“Zindonukọn Nado to Hodọ, A Sọ Nabọẹ Blo”

1-3. Etẹwẹ hẹn apọsteli Paulu wá Kọlinti, podọ ahunmẹdunamẹnu tẹlẹ wẹ e tindo?

VIVỌNU owhe 50 W.M. tọn mẹ wẹ mí te. Apọsteli Paulu tin to Kọlinti, tòdaho he yin ahọnkan ajọwiwa tọn de, fie Glẹkinu lẹ, Lomunu lẹ, po Ju lẹ po sù te.a Paulu ma wá tòdaho ehe mẹ nado họ̀nú, sànú, kavi nado dín agbasazọ́n gba. Nuhe hẹn ẹn wá Kọlinti yin nujọnu hugan ehe lẹpo—yèdọ nado dekunnu gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go. Ṣogan, Paulu tindo nuhudo adọtẹn tọn, podọ e magbe ma nado lẹzun agbàn to okọ̀ ji na mẹdevo lẹ. E ma jlo dọ mẹdepope ni lẹndọ emi ze sinsẹ̀nzọn lọ donukọn nado sọgan mọ alọgọ yí sọn mẹdevo lẹ si gba. Nawẹ e na wà do todin?

² Paulu yọ́n alọnuzọ́n de—enẹ wẹ gòhọ-gbigbá. Azọ́n ehe ma bọawu, ṣigba Paulu jlo na wazọ́n po alọ etọn lẹ po nado sọgan penukundo ede go. Be e na mọ azọ́nwa to tòdaho he mẹ gbẹtọ sù te ehe ya? Be e na mọ adọtẹn dagbe de ya? Mahopọnna ahunmẹdunamẹnu ehelẹ, Paulu ma wọnji azọ́n titengbe he hẹn ẹn wá tòdaho lọ mẹ go, enẹ wẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn.

³ Dile nulẹ wá yì do, Paulu nọ Kọlinti na ojlẹ de, podọ lizọnyizọn etọn hẹn kọdetọn dagbe susu wá. Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn nuwiwa Paulu tọn lẹ mẹ to Kọlinti, he na gọalọna mí nado dekunnu mlẹnmlẹn gando Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn go to aigba-denamẹ mítọn lẹ ji?

“Gòhọ-Gbátọ lẹ Wẹ Yé” (Owalọ lẹ 18:1-4)

4, 5. (a) Fie wẹ Paulu nọ to Kọlinti, podọ etẹwẹ e wà nado penukundo ede go? (b) Nawẹ Paulu wagbọn do yọ́n gòhọ gbá?

⁴ To ojlẹ de godo he Paulu jẹ Kọlinti, e dukosọ hẹ asu po asi po Juvi he jọmẹ de—enẹ wẹ Akuila po asi etọn, Pliskila kavi Pliska po. Asu po asi po ehe sẹtẹn wá Kọlinti to whenue Ahọluigbagán Klaudiu degbe dọ “Ju lẹpo [ni] tọ́n sọn Lomu.” (Owalọ 18:1, 2) Akuila po Pliskila po yí Paulu do owhé yetọn gbè bosọ yigbe dọ Paulu ni wazọ́n hẹ yé. Mí hia dọmọ: “Na yé yin azọ́n dopolọ watọ wutu, [Paulu] nọ owhé yetọn gbè bo wazọ́n hẹ yé, na gòhọ-gbátọ lẹ wẹ yé.” (Owalọ 18:3) Owhé asu po asi po he jọmẹ ehe tọn gbè wẹ Paulu nọ to lizọnyizọn etọn blebu whenu to Kọlinti. E yọnbasi dọ finẹ wẹ Paulu kàn delẹ to wekanhlanmẹ he wá lẹzun apadewhe kandai Biblu tọn lẹ mẹ te.b

⁵ Nawẹ Paulu, he yin pinplọn to “Gamalieli lọsu titi dè” wagbọn do yọ́n gòhọ gbá? (Owalọ 22:3) Ju owhe kanweko tintan tọn lẹ ma nọ mọ ẹn taidi nuhe demẹpò nado plọn alọnuzọ́n ovi yetọn lẹ, eyin ovi lọ lẹ tlẹ yì wehọmẹ susu. Na Paulu wá sọn Talsu he to Silisia, yèdọ lẹdo he mẹ avọ̀ he nọ yin yiylọdọ cilicium he yè nọ yí do basi gòhọ gbayipe te wutu, e sọgan ko plọn gòhọ-gbigbá to whenue e pò to ovu. Nawẹ gòhọ nọ yin gbigbá gbọn? E nọ biọ dọ yè ni lọ̀n avọ̀ he nọ basi gòhọ lọ kavi yè ni sán avọ̀ titli lẹ bo tọ̀ yé nado sọgan gbá gòhọ lẹ. To popolẹpo mẹ, azọ́n sinsinyẹn wẹ e yin.

6, 7. (a) Nukun tẹwẹ Paulu yí do pọ́n azọ́n gòhọ-gbigbá tọn, podọ etẹwẹ dohia dọ Akuila po Pliskila po tindo pọndohlan dopolọ? (b) Nawẹ Klistiani egbezangbe tọn lẹ nọ hodo apajlẹ Paulu, Akuila, po Pliskila po tọn gbọn?

⁶ Paulu ma yí whenu etọn lẹpo zan na azọ́n gòhọ-gbigbá tọn gba. E nọ wazọ́n ehe nado penukundo ede go to lizọnyizọn lọ mẹ poun wẹ. Gbọnmọ dali, ehe hẹn ẹn penugo nado to wẹndagbe lọ lá “vọnu.” (2 Kọl. 11:7) Nukun tẹwẹ Akuila po Pliskila po do pọ́n agbasazọ́n yetọn? Taidi Klistiani, ayihaawe ma tin dọ pọndohlan dopolọ wẹ yé tindo hẹ Paulu. Na nugbo tọn, whenue Paulu tọ́n sọn Kọlinti to owhe 52 W.M., Akuila po Pliskila po hodo e yì Efesu, fie owhé yetọn yin yiyizan na opli agun tọn lẹ te. (1 Kọl. 16:19) Enẹgodo, Akuila po Pliskila po lẹkọyi Lomu, bosọ lẹkọwa Efesu whladopo dogọ. Asu po asi po zohunhunnọ ehe ze Ahọluduta lọ do otẹn tintan mẹ bo desọn ojlo mẹ nado wadevizọn na mẹdevo lẹ. Taidi kọdetọn de, yé mọ pipà yí sọn “agun he tin to akọta lẹ mẹ lẹpo” dè.—Lom. 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Klistiani egbezangbe tọn lẹ nọ hodo apajlẹ Paulu, Akuila, po Pliskila po tọn. Lizọnyizọnwatọ zohunhunnọ lẹ nọ wazọ́n sinsinyẹn to egbehe bo ma nọ “doagban pinpẹn na [mẹdevo lẹ] to akuẹzinzan-liho.” (1 Tẹs. 2:9) E jẹna pipà dọ gbehosọnalitọ susu nọ wazọ́n whenu-gli tọn nado sọgan penukundo yede go to azọ́n titengbe hugan yetọn, he yin lizọnyizọn Klistiani tọn mẹ. Taidi Akuila po Pliskila po, devizọnwatọ Jehovah tọn susu he nọ tlúalọ lẹ nọ yí nugopọntọ lẹdo tọn lẹ do owhé yetọn gbè. Mẹhe nọ “hodo aliho johẹmẹ tọn” lẹ yọnẹn dọ mọwiwà nọ na tulimẹ bo nọ jlọmẹdote.—Lom. 12:13.

“Susu Kọlintinu lẹ Tọn . . . Sọ Yise” (Owalọ lẹ 18:5-8)

8, 9. Nawẹ Paulu yinuwa gbọn to whenue e pehẹ nukundiọsọmẹ dile e to kunnude mlẹnmlẹn na Ju lẹ, podọ fie wẹ e yì nado dọyẹwheho?

⁸ Nugbo lọ dọ Paulu nọ wazọ́n gòhọ-gbigbá tọn nado sọgan penukundo ede go to lizọnyizọn lọ mẹ wá họnwun to whenue Sila po Timoti po wá sọn Makedonia po nunina lẹ po. (2 Kọl. 11:9) To afọdopolọji, Paulu “jẹ alọnu etọn hẹn ján ji petepete to ohó lọ didọ mẹ.” (Owalọ 18:5) Ṣigba, Paulu pehẹ nukundiọsọmẹ susu dile e to kunnude mlẹnmlẹn na Ju lẹ. Nado dohia dọ emi ma dona yin whẹgbledo na gbigbẹ́ he yé gbẹ́ nado kẹalọyi owẹ̀n gbẹwhlẹngán tọn he gando Klisti go, Paulu húnhún awù etọn lẹ bo dọna Juvi nukundiọsọmẹtọ lọ lẹ dọmọ: “Ohùn mìtọn ni nọ okọ̀ na mì. Okọ̀ ṣie wé. Sọn din sọyi, yẹn na yì omẹ akọta lẹ tọn dè.”—Owalọ 18:6; Ezek. 3:18, 19.

⁹ Todin, fie wẹ Paulu na dọyẹwheho te? Dawe de he nọ yin Titiu Justu, vlavo mẹdiọzun Juvi de he owhé etọn sẹpọ sinagọgu, yigbe dọ Paulu ni yí owhé emitọn zan. Enẹwutu, Paulu tọ́n sọn sinagọgu mẹ bo sẹtẹn yì owhé Justu tọn gbè. (Owalọ 18:7) Owhé Akuila po Pliskila po tọn gbè wẹ Paulu nọ nọ̀ to whenuena e tin to Kọlinti, ṣigba owhé Justu tọn wá lẹzun nọtẹn dagbe de fie apọsteli lọ nọ dọyẹwheho te.

10. Etẹwẹ dohia dọ Paulu ma magbe nado dekunnuna omẹ akọta lẹ tọn kẹdẹ?

¹⁰ To whenue Paulu dọ dọ “sọn din sọyi,” emi na yì omẹ akọta lẹ tọn dè, be enẹ dohia dọ e gbẹkọ Ju lẹ gọna mẹdiọzun Juvi lẹpo go mlẹnmlẹn, kakajẹ mẹhe tlẹ do ojlo hia lẹ ji wẹ ya? Enẹ na vẹawu. Di apajlẹ, “Klispu he yin ogán sinagọgu tọn lẹzun yisenọ to Oklunọ mẹ gọna whédo etọn lẹpo.” Kunnudenu dohia dọ susu to mẹhe tin to sinagọgu lọ mẹ lẹ mẹ kọnawudopọ hẹ Klispu, na Biblu dọmọ: “Susu Kọlintinu lẹ tọn he sè sọ yise bo yin bibaptizi.” (Owalọ 18:8) Owhé Titiu Justu tọn wá lẹzun nọtẹn dagbe de fie agun Kọlinti tọn he ṣẹṣẹ yin didoai lọ nọ pli do. Eyin aliho he mẹ Luku nọ kanwe te mẹ wẹ e basi kandai owe Owalọ lẹ tọn te—enẹ wẹ, to aliho debọdo-dego tọn mẹ—be whenue Paulu húnhún awù etọn lẹ godo wẹ Ju po mẹdiọzun Juvi enẹlẹ po lẹzun yisenọ. Gbọnmọ dali, nujijọ lọ na dohia hezeheze dọ apọsteli lọ nọ diọalọ sọgbe hẹ ninọmẹ voovo lẹ.

11. Nawẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ hodo apajlẹ Paulu tọn to egbehe dile yé to vivẹnudo nado jẹ mẹhe tin to sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn mẹ lẹ dè gbọn?

¹¹ To egbehe, sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko hẹnai to fisusu bo ko yinuwa taun do hagbẹ yetọn lẹ ji. To otò delẹ mẹ, mẹdehlan Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko dovivẹnu tlala nado hẹn mẹsusu zun agunvi yetọn lẹ. Mẹhe ylọ yede dọ Klistiani lẹ nọ saba tẹdo aṣa lẹdo yetọn mẹ tọn lẹ go, kẹdẹdile Ju owhe kanweko tintan tọn lẹ wà do to Kọlinti. Etomọṣo, taidi Paulu, mí Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ dovivẹnu nado jẹ omẹ mọnkọtọn lẹ dè, bo nọ gọalọna yé nado hẹn nukunnumọjẹnumẹ Owe-wiwe tọn he yé ko tindo dai pọnte. Eyin yé tlẹ diọnukunsọ mí kavi eyin nukọntọ sinsẹ̀n tọn yetọn lẹ tlẹ dohomẹkẹn mí, mí ma nọ hẹn todido bu. Homẹmimiọnnọ susu sọgan gbẹ́ tin to mẹhe “tindo zohunhun na Jiwheyẹwhe, ṣigba e ma yin sọgbe hẹ oyọnẹn he pegan” lẹ mẹ bọ mí dona dinmọ.—Lom. 10:2.

“Yẹn Gbẹ́ Tindo Omẹ Susu to Tòdaho Ehe Mẹ” (Owalọ lẹ 18:9-17)

12. Jidenamẹ tẹwẹ Paulu mọyi to numimọ de mẹ?

¹² Eyin Paulu tindo ayihaawe depope nado zindonukọn to lizọnyizọn etọn mẹ to Kọlinti, be enẹ na ko busẹ sọn ayiha mẹ na ẹn to ozán he mẹ Oklunọ Jesu sọawuhia ẹ to numimọ de mẹ bo dọmọ: “A dibu blo, ṣigba zindonukọn nado to hodọ, a sọ nabọẹ blo, na yẹn tin hẹ we podọ mẹdepope ma na yangbé towe nado gbleawuna we; na yẹn gbẹ́ tindo mẹsusu to tòdaho ehe mẹ.” (Owalọ 18:9, 10) Numimọ tulinamẹ tọn nankọ die! Oklunọ lọsu wẹ na jide Paulu dọ emi na basi hihọ́na ẹn bọ mẹde ma nado gbleawuna ẹn, podọ jlodotọ susu gbẹ́ tin to tòdaho lọ mẹ. Nawẹ Paulu yinuwa gbọn? Mí hia dọmọ: “E gbọṣi finẹ na owhe dopo po osun ṣidopo po bo to ohó Jiwheyẹwhe tọn plọnmẹ to ṣẹnṣẹn yetọn.”—Owalọ 18:11.

13. Nujijọ tẹwẹ Paulu na ko flin dile e dọnsẹpọ whẹdaján lọ, ṣigba naegbọn e ma dona hanú?

¹³ To whenuena Paulu ko nọ Kọlinti na nudi owhe dopo godo, e sọ mọ kunnudenu devo he dohia dọ Oklunọ to godonọna ẹn. “Ju lẹ fọ́n do Paulu ji to pọmẹ bo plan ẹn yì whẹdaján nukọn,” fie nọ yin yiylọdọ beʹma. (Owalọ 18:12) Mẹdelẹ dọ dọ beʹma ehe sọgan ko yin oplò de, he yè yí zannu akuẹgegenu sinmẹ juju po wewe po do basi bọ yè sọ yí anazọ́n wunmẹwunmẹ do doaṣọ́na, podọ e sọgan ko tin to ṣẹnṣẹn ahi Kọlinti tọn. Otẹn gblagada he tin to beʹma lọ nukọn sọgan hẹn gbẹtọ susu. Dodinnanu whenuho-kantọ dòkuntọ lẹ tọn dohia dọ whẹdaján lọ ma dẹn do sinagọgu lọ. Enẹwutu, owhé Justu tọn lọsu ma na dẹn do finẹ. Dile Paulu dọnsẹpọ beʹma lọ, e na ko flin lehe yè dlan zannu do Stefani do, mẹhe nọ yin alọdlẹndo to whedelẹnu taidi Klistiani tintan he kú do yise etọn tamẹ. Paulu he yin yinyọnẹn to whenẹnu taidi Saulu kẹalọyi “hùhù etọn.” (Owalọ 8:1) Be onú mọnkọtọn na jọ do Paulu go todin wẹ ya? Lala, na Jesu ko dopagbe na ẹn dọmọ: “Mẹdepope ma na . . . gbleawuna we.”—Owalọ 18:10.

14, 15. (a) Owhẹ̀ tẹwẹ Ju lẹ sadokọna Paulu, podọ naegbọn Galio gbà yé do? (b) Etẹwẹ jọ do Sọstene go, podọ etẹwẹ enẹ sọgan ko gọalọna ẹn nado lẹzun?

¹⁴ Etẹwẹ jọ to whenue Paulu jẹ whẹdaján lọ nukọn? Whẹdatọ lọ wẹ ayimatẹn-gán Akaia tọn, he nọ yin yiylọdọ Galio—yèdọ mẹdaho Sénèque tọn, he yin tamẹnuplọnmẹtọ Lomu tọn de. Ju lẹ sawhẹdokọna Paulu dọmọ: “Dawe ehe to linlẹndiọna gbẹtọ lẹ nado sẹ̀n Jiwheyẹwhe to aliho he jẹagọdo osẹ́n otò lọ tọn mẹ.” (Owalọ 18:13) Nuhe dọ Ju lẹ te wẹ yindọ Paulu to gbẹtọ lẹ hẹn zun devi to aliho he ma sọgbe hẹ osẹ́n mẹ. Ṣigba, Galio mọdọ Paulu ma wà “oylan” de bo masọ hùwhẹ “sẹ́nhẹngba sinsinyẹn” depope tọn. (Owalọ 18:14) Galio ma jlo na dádo nudindọn Ju lẹ tọn mẹ. Etẹ nkọ, whẹpo Paulu tlẹ do kẹnù nado yiavùnlọna ede, Galio gbà yé do! Homẹgble whẹsadokọnamẹtọ lọ lẹ. Yé sún adi yetọn do Sọstene go, yèdọ mẹhe na ko jẹ otẹn Klispu tọn mẹ taidi ogán sinagọgu tọn. Yé wle Sọstene “bo jẹ hihò e ji to whẹdaján lọ nukọn.”—Owalọ 18:17.

¹⁵ Naegbọn Galio ma glọnalina gbẹtọgun lọ nado hò Sọstene? Be Galio lẹndọ Sọstene wẹ na ko fọ́n gbẹtọgun lọ do Paulu ji, bosọ to ale nuhe e wà tọn dù ya? Depope he whẹho lọ yin, nujijọ lọ hẹn kọdetọn dagbe wá. To wekanhlanmẹ tintan he Paulu wlan to owhe susu godo hlan agun Kọlinti tọn mẹ, e donù mẹmẹsunnu de go he nọ yin Sọstene. (1 Kọl. 1:1, 2) Be Sọstene ehe wẹ dehe yin hihò to Kọlinti lọ ya? Eyin mọwẹ, be numimọ sinsinyẹn he Sọstene tindo na ko gọalọna ẹn nado lẹzun Klistiani.

16. Nawẹ hodidọ Oklunọ tọn lọ, “a dibu blo, ṣigba zindonukọn nado to hodọ, a sọ nabọẹ blo, na yẹn tin hẹ we,” gando lizọnyizọn mítọn go gbọn?

¹⁶ Flindọ to whenue Ju lẹ gbẹ́ yẹwhehodidọ Paulu tọn godo wẹ Oklunọ Jesu na ẹn jide dọmọ: “A dibu blo, ṣigba zindonukọn nado to hodọ, a sọ nabọẹ blo, na yẹn tin hẹ we.” (Owalọ 18:9, 10) Mí dona nọ flin ohó enẹlẹ titengbe to whenue gbẹtọ lẹ gbẹ́ owẹ̀n mítọn. Mí ma dona wọn gbede dọ Jehovah yọ́n nuhe tin to ahun gbẹtọ lẹ tọn mẹ bo nọ dọ̀n ahunjijlọnọ lẹ wá ede dè. (1 Sam. 16:7; Joh. 6:44) Tulinamẹnu nankọ die ehe yin na mí nado hẹn alọnu ján to lizọnyizọn lọ mẹ! To whemẹwhemẹ, gbẹtọ fọtọ́n donù kanweko lẹ wẹ nọ yí baptẹm—yèdọ gbẹtọ kanweko susu lẹ egbesọegbesọ. Jesu vọ́ jide na mẹhe nọ setonuna gbedide lọ nado “hẹn gbẹtọ lẹ sọn akọta lẹpo mẹ zun devi lẹ” dọmọ: “Yẹn tin po mì po to azán lẹpo gbè kakajẹ vivọnu titonu lọ tọn.”—Mat. 28:19, 20.

“Eyin Jehovah Jlo” (Owalọ lẹ 18:18-22)

17, 18. Etẹ ji wẹ Paulu na ko to nulẹnpọn do dile e do tọjihun dedo Efesu?

¹⁷ Mí ma yọnẹn eyin aliho he mẹ Galio penukundo whẹho he whẹsadokọnamẹtọ Paulu tọn lẹ hẹnwa e dè go te dekọtọn do ojlẹ jijọho tọn de mẹ na agun Klistiani tọn he ṣẹṣẹ yin didoai to Kọlinti gba. Ṣigba Paulu nọ finẹ na “azán delẹ dogọ” whẹpo do dọ e zun whedenu na mẹmẹsunnu Kọlinti tọn lẹ. To amakikọ-whenu owhe 52 W.M., e basi tito nado yì Silia, enẹwutu e dohún sọn tọjihun-glintẹn Kẹnklea tọn he tin to nudi kilomẹtlu 11 do whèzẹtẹn Kọlinti tọn. Whẹpo Paulu do yì sọn Kẹnklea, e “pà oda etọn yìdo . . . , na ewọ ko dopà de wutu.”c (Owalọ 18:18) Enẹgodo, e plan Akuila po Pliskila po hẹn, bọ yé do tọjihun gbọn Ohù Égée ji yì Efesu, to Asia Pẹvi.

¹⁸ Dile Paulu do tọjihun sọn Kẹnklea, ewọ na ko to nulẹnpọn do ojlẹ he e yizan to Kọlinti ji. E na ko flin onú dagbe susu he e wà lẹ podọ ehelẹ na ko hẹn homẹhun in tlala. Lizọnyizọn owhe dopo daa tọn he e wà ko de sinsẹ́n susu tọ́n. Agun tintan ko yin didoai to Kọlinti, podọ owhé Justu tọn gbè wẹ opli lẹ nọ yin bibasi te. Delẹ to mẹhe lẹzun yisenọ lẹ mẹ wẹ Justu, Klispu po whédo etọn po, gọna mẹsusu devo lẹ. Mẹvivẹ wẹ yisenọ yọyọ enẹlẹ yin na Paulu, na ewọ wẹ gọalọna yé nado lẹzun Klistiani. To nukọn mẹ, e wlanwe hlan yé bo dọ dọ yé tin taidi wekanhlanmẹ mẹpipa tọn he yin kinkan do ahun emitọn ji. Mílọsu nọ wleawuna haṣinṣan pẹkipẹki de hẹ mẹhe mí tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado gọalọna bọ yé wá lẹzun sinsẹ̀n-basitọ nugbo lẹ. Lehe e nọ hẹn homẹhun mí nado mọ mẹmẹsunnu ehelẹ he taidi “wekanhlanmẹ mẹpipa tọn lẹ” do sọ!—2 Kọl. 3:1-3.

19, 20. Etẹwẹ Paulu wà to whenue e jẹ Efesu, podọ apajlẹ tẹwẹ e zedai na mí na nuhe dù afọdidona yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ?

¹⁹ Whenue Paulu jẹ Efesu, e bẹ azọ́n yẹwhehodidọ tọn jẹeji to afọdopolọji. E “biọ sinagọgu mẹ bosọ yihojlẹdohogo hẹ Ju lẹ.” (Owalọ 18:19) Paulu ma dẹn to Efesu to ojlẹ ehe mẹ gba. Mahopọnna dọ mẹmẹsunnu lẹ biọ to e si nado nọ finẹ vude dogọ, “e ma yigbe.” Whenue e jlo na yì sọn Efesu, e dọna mẹmẹsunnu lẹ dọmọ: “Yẹn na vọ́ lẹkọwa mì dè, eyin Jehovah jlo.” (Owalọ 18:20, 21) Matin ayihaawe, Paulu yọnẹn dọ yẹwheho gbẹ́ dona yin didọ to fisusu to Efesu. Ojlo apọsteli lọ tọn wẹ nado lẹkọwa, ṣigba e jo whẹho lọ do alọmẹ na Jehovah. Be e ma yin apajlẹ dagbe de wẹ ehe yin na mí ya? Dile mí to afọdona yanwle gbigbọmẹ tọn lẹ, mí ma dona blá alọ dogo. Ṣigba, mí dona nọ ganjẹ anademẹ Jehovah tọn go to whepoponu bo nọ yinuwa to kọndopọ mẹ hẹ ojlo etọn.—Jak. 4:15.

²⁰ Paulu jo Akuila po Pliskila po do Efesu, bo do tọjihun wá Sesalea. E họnwun dọ e “yì” Jelusalẹm bo dọnudo mẹmẹsunnu he tin to finẹ lẹ. (Owalọ 18:22) Enẹgodo Paulu yì Antioku Silia tọn—fie e nọ wá nọ eyin e dotana gbejizọnlin etọn. E gbọnmọ dali hẹn gbejizọnlin mẹdehlan tọn etọn awetọ wá vivọnu po kọdetọn dagbe po. Ṣigba, etẹlẹ wẹ to tepọn ẹn to gbejizọnlin mẹdehlan tọn etọn atọ̀ntọ whenu?