹ́n sẹ dopọ po onú ylankan devo lẹ po he nọ hẹn oyajiji wá na gbẹtọvi lẹ. (Psalm 72:1, 12-16) To alọnu din, Klistiani nugbo lẹ, eyin yé tlẹ jẹhẹ́n klókló, ma nọ tindo numọtolanmẹ todido matindo mlẹnmlẹn tọn gba, na yé tindo yise to opagbe Jehovah tọn mẹ he dọmọ: “Yẹn ma to na jo we dai gbede, kavi gbẹ́ we gba.” Gbọnmọ dali, yisenọ de sọgan dọ po adọgbigbo po dọmọ: “Oklunọ wẹ alọgọtọ ṣie, yẹn ma to obu na di.” (Heblu lẹ 13:5, 6) To azán sinsinyẹn ehelẹ mẹ, Jehovah ko nọgodona sinsẹ̀n-basitọ etọn lẹ to aliho susu mẹ whenuena yé nọgbẹ̀ sọgbe hẹ nunọwhinnusẹ́n etọn lẹ bo ze Ahọluduta etọn do otẹn tintan mẹ to gbẹzan yetọn mẹ. (Matiu 6:33) Sọha he suhugan yetọn lẹ sọgan dekunnu, to didọ, to hogbe apọsteli Paulu tọn lẹ mẹ dọmọ: “To ofi popo, podọ to onú popo mẹ wẹ yè plọn mi nado dù gọ́hò, podọ nado nọnọ huvẹ, nado sudeji, podọ nado jiya ohẹ́n jijẹ tọn. Yẹn sọgan wà onú popo gbọn Klisti he to huhlọn na mi mẹ.”—Filippinu lẹ 4:12, 13.
MIMÁ AGBÀN LỌ HẸN
7. Hogbe Jesu tọn tẹlẹ wẹ na gọalọ nado penukundo whédo de go po kọdetọn dagbe po, eyin e yin yiyizan?
7 Jei vivọnu lizọnyizọn etọn to aigba ji, Jesu dọmọ: “Hiẹ na yiwanna kọmẹnu towe di dewe.” (Matiu 22:39) Ayinamẹ ehe yiyizan to whẹndo mẹ nọ gọalọ susu nado penukundo whédo go. To popolẹpo mẹ, be e ma yin mẹhe tin to whẹndo mítọn mẹ lẹ wẹ mẹhe sẹpọ mí hugan lẹ, kọmẹnu mẹvivẹ mítọn hugan lẹ—yèdọ asu lẹ po asi lẹ po, mẹjitọ lẹ po ovi lẹ po ya? Nawẹ hagbẹ whẹndo tọn lẹ sọgan do owanyi hia yenọzo gbọn?
8. Nawẹ owanyi sọgan yin didohia to whẹndo mẹ gbọn?
8 Aliho dopo wẹ dọ hagbẹ whẹndo tọn dopodopo ni tindo mahẹ jlẹkaji tọn to whégbèzọ́n lọ lẹ mẹ. Gbọnmọ dali, ovi lẹ dona yin pinplọn nado nọ gọ̀ onú lẹ do otẹn yetọn lẹ mẹ to whenue yé zan yé po godo, vlavo ehelẹ yin avọ̀ kavi aihundanu lẹ. E sọgan biọ whenu po vivẹnudido susu po nado nọ jla akanma do to afọnnu lẹpo, ṣigba alọgọ daho wẹ e yin to nukunpedo whégbè go. Nugbo wẹ dọ, yè ma sọgan dapana numanọ-nukannu kleun kleun, whenu vude tọn delẹ, ṣigba mẹlẹpo sọgan wazọ́n dopọ nado hẹn owhé lọ do wiwe jlẹkaji tọn de mẹ, podọ nado klọ onú lẹ to núdùdù godo. Adídọ, alọjodokọjinamẹ mẹdetiti tọn, po gbigbọ ojlo matindo, awuwhiwhle po nọ tindo nuyiwadomẹji agọ̀ do mẹlẹpo ji. (Howhinwhẹn lẹ 26:14-16) To alọ devo mẹ, gbigbọ homẹhunhun, po ojlo po tọn nọ wleawu na gbẹzan whẹndo ayajẹ tọn de. “Jiwheyẹwhe yiwanna nunamẹtọ homẹhunhunnọ.”—2 Kọlintinu lẹ 9:7.
9, 10. (a) Agbàn pinpẹn tẹwẹ nọ saba ṣi whési ji, podọ nawẹ ehe sọgan yin hinhẹn fua gbọn? (b) Ayinamẹ pọndohlan jlẹkaji whégbèzọ́n tọn tẹwẹ yin nina?
9 Mẹtọnhopọn po owanyi po na gọalọ nado hẹnalọdotena ninọmẹ he yin nuhahun sinsinyẹn de to owhé delẹ gbè. Onọ̀ lẹ to aṣa liho ko lẹzun dotin gbẹzan whẹndo tọn. Yé ko penukundo ovi lẹ go, súnsún họmẹ, yàn avọ̀ whẹndo lọ tọn lẹ, podọ họ̀ núdùdù bosọ dà ẹ. To otò delẹ mẹ, e sọ yin aṣa yọnnu lẹ tọn nado wazọ́n to ogle mẹ, sà onú lẹ to ahimẹ, kavi yidogọna tito akuẹzinzan whẹndo tọn to aliho devo lẹ mẹ. Fie ehe ma tlẹ yin aṣa te dai, ninọmẹ lẹ ko hẹn livi susu yọnnu asu-whé lẹ tọn po huhlọn po nado din agbasazọ́n to gbonu. Asi po onọ̀ de po he nọ wazọ́n sinsinyẹn to ada voovo ehelẹ mẹ jẹ na pipa. Taidi “yọnnu jijọdagbenọ” he yin zẹẹmẹ basina to Biblu mẹ, azọ́nwatọ titengbe de wẹ e yin. “E ma sọ nọ dù núdùdù adídọ tọn.” (Howhinwhẹn lẹ 31:10, 27) Nalete, ehe ma zẹẹmẹdo dọ, yọnnu kẹdẹ wẹ dona wazọ́n to whégbè gba. To whenuena asu po asi po ko yí azán lọ pete do wazọ́n dopọ to gbonu, be asi lọ kẹdẹ wẹ dona basi whégbèzọ́n lẹpo to whenuena asu lọ po hagbẹ whẹndo tọn he pò lẹ po na to gbigbọjẹ ya? Paali. (Yijlẹdo 2 Kọlintinu lẹ 8:13, 14 go.) Enẹwutu, taidi apajlẹ, eyin onọ̀ lọ na wleawu núdùdù de tọn, e na yọ́n pinpẹn etọn eyin hagbẹ whẹndo tọn devo lẹ sọgan gọalọ to nudida lọ mẹ gbọn tafo titẹ́, onú delẹ hihọ̀, kavi súnsún ofi delẹ to owhé lọ gbè dali. Mọwẹ, mẹlẹpo sọgan tindo mahẹ to azọngban lọ mẹ.—Yijlẹdo Galatianu lẹ 6:2 go.
10 Mẹdelẹ sọgan dọmọ: “Fie yẹn nọ nọ e ma yin azọ́ngbàn sunnu tọn nado wà onú mọnkọtọn lẹ gba.” Enẹ sọgan yin nugbo, ṣigba be e ma na yọ́n nado lẹnnupọn do whẹho ehe ji ya? Whenuena Jehovah Jiwheyẹwhe ze yonu whẹndo tọn dai, e ma degbe dọ azọ́n delẹ na yin wiwà gbọn yọnnu lẹ kẹdẹ dali gba. To nujijọ de whenu, to whenuena dawe nugbonọ lọ Ablaham yin didlapọn gbọn wẹnsagun vonọtaun delẹ sọn Jehovah de dali, ewọ lọsu tindo mahẹ to núdùdù didà po nina jonọ lọ lẹ po mẹ. (Gẹnẹsisi 18:1-8) Biblu na ayinamẹ dọmọ: “E jẹ na asu lẹ ni nọ yiwanna asi yetọn lẹ kẹdẹdi agbasa yede tọn.” (Efesunu lẹ 5:28) Eyin, to vivọnu azán lọ tọn, agbọ́pé asu lọ bọ e jlo na gbọjẹ, be yọnbasi lọ ma na tin dọ asi lọ ni tindo numọtolanmẹ dopolọ, vlavo hugan mọ lọsu ya? (1 Pita 3:7) To whelọnu lo, be e ma na sọgbe bosọ yin owanyinu na asu lọ nado gọalọ to whégbè ya?—Filippinu lẹ 2:3, 4.
11. To aliho tẹ mẹ wẹ Jesu ze apajlẹ dagbe dai na hagbẹ dopodopo whédo lọ tọn te?
11 Jesu wẹ yin apajlẹ dagbe hugan mẹhe hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hun bo hẹn ayajẹ wá na gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ. Dile etlẹ yindọ e ma wlealọ pọ́n, Jesu yin apajlẹ dagbe de na asu lẹ, gọna asi lẹ po ovi lẹ po. E dọ dogbọn ede dali dọmọ: “Ovi gbẹtọ tọn ma wá nado yilizọn na adavo nado yilizọn na omẹ,” enẹ wẹ yin nado sẹ̀n mẹdevo lẹ. (Matiu 20:28) Lehe whẹndo enẹlẹ he hagbẹ etọn lẹpo nọ wleawu walọ mọnkọtọn nọ yin ayajẹnọ sọ!
WIWEJININỌ—NAEGBỌN E DO YIN ONÚ TITENGBE SỌMỌ?
12. Etẹwẹ Jehovah biọ to mẹhe to sinsẹ̀n ẹn lẹ si?
12 Nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn devo he sọgan gọalọ to nukunpedo owhé de go mẹ yin mimọ to 2 Kọlintinu lẹ 7:1 mẹ. Finẹ mí hia dọmọ: “Mì gbọ mí ni klọ míde sọn dihó agbasalan po gbigbọ tọn lẹpo po mẹ.” Mẹhe setonuna ohó gbọdo ehelẹ yin alọkẹyi gbọn Jehovah dali, mẹhe biọ “sinsẹ̀n wiwe magble.” (Jakobu 1:27) Podọ whédo yetọn nọ mọ ale he gando e go lẹ yí.
13. Naegbọn wiwejininọ yin onú titengbe to nukunpedo whédo de go mẹ gbọn?
13 Taidi apajlẹ, Biblu na mí jide dọ azán lọ ja whenuena azọ̀n po awutu po ma na tin ba. To ojlẹ enẹ mẹ, “finẹnu lẹ ma to na dọmọ, yẹn to azọ̀njẹ.” (Isaia 33:24; Osọhia 21:4, 5) Ṣigba, kakajẹ whenẹnu, whẹndo dopodopo dona nọ penukundo awutu lẹ go sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ. Paulu po Timoti po tlẹ jẹazọ̀n. (Galatianu lẹ 4:13; 1 Timoti 5:23) Etomọṣo, azọ́nyọnẹntọ dotowhé tọn lẹ dọ dọ yè sọgan dapana azọ̀n susu. Whẹndo nuyọnẹntọ lẹ nọ gán sọn azọ̀n he yè sọgan dapana delẹ si eyin yé dapana mawe agbasa po gbigbọ po tọn. Mì gbọ mí ni pọ́n lehe e sọgan yinmọ gbọn.—Yijlẹdo Howhinwhẹn lẹ 22:3 go.
14. To aliho tẹ mẹ wẹ wiwejininọ walọyizan dagbe tọn nọ basi hihọ́ na whẹndo de sọta azọ̀n?
14 Wiwejininọ gbigbọmẹ tọn bẹ wiwejininọ walọyizan tọn hẹn ga. Dile e yin yinyọnẹn do ganji, Biblu nọ wleawuna nujinọtedo walọyizan dagbe he yiaga tọn lẹ podọ gblewhẹdo wunmẹ zanhẹmẹ alọpa depope tọn to gbonu alọwle tọn. “Ogalọtọ lẹ, . . . kavi ayọdetọ lẹ, kavi yọnnujọmẹ lẹ, kavi yé he nọ yí sunnu do hẹn yede gble lẹ . . . ma na dugu ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn.” (1 Kọlintinu lẹ 6:9, 10) Pipayi nujinọtedo sinsinyẹn ehelẹ go yin onú titengbe taun na Klistiani he to gbẹ̀nọ to aihọn he gblezọn egbehe tọn mẹ lẹ. Mọwiwà nọ hẹn homẹ Jiwheyẹwhe tọn hun podọ e nọ gọalọ nado basi hihọ́ na whẹndo lọ sọta asamẹzọ̀n lẹ taidi SIDA, syphilis, ofùn, po chlamyde po.—Howhinwhẹn lẹ 7:10-23.
15. Na apajlẹ matin wiwejininọ agbasa tọn de he nọ hẹn awutu he ma jẹ lẹ wá.
15 ‘Kiklọ mẹde sọn dihó agbasalan tọn lẹpo mẹ’ nọ gọalọ nado basi hihọ́ na whẹndo lọ sọta azọ̀n devo lẹ. Azọ̀n susu ko yin hinhẹnwa na mawe agbasa tọn wutu. Apajlẹ titengbe dopo wẹ aṣa siga nùnù tọn. E ma yin dọ siga nùnù nọ hẹn afuje lẹ, avọ̀ lẹ, po jẹhọn lọsu po flu kẹdẹ gba ṣigba e sọ nọ hẹn gbẹtọ jẹazọ̀n ga. Livi susu gbẹtọ lẹ tọn nọ kú to whemẹ-whemẹ na yé nù taba wutu. Lẹnnupọn do ehe ji; whemẹ-whemẹ, livi susu gbẹtọ lẹ tọn ma na ko jẹazọ̀n bo kú azán mape gba eyin yé ko dapana ‘dihó agbasalan tọn’ enẹ!
16, 17. (a) Osẹ́n he yin nina gbọn Jehovah dali tẹwẹ basi hihọ́ na Islaelivi lẹ sọta azọ̀n lẹ? (b) Nawẹ nunọwhinnusẹ́n he tin to godo na Deutelonomi 23:12, 13 sọgan yin yiyizan to whédo lẹpo mẹ gbọn?
16 Lẹnnupọn do apajlẹ devo ji. To nudi owhe 3 500 lẹ die wayi, Jiwheyẹwhe na akọta Islaeli tọn Osẹ́n etọn nado basi tito sinsẹ̀n-bibasi yetọn podọ, jẹ obá de mẹ, gbẹzan egbesọ tọn yetọn. Osẹ́n enẹ gọalọ nado basi hihọ́ na akọta lọ sọta awutu lẹ gbọn osẹ́n delẹ gando wiwejininọ zizedai dali. Dopo to osẹ́n mọnkọtọn mẹ gando fie gbẹtọ lẹ na nọ doafọai do, ehe dona yin dìdì ganji to gbonu osla lọ tọn na lẹdo he gbẹtọ lẹ nọ nọ ni ma do yin hinhẹn flu wutu. (Deutelonomi 23:12, 13) Osẹ́n hohowhenu tọn enẹ sọ gbẹ yin ayinamẹ dagbe. Yèdọ etlẹ yin to egbehe gbẹtọ lẹ nọ jẹazọ̀n bo nọ kú na yé ma hodo ayinamẹ lọ wutu.a
17 To kọndopọmẹ po nunọwhinnusẹ́n he tin to godo na osẹ́n Islaeli tọn enẹ, lẹdo awulẹpa po adàdo whẹndo lọ tọn po tọn—vlavo tin to họmẹ kavi gbonu nọtẹn yetọn tọn—dona yin hinhẹn do wiwe ji bo hù owan he sọgan bẹplamẹ lẹ. Eyin lẹdo adàdo lọ tọn ma yin hinhẹn do wiwe ji bo yin nuṣinyọndo, supọ lẹ na plido finẹ bo na vúnvún owanvun lẹ do ofi devo lẹ to ohọ̀ lọ mẹ—podọ do núdùdù he mí nọ dù lẹ mẹ! Humọ, ovi lẹ po mẹho lẹ po dona nọ klọ alọ yetọn lẹ whenuena yé tlọ́n adàdo ji godo. Eyin e ma yinmọ, yé na hẹn owan lẹ biọ agbasa yetọn mẹ. Sọgbe hẹ doto Flansenu de, alọ kiklọ “yin dopo to jidide he yọ́n hugan lẹ mẹ nado dapana azọ̀n homẹ, gbigbọ, kavi ayú tọn delẹ.”
18, 19. Ayinamẹ tẹlẹ wẹ yin nina nado hẹn ohọ̀ de do wiwe ji etlẹ yin to lẹdo hẹntọnọ-yinyin tọn mẹ?
18 Na nugbo tọn, wiwejininọ yin avùnnukundiọsọmẹnu de to lẹdo hẹntọnọ lẹ tọn mẹ. Dopo to mẹhe jẹakọ hẹ lẹdo enẹ lẹ basi zẹẹmẹ dọmọ: “Ninọmẹ aimẹ tọn he hunzo nọ hẹn azọ́n núsúnsún tọn lọ zun de he sinyẹn dogọ. Afínfín nọ gọ́ filẹpo to họmẹ. . . . Jideji sọha mẹhe nọ nọ tòdaho mẹ lẹ, gọna fie ma hunnukun delẹ, sọ nọ yin owù na agbasalilo ga. Osindo wánwán he to nùvo lẹ, ogbó he plidopọ he yè ma bẹsẹ lẹ, adàdo otò tọn he kudiho lẹ, ajaka he nọ hẹn azọ̀n plamẹ lẹ, hlapẹpẹ lẹ, po supọ lẹ po ko gbayipe.”
19 Nado hẹn wiwejininọ go to ninọmẹ ehelẹ glọ yin nuhe vẹawu. Ṣogan, e jẹ na vivẹnudido. Adí po osìn po gọna azọ́n vude dogọ pọakuẹ hugan amansin po akuẹ dotowhé tọn lẹ po. Eyin hiẹ nọ nọ lẹdo mọnkọtọn mẹ, jẹ obá he mẹ e sọgan yọnbasi te, hẹn owhé towe gbè po lẹdo etọn po do wiwe ji ni we sọn afọdai kanlin tọn lẹ si. Eyin aliho he yì owhé towe gbè nọ gọ́ na ogbọ̀n to jikun whenu, be hiẹ sọgan kọ̀n okọ́ kavi okẹ́n lẹ do aliho lọ ji nado doalọte na ogbọ̀n nado tin to whégbè ya? Eyin yè zan afọpa lẹ, be yé sọgan yin didedai whẹpo mẹhe do e nido biọ họmẹ ya? Humọ, hiẹ dona hẹn dòtọ towe we sọn onú he nọ hẹn ẹn flu lẹ si. Yè dọ dọ e whè gbau gbẹtọ livi awe wẹ nọ kú to owhe dopo mẹ na azọ̀n he osìn he kudio po lẹdo he mawe po nọ hẹnwa wutu.
20. Eyin whégbè dona to wiwe ji, mẹnu wẹ dona tindo mahẹ to azọ́ngbàn enẹ mẹ?
20 Owhé he wé sinai do mẹlẹpo ji—yèdọ onọ̀, otọ́, ovi lẹ, po jonọ lẹ po. Onọ̀ ovi ṣinatọ̀n tọn de to Kenya dọmọ: “Yemẹpo ko plọn nado basi ada yetọn.” Owhé he wé, bosọ tin to tito ji nọ sọawuhia to whẹndo lọ blebu go. Oló Espagne tọn de dọmọ: “Ahidídí depope ma tin to ohẹ́n po wiwejininọ po ṣẹnṣẹn gba.” Vlavo mẹde nọ nọ ohọ̀ daho de mẹ, ohọ̀ jlẹkaji tọn de mẹ, kavi kíhọ de mẹ, wiwejininọ wẹ họnhungan lọ hlan agbasalilo whẹndo tọn.
TULINAMẸ NỌ HẸN MÍ TINDO KỌDETỌN DAGBE
21. To kọndopọmẹ po Howhinwhẹn lẹ 31:28 po, etẹwẹ na gọalọ nado hẹn ayajẹ wá na whédo de?
21 Whenuena e to hodọ do asi jijọdagbenọ ji, owe Howhinwhẹn lẹ tọn dọmọ: “Ovi etọn lẹ fọ́n, bosọ ylọ ẹ dọ donanọ; asu etọn ga, ewọ sọ na pipa ẹ.” (Howhinwhẹn lẹ 31:28) Whetẹnu wẹ hiẹ na pipa hagbẹ whẹndo towe tọn de gbọngodo? Na nugbo tọn, mí taidi atin lẹ to alunlun whenu he wleawu nado kọ́aman whenuena yé mọ yozo po osìn po. To whẹho mítọn mẹ, mí tindo nuhudo pipa zohunhun tọn. E nọ gọalọna asi de nado yọnẹn dọ asu etọn yọ́n pinpẹn azọ́n sinsinyẹn etọn po nukunpedomẹgo owanyinọ etọn tọn po bosọ yọ́n nuhọakuẹ etọn. (Howhinwhẹn lẹ 15:23; 25:11) Podọ homẹhunnu de wẹ e nọ yin whenuena asi de nọ na pipa asu etọn na azọ́n dagbe etọn to gbonu podọ to whégbè. Ovi lẹ lọsu nọ jaya to whenuena mẹjitọ yetọn lẹ na pipa yé na vivẹnudido yetọn lẹ to whégbè, to wehọmẹ, kavi to agun Klistiani tọn mẹ. Podọ lehe pinpẹn nutọn yinyọnẹn vude didohia nọ basi wadotana do sọ! Etẹwẹ e nọ biọ to mẹsi nado dọ: “A basi”? Onú vude poun, ṣogan kọdetọn lọ to walọyizan whẹndo tọn mẹ sọgan klo.
22. Etẹwẹ nuhudo tin na nado ‘do whédo de ai gligli,’ podọ nawẹ ehe sọgan yin mimọyi gbọn?
22 Na whẹwhinwhẹn susu wutu, nado penukundo whédo de go ma yin nuhe bọawu gba. Ṣogan, e sọgan yin wiwà po kọdetọn dagbe po. Howhinwhẹn Biblu tọn de dọmọ: “Nuyọnẹn wẹ yé do nọ gbá ohọ̀; zinzin wẹ yé do nọ do e ai.” (Howhinwhẹn lẹ 24:3) Ale nuyọnẹn po wuntuntun po tọn sọgan yin mimọyi eyin mẹlẹpo to whẹndo mẹ nọ dovivẹnu nado plọn ojlo Jiwheyẹwhe tọn bo yí i zan to gbẹzan yetọn mẹ. Na jide tọn whẹndo ayajẹnọ de jẹ na vivẹnudido lọ!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a To alọnuwe he na ayinamẹ do lehe yè sọgan dapana homẹsla—yèdọ azọ̀n he gbayipe de he nọ hẹn okú pla ovivu susu mẹ—Titobasinanu Lẹdo Aihọn pé Agbasalilo Tọn dọmọ: “Eyin adàdo de ma tin:doafọai do fie dẹn do whégbè, podọ do fie yọpọvu lẹ ma nọ daihun te, podọ e whè gbau mẹtlu 10 do fie dòtọ te; bà okọ́ ṣinyọndo afọdai lọ ji.”
NAWẸ NUNỌWHINNUSẸ́N BIBLU TỌN EHELẸ SỌGAN GỌALỌNA . . . WHẸNDO DE NADO PENUKUNDO WHÉDO YETỌN GO GBỌN?
Nuyọnẹnnú wẹ e yin nado tindo pekọ po dandannu gbẹ̀mẹ tọn lẹ po.—1 Timoti 6:7, 8.
Jehovah ma na gbẹkọ mẹhe to sinsẹ̀n ẹn lẹ go gba.—Heblu lẹ 13:5, 6.
Owanyi na mẹdevo lẹ yin jẹhẹnu titengbe Klistiani tọn de.—Matiu 22:39.
Klistiani lẹ yin wiwe to agbasa mẹ podọ to gbigbọmẹ.—2 Kọlintinu lẹ 7:1.
[Apotin to weda 45]
OSÌN WIWE, AGBASALILO DAGBE
Titobasinanu Lẹdo Aihọn pe Agbasalilo Tọn na ayinamẹ yọn-na-yizan delẹ na gbẹtọ he nọ nọ otò he mẹ osìn wiwe sọgan yin nuhe vẹawu nado mọ yí te podọ ninọmẹ nuyizan afọdaitẹn tọn lẹ sọgan yin aliho nuyiwa hoho tọn.
“Yí osìn nùnù dai do ozẹ́n he wé lẹ mẹ. Ṣinyọnnudo ozẹ́n he mẹ hiẹ yí osìn do lọ bo ma dike ovi lẹ kavi kanlin lẹ ni donù e mẹ blo. . . . Bà osìn sọn e mẹ po sìnnù-panu de he tin na nuyiwa enẹ kẹdẹ po. Nọ whasìn sọn ozẹn lọ mẹ bo nọ klọ ẹ egbesọegbesọ.
“Fiẹ osìn he dona yin yiyizan na núdùdù kavi núnùnù lẹ na ovivu lẹ. . . . Osìn dona fiẹ na nukunwhiwhe vude poun.”