Weta Ko-Atọ́n
Ahọlu lọ po Ahọvi Etọn lẹ Po
1, 2. Etẹwẹ sọgan yin didọ gando nukinkan Owe-Hihá Ohú Kúkú tọn heyin Isaia tọn lọ go?
SẸPỌ vivọnu owhe 1940 lẹ tọn, sọha owe-hihá tọn delẹ yin mimọ to osókla he tin sẹpọ Ohù Kúkú mẹ, to Palestine. Yé wá yin yinyọnẹn taidi Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn lẹ bo yin yiyise nado ko yin kinkàn to nudi owhe 200 J.W.M. po 70 W.M. po gblamẹ. Dehe diyin hugan to yé mẹ wẹ yin owe-hihá Isaia tọn heyin kinkàn to Heblu-gbe mẹ do ayú he nọ dọ́jì de ji. Owe-hihá ehe dibla yin to gigọ́mẹ, podọ nukinkan etọn lẹ gbọnvo vude poun na nukinkan alọnuwe-hihia massorétique tọn heyin kinkàn to nudi owhe 1 000 lẹ godo. Gbọnmọ dali, owe-hihá lọ do gbesisọ-yinyin nukinkan Biblu tọn hia.
2 Zẹẹmẹ gigọ ayidego tọn de dogbọn Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn heyin Isaia tọn lọ dali wẹ yindọ to adà heyin yinyọnẹn to egbehe taidi Isaia weta 32 lọ mẹ, wekantọ de yí ohia “X” tọn do dohiagona ẹn to vivọnu. Mí ma yọ́n nuhewutu wekantọ lọ do basi ohia mọnkọtọn gba, ṣigba mí yọnẹn dọ nude yin vonọtaun gando adà Biblu Wiwe lọ tọn ehe go.
Gandudu na Dodo po Whẹdida Dodo Po
3. Dọdai gandudu tẹ tọn wẹ yin didọ to owe Isaia po Osọhia tọn po mẹ?
3 Isaia weta 32 bẹjẹeji po dọdai awuvivinamẹ tọn he to hẹndi ayidego tọn mọyi to azán mítọn gbè lọ po dọmọ: “[Pọ́n!, NW], ahọlu de na dù to dodo mẹ, ahọvi lẹ na dugán to whẹdida [dodo] mẹ.” (Isaia 32:1) Mọwẹ, “Pọ́n!” Hogbe he nọ dọ̀n ayidonugo mẹtọn ehe flinnu mí gando hogbe mọnkọtọn he yin mimọ to owe dọdai tọn he gbọn godo to Biblu mẹ lọ go: “Ewọ he sọ sinai to ofin lọ ji dọmọ, Pọ́n, yẹn diọ onú lẹpo zun yọyọ.” (Osọhia 21:5) Owe Biblu tọn lẹ heyin Isaia po Osọhia po tọn, he kinkàn yetọn yí nudi owhe 900 do dẹn do yedelẹ, ze zẹẹmẹ ojlofọndotenamẹ tọn de donukọnnamẹ gando gandudu yọyọ de go—yèdọ “olọn yọyọ de,” he bẹ Ahọlu lọ, Jesu Klisti, heyin zizedo ofin ji to olọn mẹ to 1914, po ganduhẹmẹtọ 144 000 he “yè fligọ sọn gbẹtọ lẹ mẹ” po hẹn—gọna “aigba yọyọ de,” heyin ogbẹ́ gbẹtọvi he tin to kọndopọmẹ lẹdo aihọn pé lẹ tọn.a (Osọhia 14:1-4; 21:1-4; Isaia 65:17-25) Avọ́sinsan ofligọ Klisti tọn wẹ hẹn tito ehe pete yọnbasi.
4. Adà aigba yọyọ lọ tọn tẹwẹ tin todin?
4 To mimọ to numimọ mẹ dọ yè yí hiadonu do tlẹ́ sọha godo tọn ganduhẹmẹtọ 144 000 ehelẹ tọn godo, apọsteli Johanu na linlin dọmọ: “Yẹn pọ́n, doayi e go, gbẹtọ susugege, he mẹdepope ma sọgan hia, sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ, ṣite to ofin lọ nukọn podọ to Lẹngbọvu lọ nukọn.” Ehe yin adà aigba yọyọ lọ tọn—yèdọ gbẹtọ susugege he sọha yetọn ko biọ livi susu lẹ mẹ todin, he ko yin bibẹpli do apá na gbẹtọ 144 000 he suhugan yetọn he pò lẹ ko poyọnho. Gbẹtọ susugege ehe na lùn nukunbibia daho lọ he to sisẹpọ po awuyiya po tọ́n podọ to Paladisi aigba ji tọn lọ mẹ, nugbonọ heyin finfọnsọnku lẹ po liva susu devo lẹ he na yin dotẹnmẹ na nado yí yise zan lẹ po na kọnawudopọ hẹ yé. Mẹhe wàmọ lẹpo na yin didona po ogbẹ̀ madopodo po.—Osọhia 7:4, 9-17.
5-7. Azọngban tẹwẹ “ahọvi” heyin dọdai etọn dọ lẹ nọ yiwà to lẹngbọpa Jiwheyẹwhe tọn mẹ?
5 Ṣigba, dile e na dẹnsọ bọ aihọn dintọn he gọ́ na wangbẹna na pò to aimẹ, hagbẹ gbẹtọ susugege lọ tọn lẹ na tindo nuhudo hihọ́ tọn. Ehe nọ yin awuwlena to adà he gblohugan mẹ gbọn “ahọvi” he “dugán to whẹdida [dodo] mẹ” lẹ dali. Tito jiawu nankọ die! “Ahọvi” helẹ yin zẹẹmẹ-basina yinukọn dogọ to hogbe ojlofọndotenamẹ dọdai Isaia tọn lẹ mẹ dọmọ: “Gbẹtọ dopo na taidi otẹn whiwhla tọn sọn jẹhọn nù, bẹtẹn sọn oyujẹhọn nù; di otọ̀ osin tọn to ofi húhú, di oyẹ̀ awinyan daho tọn to aigba húhú ji.”—Isaia 32:2.
6 Todin to ojlẹ ayimajai lẹdo aihọn pé tọn ehe mẹ, nuhudo tin na “ahọvi lẹ,” mọwẹ, yèdọ mẹho lẹ he na “payi . . . apó” lọ lẹpo go, bo penukundo lẹngbọ Jehovah tọn lẹ go bosọ hẹn whẹdida dodo ṣẹ to gbesisọmẹ hẹ nunọwhinnusẹ́n dodo Jehovah tọn lẹ. (Owalọ lẹ 20:28) “Ahọvi” mọnkọtọn lẹ dona jẹ jẹhẹnu heyin titodohukanji to 1 Timoti 3:2-7 po Titu 1:6-9 po mẹ lẹ kọ̀n.
7 To dọdai daho etọn he basi zẹẹmẹ ninọmẹ ayimajai ‘opodo titonu lẹ tọn’ mẹ, Jesu dọmọ: “Mì doayi e go, na mì hanú blo.” (Matiu 24:3-8) Naegbọn hodotọ Jesu tọn lẹ mayin budona gbọn ninọmẹ aihọn tọn he gọ́ na owù to egbehe lẹ dali? Whẹwhinwhẹ́n dopo wẹ yindọ “ahọvi lẹ”—vlavo yé yin mẹyiamisisadode lẹ kavi “lẹngbọ devo lẹ”—to hihọ́-basina lẹngbọpa lọ po nugbonọ-yinyin po. (Johanu 10:16) Yé nọ penukundo mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu yetọn lẹ po go matin obu, etlẹ yin to ninọmẹ danuwiwa mọnkọtọn lẹ whenu taidi akọ̀-whàn lẹ po akọ̀ vivasudo po. To aihọn he huvẹ gbigbọmẹ tọn to hùhù de mẹ, yé nọ mọ dọ ayimajainanọ lẹ yin kọfana gbọn nugbo mẹjlọdote Ohó Jiwheyẹwhe tọn, yèdọ Biblu dali.
8. Nawẹ Jehovah to “ahọvi” lọ lẹ he yin hagbẹ lẹngbọ devo lẹ tọn plọn bo to yíyí yé zan gbọn?
8 To owhe 50 agọe tọn lẹ mẹ, “ahọvi” lọ lẹ ko sọawuhia hezeheze. “Ahọvi” heyin lẹngbọ devo lẹ to yinyin pinplọn taidi hagbẹ ‘nukọntọ’ lẹ tọn bọ to nukunbibia daho lọ godo, dehe pegan to yé mẹ lẹ na sọgbe nado yin dide nado wazọ́n to otẹn gandudu tọn mẹ to “aigba yọyọ” lọ ji. (Ezekiẹli 44:2, 3; 2 Pita 3:13) Gbọn awuwlena anademẹ po kọfanamẹ gbigbọmẹ tọn po dile yé yin nukọntọ to sinsẹ̀nzọn Ahọluduta lọ tọn mẹ dali, yé to yedelẹ dohia nado yin “oyẹ̀ awinyan daho tọn,” he to kọgbọ hẹnwa na lẹngbọpa lọ to agblò sinsẹ̀n-bibasi tọn etọn mẹ.b
9. Ninọmẹ tẹlẹ wẹ dohia dọ nuhudo tin na “ahọvi” lẹ to egbehe?
9 Klistiani klandowiwe lẹ tindo nuhudo hihọ́ mọnkọtọn tọn tlala, to azán godo tọn he gọ́ na owù to aihọn ylankan Satani tọn ehe mẹ. (2 Timoti 3:1-5, 13) Jẹhọn sinsinyẹn sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo tọn po nujijla oklọ tọn lẹ po to yìnyìn. Kẹ́njikun awhàn tọn lẹ to jija to akọta lẹ ṣẹnṣẹn podọ to akọta lẹ mẹ gọna mẹgbeyinyan tlọlọ lẹ sọta sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ Jehovah Jiwheyẹwhe tọn lẹ. To aihọn he mẹ akú gbigbọmẹ tọn to didó te ehe mẹ, Klistiani lẹ tindo nuhudo sinsinyẹn na tọ̀sisa osin wiwe-ṣeke, nugbo he ma ko yin hinhẹnflu tọn nado sọgan gbọ̀ nùgbla gbigbọmẹ tọn yetọn. Mí gọna ayajẹ dọ, Jehovah ko dopagbe dọ Ahọlu etọn he to gandu lọ, na yí mẹmẹsunnu yiamisisadode etọn lẹ po godonọnamẹtọ yetọn heyin “ahọvi” lẹngbọ devo lẹ tọn po zan, nado na tuli po anademẹ po hlan ayimajainanọ lẹ po mẹhe gbọjọ lẹ po to ojlẹ nuhudo tọn ehe mẹ. Gbọnmọ dali Jehovah na hẹn ẹn diun dọ dodo po nugbo po gbayipe.
Yíyí Nukun, Otó, po Ahun po do Payi-Nugo
10. Awuwledainanu tẹlẹ wẹ Jehovah ko basi na omẹ etọn lẹ nido sọgan ‘mọ’ bo ‘sè’ onú gbigbọmẹ tọn lẹ?
10 Nawẹ gbẹtọ susugege lọ ko yinuwa gando tito yẹwhehọluduta Jehovah tọn go gbọn? Dọdai lọ zindonukọn dọmọ: “Nukun yé he mọnú lẹ tọn ma to na súyu, otó yé he to sisè lẹ tọn na kẹ̀ dote.” (Isaia 32:3) Na owhe susu lẹ, Jehovah ko wleawuna anademẹ lẹ na whinwhẹ́n devizọnwatọ họakuẹ etọn lẹ tọn. Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn po opli devo he nọ yin bibasi to agun Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tọn mẹ lẹdo aihọn pé lẹ po; gọna plidopọ agbegbe, akọta, po akọjọpli tọn lẹ po; to pọmẹ po mẹpinplọn vonọtaun lẹ po na “ahọvi” lẹ nado yinuwahẹ lẹngbọpa lọ to nukunpedomẹgo owanyi tọn mẹ ko yidogọna awuwiwlena pọninọ, mẹmẹsunnu-yinyin lẹdo aihọn pé gbẹtọ livi susu lẹ tọn. Fidepope he lẹngbọhọtọ helẹ tin te to aigba ji, otó yetọn lẹ nọ tin to hùnhùn nado kẹalọyi vọjlado nukunnumọjẹnumẹ tọn lẹ gando nukọnyiyi ohó nugbo tọn go. Po ayihadawhẹnamẹnu heyin pinplọn gbọn Biblu dali lẹ po, yé nọ tin to gbesisọmẹ nado sè bo yinuwa.—Psalm 25:10.
11. Naegbọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ do to hodọ todin po jide po, bọ e mayin po dẹ́kúkú jide-matindo tọn po gba?
11 Enẹgodo dọdai lọ na avase dọmọ: “Ayiha omẹ jùajùa lẹ tọn na tunwun nuyọnẹn, odẹ́ dẹ́kúnọ lẹ tọn na wleawu nado dọho diun.” (Isaia 32:4) Mì gbọ mẹdepope ni ma nọ yawu wá tadona kọ̀n gando nuhe yin dagbe po oylan po go blo. Biblu dọmọ: “Hiẹ mọ mẹhe yawu to ohó etọn mẹ de? Todido tin na nulunọ hú na ewọ.” (Howhinwhẹn lẹ 29:20; Yẹwhehodọtọ 5:2) Jẹnukọnna 1919, omẹ Jehovah tọn lẹ tlẹ ko yin hinhẹnflu po linlẹn Babilọni tọn lẹ po. Ṣigba bẹsọn owhe enẹ mẹ, Jehovah ko na yé nukunnumọjẹnumẹ he họnwun hezeheze de gando lẹndai etọn lẹ go. Yé ma mọ nugbo he e dehia lẹ nado yin awuyiya tọn gba, ṣigba lẹnpọn dagbe tọn, podọ yé ko to hodọ todin po jide yise tọn po, e mayin po dẹ́kúkú jide-matindo tọn po gba.
“Oklenọ”
12. Mẹnu lẹ wẹ yin “oklenọ” to egbehe, podọ aliho tẹ mẹ wẹ yé gbọagba dagbewiwa tọn te?
12 Enẹgodo dọdai Isaia tọn do vogbingbọn de hia dọmọ: “Yè ma to na ylọ [oklenọ, NW] dọ dagbewatọ ba, mọ yè ma to na ylọ fifiẹtọ dọ homẹdagbenọ ba. Na [oklenọ, NW] na to onú ylanylan dọ.” (Isaia 32:5, 6a) Mẹnu wẹ yin “oklenọ” lọ? Taidi na nùzindonuji, Ahọlu Davidi na gblọndo lọ whlaawe: “Oklenọ dọ to ayiha etọn mẹ, dọ, [Jehovah, NW] de ma tin. Yé gble, yé to azọ́n gbigble wà, mẹhe to dagbewa de ma tin.” (Psalm 14:1; 53:1) Na nugbo tọn, mẹhe ma yise dọ Jiwheyẹwhe tin heyin hokanse lẹ dọ dọ Jehovah de ma tin. Taidi kọdetọn de, mọwẹ “weyọnẹntọ lẹ” po mẹdevo lẹ po nọ yinuwa do taidi dọ Jiwheyẹwhe de ma tin, bo yise dọ yé ma na dogbè na mẹdepope. Nugbo ma tin to omẹ mọnkọtọn lẹ mẹ gba. Dagbewiwa ma tin to ahun yetọn lẹ mẹ. Yé ma tindo wẹndagbe owanyi tọn. To vogbingbọnmẹ na Klistiani nugbo lẹ, yé nọ whleawu kavi gboawupo pete nado gọalọna ayimajainanọ he tin to nuhudo mẹ lẹ.
13, 14. (a) Nawẹ atẹṣitọ egbezangbe tọn lẹ nọ wazọ́n nuhe yin oylan tọn gbọn? (b) Etẹlẹ wẹ atẹṣitọ lẹ nọ tẹnpọn nado tẹ̀ huvẹtọnọ po mẹhe nugbla to hùhù lẹ po, ṣigba etẹwẹ kọdetọn lọ na yin to godo mẹ?
13 Susu oklenọ mọnkọtọn lẹ tọn wẹ gbẹwanna mẹhe nọ ze nugbo Jiwheyẹwhe tọn daga lẹ. “Ayiha etọn nasọ to azọ́n ylankan wà, nado wazọ́n bublu tọn, podọ nado dọho yìndò do OKLUNỌ go.” (Isaia 32:6b) Lehe ehe yin nugbo gando atẹṣitọ egbezangbe tọn lẹ go do sọ! To otò susu lẹ mẹ to Europe po Asia po, atẹṣitọ lẹ ko dogbèpọ po mẹhe jẹagọdo nugbo lọ go devo lẹ po, bo to lalodo na aṣẹpatọ lẹ, po pọndohlan lọ po nado mọdọ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ yin alọhẹndotena kavi yin aliglọnna. Yé do gbigbọ “afanumẹ ylankan” he go Jesu dọ dọdai gando lọ tọn hia dọmọ: “Eyin afanumẹ ylankan nẹ dọ to ayiha etọn mẹ, dọ, klunọ ṣie dọ̀n gigọ̀ etọn do godo; bo ṣẹ̀ nuli devi hatọ etọn lẹ, bosọ to dùdù, bo to ahànnumu; klunọ afanumẹ nẹ tọn na wá to azán de mẹ whenuena e ma donukun in, podọ to ojlẹ he e ma yọnẹn de mẹ, bo nasọ hò e susu, e na dè tẹnmẹ etọn to yẹnuwatọ lẹ dè; finẹ wẹ avi po adúkúnkún po na te.”—Matiu 24:48-51.
14 To ojlẹ ehe mẹ, atẹṣitọ lọ hẹn “ayiha huvẹtọnọ tọn jẹvọ́, podọ nado hẹn onú nùnù yé he nugbla to hùhù lẹ tọn gbòdá.” (Isaia 32:6c) Kẹntọ nugbo tọn lẹ nọ tẹnpọn nado glọnalina mẹhe huvẹ nugbo lọ tọn to hùhù lẹ sọn dùdù núdùdù gbigbọmẹ tọn mẹ, podọ yé nọ tẹnpọn nado glọnalina mẹhe nugbla to hùhù lẹ sọn osin kọfanamẹ wẹndomẹ Ahọluduta lọ tọn nùnù mẹ. Ṣigba kọdetọn lọ na yin nuhe Jehovah lá hlan omẹ etọn lẹ gbọn yẹwhegán etọn devo dali dọmọ: “Yé nasọ hoavùn hẹ we: ṣigba yé ma na pé gowe gba; na yẹn tin to dè we, wẹ OKLUNỌ dọ, nado whlẹn we.”—Jẹlemia 1:19; Isaia 54:17.
15. To egbehe, mẹnu lẹ na taun tọn wẹ yin “fifiẹtọ” lẹ, podọ “ohó lalo tọn” tẹlẹ wẹ yé ko zedaga, po kọdetọn tẹ po?
15 Bẹsọn ṣẹnṣẹn owhe kanweko 20tọ lọ tọn, fẹnnuwiwa ko yiaga po awuyiya po to aigba Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ji. Etẹwutu? Dọdai lọ dọ dọdai whẹwhinwhẹ́n dopo tọn: “Oylan wẹ núzinzan fifiẹtọ tọn yin ga: e lẹn oklọ ylankan nado yí ohó lalo tọn do hù wamọnọ sudo, yèdọ eyin wamọnọ tlẹ yọ́n ohó nugbo.” (Isaia 32:7) To hẹndi ohó helẹ tọn mẹ, susu sinsẹ̀ngán lẹ tọn ko kẹalọyi walọ alọjodokọjinamẹ tọn dohlan zanhẹmẹ jẹnukọnna alọwle, pọninọ matin alọwle, zanhẹmẹ to mẹhe tindo vijinu dopolọ lẹ ṣẹnṣẹn—na nugbo tọn, “ogalilọ, po mawé lẹpo po.” (Efesunu lẹ 5:3) Gbọnmọ dali, yé “hù” lẹngbọpa yetọn lẹ sudo po ohó lalo tọn yetọn lẹ po.
16. Etẹwẹ nọ hẹn Klistiani nugbo lẹ yin ayajẹnọ?
16 To vogbingbọnmẹ, lehe hẹndi ohó dọdai yẹwhegán lọ tọn he bọdego lẹ miọnhomẹnamẹ do sọ! “Ṣigba nunamẹtọ nọ lẹn onú nunamẹtọ tọn; gbọn onú nunamẹtọ tọn dali wẹ e na nọte.” (Isaia 32:8) Jesu lọsu na tuli alọtútlú tọn to whenuena e dọmọ: “Mì na omẹ, yè nasọ na mì; ojlẹ dagbedagbe, zindodò, he yè whàndopọ, he gọfla, wẹ yè na jlẹ do akọ́nnu mìtọn. Na ojlẹ dopo he mì do jlẹ, wẹ yè nasọ yí do jlẹ hlan mì.” (Luku 6:38) Apọsteli Paulu lọsu dlẹnalọdo dona he alọtlútọ lẹ nọ mọyi to whenuena e dọmọ: “Nọ flin ohó Jesu Oklunọ tọn lẹ, le ewọ lọsu dọ do, dọmọ, Nado namẹ do dona hú nado mọyi.” (Owalọ lẹ 20:35) E mayin adọkunnu agbasa tọn lẹ bibẹpli kavi yindidi to aihọn mẹ wẹ nọ hẹn Klistiani nugbo lẹ jaya gba, ṣigba yinyin alọtlútọ—to aliho he mẹ Jiwheyẹwhe yetọn, Jehovah, yin alọtlútọ te wẹ. (Matiu 5:44, 45) Ayajẹ daho hugan yetọn tin to ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà mẹ, to yedelẹ zizejo sọn ojlo mẹ wá nado sọgan hẹn ‘wẹndagbe gigonọ Jiwheyẹwhe ayajẹnọ tọn’ zun yinyọnẹn na mẹdevo lẹ mẹ.—1 Timoti 1:11.
17. Mẹnu lẹ to egbehe wẹ taidi “yọnnu adidọnọ” he Isaia dlẹnalọdo lẹ?
17 Dọdai Isaia tọn zindonukọn dọmọ: “Mì fọ́n, mì yọnnu he tin to awubibọ mẹ lẹ; mì sè ogbè ṣie, mì yọnnu adidọnọ emi; mì dotó hogbe ṣie go. Azán po owhe susu po wẹ yè na do dotukla mì, mì yọnnu adidọnọ lẹ: na jijẹ ovẹn tọn na gbòdá, bẹpli ma sọ to na wá. Mì sisọ, mì yọnnu he tin to awubibọ mẹ lẹ, tukla ni plá mì, mì adidọnọ lẹ.” (Isaia 32:9-11a) Walọ yọnnu helẹ tọn sọgan flinnu mí gando mẹhe sọalọakọ́n to egbehe nado to Jiwheyẹwhe sẹ̀n ṣigba bo ma yin zohunhunnọ to sinsẹ̀nzọn etọn mẹ lẹ go. Omẹ mọnkọtọn lẹ nọ yin mimọ to sinsẹ̀n “Babilọni Daho, onọ̀ yọnnu ayọdetọ lẹ tọn” mẹ. (Osọhia 17:5) Di apajlẹ, hagbẹ sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ma gbọnvona lehe Isaia basi zẹẹmẹ “yọnnu” helẹ tọn do gba. Yé tin to “awubibọ” mẹ, bo ma tlẹ hanú gando whẹdida po nugbajẹmẹji he ja yé ji to madẹnmẹ lọ po go.
18. Mẹnu lẹ wẹ yin didọna nado “blá gbaja odẹ́vọ̀ tọn do alinkàn,” podọ etẹwutu?
18 Enẹgodo, oylọ lọ yin bibasi hlan sinsẹ̀n lalo tọn dọmọ: “Mì ni nọ omẹ́, bo blá gbaja odẹ́vọ̀ tọn do alinkàn mìtọn. Yé na blawu na anọ́, na danfafa whanpẹnọ lẹ, na ovẹn he tindo sinsẹ́n susu. Vẹun po otẹun po na wá aigba omẹ ṣie lẹ tọn ji; nugbo, do owhé ayajẹ tọn ji to otò homẹvivi tọn mẹ.” (Isaia 32:11b-13) Hogbe lọ “Mì ni nọ omẹ́” ma zẹẹmẹdo nado jẹmẹ́ pete gba. Aṣa hohowhenu tọn wẹ e yin nado dó awugbó de do awù tata ji. Awugbó lọ nọ saba yin aliho mẹdohia tọn de. (2 Ahọlu lẹ 10:22, 23; Osọhia 7:13, 14) Gbọnmọ dali dọdai lọ to gbedena hagbẹ sinsẹ̀n lalo tọn lẹ nado dè awugbó yetọn lẹ dai—yèdọ mẹdohia oklọ tọn yetọn taidi devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ—bo gbọnmọ dali dó odẹ́vọ̀, heyin yẹhiadonu awubla na whẹdida yetọn he tin to yakẹ lọ tọn. (Osọhia 17:16) Sinsẹ̀n jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn depope ma sọgan yin mimọ to ṣẹnṣẹn titobasinanu sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn, he sọalọakọ́n nado yin “otò homẹvivi tọn” na Jiwheyẹwhe, kavi to hagbẹ ahọluigba aihọn sinsẹ̀n lalo tọn he pò lẹ ṣẹnṣẹn gba. “Vẹun po otẹun po” kẹdẹ wẹ lẹdo fidugando yetọn lẹ detọ́n taidi sinsẹ́n kọgbẹmẹgo po vọ́donamẹ tọn po.
19. Ninọmẹ “Jelusalẹm” atẹṣitọ lọ tọn tẹwẹ Isaia degbà?
19 Zẹẹmẹ awubla tọn ehe gbloada jẹ adà “Jelusalẹm” atẹṣitọ lọ pete tọn mẹ: “Yè na gbẹ́ awánu nẹlẹ dai; yè na jo otò susu dai, [Ofẹli, NW] po atọ̀họ̀ po nasọ zun odò kakadoi, ayajẹ na kẹtẹkẹtẹ ogbé tọn, danfafa na kanlinpa.” (Isaia 32:14) Mọwẹ, e tlẹ bẹ Ofẹli hẹn ga. Ofẹli yin ofi yiaga Jelusalẹm tọn de he yin nọtẹn avùnlọ-yíyí sinsinyẹn tọn de. Nado dọ dọ Ofẹli lẹzun danfafa tata de zẹẹmẹdo vọjijẹ mlẹnmlẹn na tòdaho lọ. Hogbe Isaia tọn lẹ dohia dọ “Jelusalẹm” atẹṣitọ lọ—yèdọ Mẹylọhodotọklisti—ma nọ payi ojlo Jiwheyẹwhe tọn wiwà go gba. E gbọgbé to gbigbọ-liho, bo gbọagba nugbo po whẹdida dodo po tọn mlẹnmlẹn—taidi gbekanlin de.
Vogbingbọn Gigonọ De!
20. Nugandomẹgo tẹwẹ kinkọ̀n jẹgbonu gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn tindo do omẹ etọn lẹ ji?
20 Enẹgodo Isaia ze todido ojlofọndotenamẹ tọn de donukọnna mẹhe wà ojlo Jehovah tọn lẹ. Vọjijẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn na dẹn-to-aimẹ “kaka yè na do kọ̀n gbigbọ do mí ji sọn aga, zungbo nasọ zun danfafa sinsẹ́n susu tọn, yè nasọ hia danfafa sinsẹ́n susu tọn di zùnkan.” (Isaia 32:15) Homẹhunnu wẹ e yin dọ, sọn 1919 gbọ́n, gbigbọ Jehovah tọn ko yin kinkọ̀n do omẹ etọn lẹ ji, bọ to yẹhiadonu-liho, Kunnudetọ yiamisisadode heyin danfafa he nọ de sinsẹ́n susu tọ́n lẹ ko yin hinhẹngọwa, bọ lẹngbọ devo lẹ heyin zungbo he to jijideji lọ na bọdego. Kọdetọn dagbe po jideji po wẹ yin ayidonugo lọ gando titobasinanu etọn aigba ji tọn go to egbehe. To paladisi gbigbọmẹ tọn heyin hinhẹngọwa lọ mẹ, “gigo OKLUNỌ tọn, po yẹyi Jiwheyẹwhe mítọn tọn po,” yin didohia gbọn omẹ etọn lẹ dali dile yé to Ahọluduta he ja lọ lá lẹdo aihọn pé.—Isaia 35:1, 2.
21. Fie wẹ dodowiwa, jijọho, po hihọ́ po nọ yin mimọ te to egbehe?
21 Todin, dotoai, hlan opagbe gigonọ Jehovah tọn: “Whenẹnu wẹ whẹdida [dodo] na nọ nọ̀ zungbo mẹ, bọ dodo nasọ nọte to danfafa sinsẹ́n susu tọn ji. Azọ́n dodo tọn na zun jijọho; alọnuzọ́n dodo tọn nasọ zun gbọjẹ po bẹtẹn po kakadoi.” (Isaia 32:16, 17) Lehe ehe basi zẹẹmẹ ninọmẹ gbigbọmẹ omẹ Jehovah tọn lẹ tọn to egbehe do sọ! To vogbingbọnmẹ na suhugan gbẹtọvi lẹ tọn, he yin kinklan gbọn wangbẹna, danuwiwa, po ohẹ́n klókló gbigbọmẹ tọn po dali, Klistiani nugbo lẹ yin kinkọndopọ lẹdo aihọn pé, dile etlẹ yindọ yé wá “sọn akọta lẹpo mẹ, sọn hẹnnu lẹpo mẹ, sọn gbẹtọ lẹpo mẹ, podọ sọn ogbè lẹpo mẹ” do. Yé nọ nọgbẹ̀, wazọ́n, bo nọ wà sinsẹ̀nzọn to gbesisọmẹ hẹ dodo Jiwheyẹwhe tọn, bo nọ wàmọ po jide lọ po nado duvivi jijọho nugbo po hihọ́ mavọmavọ tọn po to godomẹ.—Osọhia 7:9, 17.
22. Vogbingbọn tẹwẹ tin to ninọmẹ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn po sinsẹ̀n lalo tọn po ṣẹnṣẹn?
22 To paladisi gbigbọmẹ tọn lọ mẹ, Isaia 32:18 ko to hẹndi etọn mọyi. E dọmọ: “Omẹ ṣie lẹ nasọ nọ nọ̀ owhé jijọho tọn gbè, podọ to aisintẹn gángán mẹ, podọ to gbọjẹtẹn he nabọẹ mẹ.” Ṣigba na Klistiani he mayin nugbo lẹ, “e na ja kẹ́njikun whenuena zìnkán to hihọ́jai; podọ to whiwhẹ mẹ yè na whiwhẹ otò lọ dai.” (Isaia 32:19) Mọwẹ, taidi jẹhọn ahizi kẹ́njikun tọn, whẹdida Jehovah tọn ko wleawu nado gbà tòdaho sinsẹ̀n lalo tọn, bo na dowinyan ‘zungbo’ godonọnamẹtọ etọn lẹ, bo na gbidi yé sẹ̀ kakadoi!
23. Azọ́n lẹdo aihọn pé tọn tẹwẹ to sisẹpọ vivọnu, podọ etẹwẹ mẹhe to mahẹ tindo to e mẹ lẹ na yin yiylọdọ?
23 Adà dọdai lọ tọn ehe yin tadona dọmọ: “[Ayajẹnọ, NW] wẹ mì he to jidó sẹpọ osin lẹpo, he to afọ oyìn tọn po kẹtẹkẹtẹ tọn po dohlan yì finẹ.” (Isaia 32:20) Oyìn po kẹtẹkẹtẹ po yin kanlin he nọ hẹnagbàn lẹ he omẹ hohowhenu Jiwheyẹwhe tọn lẹ nọ yizan nado jlò ogle bo dó jinukun lẹ. To egbehe, omẹ Jehovah tọn lẹ nọ yí azọ́nwanu wezínzín tọn lẹ, azọ́nwanu lẹtliki tọn lẹ, họgbigbá po agbànbẹnú egbezangbe tọn lẹ po podọ, to pọmẹ, titobasinanu yẹwhehọluduta tọn he tin to kọndopọmẹ de zan nado zín livi owe Biblu tọn lẹ bo má yé. Azọ́nwatọ ojlonọ lẹ nọ yí azọ́nwanu ehelẹ zan nado dó okún nugbo Ahọluduta lọ tọn lẹdo aihọn pé, yèdọ “sẹpọ osin lẹpo” to yẹhiadonu-liho. Livi susu sunnu po yọnnu budisi Jiwheyẹwhe tọ́ lẹ po wẹ ko yin bibẹpli, podọ wọ̀bliba devo lẹ sọ to awukọndopọ hẹ yé. (Osọhia 14:15, 16) Na nugbo tọn yemẹpo wẹ dona yin yiylọ dọ “ayajẹnọ”!
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a “Ahọlu” he yin mimọ to Isaia 32:1 mẹ lọ sọgan tindo alọdlẹndonu tintan hlan Ahọlu Hẹzekia. Ṣigba, hẹndi tangan Isaia weta 32 tọn tin to kọndopọmẹ hẹ Ahọlu, Klisti Jesu.
b Pọ́n Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn, 1er mars 1999, weda 13-18, heyin zinzinjẹgbonu gbọn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. dali.
[Yẹdide to weda 331]
To Owe-Hihá Ohù Kúkú tọn mẹ, Isaia weta 32 yin hiadogona po “X” po
[Yẹdide to weda 333]
Dopodopo “ahọvi” lẹ tọn wẹ taidi ofi whiwhla de sọn oyujẹhọn nù, bẹtẹn sọn jikun nù, osin to zungbo mẹ, podọ yẹtẹn sọn owhè nù
[Yẹdide to weda 338]
Klistiani de nọ mọ ayajẹ daho to wẹndagbe lọ mimá hẹ mẹdevo lẹ mẹ