Todido Jide Tọn De
“Sọn jiji whenu yọnbasi heyin nugbo de tin dọ gbẹtọvi sọgan kú to ojlẹ depope mẹ; podọ to godo mẹ yọnbasi ehe nọ wá lẹzun nugbo he yin wiwadotana de.”—WHENUHO-KANTỌ GRANDE-BRETAGNE TỌN, ARNOLD TOYNBEE.
1. Nugbo tẹwẹ gbẹtọvi ko wá kẹalọyi, he fọ́n kanbiọ tẹlẹ dote?
MẸNU wẹ sọgan dọnnu hẹ nugbo whenuho tọn he yin nùdego to aga lọ? Gbẹtọvi lẹ ko wá kẹalọyi nugbo budonamẹ okú tọn to whepoponu. Podọ numimọ numọtolanmẹ alọgọ matindo tọn nankọ die mí nọ tindo to whenuena mẹhe mí yiwanna de kú! Hẹnbu lọ to whenẹnu nọ taidi nuhe ma sọgan yọ́n diọ de. Be e yọnbasi nado vọ́ awukọndopọ hẹ mẹyiwanna mítọn he ko kú lẹ ya? Todido tẹwẹ Biblu tindo na oṣiọ lẹ? Lẹnnupọndo kandai he bọdego helẹ ji.
‘Họntọn Mítọn Ko Kú’
2-5. (a) To whenuena họntọn etọn Lazalọsi kú, nawẹ Jesu basi dohia ojlo po nugopipe etọn po tọn nado fọ́n ẹn gbọn? (b) Gbọnvona hinhẹn Lazalọsi gọwa ogbẹ̀, etẹwẹ azọ́njiawu fọnsọnku tọn wadotana?
2 Owhe lọ wẹ 32 W.M. To otò pẹvi Bẹtani tọn mẹ, yèdọ kilomẹtlu 3 to Jelusalẹm godo, wẹ Lazalọsi nọ nọ̀ hẹ nọviyọnnu etọn lẹ Malta po Malia po. Yé yin họntọn vivẹ Jesu tọn lẹ. To gbedopo, Lazalọsi jẹazọ̀n sinsinyẹn. Tlolo, nọviyọnnu etọn lẹ heyin ahunmẹduna dowẹn hlan Jesu, mẹhe tin to Otọ̀ Jọdani tọn godo dọ́n. Jesu yiwanna Lazalọsi po nọviyọnnu etọn lẹ po, enẹwutu to madọngban e jẹ gbejizọnlin ji nado wá Bẹtani. Jesu dọna devi etọn lẹ, to aliho ji dọmọ: “Họntọn mítọn Lazalọsi mlọnai damlọn; ṣigba yẹn jei, na yẹn nido fọ́n ẹn sọn amlọn mẹ.” To whenuena e yindọ devi lẹ ma yawu mọnukunnujẹ zẹẹmẹ hodidọ ehe tọn mẹ, Jesu dọ ẹ họnwun dọmọ: “Lazalọsi kú.”—Johanu 11:1-15.
3 Whenuena e sè dọ Jesu ja Bẹtani, Malta họ̀nwezun yì nado pé e. Yin whinwhan gbọn awubla etọn dali, Jesu miọnhomẹ na ẹn dọmọ: “Nọvisunnu towe nasọ fọ́n.” Malta yigbe dọmọ: “Yẹn yọnẹn dọ e nasọ fọ́n to fọnsọnku mẹ to azán opodo gbè.” Enẹgodo Jesu dọ na ẹn dọmọ: “Yẹn wẹ fọnsọnku po ogbẹ̀ po; mẹhe yí mi sè, eyin e kú, e nasọ tin to ogbẹ̀.”—Johanu 11:20-25.
4 Enẹgodo Jesu yì yọdo lọ kọ̀n bo biọ dọ zannu he sú nùvo lọ ni yin zize sẹ̀. To odẹ̀hiho daga godo, e degbe dọmọ: “Lazalọsi, jẹgbonu wá.” Podọ dile nukun lẹpo to pinpọn yọdo lọ, Lazalọsi tọnjẹgbonu wá nugbonugbo. Jesu fọ́n Lazalọsi sọnku—yèdọ gọ̀ ogbẹ̀ na dawe de ehe ko yin oṣiọ na azán ẹnẹ!—Johanu 11:38-44.
5 Malta ko tindo yise dai to opagbe fọnsọnku tọn mẹ. (Johanu 5:28, 29; 11:23, 24) Azọ́njiawu Lazalọsi hinhẹn gọwa ogbẹ̀ tọn sọ yinuwa nado vọ́ huhlọn na yise etọn bo dó yise do mẹdevo lẹ mẹ. (Johanu 11:45) Ṣigba etẹwẹ hogbe lọ “fọnsọnku” zẹẹmẹdo taun?
“E Nasọ Fọ́n”
6. Etẹwẹ hogbe lọ “fọnsọnku” zẹẹmẹdo?
6 Hogbe lọ “fọnsọnku” yin lilẹdogbedevomẹ sọn hogbe Glẹki tọn a·naʹsta·sis, he na paa tọn zẹẹmẹdo “finfọ́n dote whladopo dogọ.” Lẹdogbedevomẹtọ Heblu tọn lẹ do Glẹki mẹ ko yí a·naʹsta·sis zan na hogbe Heblu tọn lẹ techi·yathʹ ham·me·thimʹ, ehe zẹẹmẹdo “hinhẹn gọwa oṣiọ tọn.”a Gbọnmọ dali, fọnsọnku bẹ finfọ́n gbẹtọ sọn ninọmẹ matin ogbẹ̀ heyin okú tọn mẹ hẹn—yèdọ hinhẹn apajlẹ wunmẹ ogbẹ̀ mẹdopodopo tọn gọwa.
7. Naegbọn fọnsọnku mẹdopodopo tọn ma na fọ́n nuhahun de dote na Jehovah Jiwheyẹwhe po Jesu Klisti po?
7 Yinyin kiklo hugan to nuyọnẹn mẹ podọ pipé to oflin mẹ, Jehovah Jiwheyẹwhe sọgan fọ́n gbẹtọ sọnku po awubibọ po. Finflin wunmẹ gbẹzan mẹhe kú lọ tọn—yèdọ ninọmẹ gbẹtọ-yinyin yetọn tọn, whenuho yetọn titi, po ninọmẹ awusọhia tọn yetọn lẹpo po—mayin nuhahun de na ẹn gba. (Job 12:13; yijlẹdo Isaia 40:26 go.) Jehovah wẹ sọ yin Dowatọ ogbẹ̀ tọn. Gbọnmọ dali, e sọgan penugo bo hẹn gbẹtọ dopolọ pẹpẹ gọwa gbẹ̀mẹ, bo na ẹn gbẹtọ-yinyin etọn dopolọ to agbasa yọyọ de mẹ. Humọ, dile numimọ Lazalọsi tọn dohia do, Jesu Klisti tindo ojlo bo penugo nado fọ́n oṣiọ lẹ sọnku.—Yijlẹdo Luku 7:11-17; 8:40-56 go.
8, 9. (a) Naegbọn fọnsọnku po linlẹn jọmaku alindọn tọn po ma sọgbe hẹ yedelẹ? (b) Etẹwẹ yin pọngbọ lọ na okú?
8 Ṣigba, nuplọnmẹ Owe-wiwe lẹ tọn dogbọn fọnsọnku dali, ma sọgbe hẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn gba. Eyin alindọn jọmaku de nọ lùn okú tọ́n, mẹdepope ma na tindo nuhudo nado yin finfọnsọnku, kavi yin hinhẹn gọwa ogbẹ̀ gba. Na nugbo tọn, Malta ma tindo linlẹn lọ dogbọn alindọn jọmaku de he to gbẹnọ zọnmii to fidevo to okú godo dali gba. E ma yise dọ Lazalọsi ko yì agblò gbigbọ tọn delẹ mẹ nado zindonukọn to gbẹninọ etọn mẹ gba. To vogbingbọn mẹ, e do yise etọn hia to lẹndai Jiwheyẹwhe tọn mẹ nado de nugandomẹgo okú tọn sẹ̀. E dọmọ: “Yẹn yọnẹn dọ e nasọ fọ́n to fọnsọnku mẹ to azán opodo gbè.” (Johanu 11:23, 24) Mọdopolọ, Lazalọsi lọsu ma na numimọ ogbẹ̀ to okú godo tọn de gba. E ma tindo linlin depope nado dọ.
9 E họnwun dọ, dile Biblu dọ do, alindọn nọ kú podọ pọngbọ lọ na okú wẹ fọnsọnku. Ṣigba liva susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ ko kú sọn whenuena sunnu tintan, yèdọ Adam, ko tọ́n sọn aigba ji. Enẹwutu mẹnu wẹ na yin finfọnsọnku, podọ do fie?
‘Mẹhe tin to Yọdo Oflin Tọn mẹ Lẹpo’
10. Opagbe tẹwẹ Jesu do gando mẹhe tin to yọdo oflin tọn mẹ lẹ go?
10 Jesu Klisti dọmọ: “Ojlẹ lọ ja, to ehe mẹ omẹ he tin to yọdo [oflin, NW ] tọn mẹ lẹpo na sè ogbè etọn [Jesu tọn], bo na tọnjẹgbonu.” (Johanu 5:28, 29) Mọwẹ, Jesu Klisti dopagbe dọ mẹhe tin to oflin mẹ na Jehovah lẹpo na yin finfọnsọnku. Liva susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ ko nọgbẹ̀ bo ko kú. Mẹnu to yé mẹ wẹ tin to oflin mẹ na Jiwheyẹwhe, bo to tenọpọn fọnsọnku?
11. Mẹnu lẹ wẹ na yin finfọnsọnku?
11 Mẹhe ko doafọna gbẹzan dodowiwa tọn taidi devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ na yin finfọnsọnku. Ṣigba livi susu gbẹtọ lẹ tọn wẹ ko kú bo ma dohia vlavo eyin yé na hodo nujinọtedo dodo Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Vlavo yé ma yọ́n nubiọtomẹsi Jehovah tọn lẹ kavi yé gbọ̀agba ojlẹ he pé tọn nado basi diọdo he jẹ lẹ. Ehelẹ ga tin to oflin mẹ na Jiwheyẹwhe bọ gbọnmọ dali yé na yin finfọnsọnku, na Biblu dopagbe dọmọ: “Fọnsọnku dodonọ lẹ tọn, po mawadodonọ lẹ po tọn de na tin.”—Owalọ lẹ 24:15.
12. (a) Numimọ tẹwẹ apọsteli Johanu mọ dogbọn fọnsọnku dali? (b) Etẹwẹ yin “dindọn hlan miyọ́n hihla lọ mẹ,” podọ etẹwẹ hogbe enẹ zẹẹmẹdo?
12 Apọsteli Johanu mọ numimọ ojlofọndotenamẹ tọn de bọ mẹhe yin finfọnsọnku lẹ ṣite to ofin Jiwheyẹwhe tọn nukọn. To zẹẹmẹ-bibasi na ẹn mẹ, e wlan dọmọ: “Ohù hẹn oṣiọ he to e mẹ lẹ jẹage; okú po kutomẹ po sọ hẹn oṣiọ he tin to yé mẹ lẹ jẹage: yé sọ dawhẹna yé dopodopo kẹdẹdi azọ́n yetọn lẹ. Okú po kutomẹ po wẹ yè sọ dọ̀n yì dlan miyọ́n hihla de mẹ. Ehe wẹ okú awetọ.” (Osọhia 20:12-14) Lẹnnupọndo nuhe enẹ zẹẹmẹdo ji! Oṣiọ lẹpo he tin to oflin mẹ na Jiwheyẹwhe na yin tuntundote sọn Hadẹs, kavi Ṣeọl, yọdo paa gbẹtọvi lẹ tọn mẹ. (Psalm 16:10; Owalọ lẹ 2:31) Enẹgodo “okú po Kutomẹ po” na yin dindọn dlan nuhe yin yiylọdọ “miyọ́n hihla” de mẹ, ehe nọtena vasudo mlẹnmlẹn. Yọdo paa gbẹtọvi lẹ tọn ma na tin bà.
Fọnsọnku Do Fie?
13. Naegbọn Jiwheyẹwhe basi tito na mẹdelẹ nado yin finfọnsọnku hlan olọn mẹ, podọ agbasa nankọ wẹ Jehovah na na yé?
13 Sọha vude sunnu lẹ po yọnnu lẹ po tọn na yin finfọnsọnku hlan ogbẹ̀ olọn mẹ tọn. Ehelẹ na dugán hẹ Klisti taidi ahọlu po yẹwhenọ lẹ po bo na tindo mahẹ to nugandomẹgo okú tọn lẹpo didesẹ mẹ ehe gbẹtọvi ko dugu etọn sọn sunnu tintan, yèdọ Adam dè. (Lomunu lẹ 5:12; Osọhia 5:9, 10) Dile Biblu dọ do, sọha yetọn yin 144 000 poun podọ yé yin ṣinṣinyan sọn hodotọ Klisti tọn lẹ mẹ, bẹsọn apọsteli nugbonọ lẹ ji. (Luku 22:28-30; Johanu 14:2, 3; Osọhia 7:4; 14:1, 3) Jehovah na na agbasa gbigbọnọ de mẹhe yin finfọnsọnku ehelẹ dopodopo na yé nido nọgbẹ̀ to olọn mẹ.—1 Kọlintinu lẹ 15:35, 38, 42-45; 1 Pita 3:18.
14, 15. (a) Ogbẹ̀ nankọtọn mẹ wẹ sọha susugege mẹhe ko kú lẹ tọn na yin finfọnsọnku do? (b) Dona tẹwẹ gbẹtọvi tonusetọ lẹ na duvivi etọn?
14 Ṣigba, sọha susugege mẹhe ko kú lẹ tọn, wẹ na yin finfọnsọnku hlan ogbẹ̀ aigba ji tọn. (Psalm 37:29; Matiu 6:10) Aigba tẹ hunkọ? To egbehe aigba lọ ko yin hinhẹn gọ́ na avùn, hùnsọndai, nuhẹnflu, po danuwiwa po. Eyin oṣiọ lẹ na lẹkọwa ogbẹ̀ to aigba mọnkọtọn de ji, e họnwun dọ ayajẹ depope ma na tin gba. Ṣigba Mẹdatọ lọ ko dopagbe dọ to madẹnmẹ ewọ na hẹn tadona wá na ogbẹ́ aihọn dinwhenu tọn he tin to anademẹ Satani tọn glọ. (Howhinwhẹn lẹ 2:21, 22; Daniẹli 2:44) Ogbẹ́ gbẹtọvi dodowiwa tọn yọyọ de—yèdọ “aigba yọyọ de”—na lẹzun nujọnu de to whenẹnu. (2 Pita 3:13) To ojlẹ enẹ mẹ “finẹnu lẹ ma na dọmọ, yẹn to azọ̀njẹ.” (Isaia 33:24) Awufiẹsa okú tọn na tlẹ yin didesẹ, na Jiwheyẹwhe “nasọ súnsún dasin lẹpo sẹ̀ sọn nukun yetọn mẹ; okú ma nasọ tin bà, kavi awubla, kavi avi, mọ awufiẹsa ma na tin bà: na onú tintan lẹ ko juwayi.”—Osọhia 21:4.
15 To aihọn yọyọ dopagbe Jiwheyẹwhe tọn mẹ, homẹmimiọnnọ lẹ “na hẹn homẹ hùn yede to jijọho susu mẹ.” (Psalm 37:11) Gandudu olọn mẹ tọn Klisti Jesu tọn po gbẹdohẹmẹtọ 144 000 etọn lẹ po na hẹn gbẹtọvi tonusetọ lẹ vudevude wá pipé he mẹjitọ mítọn dowhenu tọn lẹ, Adam po Evi po, ko hẹnbu lọ kọ̀n. To mẹhe na nọ̀ aigba ji lẹ mẹ wẹ mẹhe yin finfọnsọnku lẹ na tin te.—Luku 23:42, 43.
16-18. Ayajẹ tẹwẹ fọnsọnku na hẹnwa na whẹndo lẹ?
16 Biblu na apajlẹ kleun ayajẹ he fọnsọnku na hẹnwa na whẹndo lẹ. Lẹnnupọndo ayajẹ he asuṣiọsi Naini tọn tindo ji to whenuena Jesu doalọtena nuwiwa ṣiọdidi tọn lọ bo fọ́n visunnu etọn dopo gee lọ sọn okú! (Luku 7:11-17) To godo mẹ, sẹpọ Ohù Galili tọn, to whenuena Jesu hẹn viyọnnu owhe 12 mẹvi de gọwa ogbẹ̀, mẹjitọ etọn lẹ ‘gọna ayajẹ susu tlala.’—Malku 5:21-24, 35-42; pọ́n 1 Ahọlu lẹ 17:17-24; 2 Ahọlu lẹ 4:32-37 ga.
17 Na livi lẹ he ko damlọn to okú mẹ todin, fọnsọnku na zẹẹmẹdo ogbẹ̀ to aihọn yọyọ jijọho tọn de mẹ. Saa lẹnnupọndo todido ayajẹ tọn he ehe hundote na Tommy podọ na ajọwatọ lọ, he yin nudego to adà bẹjẹeji alọnuwe ehe tọn mẹ ji! To whenuena Tommy na fọ́n wá ogbẹ̀ to Paladisi mẹ to aigba ji, ewọ na yin Tommy dopolọ he onọ̀ etọn yọnẹn—ṣigba matin awutu lẹ. Ewọ na penugo nado doalọ e go, hẹn alọ etọn lẹ go, bo yiwanna ẹn. Mọdopolọ, kakati nado yin wiwle do omọ̀ lilẹpe vọji tọn lẹ mẹ, ajọwatọ Inde tọn lọ tindo todido jiawu hùnhùn nukun etọn lẹ to aihọn yọyọ Jiwheyẹwhe tọn mẹ bo mọ visunnu etọn lẹ.
18 Yinyọ́n nugbo lọ dogbọn alindọn dali, dogbọn nuhe nọ jọ do mí go to whenuena mí kú dali, podọ dogbọn todido fọnsọnku tọn dali sọgan tindo nugandomẹgo sisosiso do mẹhe to gbẹnọ todin lẹ ji ga. Gbọ mí ni pọ́n lehe e sọgan yin mọ gbọn.
[Nudọnamẹ odò tọn]
a To whenuena e yindọ hogbe lọ “fọnsọnku” ma sọawuhia to Owe-wiwe Heblu tọn lẹ mẹ, todido fọnsọnku tọn yin didohia hezeheze to Job 14:13, Daniẹli 12:13, po Hosea 13:14 po mẹ.
[Yẹdide to weda 26]
Fọnsọnku na hẹn ayajẹ dẹn-to-aimẹ wá