Weta 19
Yẹnuwiwa Yin Didegbà!
1. Nukun tẹwẹ Jesu po Jehovah po nọ yí do pọ́n yẹnuwiwa, podọ detẹ nkọ wẹ tin to azán Isaia tọn gbè?
“MÌWLẸ ga sọawuhia to gbonu hlan gbẹtọ lẹ di dodonọ,” wẹ Jesu dọna sinsẹ̀ngán azán etọn gbè tọn lẹ, “ṣigba to homẹ mì tin gọ́ na yẹnuwiwa po ylanwa po.” (Matiu 23:28) Whẹgbledomẹ Jesu tọn na yẹnuwiwa do pọndohlan Otọ́ olọn mẹ tọn etọn hia. Weta 58 dọdai Isaia tọn ze ayidonugo na taun tọn do yẹnuwiwa he gbayipe to Juda mẹ ji. Avùn, kọgbidinamẹ, po danuwiwa po wẹ duahọlu, bọ Gbọjẹzan yìnyìn ko yìdo bo lẹzun aṣa ovọ́ de. Gbẹtọ lọ lẹ nọ basi sinsẹ̀n mọmọ tọn hlan Jehovah bo nọ basi dohia sinsẹ̀n-bibasi nukunta tọn gbọn nùbibla he ma wá sọn ahun mẹ dali. Abajọ Jehovah do de nuhe yé yin gbà!
‘Dọ Ylando Yetọn lẹ na Yé’
2. Gbigbọ tẹwẹ Isaia dohia dile e to wẹndomẹ Jehovah tọn lá, podọ mẹnu lẹ wẹ di i to egbehe?
2 Dile etlẹ yindọ Jehovah gblehomẹ do walọyizan Juda tọn go, ohó Etọn lẹ bẹ tudohomẹnamẹ sọn ahun mẹ wá hẹn na akọta lọ nado lẹnvọjọ. Etomọṣo, Jehovah ma jlo dọ wọhẹ etọn ni yin mẹtitafú gba. Enẹwutu, e degbena Isaia dọmọ: “Dawhá lélé, a hlá dote blo, ze ogbè towe daga di opẹ̀n de, bo do ylankan omẹ ṣie lẹ tọn hia yé, podọ ylando owhé Jakobu gbè tọn na yé.” (Isaia 58:1) Lilá ohó Jehovah tọn lẹ po adọgbigbo po sọgan hẹn gbẹtọ lọ lẹ gbẹwanna Isaia, ṣigba e ma joagọyigodo gba. E gbẹ́ tindo gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn dopolọ he e dohia to whenuena e dọmọ: “Yẹn die; do mi hlan.” (Isaia 6:8) Apajlẹ dagbe akọ́ndonanu tọn nankọ die Isaia yin na Kunnudetọ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ, he yin gbedena ga nado dọyẹwheho Ohó Jiwheyẹwhe tọn bo de yẹnuwiwa sinsẹ̀n tọn gbà!—Psalm 118:6; 2 Timoti 4:1-5.
3, 4. (a) Awusọhia lalo tọn tẹwẹ mẹhe tin to azán Isaia tọn gbè lẹ dohia? (b) Ninọmẹ tẹ taun wẹ tin to Juda?
3 To nukunta, mẹhe nọgbẹ̀ to azán Isaia tọn gbè lẹ dín Jehovah bo do homẹhunhun hia to whẹdida dodo etọn lẹ mẹ. Mí hia ohó Jehovah tọn lẹ dọmọ: “Yé to díndín mi egbesọegbesọ bosọ jlo na yọ́n aliho ṣie, di akọta he to dodo basi, bo ma gbẹ́ sẹ́nliho Jiwheyẹwhe yetọn tọn dai: yé to whẹwhinwhẹ́n dodo tọn kanbiọ mi; yé nọ basi homẹhun nado sẹpọ Jiwheyẹwhe.” (Isaia 58:2) Be dohia homẹhunhun to aliho Jehovah tọn mẹ ehe yin nugbo tọn wẹ ya? Lala. Yé “di akọta he to dodo basi,” ṣigba awusọhia nukunta tọn de poun wẹ. Nado dọ nugbo, akọta ehe ko “gbẹ́ sẹ́nliho Jiwheyẹwhe yetọn tọn dai.”
4 Ninọmẹ lọ dibla di enẹ he yin didehia yẹwhegán Ezekiẹli to godo mẹ. Jehovah dọna Ezekiẹli dọ Ju lẹ to didọhlan ode awetọ yetọn dọmọ: “Yẹn vẹ̀ we, wá, bosọ sè nuhe ohó he jẹgbonu sọn [Jehovah, NW] dè wá lọ yin.” Ṣigba Jiwheyẹwhe na avase Ezekiẹli gando oklọ yetọn go dọmọ: “Yé bo [na] wá dè we . . . [bo] sọ sè ohó towe lẹ, ṣigba ma basi yé gba: na onù yetọn wẹ yé yí do do owanyi hia, ṣigba ayiha yetọn yì hodo ale yetọn. Bo, pọ́n, hiẹ tin hlan yé di ohàn owanyi mẹhe tindo ogbè jlomẹ tọn de, bosọ sọgan hò to anàzọn de ji dagbedagbe: na yé sè ohó towe lẹ ṣigba yé ma wà yé gba.” (Ezekiẹli 33:30-32) Mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọmẹ hẹ Isaia lẹ lọsu sọalọakọ́n nado to Jehovah dín whepoponu, ṣigba yé ma setonuna ohó etọn lẹ gba.
Nùbibla Yẹnuwiwa Tọn
5. Nawẹ Ju lẹ tẹnpọn nado mọ nukundagbe sọn olọn mẹ wá yí gbọn, podọ po nuyiwa tẹ po sọn Jehovah dè?
5 To vivẹnudido mẹ nado mọ nukundagbe sọn olọn mẹ wá yí, Ju lẹ hodo aṣa nùbibla tọn, ṣigba to godo mẹ mẹdezejo nukunta tọn yetọn hẹn yé jẹlá sọn Jehovah dè. Po flumẹjijẹ mlẹnmlẹn po yé kanse dọmọ: “Etẹwutu wẹ míwlẹ to nùbla, . . . bọ hiẹ ma mọ? Etẹwutu wẹ míwlẹ bianukunna ayiha mítọn, bọ hiẹ ma sọ yọnẹn?” Jehovah na gblọndo yé po nùzindonuji tlọlọ po dọmọ: “Doayi e go, azán nùbla mìtọn tọn gbè, mì to gbẹdu, bosọ to huhlọn yí do hẹn omẹ wazọ́n mìtọn lẹ. Doayi e go, mìwlẹ to nùbla na avùn po nudindọn po, podọ nado yí akotokún ylankan tọn lì omẹ: mì blanù di egbe tọn he blo, na yè nido hẹn ogbè mìtọn zun sisè to aga. Be nùbla he hunkọ wẹ yẹn de? Azán na gbẹtọ nado bianukunna ayiha etọn? Nado lì ota etọn ai di woko, podọ nado tẹ́ odẹ́vọ̀ po afín po to glọ etọn? Be hiẹ na ylọ ehe nùbla, podọ azán tẹalọyi de hlan OKLUNỌ?”—Isaia 58:3-5.
6. Nuyiwa Ju lẹ tọn tẹwẹ do nùbibla yetọn hia taidi yẹnuwiwa?
6 Dile yé to nùbla, bo to dodowiwa nukunta tọn dohia, bo tlẹ sọ to whẹdida dodo Jehovah tọn biọ, omẹ lọ lẹ to afọdona gbẹdudu ṣejannabi tọn po ale ajọwiwa tọn po. Yé tlọ biọ avùn, kọgbidinamẹ, po danuwiwa po mẹ. To vivẹnudido mẹ nado whlá walọyizan yetọn, yé jẹ awusọhia aluẹmẹ-ninọ tọn dohia ji—bo nọ dẹ́ ota yetọn lẹ taidi woko bosọ nọ sinai to odẹ́vọ̀ po afín po mẹ—to awusọhia lẹnvọjọ tọn mẹ na ylando yetọn lẹ. Nuhọakuẹ tẹwẹ ehe lẹpo tindo eyin yé zindonukọn nado to atẹṣi? Yé ma do awubla jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po lẹnvọjọ he dona zọnpọ hẹ nùbibla nujọnu tọn po hia gba. Avigbè yetọn—dile etlẹ yiaga sọ—ma yin sisè to olọn mẹ gba.
7. Nawẹ Ju ojlẹ Jesu tọn mẹ tọn lẹ yinuwa po yẹnuwiwa po gbọn, podọ nawẹ mẹsusu nọ wà onú dopolọ to egbehe gbọn?
7 Ju azán Jesu gbè tọn lẹ do awusọhia nùbibla aṣa tọn mọnkọtọn hia, delẹ nọ wàmọ whlaawe to osẹ dopo mẹ! (Matiu 6:16-18; Luku 18:11, 12) Suhugan sinsẹ̀ngán lọ lẹ tọn sọ nọ hodo apajlẹ whẹndo azán Isaia gbè tọn gbọn yinyin fifiẹtọ po aṣẹ-glanglanpatọ po dali. Enẹwutu, Jesu de yẹnuwatọ sinsẹ̀n tọn enẹlẹ gbà po adọgbigbo po, bo dọna yé dọ ovọ́ wẹ wunmẹ sinsẹ̀n-bibasi yetọn tọn. (Matiu 15:7-9) Mọdopolọ to egbehe, livi susu nọ “yigbe [to gbangba] dọ yé yọ́n Jiwheyẹwhe: ṣigba to azọ́n lẹ mẹ yé mọ́n ẹn, yinyin osùnú, tolivẹtọ, podọ na azọ́n dagbedagbe lẹpo mẹgbigbẹ́.” (Titu 1:16) Omẹ mọnkọtọn lẹ sọgan to todo lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn, ṣigba walọyizan yetọn de yẹnuwiwa yetọn gbà. To vogbingbọnmẹ, Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ do mẹdezejo jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn nugbo hia po owanyi mẹmẹsunnu tọn nugbo po.—Johanu 13:35.
Nuhe Lẹnvọjọ Nugbo Tọn Bẹhẹn
8, 9. Nuyiwa dagbe tẹlẹ wẹ dona zọnpọ po lẹnvọjọ po?
8 Jehovah jlo dọ omẹ etọn lẹ ni wà onú susu hugan nado blánù na ylando yetọn lẹ poun; e jlo dọ yé ni lẹnvọjọ. Whenẹnu wẹ yé na mọ nukundagbe etọn yí. (Ezekiẹli 18:23, 32) E basi zẹẹmẹ dọ eyin nùbibla na tindo zẹẹmẹ, e dona zọnpọ hẹ vọjlado bibasi na ylando he wayi lẹ. Lẹnnupọndo kanbiọ dodinna-ahun mẹ tọn he Jehovah kanse lẹ ji: “Be e ma yin ehe wẹ nùbla he yẹn de? Nado tún [gẹdẹ, NW] ylankan tọn, nado tún agbàn pinpẹn lẹ, nado jo mẹsinyẹnawuna do ni yì, podọ nado wẹ́n zẹgẹ lẹpo?”—Isaia 58:6.
9 Gẹdẹ po zẹgẹ lẹ po yin yẹhiadonu he sọgbe kanlinmọgbenu sinsinyẹn tọn. Enẹwutu kakati nado to nùbla bosọ to kọgbidina hatọ yisenọ lẹ to ojlẹ dopolọ mẹ, gbẹtọ lẹ dona setonuna gbedide lọ dọmọ: “Hiẹ na yiwanna kọmẹnu towe di dewe.” (Levitiku 19:18) Yé dona tún mẹhe yé ko gbidikọna bo hẹn yì kanlinmọgbenu to aliho agọ̀ mẹ lẹpo dote.a Aṣa sinsẹ̀n tọn lẹ, taidi nùbibla, ma sọgan yin yíyí do diọtẹnna mẹdezejo sọn ahun mẹ wá jijọ-di-Jiwheyẹwhe tọn po nuyiwa he do owanyi mẹmẹsunnu tọn hia po gba. Yẹwhegán Mika, he nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọmẹ hẹ Isaia, wlan dọmọ: “Etẹwẹ [Jehovah, NW] to kinkanbiọ sọn dè we, adavo nado nọ yí nugbo do wà, podọ nado yiwanna lẹblanu, podọ nado nọ yí whiwhẹ do zinzọnlin po Jiwheyẹwhe towe po.”—Mika 6:8.
10, 11. (a) Na Ju lẹ, etẹ wiwà wẹ na pọnte hugan nùbibla? (b) Nawẹ Klistiani lẹ sọgan yí ayinamẹ Jehovah tọn lẹ na Ju lẹ zan to egbehe gbọn?
10 Whẹdida dodo, homẹdagbe, po jlẹkaji-ninọ po biọ dagbe wiwà na mẹdevo lẹ, heyin onú titengbe de to Osẹ́n Jehovah tọn mẹ. (Matiu 7:12) Nuhe yọ́n tlala hú nùbibla wẹ nado nọ má nutindo susugege yetọn lẹ hẹ wamọnọ lẹ. Jehovah kanse dọmọ: “Be [nùbibla wẹ yẹn biọ bọ] e ma yin nado na núdùdù towe huvẹtọnọ lẹ, podọ na hiẹ ni hẹn wamọnọ he yè yàn jẹgbonu lẹ wá owhé towe gbè? Whenuena hiẹ mọ omẹ́nọ, na hiẹ ni ṣinyọ́n ẹn; dọ hiẹ sọ yí dewe whlá sọn agbasa hiẹ lọsu tọn go blo?” (Isaia 58:7) Mọwẹ, kakati nado basi nùbibla nukunta tọn, mẹhe tindo nugopipe lọ nado wàmọ lẹ dona na núdùdù, avọ̀, kavi ohọ̀ mẹhe yin hatọ yetọn wamọnọ Juda tọn lẹ—heyin agbasalan yetọn titi.
11 Nunọwhinnusẹ́n whanpẹnọ owanyi po awuvẹmẹ mẹmẹsunnu tọn po he Jehovah zedai ma gando Ju lẹ kẹdẹ go to ojlẹ Isaia tọn mẹ gba. Yé nọ deanana Klistiani lẹ lọsu ga. Gbọnmọ dali, apọsteli Paulu wlan dọmọ: “Enẹwutu le míwlẹ mọtẹn do, mì gbọ mí ni nọ wà dagbe hlan omẹ popo, humọ hlan yé he yin yise whédo tọn lẹ.” (Galatianu lẹ 6:10) Agun Klistiani tọn dona yin bẹtẹn owanyi po owanyi sisosiso mẹmẹsunnu tọn po, titengbe to pọndohlanmẹ na ojlẹ awusinyẹn tọn he mẹ mí to gbẹnọ te he to yinylan deji.—2 Timoti 3:1; Jakobu 1:27.
Tonusise Nọ Hẹn Dona Susugege Wá
12. Etẹwẹ Jehovah na wà eyin omẹ etọn lẹ setonuna ẹn?
12 Lehe e na ko yọ́n do sọ eyin omẹ Jehovah tọn lẹ na tindo wuntuntun lọ nado kẹalọyi wọhẹ owanyinọ etọn! Jehovah dọmọ: “Whenẹnu wẹ hinhọ́n towe na lọ́n jẹgbonu di afọnnu, lanmẹlilo towe na yawu wú jẹgbonu; dodo towe nasọ yì jẹ nukọnna we; gigo OKLUNỌ tọn na dọ̀n we pli: whenẹnu wẹ hiẹ na ylọ, OKLUNỌ nasọ siọ; hiẹ na dawhá, e nasọ dọmọ, Yẹn die.” (Isaia 58:8, 9a) Hogbe zohunhunnọ, mẹdọndogo tọn nankọ die! Jehovah nọ dona bo nọ basi hihọ́na mẹhe tindo homẹhun to dagbewanyi po dodowiwa po mẹ lẹ. Eyin omẹ Jehovah tọn lẹ lẹnvọjọ sọn kanyinylan po yẹnuwiwa yetọn po mẹ bo setonuna ẹn, ninọmẹ yetọn na pọnte tlala. Jehovah na na yé “lanmẹlilo,” yèdọ agbasalilo gbigbọmẹ po agbasamẹ tọn po akọta lọ. E nasọ basi hihọ́na yé, dile e basi na tọgbó yetọn lẹ do to whenuena yé to tintọ́nsọn Egipti. Podọ e na yinuwa to afọdopolọ ji hlan awhágbe yetọn na alọgọ.—Eksọdusi 14:19, 20, 31.
13. Dona tẹlẹ wẹ to tenọpọn Ju lẹ eyin yé kẹalọyi tudohomẹnamẹ Jehovah tọn?
13 Todin Jehovah yidogọna tudohomẹnamẹ etọn he jẹnukọn, dọmọ: “Eyin hiẹ yí zẹgẹ [kanlinmọgbenu sinsinyẹn, mawadodo tọn], alọviyẹyẹ dindlẹn [vlavo po wangbẹnamẹ kavi whẹsadokọnamẹ lalo tọn po], po ohó-vọ́ didọ po sẹ̀ sọn ṣẹnṣẹn towe; eyin hiẹ dọ̀n ayiha towe jẹgbonu hlan huvẹtọnọ dè, bosọ [hẹnnu] pekọna ayiha he yè bianukunna; whenẹnu wẹ hinhọ́n towe na họ́n to zinvlu mẹ, zinvlu towe nasọ taidi owhè ṣadádá.” (Isaia 58:9b, 10) Ṣejannabi po kanyinylan po nọ hẹnmẹ jẹflumẹ bo nọ hẹn homẹgble Jehovah tọn wá. Ṣigba, homẹdagbe po alọtútlú po na taun tọn, to whenuena eyin didohia hlan huvẹtọnọ lẹ po mẹhe to yaji lẹ po, nọ hẹn dona susugege Jiwheyẹwhe tọn wá. Lehe e na ko yọ́n do sọ eyin Ju lẹ na yí nugbo ehelẹ hẹn do ayiha mẹ! To whenẹnu hinhọ́n gbigbọmẹ tọn po kọdetọn dagbe yetọn po na hẹn yé sẹ́ di owhé ṣadádá nkọ, bo yàn zinvlu lẹpo sẹ̀. Hú popolẹpo, yé na hẹn gbégbò po pipà po wá na Jehovah, Asisa gigo po dona lẹ po tọn.—1 Ahọlu lẹ 8:41-43.
Akọta de Yin Hinhẹngọwa
14. (a) Nawẹ mẹhe nọgbẹ̀ to ojlẹ dopolọmẹ hẹ Isaia lẹ yinuwa hlan ohó etọn lẹ gbọn? (b) Etẹwẹ Jehovah zindonukọn nado zedonukọnnamẹ?
14 E blawu dọ, akọta lọ gbẹkọ tudohomẹnamẹ Jehovah tọn go bo tlẹ sọ vọ́ tlọ biọ ylanwiwa mẹ sisosiso. To godo mẹ, yé hẹn Jehovah tin to dandannu glọ nado hẹn yé yì kanlinmọgbenu, dile e na avase do. (Deutelonomi 28:15, 36, 37, 64, 65) Etomọṣo, ohó Jehovah tọn he bọdego lẹ heyin didọ gbọn Isaia gblamẹ zindonukọn nado namẹ todido. Jiwheyẹwhe dọ dọdai dọ pipotọ he kẹalọyi mẹplọnlọ, bo blawu do ylando yetọn ji lẹ na lẹkọwa aigba Juda tọn ji po ayajẹ po, mahopọnna vọjijẹ etọn.
15. Dọdai hẹngọwa ayajẹnọ tẹwẹ Jehovah dọ?
15 To alọdindlẹndo hinhẹngọwa omẹ etọn lẹ tọn to 537 J.W.M. mẹ, Jehovah dọ, gbọn Isaia gblamẹ, dọmọ: “OKLUNỌ na nọ deana we to whepoponu, bosọ pekọna ayiha towe to ofi húhú, bosọ hẹn ohú towe do ojó: hiẹ nasọ taidi jipa he yè húsinna, podọ di odòtọ sisa he osin etọn ma nọ vọ̀.” (Isaia 58:11) Jehovah na hẹn aigba húhú klókló Islaeli tọn zun aigba dojó sinsẹ́nnọ. Nuhe sọ jiawu hugan wẹ yindọ, e na dona omẹ etọn he lẹnvọjọ lẹ, bo hẹn “ohú” yetọn gọwá ogbẹ̀ sọn ninọmẹ kúkú gbigbọmẹ tọn mẹ nado lẹzun huhlọnnọ to gigọ́mẹ. (Ezekiẹli 37:1-14) Gbẹtọ lọ lẹ lọsu na taidi “jipa he yè húsinna” he gọ́ na sinsẹ́n gbigbọmẹ tọn lẹ.
16. Nawẹ aigba lọ na yin hinhẹngọwa gbọn?
16 Hinhẹngọwa na bẹ vivọgbá tòdaho he mẹgbeyantọ Babilọni tọn lẹ vasudo to 607 J.W.M. lẹ hẹn. “Yé he na yin towe lẹ na gbá ofi hoho he yè ko gbakija lẹ; hiẹ na ze ododo whẹndo susu tọn daga, yè nasọ nọ ylọ we dọ jladotọ onú tintlẹ́n tọn, nuhẹngọ̀dotẹntọ aliho lẹ tọn nado nọ̀ e mẹ.” (Isaia 58:12) Hogbe he sọzẹn hẹ yedelẹ heyin “ofi hoho he yè ko gbakija lẹ” po “ododo whẹndo susu tọn” po (kavi, dodonu he ko yin gbigbakija na owhe kanweko lẹ) dohia dọ pipotọ he lẹkọwa whé lọ na vọ́ tòdaho Juda tọn he gbakija lọ gbá, titengbe Jelusalẹm. (Nẹhemia 2:5; 12:27; Isaia 44:28) Yé na vọ́ “onú tintlẹ́n” lọ jlado—yèdọ hogbe paa de he dlẹnalọdo zizẹ̀ adó Jelusalẹm tọn podọ matin ayihaawe tòdaho devo lẹ tọn ga.—Jẹlemia 31:38-40; Amọsi 9:14.
Dona He Wá sọn Gbọjẹzan Yìnyìn po Nugbonọ-Yinyin po mẹ Lẹ
17. Nawẹ Jehovah vẹ̀ omẹ etọn lẹ nado setonuna osẹ́n Gbọjẹzan tọn lẹ gbọn?
17 Gbọjẹzan yin dohia ahunmẹdunamẹ sisosiso Jiwheyẹwhe tọn na dagbemẹ-ninọ omẹ etọn lẹ tọn to agbasamẹ po gbigbọmẹ po. Jesu dọmọ: “Yè dá gbọjẹzan na gbẹtọ.” (Malku 2:27) Azán ehe he yin kinklandowiwe gbọn Jehovah dali hùn dotẹnmẹ vonọtaun de dote na Islaelivi lẹ nado do owanyi yetọn na Jiwheyẹwhe hia. E blawu dọ, to ojlẹ Isaia tọn mẹ e ko yin didiọzun azán aṣa ovọ́ tọn lẹ yìnyìn po ojlo ṣejannabi mẹdetiti tọn wiwà tọn po. Enẹwutu whladopo dogọ, Jehovah ko yinuwa nado wọhẹ omẹ etọn lẹ. Podọ whladopo dogọ, e tẹnpọn nado jẹ ahun yetọn mẹ. E dọmọ: “Eyin hiẹ lẹ́ afọ towe sọn gbọjẹzan mẹ, nado nọ wà ojlo towe to azán wiwe ṣie gbè; bosọ ylọ gbọjẹzangbe dọ homẹhun, azán wiwe OKLUNỌ tọn, nugbògbéna; bo na gbògbé na ẹn, bo ma gbọn aliho dewe tọn, bo ma sọ hodo gbẹdudu dewe tọn, bo ma dọho dewe tọn. Whenẹnu wẹ hiẹ na hẹn homẹ towe hùn to OKLUNỌ mẹ; yẹn nasọ hẹn we hẹ ofi yiaga aihọn tọn ji, bosọ yí ogú Jakobu otọ́ towe tọn do yìn we: na onù OKLUNỌ tọn wẹ dọ ẹ.”—Isaia 58:13, 14.
18. Kọdetọn tẹwẹ awugbopo Juda tọn nado gbògbéna Gbọjẹzan lọ na hẹnwá?
18 Azán nupinplọn gbigbọmẹ tọn, odẹ̀, po sinsẹ̀n-bibasi whẹndo tọn po de wẹ Gbọjẹzan lọ yin. E dona gọalọna Ju lẹ nado lẹnayihamẹpọn do nuyiwa jiawu Jehovah tọn lẹ do ota yetọn mẹ ji podọ do whẹdida dodo po owanyi he yin didohia to Osẹ́n etọn mẹ po ji. Enẹwutu, ayipipa azán wiwe ehe go po nugbonọ-yinyin po dona gọalọna gbẹtọ lọ lẹ nado dọnsẹpọ Jiwheyẹwhe yetọn. Kakatimọ, yé to Gbọjẹzan lọ hẹn gblezọn podọ enẹwutu tin to owù yinyin sinsánsẹ sọn dona Jehovah tọn mẹ.—Levitiku 26:34; 2 Otannugbo lẹ 36:21.
19. Dona susugege tẹlẹ wẹ tin to sẹdotẹnmẹ na omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ eyin yé lẹkọwa nado yìn Gbọjẹzan?
19 Ṣogan, eyin Ju lẹ plọnnu sọn mẹplọnlọ-domẹgo lọ mẹ bo lẹkọ hlan gbégbigbò na tito Gbọjẹzan tọn lọ kọ̀n, dona susugege lẹ tin to sẹdotẹnmẹ na yé. Nugandomẹgo dagbe sinsẹ̀n-bibasi nugbo po sisi nina Gbọjẹzan po tọn na gọfla biọ adà gbẹzan yetọn tọn lẹpo mẹ. (Deutelonomi 28:1-13; Psalm 19:7-11) Di apajlẹ, Jehovah na hẹn omẹ etọn lẹ nado “hẹ ofi yiaga aihọn tọn ji.” Hogbe ehe zẹẹmẹdo hihọ́ po awhàngbigba po do kẹntọ lẹ ji. Mẹdepope he dugán do ofi yiaga lẹ ji—yèdọ okọ́ta po osó lẹ po ji—nọ dugán do aigba lọ ji. (Deutelonomi 32:13; 33:29) To ojlẹ de mẹ Islaeli setonuna Jehovah, bọ akọta lọ duvivi hihọ́-basinamẹ etọn tọn bo yin sisi na, bo tlẹ yin budisi, gbọn akọta devo lẹ dali. (Jọṣua 2:9-11; 1 Ahọlu lẹ 4:20, 21) Eyin yé lẹhlan Jehovah dè to tonusise mẹ whladopo dogọ, delẹ to gigo dai tọn ehelẹ mẹ na yin hinhẹngọwa. Jehovah na hẹn omẹ etọn lẹ tindo mahẹ gigọ́ to “ogú Jakobu” tọn mẹ—yèdọ dona he e dopagbe etọn gbọn alẹnu Etọn gblamẹ hlan tọgbó yetọn lẹ, titengbe dona Aigba Pagbe tọn mimọyi tọn.—Psalm 105:8-11.
20. ‘Gbọjẹ gbọjẹzan tọn’ tẹwẹ tin-to-aimẹ na Klistiani lẹ?
20 Be nuplọnmẹ de tin to ehe mẹ na Klistiani lẹ ya? To okú Jesu Klisti tọn whenu, Osẹ́n Mose tọn yin didesẹ, gọna nubiọtomẹsi Gbọjẹzan etọn tọn lẹ. (Kọlọsinu lẹ 2:16, 17) Etomọṣo, gbigbọ he Gbọjẹzan lọ yìnyìn dona ko wleawuna to Juda—heyin onú gbigbọ tọn lẹ zizedo otẹn tintan mẹ po dindọnsẹpọ Jehovah pẹkipẹki po—gbẹ́ yin onú titengbe de na sinsẹ̀n-basitọ Jehovah tọn lẹ. (Matiu 6:33; Jakobu 4:8) Humọ, Paulu dọ to wekanhlanmẹ etọn hlan Heblu lẹ mẹ, dọmọ: “Gbọjẹ de pò hlan omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ.” Klistiani lẹ biọ ‘gbọjẹ gbọjẹzan tọn’ ehe mẹ gbọn yinyin tonusetọ na Jehovah po afọdidona dodowiwa sinai do yise to hùnsọndai Jesu Klisti tọn mẹ po dali. (Heblu lẹ 3:12, 18, 19; 4:6, 9-11, 14-16) Na Klistiani lẹ, wunmẹ gbọjẹzan ehe tọn nọ yin yìnyìn, e mayin azán dopo to osẹ dopo mẹ gba, ṣigba to azán lẹpo gbè.—Kọlọsinu lẹ 3:23, 24.
Islaeli Gbigbọmẹ Tọn ‘hẹ Ofi Yiaga Aigba Tọn lẹ Ji’
21, 22. Aliho tẹ mẹ wẹ Jehovah ko hẹn Islaeli Jiwheyẹwhe tọn ‘hẹ ofi yiaga aigba tọn lẹ ji’ te?
21 Sọn tundote yetọn sọn kanlinmọgbenu Babilọni tọn mẹ to 1919, Klistiani yiamisisadode lẹ ko yí nugbonọ-yinyin do payi nuhe Gbọjẹzan lọ nọtena go. Taidi kọdetọn de, Jehovah ko hẹn yé nado ‘hẹ ofi yiaga aigba tọn lẹ ji.’ To aliho tẹ mẹ? Yigodo jẹ 1513 J.W.M., Jehovah basi alẹnu de hẹ kúnkàn Ablaham tọn lẹ dọ eyin yé setonu, yé na lẹzun ahọluduta yẹwhenọ lẹ tọn po akọta wiwe de po. (Eksọdusi 19:5, 6) To owhe 40 zungbo mẹ tọn lẹpo gblamẹ, Jehovah ze yé awuyẹyẹ-afọyẹyẹ, dile akùn de nọ ze ovi etọn pẹvi do, bo dona yé po awuwledainanu susugege po. (Deutelonomi 32:10-12) Ṣigba, akọta lọ ma tindo yise, bo hẹn lẹblanulọkẹyi he yé na ko mọyi lẹpo bu to godo mẹ. Mahopọnna enẹ, Jehovah gbẹ́ tindo ahọluduta yẹwhenọ lẹ tọn to egbehe. Islaeli gbigbọmẹ Jiwheyẹwhe tọn wẹ.—Galatianu lẹ 6:16; 1 Pita 2:9.
22 To “ojlẹ opodo lọ tọn” whenu, akọta gbigbọmẹ tọn ehe ko wà nuhe Islaeli hohowhenu tọn gboawupo nado wà. Yé ko hẹn yise yetọn go to Jehovah mẹ. (Daniẹli 8:17) Dile hagbẹ etọn lẹ nọ payi nujinọtedo yiaga Jehovah tọn lẹ po aliho he yiji lẹ po go pẹkipẹki, Jehovah ze yé daga to linlẹn gbigbọmẹ tọn de mẹ. (Howhinwhẹn lẹ 4:4, 5, 8; Osọhia 11:12) Na yé yin hihọ́-basina sọn mawé he lẹdo yé pé lẹ mẹ wutu, yé duvivi aliho gbẹzan he yiaga de tọn, bọ kakati nado tẹdo hihodo aliho yedetiti tọn lẹ go, yé tindo ‘homẹhunhun daho to Jehovah mẹ’ podọ to Ohó etọn mẹ.’ (Psalm 37:4) Jehovah ko basi hihọ́ na yé to gbigbọ-liho to nukundiọsọmẹ sinsinyẹn lẹ nukọn lẹdo aihọn pé. Sọn 1919 gbọ́n wẹ ‘aigba’ gbigbọmẹ tọn yetọn ma ko yin tuklado. (Isaia 66:8) Yé zindonukọn nado yin omẹ etọn lẹ na oyín yiaga etọn, he yé nọ yí ayajẹ do nọ lá lẹdo aihọn pé. (Deutelonomi 32:3; Owalọ lẹ 15:14) Humọ, homẹmiọnnọ he sọha yetọn to jijideji sọn akọta lẹpo mẹ lẹ to mahẹ tindo hẹ yé todin to lẹblanulọkẹyi daho yinyin pinplọn aliho Jehovah tọn po alọgọ nado zinzọnlin to omọ́ etọn lẹ ji po.
23. Nawẹ Jehovah ko ‘yí ogú Jakobu tọn’ do yìn devizọnwatọ yiamisisadode etọn lẹ gbọn?
23 Jehovah ko ‘yí ogú Jakobu tọn do yìn’ devizọnwatọ yiamisisadode etọn lẹ. To whenuena Isaki dona Jakobu do otẹn Esau tọn mẹ, ohó tọgbó lọ tọn lẹ dọ dọdai dona lẹ tọn na mẹhe yí yise zan to Okún dopagbe Ablaham tọn mẹ lẹpo. (Gẹnẹsisi 27:27-29; Galatianu lẹ 3:16, 17) Taidi Jakobu—podọ to ma taidi Esau—Klistiani yiamisisadode lẹ po gbẹdohẹmẹtọ yetọn lẹ po ‘yọ́n pinpẹn onú wiwe lẹ tọn,’ titengbe núdùdù gbigbọmẹ tọn susugege he Jiwheyẹwhe nọ namẹ lẹ. (Heblu lẹ 12:16, 17; Matiu 4:4) Núdùdù gbigbọmẹ tọn ehe—he bẹ oyọnẹn nuhe Jehovah to wiwadotana gbọn Okún dopagbe lọ po gbẹdohẹmẹtọ Okún enẹ tọn lẹ po dali hẹn—nọ hẹnmẹ lodo, bo nọ namẹ huhlọn, bosọ yin dandannu na ogbẹ̀ gbigbọmẹ tọn yetọn. Enẹwutu, onú titengbe wẹ e yin dọ yé ni nọ dù núdùdù gbigbọmẹ tọn to gbesisọmẹ gbọn hihia po ayihamẹlinlẹnpọn do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji po dali. (Psalm 1:1-3) E sọ yin dandannu dọ yé ni nọ dogbẹ́ hẹ yisenọ hatọ lẹ to opli Klistiani tọn lẹ ji. Podọ onú titengbe wẹ e yin ga dọ yé ni ze nujinọtedo yiaga sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke tọn lẹ daga dile yé to ayajẹ yí do to núdùdù enẹ má hẹ mẹdevo lẹ.
24. Nawẹ Klistiani nugbo lẹ nọ yinuwa to egbehe gbọn?
24 Dile yé to tenọpọn hẹndi opagbe Jehovah tọn lẹ po jeje po, na Klistiani nugbo lẹ ni zindonukọn nado gbẹwanna yẹnuwiwa wunmẹ lẹpo. Na yìnyìn gbọn “ogú Jakobu” tọn dali wutu, yé ni zidonukọn nado duvivi hihọ́ gbigbọmẹ tọn to ‘ofi yiaga aigba tọn lẹ ji.’
[Nudọnamẹ Odò Tọn]
a Jehovah basi awuwledainanu lọ na omẹ etọn he tlọ biọ ahọ́ mẹ lẹ nado sà yedelẹ do kanlinmọgbenu—bo gbọnmọ dali lẹzun pàkànọ lẹ—nado sú ahọ́ yetọn. (Levitiku 25:39-43) Ṣigba, Osẹ́n lọ biọ dọ afanumẹ lẹ ni yin nuyiwahẹ po homẹdagbe po. Mẹhe yin nuyiwahẹ po kanyinylan po lẹ dona yin tuntundote.—Eksọdusi 21:2, 3, 26, 27; Deutelonomi 15:12-15.
[Yẹdide to weda 278]
Ju lẹ blanù bo dẹ́ ota yetọn lẹ do odò to lẹnvọjọ oklọ tọn mẹ—ṣigba yé ma diọ aliho yetọn lẹ gba
[Yẹdide to weda 283]
Mẹhe tindo nugopipe lọ nado wàmọ lẹ na ohọ̀, avọ̀, kavi nuwleawudaina lẹ hlan mẹhe tin to nuhudo mẹ lẹ
[Yẹdide to weda 286]
Eyin Juda lẹnvọjọ, e na vọ́ tòdaho etọn heyin vivasudo lẹ gbá